อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๑๕๒-๑๕๓.

หน้าที่ ๑๕๒.
อนฺโธ อสญฺญีสตฺโต ๑- อรูปํ อุปปนฺโน นิโรธสมาปนฺโน อนนฺโธปิ จ อญฺญตฺร
ทสฺสนสมยา น ปสฺสติ นาม. เสสวาเรสุปิ เอเสว นโย. เสสํ ปาลิวเสเนว
อตฺถโต เวทิตพฺพํ.
     [๑๒๒] สุตฺตสํสนฺทนายํ ทิพฺพสฺส จกฺขุโน รูปโคจรตฺตา รูปํ ปสฺสตีติ
อาห. ทุติยวาเร "สตฺเต ปสฺสามี"ติ วจนโต ปุคฺคลํ ปสฺสตีติ อาห. ตติยวาเร
"รูปํ ทิสฺวา ปุคฺคลํ วิภาเวตี"ติ ลทฺธิโต อุโภ ปสฺสตีติ อาห. ยสฺมา ปน
ปสฺสิตพฺพํ นาม ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตนฺติ จตุพฺพิเธ รูปสงฺคเห รูปายตนเมว
สงฺคหิตํ, ตสฺมา สกวาที "รูปํ ปุคฺคโล, ปุคฺคโล รูปํ, อุโภ รูปนฺ"ติ อนุโยคํ
กโรติ. ตสฺสตฺโถ ปากโฏเยวาติ.
                   อุปาทาปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------
                      ๑๓. ปุริสการานุโยควณฺณนา
     [๑๒๓] อิทานิ ปุริสการานุโยโค โหติ. ตตฺถ กมฺเม สติ นิยมโต ตสฺส
การเกนาปิ ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิยา ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ตถารูปานํ กมฺมานํ อตฺถิตาย
ปฏิญฺญา สกวาทิสฺส. ปุน กตฺตา กาเรตาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส. ตตฺถ กตฺตาติ
เตสํ กมฺมานํ การโก. กาเรตาติ อาณตฺติเทสนาทีหิ อุปาเยหิ การาปโก. อิทานิ
ยสฺมา ปรวาที ปุคฺคลํ สนฺธาย กตฺตาติ ปุจฺฉติ, น กรณมตฺตํ, ตสฺมา
ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺส.
     [๑๒๔] ตสฺส กตฺตา กาเรตาติ เอตฺถ ยทิ ยํ ยํ อุปลพฺภติ, ตสฺส ตสฺส
กตฺตา ๒- ปุคฺคโล อุปลพฺภติ, ปุคฺคโล ตเวว อุปลพฺภติ, ๒- กึ ตสฺสาปิ การโก จ
การาปโก จ อญฺโญ ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ อตฺโถ. ปรวาที ตถา อนิจฺฉนฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อนฺโธ อสญฺญสตฺโต  ๒-๒ ฉ.ม. ปุคฺคโล เต อุปลพฺภติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๓.
อิสฺสรนิมฺมานวาทภเยน ปฏิกฺขิปติ. ปุน ปุฏฺโฐ ยสฺมา ปุคฺคลํ มาตาปิตโร ชเนนฺติ
นามํ กโรนฺติ โปเสนฺติ, ตสฺมาสฺส เต การกา. เย จ ปน ตํ กลฺยาณมิตฺตา
วา อาจริยา วา ตานิ ตานิ วิชฺชาฏฺฐานสิปฺปายตนานิ สิกฺขาเปนฺติ, เต การาปกา
นามาติ อิมมตฺถํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. ปุริมกมฺมเมว ตสฺส กตฺตา เจว การาเปตา
จาติ อธิปฺเปตํ.
     [๑๒๕] ตสฺส ตสฺเสวาติ อิมินา อิทํ วุจฺจติ ๑-:- ยทิ กมฺมานํ การกสฺส
กตฺตา ตสฺสาปิ กตฺตา ตสฺสาปิ กตฺตา อตฺเถว, เอวํ สนฺเต ปุริเมน ปุริเมน
อวสฺสํ ปจฺฉา ปจฺฉา ปุคฺคโล กาตพฺโพติ อิมินาปิ เตสํ ๒- กมฺมานํ การเกน
ปุคฺคเลน อายตึ อญฺโญ ปุคฺคโล กาตพฺโพ, เตนาปิ อญฺโญติ นตฺถิ ทุกฺขสฺส
อนฺตกิริยา, นตฺถิ วฏฺฏสฺส อุปจฺเฉโท, นตฺถิ อปฺปจฺจยํ ปรินิพฺพานํ. ปจฺจยาภาเวน
ปจฺจยปฏิพทฺธสฺส ทุกฺขสฺส อภาวา ยํ นิพฺพานํ วุตฺตํ, นตฺถิ เต ตนฺติ. อถวา
ตสฺส ตสฺเสวาติ ยทิ กมฺมํ กมฺมมตฺตํ น โหติ, ตสฺส ปน การโก ปุคฺคโล,
ตสฺสาปิ การโก ตสฺสาปิ การโกติ เอวํ ปุคฺคลปรมฺปรา อตฺถิ, เอวํ สนฺเต ยา
เอสา กมฺมวฏฺฏสฺส อปฺปวตฺติกรเณน ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยา วุตฺตา, สา นตฺถีติ
อตฺโถ. ปรวาที ตํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ. อิโต อปราสุปิ อุปลพฺภติสามญฺเญน
การกปุจฺฉาสุ ปุคฺคลํเยว สนฺธาย "กตฺตา กาเรตา"ติ วุตฺตํ, น ปจฺจเย. น หิ
มหาปฐวีอาทีนํ ปจฺจโย ๓- นตฺถิ.
     [๑๓๕] อญฺโญ กลฺยาณปาปกานํ กมฺมานํ กตฺตาติ ปโญฺห "สงฺขารวนฺตํ
วา อตฺตานนฺ"ติอาทิทิฏฺฐิภยา ปฏิกฺขิตฺโต.
     [๑๓๖] วิปาโก อุปลพฺภตีติอาทิ วิปากปฏิสํเวทีวเสน ปุคฺคลํ ทสฺเสนฺตสฺส
ลทฺธิภินฺทนตฺถํ วุตฺตํ. ตตฺถ วิปากปฏิสํเวทีติ อนุโยโค ปรวาทิสฺส,
วิปากปฺปวตฺติโต อญฺญสฺส เวทกสฺส อภาวา ปฏิกฺเขโป สกวาทิสฺส. ปุน ปุจฺฉา
สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺส.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปุจฺฉติ   ๒ ฉ.ม. เต   ๓ ฉ.ม. ปจฺจยา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๕๒-๑๕๓.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=152&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=3396&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=3396&modeTY=2&pagebreak=1#p152