อรรถกถาเล่มที่ ๔ หน้าที่ ๑๙๘.

วิปสฺสนาาณกถา (๑) [๒๓๔] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเตติ โส จุททสหากาเรหิ อฏฺสุ สมาปตฺตีสุ จิณฺณวสีภาโว ภิกฺขูติ ทสฺเสติ. เสสเมตฺถ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. าณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรตีติ เอตฺถ าณทสฺสนฺติ มคฺคาณํปิ วุจฺจติ ผลาณํปิ, สพฺพญฺุตาณํปิ, ปจฺจเวกฺขณาณํปิ, วิปสฺสนาาณํปิ. "กินฺนุโข อาวุโส าณทสฺสนวิสุทฺธตฺถํ ภควติ พฺรหฺจริยํ วุสฺสตี"ติ ^๑- หิ เอตฺถ มคฺคาณํ าณทสฺสนฺติ วุตฺตํ. "อยมญฺโ อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม อลมริยาณทสฺสนวิเสโส อธิคโต ผาสุวิหาโร"ติ ^๒- เอตฺถ ผลาณํ. "ภควโตปิ โข าณทสฺสนํ `อุทปาทิ สตฺตาหกาลกโต อาฬาโร กาลาโม"ติ ^๓- เอตฺถ สพฺพญฺุตาณํ. "าณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม วิมุตฺติ, อยมนฺติมา ชาตี"ติ ^๔- เอตฺถ ปจฺจเวกฺขณาณํ. อิธ ปน "าณทสฺสนาย จิตฺตนฺ"ติ อิทํ วิปสฺสนาาณํ "าณทสฺสนนฺ"ติ วุตฺตํ ^๕- อภินีหรตีติ วิปสฺสนาาณสฺส นิพฺพตฺตนตฺถาย ตนฺนินฺนํ ตปฺโปณํ ตปฺปพฺภารํ กโรติ. รูปีติ อาทีนํ อตฺโถ วุตฺโตเยว. โอทนกุมฺมาสูปจโยติ โอทเนน เจว กุมฺมาเสน จ อุปจิโต วฑฺฒิโต. อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโมติ หุตฺวา อภาวฏฺเน อนิจฺจธมฺโม, ทุคฺคนฺธวิฆาตตฺถาย ตนุวิเลปเนน อุจฺฉาทนธมฺโม, องฺคปจฺจงฺคาพาธวิโนทนตฺถาย ขุทฺทกสมฺพาหเนน ปริมทฺทนธมฺโม, ทหรกาเล วา อูรูสุ สยาเปตฺวา คพฺภาวาเสน ทุสฺสณฺิตานํ วินามิตานํ ^๖- เตสํ เตสํ องฺคานํ สณฺานสมฺปาทนตฺถํ อญฺชนปีฬนาทิวเสน ^๗- ปริมทฺทนธมฺโม. เอวํ ปริหริโตปิ เภทนวิทฺธํสนธมฺโม ภิชฺชติ เจว วิกีรติ จ, เอวํสภาโวติ อตฺโถ. ตตฺถ รูปี จาตุมฺมหาภูติโกติอาทีสุ ฉหิ ปเทหิ สมุทโย กถิโต, อนิจฺจปเทน สทฺธึ ปจฺฉิเมหิ ทฺวีหิ อตฺถงฺคโม. เอตฺถ นิสฺสิตํ เอตฺถ ปฏิพทฺธนฺติ เอตฺถ จาตุมฺมหาภูติเก กาเย นิสฺสิตญฺจ ปฏิพทฺธญฺจ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม.มู. ๑๒/๒๕๗/๒๑๗ รถวินีตสุตฺต ^๒ ม.มู. ๑๒/๓๒๘/๒๙๑ จูฬโคสิงคสุตฺต @^๓ วิ. มหาวคฺค ๔/๑๐/๑๐ ^๔ วินย. มหาวคฺค ๔/๑๖/๑๕ ^๕ ฉ.ม. วุตฺตนฺติ @^๖ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ. ^๗ ฉ.ม. อญฺฉน....

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๑๙๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=198&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=5198&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=5198&pagebreak=1#p198