อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๖-๒๐๗.

หน้าที่ ๒๐๖.

อติเรกปณฺณาสธมฺมา สภาวฏฺเฐน ธมฺมาเอว โหนฺติ, น อญฺโญ โกจิ สตฺโต วา ภาโว วา ชีโว ^๑- วา โปโส วา ปุคฺคโล วา โหตีติ. ตถา ราสฏฺเฐน ขนฺธาว โหนฺตีติ. เอวํ ปุริมนเยเนว สพฺพปเทสุ อตฺถโยชนา เวทิตพฺพา. ยสฺมา ปน ฌานโต อญฺญํ ฌานงฺคํ มคฺคโต วา อญฺญํ มคฺคงฺคํ นตฺถิ, ตสฺมา อิธ "ฌานํ โหติ, มคฺโค โหติ"อิจฺเจว วุตฺตํ. อุปนิชฺฌายนฏฺเฐน หิ ฌานเมว, เหตุวฏฺเฐน มคฺโคว โหติ, น อญฺโญ โกจิ สตฺโต วา ภาโว วาติ. เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺถโยชนา กาตพฺพา. นิทฺเทสวาโร อุตฺตานตฺโถเอวาติ. สุญฺญตวาโร นิฏฺฐิโต. นิฏฺฐิตา จ ตีหิ มหาวาเรหิ มณฺเฑตฺวา นิทฺทิฏฺฐสฺส ปฐมจิตฺตสฺส อตฺถวณฺณนา. --------------- ทุติยจิตฺตวณฺณนา [๑๔๖] อิทานิ ทุติยจิตฺตาทีนิ ทสฺเสตุํ "กตเม ธมฺมา"ติอาทิ อารทฺธํ. เตสุ สพฺเพสุปิ ปฐมจิตฺเต วุตฺตนเยเนว ตโย ตโย มหาวารา เวทิตพฺพา. น เกวลํ จ มหาวาราเอว, ปฐมจิตฺเต วุตฺตสทิสานํ สพฺพปทานํ อตฺโถปิ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อิโต ปรํ หิ ^๒- อปุพฺพปทวณฺณนํเยว กริสฺสาม. อิมสฺมึ ตาว ทุติยจิตฺตนิทฺเทเส "สสงฺขาเรนา"ติ อิทเมว อปุพฺพํ, ตสฺสตฺโถ สห สงฺขาเรนาติ สสงฺขาโร, เตน สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน สอุปาเยน ปจฺจยคเณนาติ อตฺโถ. เยน หิ อารมฺมณาทินา ปจฺจยคเณน ปฐมํ มหาจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, เตเนว สปฺปโยเคน สอุปาเยน อิทํ อุปฺปชฺชติ. ตสฺเสวํ อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพา:- อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ วิหารปจฺจนฺเต วสมาโน เจติยงฺคณสมฺมชฺชนเวลาย วา เถรุปฏฺฐานเวลาย วา สมฺปตฺตาย ธมฺมสฺสวนทิวเส วา สมฺปตฺเต "มยฺหํ คนฺตวา ปจฺจาคจฺฉโต อติทูรํ ภวิสฺสติ, น คมิสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา ปุน จินฺเตสิ ^๓- "ภิกฺขุสฺส นาม เจติยงฺคณํ วา เถรุปฏฺฐานํ วา ธมฺมสฺสวนํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๒. ฉ.ม. ปรมฺปิ ^๓ ฉ.ม. จินฺเตติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

วา อคนฺตุํ อสารุปฺปํ, คมิสฺสามี"ติ คจฺฉติ. ตสฺเสวํ อตฺตโน ปโยเคน วา ปเรน วา วตฺตาทีนํ อกรเณ จ อาทีนวํ กรเณ จ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา โอวทิยมานสฺส นิคฺคหวเสเนว วา "เอหิ อิทํ กโรหี"ติ การิยมานสฺส อุปฺปนฺนํ กุสลจิตฺตํ สสงฺขาเรน ปจฺจยคเณน อุปฺปนฺนํ นาม โหตีติ. ทุติยจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ------------- ตติยจิตฺตวณฺณนา [๑๔๗-๑๔๘] ตติเย ญาเณน วิปฺปยุตฺตนฺติ ญาณวิปฺปยุตฺตํ. อิทมฺปิ หิ อารมฺมเณ หฏฺฐปหฏฺฐํ โหติ, ปริจฺฉินฺทกญาณํ ปเนตฺถ น โหติ. ตสฺมา อิทํ ทหรกุมารกานํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา "อยํ เถโร มยฺหนฺ"ติ วนฺทนกาเล เตเนว นเยน เจติยวนฺทนธมฺมสฺสวนกาลาทีสุ จ อุปฺปชฺชตีติ เวทิตพฺพํ. ปาลิยํ ปเนตฺถ สตฺตสุ ฐาเนสุ ปญฺญา ปริหายติ, เสสํ ปากติกเมวาติ. ตติยจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ---------- จตุตฺถจิตฺตวณฺณนา [๑๔๙] จตุตฺถจิตฺเตปิ เอเสว นโย. อิทํ ปน "สสงฺขาเรนา"ติ วจนโต ยทา มาตาปิตโร ทหรกุมารเก สีเส คเหตฺวา เจติยาทีนิ วนฺทาเปนฺติ. เต จ อนตฺถิกา สมานาปิ หฏฺฐปหฏฺฐาว วนฺทนฺติ, เอวรูเป กาเล ลพฺภตีติ เวทิตพฺพํ. จตุตฺถจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ----------- ปญฺจมจิตฺตวณฺณนา [๑๕๐] ปญฺจเม อุเปกฺขาสหคตนฺติ อุเปกฺขาเวทนาย สมฺปยุตฺตํ, อิทํ หิ อารมฺมเณ มชฺฌตฺตํ โหติ, ปริจฺฉินฺทกญาณเมตฺถ โหติเยว. ปาลิยํ ปเนตฺถ ฌานจตุกฺเก "อุเปกฺขา โหตี"ติ, อินฺทฺริยฏฺฐเก "อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหตี"ติ วตฺวา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๖-๒๐๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=206&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=5160&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=5160&modeTY=2&pagebreak=1#p206