อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
อุ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๓๗๑-๓๗๒.

หน้าที่ ๓๗๑.
เอตฺถ วาติ โอคาโธ, อริยมคฺโค นิพฺพานญฺจ. โอคาธเมเวตฺถ รสฺสตฺตํ กตฺวา
โอคธนฺติ วุตฺตํ. ตํ โอคธํ ตโมคธนฺติ ปทวิภาโค.
                       ปญฺจมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------
                     ๖. ตติยนานาติตฺถิยสุตฺตวณฺณนา
    [๕๖] ฉฏฺเฐ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. อิมํ อุทานนฺติ เอตฺถ ปน
ทิฏฺฐิตณฺหามาเนสุ โทสํ ทิสฺวา เต ทูรโต วชฺเชตฺวาว สงฺขาเร ยถาภูตํ ปสฺสโต
จ ตตฺถ อนาทีนวทสฺสิตาย มิจฺฉาภินิวิฏฺฐสฺส ยถาภูตํ อปสฺสโต จ ยถากฺกมํ
สํสารโต อติวตฺตนานติวตฺตนทีปกํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสีติ อตฺโถ โยเชตพฺโพ.
    ตตฺถ อหงฺการปสุตายํ ปชาติ "สยงฺกโต อตฺตา จ โลโก จา"ติ เอวํ
วุตฺตสยงฺการสงฺขาตํ อหงฺการํ ตถา ปวตฺตํ ทิฏฺฐึ ปสุตา อนุยุตฺตา อยํ ปชา
มิจฺฉาภินิวิฏฺโฐ สตฺตกาโย. ปรงฺการูปสญฺหิตาติ ปโร อญฺโญ อิสฺสราทิโก สพฺพํ
กโรตีติ เอวํ ปวตฺตํ ปรงฺการทิฏฺฐึ สนฺนิสฺสิตา ตาย อุปสญฺหิตาติ
ปรงฺการูปสญฺหิตา. เอตเทเก นาพฺภญฺญํสูติ เอตํ ทิฏฺฐิทฺวยํ เอเก สมณพฺราหฺมณา
ตตฺถ โทสทสฺสิโน หุตฺวา นานุชานึสุ. กถํ? สติ หิ สยงฺกาเร กามการโต สตฺตานํ
อิฏฺเฐเนว ภวิตพฺพํ, น อนิฏฺเฐน. น หิ โกจิ อตฺตโน ทุกฺขํ อิจฺฉติ, ภวติ จ
อนิฏฺฐํ, ตสฺมา น สยงฺกาโร. ปรงฺกาโรปิ ยทิ อิสฺสรเหตุโก, สฺวายํ อิสฺสโร
อตฺตตฺถํ วา กเรยฺย ปรตฺถํ วา. ตตฺถ ยทิ อตฺตตฺถํ, อตฺตนา อกตกิจฺโจ สิยา
อสิทฺธสฺส ๑- สาธนโต. อถ วา ปรตฺถํ สพฺเพสํ หิตสุขเมว นิปฺผชฺเชยฺย, น อหิตทุกฺขํ
นิปฺผชฺชติ, ตสฺมา อิสฺสรวเสน น ปรงฺกาโร สิชฺฌติ. ยทิ จ อิสฺสรสงฺขาตํ
อญฺญนิรเปกฺขํ นิจฺจเมกการณํ ปวตฺติยา สิยา, กมฺเมน ๒- อุปฺปตฺติ น สิยา,
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อลทฺธสฺส  ๒ ม. กเมน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๗๒.
สพฺเพเหว เอกชฺฌํ อุปฺปชฺชิตพฺพํ การณสฺส สนฺนิหิตตฺตา. อถสฺส อญฺญมฺปิ
สหการีการณํ อิจฺฉิตํ, ตญฺเญว เหตุ, กิมิสฺสเรน อปรินิฏฺฐิตสามตฺถิเยน
ปริกปฺปิเตน. ยถา จ อิสฺสรเหตุโก ปรงฺกาโร น สิชฺฌติ, เอวํ
ปชาปติปุริสปกติพฺรหฺมกาลาทิเหตุโกปิ น สิชฺฌเตว เตสมฺปิ อสิทฺธตฺตา
วุตฺตโทสานติวตฺตนโต จ. เตน วุตฺตํ "เอตเทเก นาพฺภญฺญํสู"ติ. เย ปน ยถาวุตฺเต
สยงฺการปรงฺกาเร นานุชานนฺตาปิ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ,
เตปิ น นํ สลฺลนฺติ อทฺทสุํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนนฺติ วาทิโนปิ มิจฺฉาภินิเวสํ
อนติกฺกมนโต ยถาภูตํ อชานนฺตานํ ทิฏฺฐิคตํ ตตฺถ ตตฺถ ทุกฺขุปฺปาทนโต วิชฺฌนฏฺเฐน
"สลฺลนฺ"ติ น ปสฺสึสุ.
    เอตญฺจ สลฺลํ ปฏิกจฺจ ปสฺสโตติ โย ปน อารทฺธวิปสฺสโก ปญฺจปิ
อุปาทานกฺขนฺเธ อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต สมนุปสฺสติ, โส เอตญฺจ ติวิธํ
วิปรีตทสฺสนํ อญฺญญฺจ สกลํ มิจฺฉาภินิเวสํ เตสญฺจ นิสฺสยภูเต ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธปิ
ตุชฺชนโต ทุรุทฺธารโต จ "สลฺลนฺ"ติ ปฏิกจฺจ ปุพฺเพเยว วิปสฺสนาปญฺญาย
ปสฺสติ. เอวํ ปสฺสโต อริยมคฺคกฺขเณ เอกนฺเตเนว อหํ กโรมีติ น ตสฺส โหติ.
ยถา จ อตฺตโน การกภาโว ตสฺส น อุปฏฺฐาติ, เอวํ ปโร กโรตีติ น ตสฺส
โหติ, เกวลมฺปน อนิจฺจสงฺขาตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนธมฺมมตฺตเมว โหติ. เอตฺตาวตา
สมฺมาปฏิปนฺนสฺส สพฺพถาปิ ทิฏฺฐิมานาภาโวว ทสฺสิโต. เตน จ อรหตฺตปฺปตฺติยา
สํสารสมติกฺกโม ปกาสิโต โหติ.
    อิทานิ โย ทิฏฺฐิคเต อลฺลีโน, น โส สํสารโต สีสํ อุกฺขิปิตุํ สกฺโกตีติ,
ตํ ทสฺเสตุํ "มานุเปตา"ติ คาถมาห. ตตฺถ มานุเปตา อยํ ปชาติ อยํ สพฺพาปิ
ทิฏฺฐิคติกสงฺขาตา ปชา สตฺตกาโย "มยฺหํ ทิฏฺฐิ สุนฺทรา. มยฺหํ อาทาโน
สุนฺทโร"ติ อตฺตโน คาหสฺส สมฺปคฺคหลกฺขเณน มาเนน อุเปตา สมนฺนาคตา.
มานคนฺถา มานวินิพทฺธาติ ตโต เอว เตน อปราปรํ อุปฺปชฺชมาเนน ยถา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๓๗๑-๓๗๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=371&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=8308&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=8308&modeTY=2&pagebreak=1#p371