อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๒๔๘.

สามุกฺกํสิกาย ธมฺมเทสนาย สห อุปาเยน ปวตฺตินิวตฺติโย อุปทิสีติ อตฺโถ. เตเนวาห "อิทํ ทุกฺขนฺ"ติอาทิ อนุสาสิตาการทสฺสนํ เหตํ. #[๘๔๕] ตตฺถ อิทํ ทุกฺขนฺติ มํโวจาติ อิทํ ตณฺหาวชฺชํ เตภูมกํ ธมฺมชาตํ พาธกสภาวตฺตา กุจฺฉิตํ หุตฺวา ตุจฺฉสภาวตฺตา จ ตถตฺตา จ ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ มยฺหํ อภาสิ. อยํ ทุกฺขสฺส สมฺภโวติ อยํ กามตณฺหาทิเภทา ตณฺหา ยถาวุตฺตสฺส ทุกฺขสฺส สมฺภโว ปภโว อุปฺปตฺติ เหตุ สมุทโย อริยสจฺจนฺติ. ทุกฺขนิโรโธติ ^๑- ทุกฺขสฺส สนฺติภาโว อสงฺขตธาตุ นิโรโธ อริยสจฺจนฺติ. อนฺตทฺวยสฺส ปริวชฺชนโต อญฺชโส นิพฺพานคามินิปฏิปทาภาวโต อมโตคโธ มคฺโค อริยสจฺจนฺติ มํ อโวจาติ สมฺพนฺโธ. #[๘๔๖] กุสลสฺสาติ โอวาททาเน เวเนยฺยทมเน เฉกสฺส, อปฺปมาทปฏิปตฺติยา วา มตฺถกปฺปตฺติยา วา อนวชฺชสฺส. โอวาทมฺหิ อหํ ฐิตาติ ยถาวุตฺเต โอวาเท อนุสิฏฺฐิยํ สิกฺขาตฺตยปาริปูริยา สจฺจปฏิเวเธน อหํ ปติฏฺฐิตา. เตนาห "อชฺฌคา อมตํ สนฺตึ, นิพฺพานํ ปทมจฺจุตนฺ"ติ อิทํ โอวาเท ปติฏฺฐานสฺส การณวจนํ. ยา นิจฺจตาย มรณาภาวโต อมตํ, สพฺพทุกฺขวูปสมตาย สนฺตึ, อธิคตานํ อวจนเหตุตาย อจฺจุตํ นิพฺพานํ ปทํ อชฺฌคา อธิคจฺฉิ, สา เอกํเสน สตฺถุ โอวาเท ปติฏฺฐิตา นามาติ. #[๘๔๗] อวฏฺฐิตาเปมาติ ทฬฺหภตฺตี รตนตฺตเย นิจฺจลปสาทสิเนหา. กสฺมา? ยสฺมา ทสฺสเน อวิกมฺปินี, "สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, สฺวากฺขาโต ธมฺโม, สุปฏิปนฺโน สํโฆ"ติ เอตสฺมึ สมฺมาทสฺสเน อจลา เกนจิ อจาลนียา. เกน ปเนตํ อวิกมฺปนนฺติ อาห "มูลชาตาย สทฺธายา"ติ. อยํ "อิติปิ โส ภควา อรหนฺ"ติ- อาทินา ^๒- สมฺมาสมฺพุทฺเธ, "สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม"ติอาทินา ^๒- ตสฺส ธมฺเม, @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อยํ นิโรโธ มคฺโคติ ^๒ ม.มู. ๑๒/๗๔/๕๐, สํ.มหา. ๑๙/๙๙๗/๒๙๖

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๒๔๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=30&page=248&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=30&A=5220&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=30&A=5220&modeTY=2&pagebreak=1#p248