อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)
หน้าที่ ๙๗-๙๘.

หน้าที่ ๙๗.
     [๕๐-๕๔] ปรามาสโคจฺฉเก ธมฺมานํ ยถาภูตํ อนิจฺจาทิอาการํ อติกฺกมิตฺวา
นิจฺจนฺติ อาทิวเสน ปวตฺตมานา ปรโต อามสนฺตีติ ปรามาสา. ปรามาเสหิ
อารมฺมณกรณวเสน ปรามฏฺฐตฺตา ปรามฏฺฐา.
     [๕๕-๖๘] มหนฺตรทุเกสุ อารมฺมณํ อคฺคเหตฺวา อปฺปวตฺติโต สห
อารมฺมเณนาติ สารมฺมณา. นตฺถิ เอเตสํ อารมฺมณนฺติ อนารมฺมณา. จินฺตนฏฺเฐน
จิตฺตา, วิจิตฺตฏฺเฐน วา จิตฺตา. อวิปฺปโยควเสน เจตสิ นิยุตฺตาติ เจตสิกา.
นิรนฺตรภาวูปคมนตาย อุปฺปาทโต ยาว ภงฺคา จิตฺเตน สํสฏฺฐาติ จิตฺตสํสฏฺฐา.
เอกโต วตฺตมานาปิ นิรนฺตรภาวํ อนุปคมนตาย จิตฺเตน วิสํสฏฺฐาติ จิตฺตวิสํสฏฺฐา.
สมุฏฺฐหนฺติ เอเตนาติ สมุฏฺฐานํ, จิตฺตํ สมุฏฺฐานํ เอเตสนฺติ จิตฺตสมุฏฺฐานา. สห
ภวนฺตีติ สหภุโน, จิตฺเตน สหภุโน จิตฺตสหภุโน. อนุปริวตฺตนฺตีติ อนุปริวตฺติโน.
กึ อนุปริวตฺตนฺติ? จิตฺตํ. จิตฺตสฺส อนุปริวตฺติโน จิตฺตานุปริวตฺติโน.
จิตฺตสํสฏฺฐา จ เต จิตฺตสมุฏฺฐานา จาติ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานา. จิตฺตสํสฏฺฐา จ เต
จิตฺตสมุฏฺฐานา จ จิตฺตสหภุโนเอว จาติ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโน. จิตฺตสํสฏฺฐา
จ เต จิตฺตสมุฏฺฐานา จ จิตฺตานุปริวตฺติโนเอว จาติ จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุ-
ปริวตฺติโน. เสสานิ สพฺพปทานิ วุตฺตปทานํ ปฏิกฺเขปวเสน เวทิตพฺพานิ.
อชฺฌตฺตชฺฌตฺตํ สนฺธาย อชฺฌตฺตตฺติเก วุตฺตวเสน อชฺฌตฺตาว อชฺฌตฺติกา. ตโต
พหิภูตาติ พาหิรา. อุปาทิยนฺเตว ภูตานิ, น ภูตานิ วิย อุปาทิยนฺตีติ อุปาทา.
น อุปาทิยนฺเตวาติ โนอุปาทา.
     [๖๙-๗๔] อุปาทานโคจฺฉเก ภุสํ อาทิยนฺตีติ อุปาทานา, ทฬฺหคฺคาหํ
คณฺหนฺตีติ อตฺโถ. ตโต อญฺเญ โน อุปาทานา.
     [๗๕-๘๒] กิเลสโคจฺฉเก สงฺกิลิฏฺฐตฺติเก วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
     [๘๓-๑๐๐] ปิฏฺฐิทุเกสุ กาเม อวจรนฺตีติ กามาวจรา. รูเป อวจรนฺตีติ
รูปาวจรา. อรูเป อวจรนฺตีติ อรูปาวจรา. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน ปรโต
อาวีภวิสฺสติ. เตภูมิกวฏฺเฏ ปริยาปนฺนา อนฺโตคธาติ ปริยาปนฺนา. ตสฺมึ น
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๘.
ปริยาปนฺนาติ อปริยาปนฺนา. วฏฺฏมูลํ ฉินฺทิตฺวา ๑- นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา
วฏฺฏโต นิยฺยนฺตีติ นิยฺยานิกา. อิมินา ลกฺขเณน น นิยฺยนฺตีติ อนิยฺยานิกา.
จุติยา วา อตฺตโน วา ปวตฺติยา อนนฺตรํ ผลทาเนน ๒- นิยตตฺตา นิยตา. ตถา
อนิยตตฺตา อนิยตา. อญฺเญ ธมฺเม อุตฺตรนฺติ ปชหนฺตีติ อุตฺตรา, อตฺตานํ อุตฺตริตุํ
สมตฺเถหิ สห อุตฺตเรหีติ สอุตฺตรา. นตฺถิ เอเตสํ อุตฺตราติ อนุตฺตรา. รณนฺติ
เอเตหีติ รณา, เยหิ อภิภูตา สตฺตา นานปฺปกาเรน กนฺทนฺติ ปริเทวนฺติ, เตสํ
ราคาทีนํ เอตํ อธิวจนํ. สมฺปโยควเสน  ปหาเนกฏฺฐตาวเสน จ สห รเณหีติ สรณา.
เตนากาเรน นตฺถิ เอเตสํ  รณาติ อรณา.
                         ---------------
                      สุตฺตนฺติกทุกมาติกาปทวณฺณนา
     [๑๐๑-๑๐๘] สุตฺตนฺติกทุเกสุ สมฺปโยควเสน วิชฺชํ ภชนฺตีติ วิชฺชาภาคิโน,
วิชฺชาภาเค วิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺตีติปิ วิชฺชาภาคิโน. ตตฺถ วิปสฺสนาญาณํ
มโนมยิทฺธิ ฉ อภิญฺญาติ อฏฺฐ วิชฺชา. ปุริเมน อตฺเถน ตาหิ สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ
วิชฺชาภาคิโน, ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ ยา กาจิ เอกา วิชฺชา วิชฺชา. ๓- เสสา
วิชฺชาภาคิโนติ เอวํ วิชฺชาปิ วิชฺชาย สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วิชฺชาภาคิโนเตฺวว
เวทิตพฺพา. อิธ ปน สมฺปยุตฺตธมฺมาว อธิปฺเปตา. สมฺปโยควเสน อวิชฺชํ ภชนฺตีติ
อวิชฺชาภาคิโน, อวิชฺชาภาเค อวิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺตีติปิ อวิชฺชาภาคิโน. ตตฺถ
ทุกฺขปฏิจฺฉาทกํ ตโม สมุทยาทิปฏิจฺฉาทกนฺติ จตสฺโส อวิชฺชา. ปุริมนเยเนว ตาหิ
สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ อวิชฺชาภาคิโน. ตาสุ ๔- ยา กาจิ เอกา อวิชฺชา อวิชฺชา, เสสา
อวิชฺชาภาคิโนติ เอวํ อวิชฺชาปิ อวิชฺชาย สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ อวิชฺชาภาคิโนเตฺวว
เวทิตพฺพา. อิธ ปน สมฺปยุตฺตธมฺมาว อธิปฺเปตา.
     ปุน อนชฺโฌตฺถรณภาเวน กิเลสนฺธการํ วิทฺธํเสตุํ อสมตฺถตาย วิชฺชุ อุปมา
เอเตสนฺติ วิชฺชูปมา. นิสฺเสสํ วิทฺธํสนสมตฺถตาย วชิรํ อุปมา เอเตสนฺติ วชิรูปมา.
พาเลสุ ฐิตตฺตา ยตฺถ ฐิตา ตทุปจาเรน พาลา. ปณฺฑิเตสุ ฐิตตฺตา ปณฺฑิตา.
พาลกรณตฺตา ๕- วา พาลา. ปณฺฑิตกรณตฺตา ปณฺฑิตา. กณฺหาติ กาฬกา, จิตฺตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ฉินฺทนฺตา           ๒ ฉ.ม. ผลทาเน       ๓ ม. เอกา วิชฺชา
@๔ สี. ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ   ๕ ฉ.ม. พาลกรตฺตา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๙๗-๙๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=97&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=2371&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=2371&modeTY=2&pagebreak=1#p97