อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๓๐๐.

ทุกฺขา สงฺขารา สุโข, นิโรโธ อิติ ทสฺสนํ. ทุภโต วุฏฺิตา ปญฺา, ผสฺเสติ อมตํ ปทนฺติ ทุกฺขา สงฺขารา, สุโข นิโรโธ นิพฺพานนฺติ ปฏิปนฺนสฺส ตโต นิพฺพานทสฺสนํ อริยมคฺคาณํ ทุภโต วุฏฺิตา ปญฺา นาม. สา เอว จ ปญฺา อมตํ ปทํ นิพฺพานํ อารมฺมณผุสเนน ผุสติ, ปฏิลภตีติ อตฺโถ. นิพฺพานํ หิ อตปฺปกฏฺเน อมตสทิสนฺติ อมตํ, นาสฺส มตํ มรณํ วโย อตฺถีติปิ อมตํ, ปุพฺพภาคโต ปฏฺาย มหตา อุสฺสาเหน มหติยา ปฏิปทาย ปชฺชติ ปฏิปชฺชียตีติ ปทนฺติ วุจฺจติ. วิโมกฺขจริยํ ชานาตีติ วิโมกฺขปฺปวตฺตึ อสมฺโมหวเสน ชานาติ, ปจฺจเวกฺขณ- วเสน ชานาติ. "ทุภโต วุฏฺาโน วิโมกฺโข, ทุภโต วุฏฺานา จตฺตาโร วิโมกฺขา, ทุภโต วุฏฺานํ อนุโลมา จตฺตาโร วิโมกฺขา, ทุภโต วุฏฺานา ปฏิปฺปสฺสทฺธิ จตฺตาโร วิโมกฺขา"ติ หิ อุปริ วิโมกฺขกถายํเยว ^๑- อาคตา วิโมกฺขจริยา เวทิตพฺพา. เตสํ วิตฺถาโร ตตฺเถว อาคโต. นานตฺเตกตฺตโกวิโทติ เตสํ วิโมกฺขานํ นานา- ภาเว เอกภาเว จ กุสโล. ทุภโตวุฏฺานวิโมกฺขวเสน หิ เตสํ เอกตฺตํ, จตุอริยมคฺค- วเสน นานตฺตํ, เอเกกสฺสาปิ วา อริยมคฺคสฺส อนุปสฺสนาเภเทน นานตฺตํ, อริยมคฺคภาเวน เอกตฺตํ เวทิตพฺพํ. ทฺวินฺนํ าณานํ กุสลตาติ ทสฺสนสงฺขาตสฺส จ ภาวนาสงฺขาตสฺส จาติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ าณานํ กุสลตาย. ทสฺสนนฺติ หิ โสตาปตฺติมคฺโค. โส หิ ปมํ นิพฺพานทสฺสนโต ทสฺสนนฺติ วุตฺโต. โคตฺรภุ ปน กิญฺจาปิ ปมตรํ นิพฺพานํ ปสฺสติ, ยถา ปน รญฺโ สนฺติกํ เกนจิเทว กรณีเยน อาคโต ปุริโส ทูรโตว รถิกาย จรนฺตํ หตฺถิกฺขนฺธคตํ ราชานํ ทิสฺวาปิ "ทิฏฺโ เต ราชา"ติ ปุฏฺโ ทิสฺวา กตฺตพฺพกิจฺจสฺส อกตตฺตา "น ปสฺสามี"ติ อาห, เอวเมว นิพฺพานํ ทิสฺวา กตฺตพฺพสฺส กิเลสปฺปหานสฺสาภาวา "น ทสฺสนนฺ"ติ วุจฺจติ. ตํ หิ าณํ มคฺคสฺส อาวชฺชนฏฺาเน ติฏฺติ. ภาวนาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๒๐๙/๒๕๐

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๓๐๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=300&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=6703&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=6703&pagebreak=1#p300