อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)
หน้าที่ ๔๙๑-๔๙๒.

หน้าที่ ๔๙๑.
     กสิณปริกมฺมํ กโรนฺเตสุปิ "เอตสฺส ปริกมฺมมตฺตเมว ภวิสฺสติ, นิมิตฺตํ
อุปฺปาเทตุํ น สกฺขิสฺสติ, เอส ปน นิมิตฺตํ อุปฺปาเทตุํ สกฺขิสฺสติ, อปฺปนํ
ปาเปตุํ น สกฺขิสฺสติ. เอส อปฺปนํ ปาเปตฺวา ฌานํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ
ปฏฺฐเปตฺวา อรหตฺตํ คณฺหิสฺสตี"ติ ปชานาตีติ.
                        ตติยพลนิทฺเทสวณฺณนา.
                           ----------
                           จตุตฺถพลนิทฺเทส
     [๘๑๒] จตุตฺถพลนิทฺเทเส ขนฺธนานตฺตนฺติ "อยํ รูปกฺขนฺโธ นาม ฯเปฯ
อยํ วิญฺญาณกฺขนฺโธ นามา"ติ เอวํ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ นานากรณํ ปชานาติ.
เตสุปิ "เอกวิเธน รูปกฺขนฺโธ ฯเปฯ เอกาทสวิเธน รูปกฺขนฺโธ. เอกวิเธน
เวทนากฺขนฺโธ ฯเปฯ พหุวิเธน เวทนากฺขนฺโธ. เอกวิเธน สญฺญากฺขนฺโธ ฯเปฯ
เอกวิเธน สงฺขารกฺขนฺโธ ฯเปฯ เอกวิเธน วิญฺญาณกฺขนฺโธ ฯเปฯ พหุวิเธน
วิญฺญาณกฺขนฺโธ"ติ เอวํ เอเกกสฺส ขนฺธสฺส นานตฺตํ ปชานาติ. อายตนนานตฺตนฺติ
"อิทํ จกฺขฺวายตนํ นาม ฯเปฯ อิทํ ธมฺมายตนํ นาม. ตตฺถ ทสายตนา กามาวจรา,
เทฺว จตุภูมิกา"ติ เอวํ อายตนนานตฺตํ ปชานาติ ธาตุนานตฺตตนฺติ "อยํ จกฺขุธาตุ
นาม ฯเปฯ อยํ มโนวิญฺญาณธาตุ นาม. ตตฺถ โสฬส ธาตุโย กามาวจรา,
เทฺว จตุภูมิกา"ติ เอวํ ธาตุนานตฺตํ ปชานาติ.
     ปุน อเนกธาตุนานาธาตุโลกนานตฺตนฺติ อิทํ น เกวลํ อุปาทินฺนกสงฺขารโลกสฺเสว
นานตฺตํ ตถาคโต ปชานาติ, อนุปาทินฺนกสงฺขารโลกสฺสาปิ นานตฺตํ ตถาคโต
ปชานาติเยวาติ ทสฺเสตุํ คหิตํ. ปจฺเจกพุทฺธา หิ เทฺว จ อคฺคสาวกา
อุปาทินฺนกสงฺขารโลกสฺสาปิ นานตฺตํ เอกเทสโตว ปชานนฺติ, ๑- โน นิปฺปเทสโต.
อนุปาทินฺนกสฺส ๒- ปน นานตฺตํ น ปชานนฺติ. สพฺพญฺญุพุทฺโธ ปน "อิมาย
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ชานนฺติ       ๒ ฉ.ม. อนุปาทินฺนกโลกสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙๒.
นาม ธาตุยา อุสฺสนฺนาย อิมสฺส นาม รุกฺขสฺส ขนฺโธ เสโต โหติ, อิมสฺส
กาฬโก, อิมสฺส มฏฺโฐ, อิมสฺส พหลตฺตโจ, อิมสฺส ตนุตฺตโจ. อิมาย นาม
ธาตุยา อุสฺสนฺนาย อิมสฺส รุกฺขสฺส ปตฺตํ วณฺณสณฺฐานาทิวเสน เอวรูปํ นาม
โหติ. อิมาย ปน ธาตุยา อุสฺสนฺนาย ๑- อิมสฺส รุกฺขสฺส ปุปผํ นีลกํ โหติ,
ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ สุคนฺธํ ทุคฺคนฺธํ โหติ. อิมาย นาม ธาตุยา อุสฺสนฺนาย
ผลํ ขุทฺทกํ โหติ, มหนฺตํ ทีฆํ รสฺสํ วฏฺฏํ สุสณฺฐานํ ทุสฺสณฺฐานํ มฏฺฐํ ผรุสํ
สุคนฺธํ ทุคฺคนฺธํ มธุรํ ติตฺตกํ อมฺพิลํ กฏฺกํ กสาวํ โหติ. อิมาย นาม ธาตุยา
อุสฺสนฺนาย อิมสฺส รุกฺขสฺส กณฺฏโก ติขิโณ โหติ, อติขิโณ อุชุโก กุฏิโล
ตามฺโพ กาฬโก นีโล โอทาโต โหตี"ติ เอวํ อนุปาทินฺนกสงฺขารโลกสฺส นานตฺตํ
ปชานาติ. สพฺพญฺญุพุทฺธานํเยว หิ เอตํ พลํ, น อญฺเญสนฺติ.
                        จตุตฺถพลนิทฺเทสวณฺณนา.
                            --------
                           ปญฺจมพลนิทฺเทส
     [๘๑๓] ปญฺจมพลนิทฺเทเส หีนาธิมุตฺติกาติ หีนชฺฌาสยา. ปณีตาธิมุตฺติกาติ
กลฺยาณชฺฌาสยา. เสวนฺตีติ นิสฺสยนฺติ อลฺลียนฺติ. ภชนฺตีติ อุปสงฺกมนฺติ.
ปยิรุปาสนฺตีติ ปุนปฺปุนํ อุปสงฺกมนฺติ. สเจ หิ อาจริยุปชฺฌายา น สีลวนฺตา ๒-
โหนฺติ, สทฺธิวิหาริกา สีลวนฺตา ๒- โหนฺติ, เต อตฺตโน อาจริยุปชฺฌาเยปิ น
อุปสงฺกมนฺติ, อตฺตนา สทิเส สารุปฺปภิกฺขูเยว อุปสงฺกมนฺติ. สเจ อาจริยุปชฺฌายา
สารุปฺปภิกฺขู, อิตเร อสารุปฺปา, เตปิ น อาจริยุปชฺฌาเย อุปสงฺกมนฺติ, อตฺตนา
สทิเส หีนาธิมุตฺติเกเอว อุปสงฺกมนฺติ.
     เอวํ อุปสงฺกมนํ ปน น เกวลํ เอตรเหว, อตีตานาคเตปีติ ทสฺเสตุํ
อตีตมฺปิ อทฺธานนฺติอาทิมาห. ตํ อุตฺตานตฺถเมว. อิทมฺปน ทุสฺสีลานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุสฺสนฺนตฺตา           ๒ ฉ.ม. สีลวนฺโต


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๔๙๑-๔๙๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=491&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=11580&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=11580&modeTY=2&pagebreak=1#p491