อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๑๗.

ราชปุริเสหิ นิหตปริวาโร สยมฺปิ ลทฺธปฺปหาโร ปลายมาโน รุกฺขนฺตรํ วา ปาสาณนฺตรํ วา ปวิสติ. ตสฺมึ สมเย มหาเมโฆ อุฏฺฐหติ, ติพฺพนฺธการา กาฬวทฺทลิกา โหติ. อถ นํ สมนฺตโต กาฬกิปิลฺลิกาทโย ปาณา ปริวาเรตฺวา คณฺหนฺติ. เตนสฺส พลวกายทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ. มํ เอกํ นิสฺสาย เอตฺตกา ญาตี จ โภคา จ วินฏฺฐาติ จินฺเตนฺตสฺส พลวโทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ. อิติ อยํ อิจฺฉา อิเมสํ ทฺวินฺนมฺปิ ทุกฺขานํ วตฺถุภาเวน ทุกฺขาติ เวทิตพฺพา. อปิจ:- ตํ ตํ ปตฺถยมานานํ ตสฺส ตสฺส อลาภโต ยํ วิฆาตมยํ ทุกฺขํ สตฺตานํ อิธ ชายติ. อลพฺภเนยฺยวตฺถูนํ ปตฺถนา ตสฺส การณํ ยสฺมา ตสฺมา ชิโน ทุกฺขํ อิจฺฉิตาลาภมพฺรวีติ. อุปาทานกฺขนฺธนิทฺเทส [๒๐๒] อุปาทานกฺขนฺธสฺส นิทฺเทเส สงฺขิตฺเตนาติ เทสนํ สนฺธาย วุตฺตํ. ทุกฺขํ หิ เอตฺตกานิ ทุกฺขสตานีติ วา เอตฺตกานิ ทุกฺขสหสฺสานีติ วา เอตฺตกานิ ทุกฺขสตสหสฺสานีติ วา สงฺขิปิตุํ น สกฺกา, เทสนา ปน สกฺกา. ตสฺมา "ทุกฺขํ นาม อญฺญํ กิญฺจิ นตฺถิ, สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา"ติ เทสนํ สงฺขิปนฺโต ^๑- เอวมาห. เสยฺยถีทนฺติ นิปาโต. ตสฺส เต กตเม อิติ เจติ อตฺโถ. รูปูปาทานกฺขนฺโธติอาทีนํ อตฺโถ ขนฺธวิภงฺเค วณฺณิโตเยว. ขนฺธานํ ทุกฺขฏฺโฐ เวทิตพฺโพติ เอตฺถ ปน:- ชาติปฺปภูติกํ ทุกฺขํ ยํ วุตฺตํ อิธ ตาทินา อวุตฺตํ ยญฺจ ตํ สพฺพํ วินา เอเต น วิชฺชติ. ยสฺมา ตสฺมา อุปาทานกฺ- ขนฺธา สงฺเขปโต อิเม ทุกฺขาติ วุตฺตา ทุกฺขนฺต- เทสเกน มเหสินา. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สงฺขิเปนฺโต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๑๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=117&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=2748&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=2748&modeTY=2&pagebreak=1#p117