อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปฏิสํ.อ.๒ (สทฺธมฺม.๒)
หน้าที่ ๑๙๒.

     [๒๒๓-๒๒๖] อิทานิ วิโมกฺขปุพฺพงฺคมเมว วิโมกฺขวิเสสํ ปุคฺคลวิเสสญฺจ
ทสฺเสตุกาโม อนิจฺจโต มนสิกโรโตติอาทิมาห. ตตฺถ เทฺว วิโมกฺขาติ
อปฺปณิหิตสุญฺญตวิโมกฺขา. อนิจฺจานุปสฺสนาคมนวเสน หิ อนิมิตฺตวิโมกฺโขติ ลทฺธนาโม
มคฺโค ราคโทสโมหปณิธีนํ อภาวา สคุณโต จ เตสํเยว ปณิธีนํ อภาวา
อปฺปณิหิตนฺติ ลทฺธนามํ นิพฺพานํ อารมฺมณํ กโรตีติ อารมฺมณโต จ
อปฺปณิหิตวิโมกฺโขติ ๑- นามมฺปิ ลภติ. ตถา ราคโทสโมเหหิ สุญฺญตฺตา สคุณโต จ
ราคาทีหิเยว สุญฺญตฺตา สุญฺญตนฺติ ลทฺธนามํ นิพฺพานํ อารมฺมณํ กโรตีติ อารมฺมณโต
จ สุญฺญตวิโมกฺโขติ นามมฺปิ ลภติ. ตสฺมา เต เทฺว วิโมกฺขา อนิมิตฺตวิโมกฺขนฺวยา
นาม โหนฺติ. อนิมิตฺตมคฺคโต อนญฺเญปิ อฏฺฐนฺนํ มคฺคงฺคานํ เอเกกสฺส มคฺคงฺคสฺส
วเสน สหชาตาทิปจฺจยา จ โหนฺตีติ เวทิตพฺพา. ปุน เทฺว วิโมกฺขาติ
สุญฺญตานิมิตฺตวิโมกฺขา. ทุกฺขานุปสฺสนาคมนวเสน หิ อปฺปณิหิตวิโมกฺโขติ
ลทฺธนาโม มคฺโค รูปนิมิตฺตาทีนํ ราคนิมิตฺตาทีนํ นิจฺจนิมิตฺตาทีนญฺจ อภาวา
สคุณโต จ เตสํเยว นิมิตฺตานํ อภาวา อนิมิตฺตสงฺขาตํ นิพฺพานํ อารมฺมณํ กโรตีติ
อารมฺมณโต จ อนิมิตฺตวิโมกฺโขติ นามมฺปิ ลภติ. เสสํ วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพํ.
ปุน เทฺว วิโมกฺขาติ อนิมิตฺตอปฺปณิหิตวิโมกฺขา. โยชนา ปเนตฺถ วุตฺตนยา เอว.
     ปฏิเวธกาเลติ อินฺทฺริยานํ วุตฺตกฺกเมเนว วุตฺตํ. มคฺคกฺขณํ ปน มุญฺจิตฺวา
วิปสฺสนากฺขเณ วิโมกฺโข นาม ๒- นตฺถิ. ปฐมํ วุตฺโตเยว ปน มคฺควิโมกฺโข
"ปฏิเวธกาเล"ติ วจเนน วิเสเสตฺวา ทสฺสิโต. "โย จายํ ปุคฺคโล
สทฺธาวิมุตฺโต"ติอาทิกา เทฺว วารา จ "อนิจฺจโต มนสิกโรนฺโต โสตาปตฺติมคฺคํ
ปฏิลภตี"ติอาทิโก วาโร จ สงฺขิตฺโต, วิโมกฺขวเสน ปน โยเชตฺวา วิตฺถารโต
เวทิตพฺโพ. เย หิ เกจิ เนกฺขมฺมนฺติอาทิโก วาโร วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพติ.
เอตฺตาวตา วิโมกฺขปุคฺคลวิเสสา นิทฺทิฏฺฐา โหนฺตีติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. อปฺปณิหิตวิโมกฺขา  ๒ ก. วิโมกฺขา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๑๙๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=192&pages=1&modeTY=2&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=4325&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=4325&modeTY=2&pagebreak=1#p192