อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปฏิสํ.อ.๒ (สทฺธมฺม.๒)
หน้าที่ ๓๕๘-๓๕๙.

หน้าที่ ๓๕๘.
                         มคฺคงฺคนิทฺเทสวณฺณนา
     [๒๔] สุตฺตนฺตนิทฺเทเส สมฺมาทิฏฺฐิยาติ สามิวจนํ. ฌานวิปสฺสนามคฺค-
ผลนิพฺพาเนสุ โลกิยวิรติสมฺปยุตฺตจิตฺเต จ ยถาโยคํ สมฺปโยคโต จ อารมฺมณโต
จ วตฺตมานาย สมฺมาทิฏฺฐิยา สามญฺญลกฺขณโต เอกีภูตาย สมฺมาทิฏฺฐิยา.
วิกฺขมฺภนวิเวโกติ วิกฺขมฺภนวเสน ทูรีกรณวเสน วิเวโก. เกสํ? นีวรณานํ.
ตสฺส ปฐมชฺฌานํ ภาวยโตติอาทิ วิกฺขมฺภนวเสน ปฐมชฺฌานเมว วุตฺตํ. ตสฺมึ
วุตฺเต เสสชฺฌานานิปิ วุตฺตาเนว โหนฺติ. ฌาเนสุปิ สมฺมาทิฏฺฐิยา วิชฺชมานตฺตา
สมฺมาทิฏฺฐิยา วิเวโก นาม โหติ. ตทงฺควิเวโกติ เตน เตน วิปสฺสนาฌานงฺเคน ๑-
วิเวโก. ทิฏฺฐิคตานนฺติ ทิฏฺฐิวิเวกสฺส ทุกฺกรตฺตา ปธานตฺตา จ ทิฏฺฐิวิเวโกว
วุตฺโต. ตสฺมึ วุตฺเต นิจฺจสญฺญาทิวิเวโกปิ วุตฺโตว โหติ. นิพฺเพธภาคิยํ
สมาธินฺติ วิปสฺสนาสมฺปยุตฺตสมาธึ. สมุจฺเฉทวิเวโกติ กิเลสานํ สมุจฺเฉเทน วิเวโก.
โลกุตฺตรํ ขยคามึ มคฺคนฺติ ๒- ขยสงฺขาตนิพฺพานคามิโลกุตฺตรมคฺคํ.
ปฏิปฺปสฺสทฺธิวิเวโกติ กิเลสานํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิยา ๓- วิเวโก. นิสฺสรณวิเวโกติ
สพฺพสงฺขตนิสฺสรณภูโต สงฺขารวิเวโก. ฉนฺทชาโต โหตีติ ปุพฺพภาเค
ชาตธมฺมฉนฺโท โหติ. สทฺธาธิมุตฺโตติ ปุพฺพภาเคเยว สทฺธาย อธิมุตฺโต
โหติ. จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺฐิตนฺติ ปุพฺพภาเคเยว จิตฺตญฺจ อสฺส โยคิสฺส
สุอธิฏฺฐิตํ สุฏฺฐุ ปติฏฺฐิตํ โหติ. อิติ ฉนฺโท สทฺธา จิตฺตนฺติ อิเม ตโย
ธมฺมา ปุพฺพภาเค อุปฺปนฺนวิเวกานํ อุปนิสฺสยตฺตา นิสฺสยา นาม. เกจิ ปน
"จิตฺตํ จสฺส สฺวาธิฏฺฐิตนฺติ สมาธิ วุตฺโต"ติ วทนฺติ. วิราคาทีสุปิ เอเสว นโย.
     นิโรธวาเร ปน นิโรธสทฺทโต อญฺญํ ปริยายวจนํ ทสฺเสนฺเตน อมตา
ธาตูติ วุตฺตํ, เสสเสุ นิโรโธ นิพฺพานนฺติ. อุภยตฺถาปิ นิพฺพานเมว. ทฺวาทส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิปสฺสนาญาณงฺเคน  ๒ ฉ.ม. ขยคามิมคฺคนฺติ  ๓ อิ. ปฏิปฺปสฺสทฺธิยํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๙.
นิสฺสยาติ ฉนฺทสทฺธาจิตฺตานิเยว วิเวกาทีสุ จตูสุ เอเกกสฺมึ ตโย ตโย กตฺวา
ทฺวาทส นิสฺสยา โหนฺติ.
     [๒๕] สมฺมาสงฺกปฺปวายามสติสมาธีนมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺถโยชนา
เวทิตพฺพา. สมฺมาวาจากมฺมนฺตาชีวานํ ปน ฌานกฺขเณ วิปสฺสนากฺขเณ จ อภาวา
ฌานวิปสฺสนานํ ปุพฺพภาคปรภาควเสน วตฺตมานา วิรติโย ฌานวิปสฺสนา
สนฺนิสฺสิตา กตฺวา วุตฺตาติ เวทิตพฺพํ. นีวรณานํ ทิฏฺฐิคตานญฺจ วิเวกวิราค-
นิโรธปฏินิสฺสคฺคา ตถา ปวตฺตมานานํ วิรตีนํ วิเวกาทโย นามาติ เวทิตพฺพํ.
ยถา อฏฺฐกนิปาเต "ตโต ตฺวํ ภิกฺขุ อิมํ สมาธึ สวิตกฺกํ สวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ,
อวิตกฺกํ วิจารมตฺตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, อวิตกฺกํ อวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสิ,
สปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, นิปฺปีติกมฺปิ ภาเวยฺยาสิ, สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ.
อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสี"ติ. ๑- เมตฺตาทโย กายานุปสฺสนาทโย จ
นิยกชฺฌตฺตมูลสมาธิวเสน จตุกฺกปญฺจกชฺฌานิกา วิย วุตฺตา, เอวมิธาปิ
ปุพฺพภาคปรภาควเสน วิรติโย วุตฺตาติ เวทิตพฺพํ. พฺยญฺชนจฺฉายมตฺตํ คเหตฺวา
น ภควา อพฺภาจิกฺขิตพฺโพ. คมฺภีรํ หิ พุทฺธวจนํ, อาจริเย ปยิรุปาสิตฺวา
อธิปฺปายโต คเหตพฺพํ.
     [๒๖-๒๗] โพชฺฌงฺคพลอินฺทฺริยวาเรสุปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพติ.
                       วิเวกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        ----------------
                         ๕. จริยากถาวณฺณนา
     [๒๘-๒๙] อิทานิ วิเวกกถานนฺตรํ ปรมวิเวกภูตสฺส นิสฺสรณวิเวกสงฺขาตสฺส
นิพฺพานสฺส สจฺฉิกรณียสฺส สจฺฉิกิริโยปายทสฺสนตฺถํ, ตถา สจฺฉิกตนิโรธสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๖๓/๒๔๘


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๓๕๘-๓๕๙.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=358&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=8089&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=8089&modeTY=2&pagebreak=1#p358