อรรถกถาเล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๕๐.

ธารณตา. อนุปวิสนสงฺขาเตน โอคาหนฏฺเน อปิลาปนภาโว อปิลาปนตา. ยถา หิ อุทเก ลาพุกฏาหาทีนิ ปลวนฺติ, น อนุปวิสนฺติ, น ตถา อารมฺมเณ สติ. อารมฺมณํ หิ เอสา อนุปวิสติ, ตสฺมา "อปิลาปนตา"ติ วุตฺตา. จิรกตจิรภาสิตานํ น ปมุสฺสนภาวโต อปมุสฺสนตา. ^๑- อุปฏฺานลกฺขเณ อินฺทฏฺ กาเรตีติ ^๒- อินฺทฺริยํ, สติสงฺขาตํ อินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ. ปมาเท น กมฺปตีติ สติพลํ. ยาถาวสติ นียานสติ กุสลสตีติ สมฺมาสติ. พุชฺฌนกสฺส องฺโคติ โพชฺฌงฺโค, ปสฏฺโ สุนฺทโร วา โพชฺฌงฺโค สมฺโพชฺฌงฺโค, สติเยว สมฺโพชฺฌงฺโค สติสมฺโพชฺฌงฺโค. เอกายนมคฺโคติ เอกมคฺโค, อยํ มคฺโค น เทฺวธาปถภูโตติ เอวมตฺโถ ทฏฺพฺโพ. อถ วา เอเกน อยิตพฺโพติ เอกายโน. เอเกนาติ คณสงฺคณิกํ ปหาย วิเวกฏฺเน ปวิวิตฺเตน. ^๓- อยิตพฺโพ ปฏิปชฺชิตพฺโพ, อยนฺติ วา เอเตนาติ อยโน, สํสารโต นิพฺพานํ คจฺฉตีติ อตฺโถ. เอกสฺส อยโน เอกายโน. เอกสฺสาติ เสฏฺสฺส. สพฺพสตฺตานํ เสฏฺโว ภควา, ตสฺมา "ภควโต"ติ วุตฺตํ โหติ. กิญฺจาปิ หิ เตน อญฺเปิ อยนฺติ, เอวํ สนฺเตปิ ภควโตว โส อยโน เตน อุปฺปาทิตตฺตา. ยถาห "โส หิ พฺราหฺมณ ภควา อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส อุปฺปาเทตา"ติอาทิ. ^๔- อยตีติ วา อยโน, คจฺฉติ ปวตฺตตีติ อตฺโถ. เอกสฺมึ อยโน เอกายโน. อิมสฺมึเยว ธมฺมวินเย ปวตฺตติ, น อญฺตฺถาติ วุตฺตํ โหติ. ยถาห "อิมสฺมึ โข สุภทฺท ธมฺมวินเย อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค อุปลพฺภตี"ติ. ^๕- เทสนาเภโทเยว เหโส, อตฺถโต ปน เอโกว. อปิ จ เอกํ อยตีติ เอกายโน. ปุพฺพภาเค นานามุขภาวนานเยน ปวตฺโตปิ อปรภาเค เอกํ นิพฺพานเมว คจฺฉตีติ วุตฺตํ โหติ. ยถาห พฺรหฺมา สหมฺปติ:- เอกายนํ ชาติขยนฺตทสฺสี มคฺคํ ปชานาติ หิตานุกมฺปี เอเตน มคฺเคน ตรึสุ ปุพฺเพ ตริสฺสเร เจว ตรนฺติ โจฆนฺติ. ^๖- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สมฺมุสฺสนภาวโต อสมฺมุสฺสนตา ^๒ สี. กโรตีติ ^๓ ฉ.ม. ปหาย วูปกฏฺเน @ปวิวิตฺตจิตฺเตน ^๔ ม.อุ. ๑๔/๗๙/๕๙ ^๕ ที.มหา. ๑๐/๒๑๔/๑๓๓ ^๖ ฉ.ม. ตริสฺสนฺติ เย @จ ตรนฺติ โอฆนฺติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๕๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=45&page=50&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=45&A=1137&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=45&A=1137&pagebreak=1#p50