อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๕๗.

[๘๓] อถสฺส ภควา ตาทิเส ปุคฺคเล อตฺตโน อปฺปฏิหตญาณตฺตํ ปกาเสตฺวา ตํ ญาณํ พฺยากาตุํ คาถมาห. ตตฺถ วิญฺญาณฏฺฐิติโย สพฺพา, อภิชานํ ตถาคโตติ อภิสงฺขารวเสน จตสฺโส ปฏิสนฺธิวเสน สตฺตาติ เอวํ สพฺพา วิญฺญาณฏฺฐิติโย อภิชานนฺโต ตถาคโต, ติฏฺฐนฺตเมนํ ชานาตีติ กมฺมาภิสงฺขารวเสน ^๑- ติฏฺฐนฺตเมตํ ^๒- ปุคฺคลํ ชานาติ "อายตึ อยํ เอวํคติโก ภวิสฺสตี"ติ ธิมุตฺตนฺติ อากิญฺจญฺญายตนาทีสุ อธิมุตฺตํ. ตปฺปรายนนฺติ ตมฺมยํ. วิญฺญาณฏฺฐิติโยติ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณสฺส ฐานานิ สวิญฺญาณกา ขนฺธา เอว. ตตฺถ เสยฺยถาปีติ นิทสฺสนตฺเถ นิปาโต ยถา มนุสฺสาติ อตฺโถ. อปริมาเณสุปิ หิ จกฺกวาเฬสุ อปริมาณานํ มนุสฺสานํ วณฺณสณฺฐานาทิวเสน เทฺวปิ เอกสทิสา นตฺถิ. เยปิ หิ กตฺถจิ ยมกภาตโร วณฺเณน วา สณฺฐาเนน วา สทิสา โหนฺติ. เตปิ อาโลกิตวิโลกิตาทีหิ วิสทิสาว โหนฺติ. ตสฺมา "นานตฺตกายา"ติ วุตฺตา. ปฏิสนฺธิสญฺญา ปน เนสํ ติเหตุกาปิ ทุเหตุกาปิ อเหตุกาปิ โหติ. ตสฺมา "นานตฺตสญฺญิโน"ติ วุตฺตา. เอกจฺเจ จ เทวาติ ฉ กามาวจรเทวา. เตสุ หิ เกสญฺจิ กาโย นีโล โหติ, เกสญฺจิ ปีตกาทิวณฺโณ. สญฺญา ปน เนสํ ติเหตุกาปิ ทุเหตุกาปิ โหติ, อเหตุกา น โหติ. เอกจฺเจ จ วินิปาติกาติ จตุอปายวินิมุตฺตา ปุนพฺพสุมาตา ยกฺขินี ปิยงฺกรมาตา ผุสฺสมิตฺตา ^๓- ธมฺมคุตฺตาติ ^๔- เอวมาทโย อญฺเญ จ เวมานิกา เปตา. เอเตสํ หิ โอทาตกาฬมงฺคุรจฺฉวิสามวณฺณาทิวเสน เจว กิสถูลรสฺสทีฆวเสน จ กาโย นานา โหติ, มนุสฺสานํ วิย ติเหตุกทุเหตุกาเหตุกวเสน สญฺญาปิ. เต ปน เทวา วิย น มเหสกฺขา. กปณมนุสฺสา วิย อปฺเปสกฺขา ทุลฺลภฆาสจฺฉาทนา ทุกฺขปีฬิตา วิหรนฺติ. เอกจฺเจ กาฬปกฺเข ทุกฺขิตา ชุณฺหปกฺเข สุขิตา โหนฺติ, ตสฺมา สุขสมุสฺสยโต วินิปติตตฺตา วินิปาติกาติ วุตฺตา. เย ปเนตฺถ ติเหตุกา, เตสํ ธมฺมาภิสมโยปิ โหติ ปิยงฺกรมาตาทีนํ วิย. พฺรหฺมกายิกาติ พฺรหฺมปาริสชฺชพฺรหฺมปุโรหิตมหาพฺรหฺมาโน. ปฐมาภินิพฺพตฺตาติ เต สพฺเพปิ ปฐมชฺฌาเนน นิพฺพตฺตา. พฺรหฺมปาริสชฺชา ปน @เชิงอรรถ: ^๑ ก. กมฺมาภิชานวเสน ^๒ ฉ.ม. ติฏฺฐเมตํ ^๓ ก. ปุสฺส.... ^๔ ก. ธมฺมภูตาติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๕๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=46&page=57&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=1428&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=46&A=1428&modeTY=2&pagebreak=1#p57