อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๓๐๐.

ทุกฺขา สงฺขารา สุโข, นิโรโธ อิติ ทสฺสนํ. ทุภโต วุฏฺฐิตา ปญฺญา, ผสฺเสติ อมตํ ปทนฺติ ทุกฺขา สงฺขารา, สุโข นิโรโธ นิพฺพานนฺติ ปฏิปนฺนสฺส ตโต นิพฺพานทสฺสนํ อริยมคฺคญาณํ ทุภโต วุฏฺฐิตา ปญฺญา นาม. สา เอว จ ปญฺญา อมตํ ปทํ นิพฺพานํ อารมฺมณผุสเนน ผุสติ, ปฏิลภตีติ อตฺโถ. นิพฺพานํ หิ อตปฺปกฏฺเฐน อมตสทิสนฺติ อมตํ, นาสฺส มตํ มรณํ วโย อตฺถีติปิ อมตํ, ปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย มหตา อุสฺสาเหน มหติยา ปฏิปทาย ปชฺชติ ปฏิปชฺชียตีติ ปทนฺติ วุจฺจติ. วิโมกฺขจริยํ ชานาตีติ วิโมกฺขปฺปวตฺตึ อสมฺโมหวเสน ชานาติ, ปจฺจเวกฺขณ- วเสน ชานาติ. "ทุภโต วุฏฺฐาโน วิโมกฺโข, ทุภโต วุฏฺฐานา จตฺตาโร วิโมกฺขา, ทุภโต วุฏฺฐานํ อนุโลมา จตฺตาโร วิโมกฺขา, ทุภโต วุฏฺฐานา ปฏิปฺปสฺสทฺธิ จตฺตาโร วิโมกฺขา"ติ หิ อุปริ วิโมกฺขกถายํเยว ^๑- อาคตา วิโมกฺขจริยา เวทิตพฺพา. เตสํ วิตฺถาโร ตตฺเถว อาคโต. นานตฺเตกตฺตโกวิโทติ เตสํ วิโมกฺขานํ นานา- ภาเว เอกภาเว จ กุสโล. ทุภโตวุฏฺฐานวิโมกฺขวเสน หิ เตสํ เอกตฺตํ, จตุอริยมคฺค- วเสน นานตฺตํ, เอเกกสฺสาปิ วา อริยมคฺคสฺส อนุปสฺสนาเภเทน นานตฺตํ, อริยมคฺคภาเวน เอกตฺตํ เวทิตพฺพํ. ทฺวินฺนํ ญาณานํ กุสลตาติ ทสฺสนสงฺขาตสฺส จ ภาวนาสงฺขาตสฺส จาติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ ญาณานํ กุสลตาย. ทสฺสนนฺติ หิ โสตาปตฺติมคฺโค. โส หิ ปฐมํ นิพฺพานทสฺสนโต ทสฺสนนฺติ วุตฺโต. โคตฺรภุ ปน กิญฺจาปิ ปฐมตรํ นิพฺพานํ ปสฺสติ, ยถา ปน รญฺโญ สนฺติกํ เกนจิเทว กรณีเยน อาคโต ปุริโส ทูรโตว รถิกาย จรนฺตํ หตฺถิกฺขนฺธคตํ ราชานํ ทิสฺวาปิ "ทิฏฺโฐ เต ราชา"ติ ปุฏฺโฐ ทิสฺวา กตฺตพฺพกิจฺจสฺส อกตตฺตา "น ปสฺสามี"ติ อาห, เอวเมว นิพฺพานํ ทิสฺวา กตฺตพฺพสฺส กิเลสปฺปหานสฺสาภาวา "น ทสฺสนนฺ"ติ วุจฺจติ. ตํ หิ ญาณํ มคฺคสฺส อาวชฺชนฏฺฐาเน ติฏฺฐติ. ภาวนาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๒๐๙/๒๕๐

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๓๐๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=300&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=6703&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=6703&modeTY=2&pagebreak=1#p300