อรรถกถาเล่มที่ ๕๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
พุทฺธ.อ. (มธุรตฺถ.)
หน้าที่ ๔๑๙-๔๒๐.

หน้าที่ ๔๑๙.
        คหการก ทิฏฺโฐสิ             ปุน เคหํ น กาหสิ
        สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา       คหกูฏํ วิสงฺขตํ
        วิสงฺขารคตํ จิตฺตํ             ตณฺหานํ ขยมชฺฌคา"ติ ๑-
อุทานํ อุทาเนสิ.
                          สนฺติเกนิทานกถา
     อุทานํ อุทาเนตฺวา นิสินฺนสฺส ภควโต เอตทโหสิ "อหํ กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ
จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ อิมสฺส ปลฺลงฺกสฺส การณา สนฺธาวึ, อยํ
เม ปลฺลงฺโก วิชยปลฺลงฺโก มงฺคลปลฺลงฺโก, เอตฺถ เม นิสินฺนสฺส ยาว สงฺกปฺโป
น ปริปุณฺโณ, น ตาว อิโต วุฏฺฐหิสฺสามี"ติ อเนกโกฏิสตสหสฺสสงฺขา
สมาปตฺติโย สมาปชฺชนฺโต สตฺตาหํ ตตฺเถว นิสีทิ. ยํ สนฺธาย วุตฺตํ "อถ โข
ภควา สตฺตาหํ เอกปลฺลงฺเกน นิสีทิ วิมุตฺติสุขปฏิสํเวที"ติ. ๒-
     อเถกจฺจานํ เทวตานํ "อชฺชาปิ ตาว นูน สิทฺธตฺถสฺส กตฺตพฺพกิจฺจํ
อตฺถิ. ปลฺลงฺกสฺมึ หิ อาลยํ น วิชหตี"ติ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ. อถ สตฺถา
เทวตานํ วิตกฺกํ ญตฺวา ตาสํ วิตกฺกูปสมนตฺถํ เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา
ยมกปาฏิหาริยํ ทสฺเสสิ. เอวํ อิมินา ปาฏิหาริเยน เทวตานํ วิตกฺกํ วูปสเมตฺวา
ปลฺลงฺกโต อีสกํ ปาจีนนิสฺสิเต อุตฺตรทิสาภาเค ฐตฺวา "อิมสฺมึ วต เม
ปลฺลงฺเก สพฺพญฺญุตญฺญาณํ ปฏิวิทฺธนฺ"ติ จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ กปฺปสตสหสฺสญฺจ
ปูริตานํ ปารมีนํ ผลาธิคมนฏฺฐานํ ปลฺลงฺกญฺจ โพธิรุกฺขญฺจ อนิมิเสหิ อกฺขีหิ
โอโลกยมาโน สตฺตาหํ วีตินาเมสิ, ตํ ฐานํ อนิมิสเจติยํ นาม ชาตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.ธ. ๒๕/๑๕๓-๔/๔๔      ๒ วิ.มหา. ๔/๑/๑
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๐.
     อถ ปลฺลงฺกสฺส จ ฐิตฏฺฐานสฺส จ อนฺตรา จงฺกมํ มาเปตฺวา
ปุรตฺถิมปจฺฉิมโต อายเต รตนจงฺกเม จงฺกมนฺโต สตฺตาหํ วีตินาเมสิ, ตํ ฐานํ
รตนจงฺกมเจติยํ นาม ชาตํ.
     จตุตฺเถ ปน สตฺตาเห โพธิยา ๑- ปจฺฉิมุตฺตรทิสาภาเค เทวตา รตนฆรํ
มาปยึสุ. ตตฺถ ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา อภิธมฺมปิฏกํ วิจินนฺโต สตฺตาหํ วีตินาเมสิ,
ตํ ปน ฐานํ รตนฆรเจติยํ นาม ชาตํ.
     เอวํ ภควา โพธิสมีเปเยว จตฺตาริ สตฺตาหานิ วีตินาเมตฺวา ปญฺจเม
สตฺตาเห โพธิรุกฺขมูลา เยน อชปาลนิโคฺรโธ, เตนุปสงฺกมิ. ตตฺราปิ ธมฺมํ
วิจินนฺโต วิมุตฺติสุขญฺจ ปฏิสํเวทนฺโต นิสีทิ.
     สตฺถา ตตฺถ สตฺตาหํ วีตินาเมตฺวา มุจลินฺทมูลํ อคมาสิ. ตตฺถ
สตฺตาหวทฺทลิกาย อุปฺปนฺนาย สีตาทิปฏิพาหนตฺถํ มุจลินฺเทน นาคราเชน
สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิตฺโต อสมฺพาธาย คนฺธกุฏิยา วิหรนฺโต วิย วิมุตฺติสุขํ
ปฏิสํเวทิยมาโน ตตฺถ สตฺตาหํ วีตินาเมตฺวา ราชายตนมูลํ อุปสงฺกมิ. ตตฺถปิ
วิมุตฺติสุขํ ปฏิสํเวทิยมาโนว สตฺตาหํ นิสีทิ. เอตฺตาวตา สตฺตสตฺตาหานิ
ปริปุณฺณานิ. เอตฺถนฺตเร ภควโต เนว มุขโธวนํ, น สรีรปฏิชคฺคนํ,
นาหารกิจฺจํ ๒- อโหสิ, ผลสุเขเนว ๓- วีติวตฺเตสิ. อถ สตฺตสตฺตาหมตฺถเก
เอกูนปญฺญาสติเม ทิวเส สกฺเกน เทวานมินฺเทน อุปนีเตน นาคลตาทนฺตกฏฺเฐน
จ อโนตตฺตทโหทเกน จ มุขํ โธวิตฺวา ตตฺเถว ราชายตนมูเล นิสีทิ.
     ตสฺมึ สมเยน ตปุสฺสภลฺลิกา ๔- นาม เทฺว วาณิชา ญาติสาโลหิตาย
เทวตาย สตฺถุ อาหารทาเน อุสฺสาหิตา มนฺถญฺจ มธุปิณฺฑิกญฺจ อาทาย
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. โพธิโต        ๒ สี.,อิ. น นฺหานกิจจํ
@๓ ฌานสุขผลสุเขเนว, ชาตก.อ. ๑/๑๒๕ (สฺยา)  ๔ สี.,อิ. ตปสฺสุภลฺลุกา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๑ หน้าที่ ๔๑๙-๔๒๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=51&page=419&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=51&A=9270&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=51&A=9270&modeTY=2&pagebreak=1#p419