อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๐๐.

มาตุปกฺขิกา. สมณา ปพฺพชฺชูปคตา. พฺราหฺมณา โภวาทิโน, สมิตปาปพาหิตปาปา วา. เทวตา สกฺกาทโย พฺรหฺมาโน จ. วิโมกฺขนฺติกนฺติ วิโมกฺโข อรหตฺตมคฺโค, วิโมกฺขสฺส อนฺโต อรหตฺตํ ๑-, ตสฺมึ วิโมกฺขนฺเต ภวํ วิโมกฺขนฺติกํ นาม. สพฺพญฺญุภาโว หิ อรหตฺตมคฺเคน สิชฺฌติ, อรหตฺตผโลทเย สิทฺโธ โหติ, ตสฺมา สพฺพญฺญุภาโว วิโมกฺขนฺเต ภโว โหติ. ตํ เนมิตฺติกมฺปิ ^๒- นามํ วิโมกฺขนฺเต ภวํ นาม โหติ. เตน วุตฺตํ "วิโมกฺขนฺติกเมตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานนฺ"ติ. โพธิยา มูเล สห สพฺพญฺญุตญฺญาณสฺส ปฏิลาภาติ มหาโพธิรุกฺขมูเล ยถาวุตฺตกฺขเณ สพฺพญฺญุตญฺญาณสฺส ปฏิลาเภน สห. สจฺฉิกา ปญฺญตฺตีติ อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย, สพฺพธมฺมสจฺฉิกิริยาย วา ชาตา ปญฺญตฺติ. ยทิทํ พุทฺโธติ อยํ พุทฺโธติ ปญฺญตฺติ, อยํ พฺยญฺชนโต พุทฺธวิภาวนา. "ยถา พุทฺเธน เทสิตา"ติ คาถาปาทสฺส ปน อิมินา ปทภาชนีเย วุตฺตตฺเถน อยํ สํสนฺทนา:- อานาปานสฺสติโย จ ยถา พุทฺเธน เทสิตา, เยน ปกาเรน เทสิตา. ยถาสทฺเทน สงฺคหิตา ทส ยถตฺถา จ ยถา พุทฺเธน เทสิตา, เยน ปกาเรน เทสิตาติ ปการตฺถสฺส จ ยถาสทฺทสฺส, สภาวตฺถสฺส จ ยถาสทฺทสฺส สรูเปกเสสวเสน เอกเสสํ กตฺวา "ยถา"ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. ปทภาชนีเย ปนสฺส ยถตฺเถสุ เอเกกสฺส โยชนาวเสน "เทสิโต"ติ เอกวจนํ กตํ. "โสติ คหฏฺโฐ วา โหติ ปพฺพชิโต วา"ติ วุตฺตตฺตา อาทิปเทปิ ยสฺส คหฏฺฐสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วาติ วุตฺตเมว โหติ. โลกตฺโถ วุตฺโตเยว. ปภาเสตีติ อตฺตโน ญาณสฺส ปากฏํ กโรตีติ อตฺโถ. อภิสมฺพุทฺธตฺตาติ สาวกปารมิญาเณนปิ ปฏิวิทฺธภาเวน. โอภาเสตีติ กามาวจรภูตํ โลกํ. ภาเสตีติ รูปาวจรภูตํ โลกํ. ปภาเสตีติ อรูปาวจรภูตํ โลกํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อรหตฺตผลํ ^๒ ม. เนมิตฺตกมฺปิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๐๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=100&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=2239&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=2239&modeTY=2&pagebreak=1#p100