อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๔๑๗.

ตตฺถ อตฺถีติ วิชฺชติ, ปรมตฺถโต อุปลพฺภตีติ อตฺโถ. ภิกฺขเวติ เตสํ ภิกฺขูนํ อาลปนํ. นนุ จ อุทานํ นาม ปีติโสมนสฺสสมุฏฺาปิโต วา ธมฺมสํเวคสมุฏฺาปิโต วา ธมฺมปฏิคฺคาหกนิรเปกฺโข อุทาหาโร, ตถา เจว เอตฺตเกสุ สุตฺเตสุ อาคตํ, อิธ กสฺมา ภควา อุทาเนนฺโต เต ภิกฺขู อามนฺเตสีติ? เตสํ ภิกฺขูนํ สญฺาปนตฺถํ. นิพฺพานปฏิสํยุตฺตํ หิ ภควา เตสํ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสตฺวา นิพฺพานคุณานุสฺสรเณน อุปฺปนฺนปีติโสมนสฺโส อุทานํ อุทาเนสิ. อิธ นิพฺพานวชฺโช สพฺโพ สภาวธมฺโม ปจฺจยายตฺตวุตฺติโกว อุปลพฺภติ, น ปจฺจยนิรเปกฺโข. อยมฺปน นิพฺพานธมฺโม กตมปจฺจเย อุปลพฺภตีติ เตสํ ภิกฺขูนํ เจโตปริวิตกฺกมญฺาย เต จ สญฺาเปตุกาโม "อตฺถิ ภิกฺขเว ตทายตนนฺ"ติอาทิมาห, น เอกนฺตโตว เต ปฏิคฺคาหเก กตฺวาติ เวทิตพฺพํ. ตทายตนนฺติ ตํ การณํ, ทกาโร ปทสนฺธิกโร. นิพฺพานํ หิ มคฺคผลาณาทีนํ อารมฺมณปจฺจยภาวโต รูปาทีนิ วิย จกฺขุวิญฺาณาทีนํ อารมฺมณปจฺจยภูตานีติ การณฏฺเน "อายตนนฺ"ติ วุจฺจติ. เอตฺตาวตา จ ภควา เตสํ ภิกฺขูนํ อสงฺขตาย ธาตุยา ปรมตฺถโต อตฺถิภาวํ ปเวเทสิ. ตตฺรายํ ธมฺมนฺวโย:- อิธ สงฺขตธมฺมานํ วิชฺชมานตฺตา อสงฺขตายปิ ธาตุยา ภวิตพฺพํ ตปฺปฏิปกฺขตฺตา สภาวธมฺมานํ. ยถา หิ ทุกฺเข วิชฺชมาเน ตปฺปฏิปกฺขภูตํ สุขมฺปิ วิชฺชติเยว, ตถา อุเณฺห วิชฺชมาเน สีตมฺปิ วิชฺชติ, ปาปธมฺเมสุ วิชฺชมาเนสุ กลฺยาณธมฺมาปิ วิชฺชนฺติ เอว. วุตฺตเญฺหตํ:- "ยถาปิ ทุกฺเข วิชฺชนฺเต สุขํ นามปิ วิชฺชติ เอวํ ภเว วิชฺชมาเน วิภโว อิจฺฉิตพฺพโก. ยถาปิ อุเณฺห วิชฺชนฺเต อปรํ วิชฺชติ สีตลํ เอวํ ติวิธคฺคิ วิชฺชนฺเต นิพฺพานํ อิจฺฉิตพฺพกํ. ยถาปิ ปาเป วิชฺชนฺเต กลฺยาณมฺปิ วิชฺชติ เอวเมว ชาติ วิชฺชนฺเต อชาติมฺปิ อิจฺฉิตพฺพกา"ติอาทิ. ^๑- @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ. พุทฺธ. ๓๓/๑๐-๑๒/๔๔๘

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๔๑๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=417&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=9318&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=9318&pagebreak=1#p417