อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๕๓.

ปชหนฺติ, ปชหนฺตา จ วิปสฺสนากาเล สพฺพสงฺขาเร สุญฺโต ทิสฺวา ปจฺฉา สมุจฺเฉเทน ปชหนฺติ, ตถา ปชหนฺตา จ เอกาภิสมยวเสน สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌนฺตา ปชหนฺติ, ยถาวุตฺเตเหว อากาเรหิ สพฺเพปิ อริยา ยถาโยคํ ปฏิปชฺชนฺติ, ตสฺมา ปเทสวิหาราณานนฺตรํ สญฺาวิวฏฺฏาณาทีนิ ฉ าณานิ ยถากฺกเมน อุทฺทิฏฺานิ. ตตฺถ อธิปตตฺตา ปญฺาติ เนกฺขมฺมาทีนํ อธิปติภาเวน เนกฺขมฺมาทีนิ อธิกานิ กตฺวา ตทธิกภาเวน ปวตฺตา ปญฺาติ อตฺโถ. สญฺาวิวฏฺเฏ าณนฺติ สญฺาย วิวฏฺฏนํ ปราวตฺตนํ ปรมฺมุขภาโวติ ^๑- สญฺาวิวฏฺโฏ, ยาย สญฺาย เต เต ภาวนาธมฺเม อธิปตึ กโรติ, ตาย สญฺาย เหตุภูตาย, กรณภูตาย วา ตโต ตโต กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏนาณนฺติ วุตฺตํ โหติ. เอตฺโต วิวฏฺโฏติ อวุตฺเตปิ ยโต วิวฏฺฏติ, ตโต เอว วิวฏฺโฏติ คยฺหติ ยถา วิวฏฺฏนานุปสฺสนาย. สา ปน สญฺา สญฺชานนลกฺขณา, ตเทเวตนฺติ ปุน สญฺชานนปจฺจยนิมิตฺตกรณรสา ทารุอาทีสุ ตจฺฉกาทโย วิย, ยถา คหิตนิมิตฺตวเสน อภินิเวสกรณปจฺจุปฏฺานา หตฺถิทสฺสกอนฺธา วิย, อารมฺมเณ อโนคาฬฺหวุตฺติตาย อจิรฏฺานปจฺจุปฏฺานา วา วิชฺชุ วิย, ยถา อุปฏฺิตวิสยปทฏฺานา ติณปุริสเกสุ มิคโปตกานํ ปุริสาติ อุปฺปนฺนสญฺา วิย. [๔๕] นานตฺเต ปญฺาติ นานาสภาเว ภาเวตพฺพโต อญฺสภาเว กามจฺฉนฺทาทิเก อาทีนวทสฺสเนน ปวตฺตา ปญฺา. นานตฺเตติ จ นิมิตฺตตฺเถ ภุมฺมวจนํ. นานตฺตปหานํ วา นานตฺตํ, นานตฺตปหานนิมิตฺตํ นานตฺตปหานเหตุเนกฺขมฺมาทีสุ ปญฺาติ อธิปฺปาโย. เจโตวิวฏฺเฏ าณนฺติ เจตโส กามจฺฉนฺทาทิโต วิวฏฺฏนํ เนกฺขมฺมาทีสุ าณํ. เจโตติ เจตฺถ เจตนา อธิปฺเปตา. สา เจตนาภาวลกฺขณา, อภิสนฺทหณลกฺขณา วา, อายูหนรสา, สํวิทหนปจฺจุปฏฺานา สกิจฺจปรกิจฺจสาธกา เชฏฺสิสฺสมหาวฑฺฒกิอาทโย วิย. อจฺจายิกกมฺมานุสฺสรณาทีสุ ปนายํ สมฺปยุตฺตานํ อุสฺสาหนภาวเน ปากฏา โหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม.,ก. ปรมฺมุขภาโว

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๕๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=53&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=1150&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=1150&pagebreak=1#p53