อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๑)
หน้าที่ ๒๒๒-๒๒๓.

หน้าที่ ๒๒๒.
โคตโมติ ภควนฺตํ โคตฺตวเสน ปริกิตฺเตติ.  ตสฺมา สมโณ ขลุ โภ โคตโมติ
เอตฺถ สมโณ กิร โภ โคตมโคตฺโตติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ.
      สกฺยปุตฺโตติ อิทํ ปน ภควโต อุจฺจากุลปริทีปนํ. สกฺยกุลา
ปพฺพชิโตติ สทฺธาปพฺพชิตภาวทีปนํ. เกนจิ ปาริชุญฺเญน อนภิภูโต อปริกฺขีณํเยว
ตํ กุลํ ปหาย สทฺธาปพฺพชิโตติ วุตฺตํ โหติ. ตโต ปรํ วุตฺตตฺถเมว. ตํ โข
ปนาติอาทิ สามญฺญผเล วุตฺตเมว. สาธุ โข ปนาติ สุนฺทรํ โข ปน, อตฺถาวหํ
สุขาวหนฺติ วุตฺตํ โหติ. ตถารูปานํ อรหตนฺติ  ยถารูโป โส ภวํ โคตโม,
เอวรูปานํ ยถาภุจฺจคุณาธิคเมน โลเก อรหนฺโตติ ลทฺธสทฺทานํ ๑- อรหตํ. ทสฺสนํ
โหตีติ ปสาทโสมฺมานิ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา ทสฺสนมตฺตํปิ สาธุ โหตีติ เอวํ
อชฺฌาสยํ กตฺวา.
                          อมฺพฏฺฐมาณวกถา
      [๒๕๖] อชฺฌายโกติ อิทํ "น ทานิเม ฌายนฺติ น ทานิเม
ฌายนฺตีติ โข วาเสฏฺฐ `อชฺฌายกา อชฺฌายกาเตฺ'วว ตติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตนฺ"ติ ๒-
เอวํ ปฐมกปฺปิกกาเล ฌานวิรหิตานํ พฺราหฺมณานํ ครหวจนํ. อิทานิ ปน นํ
อชฺฌายตีติ อชฺฌายโก. มนฺเต ปริวตฺเตตีติ อิมินา อตฺเถน ปสํสาวจนํ กตฺวา
โวหรนฺติ. มนฺเต ธาเรตีติ มนฺตธโร. ๓-
      ติณฺณํ เวทานนฺติ อิรุพฺเพทยชุพฺเพทสามเวทานํ. ๔- โอฏฺฐปหตกรณวเสน
ปารํ คโตติ ปารคู. สห นิฆณฺฑุนา จ เกฏุเภน จ สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ. นิฆณฺฑูติ
นิฆณฺฑุรุกฺขาทีนํ ๕- เววจนปกาสกํ สตฺถํ. เกฏุภนฺติ กิริยากปฺปวิกปฺโป  กวีนํ
อุปการาวหํ ๖- สตฺถํ. สห อกฺขรปฺปเภเทน สากฺขรปฺปเภทานํ. อกฺขรปฺปเภโทติ
สิกฺขา จ นิรุตฺติ  จ. อิติหาสปญฺจมานนฺติ อาถพฺพณเวทํ จตุตฺถํ กตฺวา "อิติห
อาส, อติห อาสา"ติ ๗-   อีทิสวจนปฏิสํยุตฺโต ปุราณกถาสงฺขาโต อิติหาโส ปญฺจโม
เอเตสนฺติ อิติหาสปญฺจมา, เตสํ อิติหาสปญฺจมานํ เวทานํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ลทฺธสทฺธานํ     ๒ ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๓๒/๘๑ อคฺคญฺญสุตฺต   ๓ อิ. มนฺตสาโร
@๔ ฉ.ม. อิรุเวทยชุเวทสามเวทานํ    ๕ สี. นามนิฆณฺฑุรุกฺขาทีนํ    ๖ สี. อุปการาย
@๗ ฉ.ม. อิติห อส, อิติห อสาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๓.
      ปทํ, วิเสสญฺจ ๑- พฺยากรณํ อธียติ เวเทติ จาติ ปทโก เวยฺยากรโณ.
โลกายตํ วุจฺจติ วิตณฺฑวาทสตฺถํ. มหาปุริสลกฺขณนฺติ มหาปุริสานํ
พุทฺธาทีนํ ลกฺขณปริทีปกํ ทฺวาทสสหสฺสคนฺถปฺปมาณํ สตฺถํ. ยตฺถ โสฬสสหสฺสคาถา-
ปริมาณา พุทฺธมนฺตา นาม อเหสุํ, เยสํ วเสน อิมินา ลกฺขเณน สมนฺนาคตา
พุทฺธา นาม โหนฺติ,  อิมินา ปจฺเจกพุทฺธา, อิมินา เทฺว อคฺคสาวกา, อสีติ
มหาสาวกา, พุทฺธมาตา, พุทฺธปิตา, อคฺคุปฏฺฐาโก, อคฺคุปฏฺฐายิกา, ราชา
จกฺกวตฺตีติ อยํ  วิเสโส ปญฺญายติ.
      อนวโยติ อิเมสุ โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ อนูโน ปริปูรีการี, ๒-
อวโย น โหตีติ วุตฺตํ โหติ. อวโย นาม โย ตานิ อตฺถโต จ คนฺถโต จ
สนฺธาเรตุํ ๓-  น สกฺโกติ, อนุญฺญาตปฏิญฺญาโตติ อนุญฺญาโต เจว ปฏิญฺญาโต
จ. อาจริเยนสฺส "ยมหํ ชานามิ ตํ ตฺวํ ชานาสี"ติ อาทินา นเยน อนุญฺญาโต.
"อาม อาจริยา"ติ อตฺตนา ตสฺส ปฏิวจนทานปฏิญฺญาย ปฏิญฺญาโตติ อตฺโถ.
กตรสฺมึ อธิกาเร? สเก อาจริยเก เตวิชฺชเก ปาวจเน.
      [๒๕๗] เอส กิร พฺราหฺมโณ จินฺเตสิ "อิมสฺมึ โลเก `อหํ พุทฺโธ,
อหํ พุทฺโธ'ติ อุคฺคตสฺส นามํ คเหตฺวา พหู ชนา วิจรนฺติ, ตสฺมา น เม
อนุสฺสวมตฺเตเนว อุปสงฺกมิตุํ ยุตฺตํ. เอกจฺจํ หิ อุปสงฺกมนฺตสฺส อปกฺกมนํปิ
ครุกํ โหติ, อนตฺโถปิ อุปฺปชฺชติ. ยนฺนูนาหํ มม อนฺเตวาสิกํ เปเสตฺวา `พุทฺโธ
วา โน วา'ติ ชานิตฺวาว อุปสงฺกเมยฺยนฺ"ติ, ตสฺมา มาณวํ อามนฺเตตฺวา "อยํ
ตาตา"ติ อาทิมาห. ตํ ภวนฺตนฺติ ตสฺส โภโต โคตมสฺส. ตถา สนฺตํเยวาติ
ตถา สโตเยว. เอตฺถาปิ ๔- หิ อิตฺถมฺภูตาขฺยานตฺถวเสเนว อุปโยควจนํ.
      [๒๕๘] ยถา กถํ ปนาหํ โภ ตนฺติ เอตฺถ กถํ ปนาหํ โภ
ตํ ภวนฺตํ โคตมํ ชานิสฺสามิ, ยถา สกฺกา โส ญาตุํ, ตถา เม อาจิกฺขาหีติ
อตฺโถ. ยถาติ วา นิปาตมตฺตเมว เอตํ. กถนฺติ อยํ อาการปุจฺฉา, เกน
การเณนาหํ ตํ ภวนฺตํ โคตมํ ชานิสฺสามีติ อตฺโถ. เอวํ วุตฺเต กิร นํ
อุปชฺฌาโย "กึ ตฺวํ ตาต ปฐวิยํ ฐิโต ปฐวึ น ปสฺสามีติ วิย, จนฺทิมสุริยานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ตทวเสสญฺจ    ๒ ฉ.ม. ปริปูรการี    ๓  อิ. สนฺตาเนตุํ   ๔ ฉ.ม. อิธาปิ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๒๒๒-๒๒๓.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=222&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=5826&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=5826&modeTY=2&pagebreak=1#p222