อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)
หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.

หน้าที่ ๑๔๙.
       ภาวิโต โหติ สุภาวิโต. ยมฺปิ ภิกฺขเว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อริโย
       อฏฺงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
       พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ
       `ขีณา เม อาสวา"ติ. ๑-
ตตฺถ ปเมน พเลน ทุกฺขสจฺจปฺปฏิเวโธ, ทุติเยน สมุทยสจฺจปฺปฏิเวโธ, ตติเยน
นิโรธสจฺจปฺปฏิเวโธ, จตูหิ มคฺคสจฺจปฺปฏิเวโธ ปกาสิโต โหติ.
     อฏฺ วิโมกฺขาติ อารมฺมเณ อธิมุจฺจนฏฺเน ปจฺจนีกธมฺเมหิ จ สุฏฺุ
มุจฺจนฏฺเน วิโมกฺขา. "กตเม อฏฺ? รูปี รูปานิ ปสฺสติ, อยํ ปโม วิโมกฺโข.
อชฺฌตฺตํ อรูปสญฺี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ, อยํ ทุติโย วิโมกฺโข. `สุภนฺ'เตว
อธิมุตฺโต โหติ, อยํ ตติโย วิโมกฺโข. สพฺพโส รูปสญฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺานํ
อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา `อนนฺโต อากาโส'ติ อากาสานญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ จตุตฺโถ วิโมกฺโข. สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม `อนนฺตํ วิญฺาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ ปญฺจโม
วิโมกฺโข. สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม `นตฺถิ กิญฺจี'ติ อากิญฺจญฺายตนํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ ฉฏฺโ วิโมกฺโข. สพฺพโส อากิญฺจญฺายตนํ สมติกฺกมฺม
เนวสญฺานาสญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ สตฺตโม วิโมกฺโข. สพฺพโส
เนวสญฺานาสญฺายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ
อฏฺโม วิโมกฺโข"ติ. ๒-
     นว อนุปุพฺพนิโรธาติ นว อนุปฏิปาฏิยา นิโรธา. "กตเม นว, ปมชฺฌานํ
สมาปนฺนสฺส กามสญฺา นิรุทฺธา โหติ, ทุติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วิตกฺกวิจารา
นิรุทฺธา โหนฺติ, ตติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส ปีติ นิรุทฺธา โหติ, จตุตฺถชฺฌานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๕๗/๒๖๐, องฺ.ทสก. ๒๔/๙๐/๑๔๐, ขุ.ปฏิ. ๓๑/๓๔/๓๘๗-๗
@๒ ที.มหา. ๑๐/๑๗๔/๑๐, ที.ปา. ๑๑/๓๕๘/๒๗๑, องฺ.อฏฺก. ๒๓/๑๖๓ (๗๓)/๓๑๕ (สฺยา)
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๐.
สมาปนฺนสฺส อสฺสาสปสฺสาสา นิรุทฺธา โหนฺติ, อากาสานญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส
รูปสญฺา นิรุทฺธา โหติ, วิญฺาณญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส อากาสานญฺจายตน-
สญฺา นิรุทฺธา โหติ, อากิญฺจญฺายตนํ สมาปนฺนสฺส วิญฺาณญฺจายตสญฺา
นิรุทฺธา โหติ, เนวสญฺานาสญฺายตนํ สมาปนฺนสฺส อากิญฺจญฺายตนสญฺา
นิรุทฺธา โหติ, สญฺาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺา จ เวทนา จ นิรุทฺธา
โหนฺตี"ติ. ๑-
     ทส อเสกฺขา ธมฺมาติ อุปริ สิกฺขิตพฺพาภาวโต น สิกฺขนฺตีติ อเสกฺขา.
อถ วา ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขนฺตีติ เสกฺขา, วุทฺธิปฺปตฺตา เสกฺขาติ อเสกฺขา,
อรหนฺโต. อเสกฺขานํ อิเม อิติ อเสกฺขา. "กตเม ทส, อเสกฺขา สมฺมาทิฏฺิ
อเสกฺโข สมฺมาสงฺกปฺโป อเสกฺขา สมฺมาวาจา อเสกฺโข สมฺมากมฺมนฺโต อเสกฺโข
สมฺมาอาชีโว อเสกฺโข สมฺมาวายาโม อเสกฺขา สมฺมาสติ อเสกฺโข สมฺมาสมาธิ
อเสกฺขํ สมฺมาาณํ อเสกฺขา สมฺมาวิมุตฺตี"ติ. ๒- อเสกฺขํ สมฺมาาณนฺติ อรหตฺต-
ผลปญฺ เปตฺวา เสสโลกิยปญฺา. สมฺมาวิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติ. อฏฺกถายํ ๓-
ปน วุตฺตํ:-
          "อเสกฺขา สมฺมาทิฏฺีติอาทโย สพฺเพปิ ผลสมฺปยุตฺตธมฺมา เอว.
       เอตฺถ จ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาาณนฺติ ทฺวีสุ าเนสุ ปญฺาว กถิตา.
       สมฺมาวิมุตฺตีติ อิมินา ปน ปเทน วุตฺตาวเสสา ผลสมาปตฺติธมฺมา
       สงฺคหิตา"ติ.
     สพฺพํ ภิกฺขเว สจฺฉิกาตพฺพนฺติอาทีสุ อารมฺมณสจฺฉิกิริยา เวทิตพฺพา. รูปํ
ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรตีติอาทีสุ รูปาทีนิ โลกิยานิ ปสฺสิตพฺพากาเรน ปสฺสนฺโต
ตาเนว รูปาทีนิ อารมฺมณสจฺฉิกิริยาย สจฺฉิกโรติ, รูปาทีนิ วา ปสฺสิตพฺพากาเรน
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๔๔/๒๓๕,๒๕๙/๒๗๕, องฺ.นวก. ๒๓/๒๓๕ (๓๑)/๔๒๓ (สฺยา)
@๒ ที.ปา. ๑๑/๓๔๘/๒๔๐,๓๖๐/๒๘๒ ๓ สุ.วิ. ๓/๓๔๙/๒๕๒


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=149&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=3331&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=3331&pagebreak=1#p149