อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๑๖๗.

ราชิสฺสริยาทิ เจว โลกิยชฺฌานาภิญฺญานิพฺพตฺตํ จิตฺติสฺสริยญฺจ, โลกุตฺตรํ มคฺคผลาธิคมนิมิตฺตํ นิโรธิสฺสริยํ. เตสุ ยํ จกฺกวตฺติภาวปริโยสานํ มนุสฺเสสุ อิสฺสริยํ, ยญฺจ สกฺกาทีนํ ตสฺมึ ตสฺมึ เทวนิกาเย อาธิปจฺจภูตํ อิสฺสริยํ, ตทุภยํ ยทิปิ กมฺมานุภาเวน ยถิจฺฉิตนิปฺผตฺติยา สุขนิมิตฺตตาย สุขํ, วิปริณามทุกฺขตาย ปน สพฺพถา ทุกฺขเมว. ^๑- ตถา อนิจฺจนฺติกตาย โลกิยชฺฌานนิพฺพตฺตํ จิตฺติสฺสริยํ, นิโรธิสฺสริยเมว ปน โลกธมฺเมหิ อกมฺปนียโต อนิวตฺติสภาวตฺตา จ เอกนฺตสุขํ นาม. ยมฺปเนตฺถ สพฺพตฺเถว อปราธีนตาย ลภติ จิตฺตสุขํ, ตํ สนฺธาย สตฺถา "สพฺพํ อิสฺสริยํ สุขนฺ"ติ อาห. สาธารเณ วิหญฺญนฺตีติ อิทํ "สพฺพํ ปรวสํ ทุกฺขนฺ"ติ อิมสฺส ปทสฺส อตฺถวิวรณํ. อยญฺเจตฺถ ^๒- อตฺโถ:- สาธารเณ ปโยชเน สาเธตพฺเพ สติ ตสฺส ปราธีนตาย ยถาธิปฺปายํ อนิปฺผาทนโต อิเม สตฺตา วิหญฺญนฺติ วิฆาตํ อาปชฺชนฺติ กิลมนฺติ. กสฺมา? โยคา หิ ทุรติกฺกมาติ ยสฺมา กามโยคภวโยคทิฏฺฐิโยคอวิชฺชาโยคา อนาทิกาลภาวิตา อนุปจิตกุสลสมฺภาเรหิ ปชหิตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย ทุรติกฺกมา. เอเตสุ ทิฏฺฐิโยโค ปฐมมคฺเคน อติกฺกมิตพฺโพ, กามโยโค ตติยมคฺเคน. อิตเร อคฺคมคฺเคน. อิติ อริยมคฺคานํ ทุรธิคมนียตฺตา อิเม โยคา ทุรติกฺกมา. ตสฺมา กามโยคาทิวเสน อิจฺฉิตาลาภเหตุ สตฺตา วิหญฺญนฺติ, อสาธารเณ ปน จิตฺติสฺสริเย นิโรธิสฺสริเย จ สติ น กทาจิปิ วิฆาตสฺส สมฺภโวติ อธิปฺปาโย. อถวา สพฺพํ ปรวสนฺติ ยํ อตฺตโน อญฺญปฏิพทฺธปรายตฺตวุตฺติสงฺขาตํ, ^๓- ตํ สพฺพํ อนิจฺจสภาวตาย ทุกฺขํ. "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺ"ติ หิ วุตฺตํ. สพฺพํ อิสฺสริยนฺติ ยํ สพฺพสงฺขตนิสฺสฏํ อิสฺสริยฏฺฐานตาย อิสฺสริยนฺติ ลทฺธนามํ @เชิงอรรถ: ^๑ ก. ปน น สพฺพถา สุขเมว ^๒ ฉ.ม. อยเญฺหตฺถ @^๓ ม. อญฺญปฺปฏิพทฺธปจฺจยายตฺตวุตฺติสงฺขาตํ, ฉ. อญฺญปฺปฏิพทฺธวุตฺติสงฺขาตํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๑๖๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=167&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=3738&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=3738&modeTY=2&pagebreak=1#p167