อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)
หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.

หน้าที่ ๑๔๙.
       ภาวิโต โหติ สุภาวิโต. ยมฺปิ ภิกฺขเว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อริโย
       อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
       พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ
       `ขีณา เม อาสวา"ติ. ๑-
ตตฺถ ปฐเมน พเลน ทุกฺขสจฺจปฺปฏิเวโธ, ทุติเยน สมุทยสจฺจปฺปฏิเวโธ, ตติเยน
นิโรธสจฺจปฺปฏิเวโธ, จตูหิ มคฺคสจฺจปฺปฏิเวโธ ปกาสิโต โหติ.
     อฏฺฐ วิโมกฺขาติ อารมฺมเณ อธิมุจฺจนฏฺเฐน ปจฺจนีกธมฺเมหิ จ สุฏฺฐุ
มุจฺจนฏฺเฐน วิโมกฺขา. "กตเม อฏฺฐ? รูปี รูปานิ ปสฺสติ, อยํ ปฐโม วิโมกฺโข.
อชฺฌตฺตํ อรูปสญฺญี พหิทฺธา รูปานิ ปสฺสติ, อยํ ทุติโย วิโมกฺโข. `สุภนฺ'เตว
อธิมุตฺโต โหติ, อยํ ตติโย วิโมกฺโข. สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ
อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา `อนนฺโต อากาโส'ติ อากาสานญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ จตุตฺโถ วิโมกฺโข. สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม `อนนฺตํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ ปญฺจโม
วิโมกฺโข. สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม `นตฺถิ กิญฺจี'ติ อากิญฺจญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ ฉฏฺโฐ วิโมกฺโข. สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ สตฺตโม วิโมกฺโข. สพฺพโส
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ
อฏฺฐโม วิโมกฺโข"ติ. ๒-
     นว อนุปุพฺพนิโรธาติ นว อนุปฏิปาฏิยา นิโรธา. "กตเม นว, ปฐมชฺฌานํ
สมาปนฺนสฺส กามสญฺญา นิรุทฺธา โหติ, ทุติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วิตกฺกวิจารา
นิรุทฺธา โหนฺติ, ตติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส ปีติ นิรุทฺธา โหติ, จตุตฺถชฺฌานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๕๗/๒๖๐, องฺ.ทสก. ๒๔/๙๐/๑๔๐, ขุ.ปฏิ. ๓๑/๓๔/๓๘๗-๗
@๒ ที.มหา. ๑๐/๑๗๔/๑๐, ที.ปา. ๑๑/๓๕๘/๒๗๑, องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๑๖๓ (๗๓)/๓๑๕ (สฺยา)
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๐.
สมาปนฺนสฺส อสฺสาสปสฺสาสา นิรุทฺธา โหนฺติ, อากาสานญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส
รูปสญฺญา นิรุทฺธา โหติ, วิญฺญาณญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส อากาสานญฺจายตน-
สญฺญา นิรุทฺธา โหติ, อากิญฺจญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณญฺจายตสญฺญา
นิรุทฺธา โหติ, เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา
นิรุทฺธา โหติ, สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ เวทนา จ นิรุทฺธา
โหนฺตี"ติ. ๑-
     ทส อเสกฺขา ธมฺมาติ อุปริ สิกฺขิตพฺพาภาวโต น สิกฺขนฺตีติ อเสกฺขา.
อถ วา ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขนฺตีติ เสกฺขา, วุทฺธิปฺปตฺตา เสกฺขาติ อเสกฺขา,
อรหนฺโต. อเสกฺขานํ อิเม อิติ อเสกฺขา. "กตเม ทส, อเสกฺขา สมฺมาทิฏฺฐิ
อเสกฺโข สมฺมาสงฺกปฺโป อเสกฺขา สมฺมาวาจา อเสกฺโข สมฺมากมฺมนฺโต อเสกฺโข
สมฺมาอาชีโว อเสกฺโข สมฺมาวายาโม อเสกฺขา สมฺมาสติ อเสกฺโข สมฺมาสมาธิ
อเสกฺขํ สมฺมาญาณํ อเสกฺขา สมฺมาวิมุตฺตี"ติ. ๒- อเสกฺขํ สมฺมาญาณนฺติ อรหตฺต-
ผลปญฺญํ ฐเปตฺวา เสสโลกิยปญฺญา. สมฺมาวิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติ. อฏฺฐกถายํ ๓-
ปน วุตฺตํ:-
          "อเสกฺขา สมฺมาทิฏฺฐีติอาทโย สพฺเพปิ ผลสมฺปยุตฺตธมฺมา เอว.
       เอตฺถ จ สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาญาณนฺติ ทฺวีสุ ฐาเนสุ ปญฺญาว กถิตา.
       สมฺมาวิมุตฺตีติ อิมินา ปน ปเทน วุตฺตาวเสสา ผลสมาปตฺติธมฺมา
       สงฺคหิตา"ติ.
     สพฺพํ ภิกฺขเว สจฺฉิกาตพฺพนฺติอาทีสุ อารมฺมณสจฺฉิกิริยา เวทิตพฺพา. รูปํ
ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรตีติอาทีสุ รูปาทีนิ โลกิยานิ ปสฺสิตพฺพากาเรน ปสฺสนฺโต
ตาเนว รูปาทีนิ อารมฺมณสจฺฉิกิริยาย สจฺฉิกโรติ, รูปาทีนิ วา ปสฺสิตพฺพากาเรน
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๔๔/๒๓๕,๒๕๙/๒๗๕, องฺ.นวก. ๒๓/๒๓๕ (๓๑)/๔๒๓ (สฺยา)
@๒ ที.ปา. ๑๑/๓๔๘/๒๔๐,๓๖๐/๒๘๒ ๓ สุ.วิ. ๓/๓๔๙/๒๕๒


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=149&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=3331&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=3331&modeTY=2&pagebreak=1#p149