บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ | |||
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลี อักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี) หน้าที่ ๔๕๖-๔๕๗.
อิโต ปฏฺฐาย ปน โว ภิกฺขาจารปริตฺตาโส นาม น ภวิสฺสติ ตาตา"ติ. ตโต ปฏฺฐาย เถรสฺส โอนกหาปณคฺฆนโก ปิณฺฑปาโต นาม น อุปฺปนฺนปุพฺโพ. อยํ อามิสปฏิสนฺถาโร นาม. อิมํ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา ภิกฺขุนา สงฺคหปกฺเข ฐตฺวา ตสฺส ภิกฺขุโน กมฺมฏฺฐานํ กเถตพฺพํ, ธมฺโม วาเจตพฺโพ, กุกฺกุจฺจํ วิโนเทตพฺพํ, อุปฺปนฺนกิจฺจํ กรณียํ กาตพฺพํ, อพฺภานวุฏฺฐานมานตฺตปริวาสา ทาตพฺพา, ปพฺพชฺชารโห ปพฺพาเชตพฺโพ, อุปสมฺปทารโห อุปสมฺปาเทตพฺโพ. ภิกฺขุนิยาปิ อตฺตโน สนฺติเก อุปสมฺปทํ อากงฺขมานาย กมฺมวาจํ กาตุํ วฏฺฏติ. อยํ ธมฺมปฏิสนฺถาโร นาม. อิเมหิ ทฺวีหิ ปฏิสนฺถาเรหิ ปฏิสนฺถารโก ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนํ ลาภํ อุปฺปาเทติ, อุปฺปนฺนํ ถาวรํ กโรติ, สาหสิกฏฺฐาเน ๑- อตฺตโน ชีวิตํ รกฺขติ, โจรนาครญฺโญ ปตฺตคฺคหณหตฺเถเนว อคฺคํ คเหตฺวา ปตฺเตเนว ภตฺตํ อากิรนฺโต เถโร วิย. อลทฺธลาภุปฺปาทเน ปน อิโต ปลายิตฺวา ปรตีรํ คเตน มหานาครญฺญา เอกสฺส เถรสฺส สนฺติเก สงฺคหํ ลภิตฺวา ปุน อาคนฺตฺวา รชฺเช ปติฏฺฐิเตน เสตมฺพงฺคเณ ๒- ยาวชีวํ ปวตฺติตํ มหาเภสชฺชทานวตฺถุ กเถตพฺพํ. อุปฺปนฺนลาภถาวรกรเณ ทีฆภาณกอภยตฺเถรสฺส หตฺถโต ปฏิสนฺถารํ ลภิตฺวา เจติยปพฺพเต โจเรหิ ภณฺฑกสฺส อวิลุตฺตภาววตฺถุ กเถตพฺพํ. [๑๓๕๒] อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตานิทฺเทเส จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวาติ การณวเสน "จกฺขู"ติ ลทฺธโวหาเรน รูปทสฺสนสมตฺเถน จกฺขุวิญฺญาเณน รูปํ ทิสฺวา. โปราณา ปนาหุ "จกฺขุ รูปํ น ปสฺสติ, อจิตฺตกตฺตา. จิตฺตํ น ปสฺสติ, อจกฺขุกตฺตา. ทฺวารารมฺมณสงฺฆฏฺฏเนน ปน ปสาทวตฺถุเกน จิตฺเตน ปสฺสติ, อีทิสี ปเนสา `ธนุนา วิชฺฌตี'ติอาทีสุ ๓- วิย สสมฺภารกถา นาม โหติ. ตสฺมา จกฺขุวิญฺญาเณน รูปํ ทิสฺวาติ อยเมเวตฺถ อตฺโถ"ติ. นิมิตฺตคฺคาหีติ อิตฺถีปุริสนิมิตฺตํ วา สุภนิมิตฺตาทิกํ วา กิเลสวตฺถุภูตํ นิมิตฺตํ ฉนฺทราควเสน คณฺหาติ, ทิฏฺฐมตฺเตเยว น สณฺฐาติ. อนุพฺยญฺชนคฺคาหีติ กิเลสานํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ. สภยฏฺฐาเน, ม. สาสงฺกฏฺฐาเน @๒ สี. เสนมฺพงฺคเณ ๓ ฉ.ม. วิชฺชตีติ....--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๗.
อนุพฺยญฺชนโต ปากฏภาวกรณโต ๑- "อนุพฺยญฺชนนฺ"ติ ลทฺธโวหารํ หตฺถปาทสิตหสิตกถิตอาโลกิตวิโลกิตาทิเภทํ อาการํ คณฺหาติ. ยตฺวาธิกรณเมนนฺติอาทิมฺหิ ยํการณา ยสฺส จกฺขุนฺทฺริยาสํวรสฺส เหตุ เอตํ ปุคฺคลํ สติกวาเฏน จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ อปิหิตจกฺขุทฺวารํ หุตฺวา วิหรนฺตํ เอเต อภิชฺฌาทโย ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ อนุพนฺเธยฺยุํ ๒- อชฺโฌตฺถเรยฺยุํ. ตสฺส สํวราย น ปฏิปชฺชตีติ ตสฺส จกฺขุนฺทฺริยสฺส สติกวาเฏน ปิทหนตฺถาย น ปฏิปชฺชติ, เอวํภูโตเยว จ "น รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, น จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชตี"ติ วุจฺจติ. ตตฺถ กิญฺจาปิ จกฺขุนฺทฺริเย สํวโร วา อสํวโร วา นตฺถิ, น หิ จกฺขุปฺปสาทํ นิสฺสาย สติ วา มุฏฺฐสฺสจฺจํ วา อุปฺปชฺชติ. อปิจ ยทา รูปารมฺมณํ จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉติ, ตทา ภวงฺเค ทฺวิกฺขตฺตุํ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺเธ กิริยามโนธาตุ อาวชฺชนกิจฺจํ สาธยมานา อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌติ, ตโต จกฺขุวิญฺญาณํ ทสฺสนกิจฺจํ, ตโต วิปากมโนธาตุ สมฺปฏิจฺฉนฺนกิจฺจํ, ตโต วิปากาเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุ สนฺตีรณกิจฺจํ, ตโต กิริยาเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุ โวฏฺฐวนกิจฺจํ ๓- สาธยมานา อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌติ, ตทนนฺตรํ ชวนํ ชวติ. ตตฺราปิ เนว ภวงฺคสมเย, น อาวชฺชนาทีนํ อญฺญตรสมเย สํวโร วา อสํวโร วา อตฺถิ, ชวนกฺขเณ ปน ทุสฺสีลฺยํ วา มุฏฺฐสฺสจฺจํ วา อญฺญาณํ วา อกฺขนฺติ วา โกสชฺชํ วา อุปฺปชฺชติ, อสํวโร โหติ. เอวํ โหนฺโต ปน โส จกฺขุนฺทฺริเย อสํวโรติ วุจฺจติ. กสฺมา? ยสฺมา ตสฺมึ อํสวเร สติ ทฺวารมฺปิ อคุตฺตํ โหติ ภวงฺคมฺปิ อาวชฺชนาทีนิ วีถิจิตฺตานิปิ. ยถา กึ? ยถา นคเร จตูสุ ทฺวาเรสุ อสํวุเตสุ กิญฺจาปิ อนฺโตฆรทฺวารโกฏฺฐกคพฺภาทโย สุสํวุตา, ตถาปิ อนฺโตนคเร สพฺพํ ภณฺฑํ อรกฺขิตํ อโคปิตเมว โหติ. นครทฺวาเรน หิ ปวิสิตฺวา โจรา ยทิจฺฉนฺติ, ตํ ๔- กเรยฺยุํ. เอวเมว ชวเน ทุสฺสีลฺยาทีสุ อุปฺปนฺเนสุ ตสฺมึ อสํวเร สติ ทฺวารมฺปิ อคุตฺตํ โหติ, ภวงฺคมฺปิ อาวชฺชนาทีนิปิ วีถิจิตฺตานีติ. @เชิงอรรถ: ๑ ม. ปากฏีภาวกรณโต ๒ สี. อนุปฺปพนฺเธยฺยุํ ๓ ฉ.ม. โวฏฺฐพฺพนกิจฺจํ @๔ ฉ.ม. ยทิจฺฉกํเนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๔๕๖-๔๕๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=456&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=11338&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=11338&modeTY=2&pagebreak=1#p456
จบการแสดงผล หน้าที่ ๔๕๖-๔๕๗.
บันทึก ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]