อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๒๗๔.

ปุพฺเพนิวาสทิพฺพจกฺขุอาสวกฺขยาณานิ เหฏฺา ปกาสิตาเนว. (๘,๙,๑๐) ตตฺถ อาสวานํ ขยาติ อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลสานํ ขยา. อนาสวนฺติ อาสววิรหิตํ. เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตินฺติ เอตฺถ เจโตวจเนน อรหตฺตผลสมฺปยุตฺโต สมาธิ, ปญฺาวจเนน ตํสมฺปยุตฺตา จ ปญฺา วุตฺตา. ตตฺถ จ สมาธิ ราคโต วิมุตฺตตฺตา เจโตวิมุตฺติ, ปญฺา อวิชฺชาย วิมุตฺตตฺตา ปญฺาวิมุตฺตีติ เวทิตพฺพา. วุตฺตํ เหตํ ภควตา "โย หิสฺส ภิกฺขเว สมาธิ, ตทสฺส สมาธินฺทฺริยํ. ยา หิสฺส ภิกฺขเว ปญฺา, ตทสฺส ปญฺินฺทฺริยํ. ^๑- อิติ โข ภิกฺขเว ราควิราคา เจโตวิมุตฺติ อวิชฺชาวิราคา ปญฺาวิมุตฺตี"ติ. ^๒- อปิเจตฺถ สมถพลํ เจโตวิมุตฺติ, วิปสฺสนาพลํ ปญฺาวิมุตฺตีติ เวทิตพฺพํ. ทิฏฺเว ธมฺเมติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวาติ อธิกาย ปญฺาย อตฺตนาเยว ปจฺจกฺขํ กตฺวา, อปรปฺปจฺจเยน ตฺวาติ อตฺโถ. อุปสมฺปชฺชาติ อธิคนฺตฺวา นิปฺผาเทตฺวา วา. อิเมสํ ปน ทสนฺนํ ทสพลาณานํ วิตฺถาโร อภิธมฺเม วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพ. ตตฺถ ปรวาทิกถา โหติ:- ทสพลาณํ นาม ปาฏิเยกฺกํ าณํ นตฺถิ, สพฺพญฺุตญฺาณสฺเสวายํ ปเภโทติ. น ตํ ตถา ทฏฺพฺพํ. อญฺเมว หิ ทสพลาณํ, อญฺ สพฺพญฺุตญฺาณํ. ทสพลาณํ หิ สกสกกิจฺจเมว ชานาติ, สพฺพญฺุตญฺาณํ ตมฺปิ, ตโต อวเสสมฺปิ ชานาติ. ทสพลาเณสุ หิ ปมํ การณาการณเมว ชานาติ, ทุติยํ กมฺมนฺตรวิปากนฺตรเมว, ตติยํ กมฺมปริจฺเฉทเมว, จตุตฺถํ ธาตุนานตฺตการณเมว, ปญฺจมํ สตฺตานํ อชฺฌาสยาธิมุตฺติเมว, ฉฏฺ อินฺทฺริยานํ ติกฺขมุทุภาวเมว, สตฺตมํ ฌานาทีหิ สทฺธึ เตสํ สงฺกิเลสาทิเมว, อฏฺมํ ปุพฺเพนิวุตฺถขนฺธสนฺตติเมว, นวมํ สตฺตานํ จุติปฏิสนฺธิเมว, ทสมํ สจฺจปริจฺเฉทเมว. สพฺพญฺุตญฺาณํ ปน เอเตหิ ชานิตพฺพญฺจ, ตโต อุตฺตริญฺจ ปชานาติ. เอเตสํ ปน กิจฺจํ น สพฺพํ @เชิงอรรถ: ^๑ สํ.มหา. ๑๙/๕๒๐/๑๙๘ ^๒ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๕/๓๑๔

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๒๗๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=274&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=6176&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=6176&pagebreak=1#p274