อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๒)
หน้าที่ ๒๙๓-๒๙๕.

หน้าที่ ๒๙๓.
      เยภุยฺเยนาติ พหุตรา สนฺนิปติตา, มนฺทา น สนฺนิปติตา อสญฺญา จ
อรูปาวจรเทวตา จ สมาปนฺนเทวตา จ ฐเปตฺวา. ๑- ตตฺรายํ สนฺนิปาตกฺกโม:-
      มหาวนสฺส กิร สมนฺตา ๒- เทวตา จลึสุ, "อายาม โภ พุทฺธทสฺสนํ นาม
พหูปการํ, ธมฺมสฺสวนํ พหูปการํ, ภิกฺขุสํฆทสฺสนํ พหูปการํ, อายาม อายามา"ติ
มหาสทฺทํ กุรุมานา อาคนฺตฺวา ภควนฺตํ จ ตํ มุหุตฺตํ อรหตฺตปฺปตฺตขีณาสเว
จ วนฺทิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุ. เอเตเนว อุปาเยน ตาสํ ตาสํ สทฺทํ
สุตฺวา สทฺทนฺตรํ อฑฺฒคาวุตคาวุตอฑฺฒโยชนโยชนาทิวเสน ติโยชนสหสฺสวิตฺถเฏ
หิมวนฺเต, ติกฺขตฺตุํ เตสฏฺฐิยา นครสหสฺเสสุ, นวนวุติยา โทณมุขสตสหสฺเสสุ,
ฉนฺนวุติยา ปฏนโกฏิสตสหสฺเสสุ, ฉปฺปณฺณาสรตนากเรสูติ สกลชมฺพูทีเป,
ปุพฺพวิเทเห, อมรโคยาเน, อุตฺตรกุรุมฺหิ ทฺวีสุ ปริตฺตทีปสหสฺเสสูติ สกลจกฺกวาเฬ,
ตโต ทุติยตติยจกฺกวาเฬติ เอวํ ทสสหสฺสจกฺกวาเฬสุ เทวตา สนฺนิปติตาติ
เวทิตพฺพา. ทสสหสฺสจกฺกวาฬา หิ อิธ ทส โลกธาตุโยติ อธิปฺเปตา. เตน วุตฺตํ
"ทสหิ จ โลกธาตูหิ เทวตา เยภุยฺเยน สนฺนิปติตา โหนฺตี"ติ.
      เอวํ สนฺนิปติตาหิ เทวตาหิ สกลจกฺกวาฬคพฺภํ ยาว พรฺหฺมโลกา
สูจิฆรํ ๓- นิรนฺตรปกฺขิตฺตาหิ สูจีหิ วิย ปริปุณฺณํ โหติ. ตตฺถ ๔- พฺรหฺมโลกสฺส
เอวํ อุจฺจตรํ ๕- เวทิตพฺพํ:- โลหปาสาเท กิร สตฺตกูฏาคารสโม ปาสาโณ
พฺรหฺมโลเก ฐตฺวา อโธ ขิตฺโต จตูหิ มาเสหิ ปฐวึ ปาปุณาติ เอวํ มหนฺเต
โอกาเส ยถา เหฏฺฐา ฐตฺวา ขิตฺตปุปฺผานิ วา ธูโม วา อุปริ คนฺตุํ, อุปริ
วา ฐตฺวา ขิตฺตสาสปา เหฏฺฐา โอตริตุํ อนฺตรํ น ลภนฺติ, เอวํ นิรนฺตรํ
เทวตา อเหสุํ. ยถา โข ปน จกฺกวตฺติรญฺโญ นิสินฺนฏฺฐานํ อสมฺพาธํ โหติ,
อาคตาคตา มเหสกฺขา ขตฺติยา โอกาสํ ลภนฺติเยว, ปุรโต ปุรโต ๖- ปน
อสมฺพาธํ ๗- โหติ, เอวเมว ภควโต นิสินฺนฏฺฐานํ อสมฺพาธํ, อาคตาคตา
มเหสกฺขา เทวตา จ พฺรหฺมาโน ๘- จ โอกาสํ ลภนฺติเยว. อปิ สุทํ ภควโต
อาสนฺนฏฺฐาเน มหาปรินิพฺพาเน วุตฺตนเยเนว วา วาลคฺคโกฏินิตุทนมตฺเต
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ฐเปตฺวา น ทิสฺสติ   ๒ ฉ.ม., อิ. สามนฺตา    ๓ ฉ.ม. อิ. สูจิฆเร
@๔ ฉ.ม. ตตฺร      ๕ ฉ.ม. อุจฺจตฺตนํ           ๖ ฉ.ม. ปรโต ปรโต
@๗ ฉ.ม., อิ. อติสมฺพาธํ       ๘ ฉ.ม. มหาพฺรหฺมาโน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๙๔.
ปเทเส ทสปิ วีสํปิ ตึสมฺปิ เทวตา สุขุเม สุขุเม อตฺตภาเว มาเปตฺวา อฏฺฐํสุ.
สพฺพปุรโต สฏฺฐี สฏฺฐี เทวตา อฏฺฐํสุ.
      สุทฺธาวาสกายิกานนฺติ สุทฺธาวาสวาสีนํ. สุทฺธาวาสา นาม สุทฺธานํ
อนาคามิขีณาสวานํ อาวาสา ปญฺจ พฺรหฺมโลกา. เอตทโหสีติ กสฺมา อโหสิ?
อถ ๑- เต กิร พฺรหฺมาโน สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ยถาปริจฺเฉเทน วุฏฺฐิตา
พฺรหฺมภวนํ โอโลเกนฺตา ๒- ปจฺฉาภตฺเต ภตฺตเคหํ วิย สุญฺญตํ อทฺทสํสุ. ตโต
"กุหึ พฺรหฺมาโน คตา"ติ อาวชฺเชนฺตา ๓- มหาสมาคมํ ญตฺวา "อยํ สมาคโม
มหา, มยํปิ โอหีนา, โอหีนกานํ ปน โอกาโส ทุลฺลโภ โหติ, ตสฺมา คจฺฉนฺตา
อตุจฺฉหตฺถา หุตฺวา เอเกกํ คาถํ อภิสงฺขริตฺวา คจฺฉาม. ตาย มหาสมาคเมว
อตฺตโน อาคตภาวํ ชานาเปสฺสาม, ทสพลสฺส จ วณฺณํ ภาสิสฺสามา"ติ. อิติ
เตสํ สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย อาวชฺชิตตฺตา เอตทโหสิ.
      [๓๓๒] ภควโต ปุรโต ปาตุรหํสูติ ปาลิยํ ภควโต สนฺติเก อภิมุขฏฺฐาเนเยว
โอติณฺณา วิย กตฺวา วุตฺตา, น โข ปเนตฺถ เอวํ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
      เต ปน พฺรหฺมโลเก ฐิตาเยว คาถาโย อภิสงฺขริตฺวา เอโก
ปุรตฺถิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ โอตริ, เอโก ทกฺขิณจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ เอโก
ปจฺฉิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฉิยํ, เอโก อุตฺตรจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ โอตริ. ตโต
ปุรตฺถิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ โอติณฺณพฺรหฺมา นีลกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา นีลรสฺมิโย
วิสฺสชฺเชตฺวา ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตานํ มณิจมฺมํ ปฏิมุญฺจนฺโต วิย อตฺตโน
อาคตภาวํ ชานาเปตฺวา พุทฺธวีถิ นาม เกนจิ โอตริตุํ ๔- น สกฺกา, ตสฺมา
ปหฏพุทฺธวีถิยาว อาคนฺตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ
ฐิโต โข อตฺตนา อภิสงฺขตํ คาถํ อภาสิ.
      ทกฺขิณจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ โอติณฺณพฺรหฺมา ปีตกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา
สุวณฺณปฺปภารสฺมิโย ๕- มุญฺจิตฺวา ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตานํ สุวณฺณปฏํ ปารุเปนฺโต
วิย อตฺตโน อาคตภาวํ ชานาเปตฺวา ตเถว อฏฺฐาสิ. ปจฺฉิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อถ น ทิสฺสติ       ๒ อิ. โอโลเกตฺวา      ๓ ฉ.ม. อาวชฺชนฺตา
@๔ ฉ.ม. โอตฺถริตุํ       ๕ ฉ.ม. ปีตรสฺมิโย สุวณฺณปภํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๙๕.
โอติณฺณพฺรหฺมาปิ โลหิตกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา โลหิตรสฺมิโย มุญฺจิตฺวา
ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตานํ รตฺตวรกมฺพเลน ปริกฺขิปนฺโต วิย อตฺตโน อาคตภาวํ
ชานาเปตฺวา ตเถว อฏฺฐาสิ. ๑- อุตฺตรจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ โอติณฺณพฺรหฺมาปิ
โอทาตกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา โอทาตรสฺมิโย มุญฺจิตฺวา ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตานํ
สุมนปุปฺผปฏํ ๒- ปารุเปนฺโต ๓- วิย อตฺตโน อาคตภาวํ ชานาเปตฺวา ตเถว อฏฺฐาสิ.
      ปาลิยํ ปน "ภควโต ปุรโต ปาตุรหํสุ. อถโข ตา เทวตา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสู"ติ เอวํ เอกกฺขเณ ๔- วิย ปุรโต ปาตุภาโว จ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ ฐิตภาโว จ วุตฺโต, โส อิมินา อนุกฺกเมน อโหสิ, เอกโต
กตฺวา ปน ทสฺสิโต. คาถาภาสนํ ปน ปาลิยํ วิสุํ วิสุํเยว วุตฺตํ.
      ตตฺถ มหาสมโยติ มหาสมูโห. ปวนํ วุจฺจติ วนสณฺโฑ. อุภเยนาปิ
ภควา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ อชฺช มหาสมูโห มหาสนฺนิปาโตติ อาห. ตโต เยสํ
โส สนฺนิปาโต, เต ทสฺเสตุํ เทวกายา สมาคตาติ อาห. ตตฺถ เทวกายาติ
เทวฆฏา. อาคตมฺห อิมํ ธมฺมสมยนฺติ เอวํ สมาคเต เทวกาเย ทิสฺวา มยํปิ
อิมํ ธมฺมสมูหํ อาคตา. กึการณา? ทกฺขิตาเยว อปราชิตสํฆนฺติ เกนจิ อปราชิตํ
อชฺเชว ตโย มาเร มทฺทิตฺวา วิชิตสงฺคามํ อิมํ อปราชิตสํฆํ ทสฺสนตฺถาย
อาคตมฺหาติ อตฺโถ. โส ปน พฺรหฺมา อิมํ คาถํ ภาสิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปุรตฺถิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํเยว อฏฺฐาสิ.
      อถ ทุติโย วุตฺตนเยเนว อาคนฺตฺวา อภาสิ. ตตฺถ ตตฺร ภิกฺขโวติ
ตสฺมึ สนฺนิปาตฏฺฐาเน ภิกฺขู. สมาทหํสูติ สมาธินา โยเชสุํ. จิตฺตมตฺตโน
อุชุกมกํสูติ อตฺตโน จิตฺตํ สพฺเพ วงฺกกุฏิลชิมฺหภาเว หริตฺวา อุชุกมกรึสุ.
สารถีว เนตฺตานิ คเหตฺวาติ ยถา สมปฺปวตฺเตสุ สินฺธเวสุ โอสชฺชิตปโฏโท ๕-
สารถิ สพฺพโยตฺตานิ คเหตฺวา อโจเทนฺโต อวาเรนฺโต ติฏฺฐติ, เอวํ ฉฬงฺคุเปกฺขาย
สมนฺนาคตา คุตฺตทฺวารา สพฺเพเปเต ปญฺจสตา ภิกฺขู อินฺทฺริยานิ รกฺขนฺติ
ปณฺฑิตา, เอเต ทฏฺฐุํ อิธาคตมฺห ภควาติ. โสปิ คนฺตฺวา ยถาฐาเนเยว อฏฺฐาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. อกาสิ. เอวมุปริปิ     ๒ ฉ.ม., อิ. สุมนปฏํ     ๓ ฉ.ม. ปารุปนฺโต
@๔ ฉ.ม. เอกกฺขณํ    ๕ ฉ.ม. โอธสฺตปโตโท, อิ. โอภตปโฏโท


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๒๙๓-๒๙๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=293&pages=3&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=7501&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=7501&modeTY=2&pagebreak=1#p293