อรรถกถาเล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๑๒.

ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ วิญฺาณสฺส นิสฺสรณนฺติ ^๑- เอวํ ตสฺสา นิสฺสรณญฺจ ปชานาติ. กลฺลํ นุ เตนาติ ยุตฺตํ นุ เตน ภิกฺขุนา ตํ วิญฺาณฏฺิตึ ตณฺหามานทิฏฺีนํ วเสน อหนฺติ วา มมนฺติ วา อภินนฺทิตุนฺติ เอเตนุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ยตฺถ ปน รูปํ นตฺถิ, ตตฺถ จตุนฺนํ ขนฺธานํ วเสน, ยตฺถ วิญฺาณํ นตฺถิ, ตตฺถ เอกสฺส ขนฺธสฺส วเสน สมุทยาทโย ^๒- โยเชตพฺพา. ^๒- อาหารสมุทยา, อาหารนิโรธาติ อํทํ เจตฺถ ปทํ น โยเชตพฺพํ. ยโต โข อานนฺท ภิกฺขูติ ยทา โข อานนฺท ภิกฺขุ. อนุปาทา วิมุตฺโตติ จตูหิ อุปาทาเนหิ อคฺคเหตฺวา วิมุตฺโต. ปญฺาวิมุตฺโตติ ปญฺาย วิมุตฺโต, อฏฺ วิโมกฺเข อสจฺฉิกตฺวา ปญฺาพเลเนว นามกายสฺส จ รูปกายสฺส จ อปฺปวตฺตึ กตฺวา วิมุตฺโตติ อตฺโถ. โส สุกฺขวิปสฺสโก จ ปมชฺฌานาทีสุ อญฺตรสฺมึ ตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต จาติ ปญฺจวิโธ โหติ. ^๓- วุตฺตมฺปิ เจตํ "กตโม จ ปุคฺคโล ปญฺาวิมุตฺโต, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล น เหว โข อฏฺ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปญฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปญฺาวิมุตฺโต"ติ. ^๔- อฏฺวิโมกฺขวณฺณนา [๑๒๙] เอวํ เอกสฺส ภิกฺขุโน นิคมนญฺจ นามญฺจ ทสฺเสตฺวา อิตรสฺส ทสฺเสตุํ อฏฺ โข อิเมติ อาทิมาห. ตตฺถ วิโมกฺโขติ เกนฏฺเน วิโมกฺโข? อธิมุจฺจนฏฺเน. โก ปนายํ อธิมุจฺจนฏฺโ นาม? ปจฺจนีกธมฺเมหิ จ สุฏฺุ มุจฺจนฏฺโ, อารมฺมเณ จ อภิรติวเสน สุฏฺุ มุจฺจนฏฺโ, ปิตุ องฺเก วิสฏฺงฺคปจฺจงฺคสฺส ทารกสฺส สยนํ วิย อนิคฺคหิตภาเวน นิราสงฺกตาย อารมฺมเณ ปวตฺตตีติ ^๕- วุตฺตํ โหติ. อยํ ปนตฺโถ ปจฺฉิเม วิโมกฺเข นตฺถิ, ปุริเมสุ สพฺเพสุ อตฺถิ. รูปี รูปานิ ปสฺสตีติ เอตฺถ อชฺฌตฺตํ เกสาทีสุ นีลกสิณาทีสุ นีลกสิณาทิวเสน อุปฺปาทิตํ รูปชฺฌานํ รูปํ, ตทสฺสตฺถีติ รูปี. พหิทฺธา รูปานิ @เชิงอรรถ: ^๑ สํ.ขนฺธ. ๑๗/๒๖/๒๓ อสฺสาทสุตฺต ^๒-๒ ฉ.ม. สมุทโย โยเชตพฺโพ ^๓ ฉ.ม. โหตีติ น @ทิสฺสติ ^๔ อภิ.ปุ. ๓๖/๔๑/๑๔๕, เอกกปุคฺคลปญฺตฺติ, ๓๖/๑๕๑/๒๓๔ นวกนิทฺเทส (สยา) @^๕ ฉ.ม. ปวตฺตีติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๑๒. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=112&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=2882&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=2882&pagebreak=1#p112