อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ หน้าที่ ๓๒๓.

เตหิ ธมฺเมหีติ เตหิ ปวิอาทีหิ จ จกฺขาทีหิ จ ธมฺเมหิ. วินา น วตฺตนฺตีติ น หิ ตถา ตถา สนฺนิวิฏฺเ ปวิอาทิธมฺเม มุญฺจิตฺวา เทหา นาม สนฺติ. ธมฺเมหิ วินา น วตฺตตีติ เทโห อวยเวหิ อวยวธมฺเมหิ วินา น วตฺตติ น อุปลพฺภติ. เอวํ สนฺเต กิมฺหิ ตตฺถ มนํ นิเวสเยติ กิมฺหิ กึ ปวิยํ, อุทาหุ อาปาทิเก เทโหติ วา หตฺถปาทาทีนีติ วา มนํ มนสญฺ นิเวเสยฺย. ยสฺมา ปวิอาทิปสาทธมฺมมตฺเต เอสา สมญฺา, ยทิทํ เทโหติ วา หตฺถปาทาทีนีติ วา สตฺโตติ วา อิตฺถีติ วา ปุริโสติ วา, ตสฺมา น เอตฺถ ชานโต โกจิ อภินิเวโส โหตีติ. ยถา หริตาเลน มกฺขิตํ, อทฺทส จิตฺติกํ ภิตฺติยา กตนฺติ ยถา กุสเลน จิตฺตกาเรน ภิตฺติยํ หริตาเลน มกฺขิตํ ลิตฺตํ เตน เลปํ ทตฺวา กตํ อาลิขิตํ จิตฺติกํ อิตฺถิรูปํ อทฺทส ปสฺเสยฺย. ตตฺถ ยา อุปถมฺภนเขปนาทิกิริยาสมฺปตฺติยา มานุสิกา นุ โข อยํ ภิตฺติ อปสฺสาย ิตาติ สญฺา, สา นิรตฺถกา มนุสฺสภาว- สงฺขาตสฺส อตฺถสฺส ตตฺถ อภาวโต, มานุสีติ ปน เกวลํ ตหึ ตสฺส จ วิปรีตทสฺสนํ, ยาถาวโต คหณํ น โหติ, ธมฺมปุญฺชมตฺเต อิตฺถิปุริสาทิคหณมฺปิ เอวํ สมฺปทมิทํ ทฏฺพฺพนฺติ อธิปฺปาโย. มายํ วิย อคฺคโต กตนฺติ มายากาเรน ปุรโต อุปฏฺาปิตํ มายาสทิสํ. สุปินนฺเตว สุวณฺณปาทปนฺติ สุปินเมว สุปินนฺตํ, ตตฺถ อุปฏฺิตสุวณฺณมยรุกฺขํ วิย. อุปคจฺฉสิ อนฺธ ริตฺตกนฺติ อนฺธพาล ริตฺตกํ ตุจฺฉกํ อนฺโตสารรหิตํ อิมํ อตฺตภาวํ "เอตํ มมา"ติ สารวนฺตํ วิย อุปคจฺฉสิ อภินิวิสสิ. ชนมชฺเฌริว รุปฺปรูปกนฺติ มายากาเรน มหาชนมชฺเฌ ทสฺสิตํ รูปิยรูปสทิสํ สารํ วิย อุปฏฺหนฺตํ, อสารนฺติ อตฺโถ. วฏฺฏนิริวาติ ลาขาย คุฬิกา วิย. โกฏโรหิตาติ โกฏเร รุกฺขสุสิเร ปิตา. มชฺเฌ ปุพฺพุฬกาติ อกฺขิทลมชฺเฌ ิตชลปุพฺพุฬสทิสา. สอสฺสุกาติ อสฺสุชลสหิตา.

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้าที่ ๓๒๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=34&page=323&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=34&A=6951&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=34&A=6951&pagebreak=1#p323