อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๑๙๒-๑๙๓.

หน้าที่ ๑๙๒.
อนิมิตฺตาปณิหิเตสุปิ เอเสว นโย. สตฺตนิมิตฺตาภาวโต หิ ขนฺธา อนิมิตฺตา,
สงฺขารนิมิตฺตาภาวโต นิพฺพานํ. เอกธมฺมสฺมิมฺปิ อาโรเปตฺวา เปตพฺพสงฺขาเตน
จ ปณิหิตพฺพฏฺเน ๑- ปณิธีติ สงฺขคเตน ๒- สตฺตปณิธินา ๓- อปฺปณิหิตา ขนฺธา,
ตณฺหาปณิธินา วา ตณฺหาย วา อารมฺมณภูเตน สพฺพสงฺขารปณิธินา อปฺปณิหิตํ
นิพฺพานํ. ตสฺมา อิธาปิ ปฏิกฺเขโป จ ปฏิญฺา จ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพา.
     [๓๕๘] ตโต "ยถา สติปฏฺานาทโย โลกุตฺตรธมฺมา อริยา เจว
สุญฺตาทิอารมฺมณา จ, กินฺเต เอวํ านาานาณนฺ"ติ อนุโลมปฏิโลมปุจฺฉา โหนฺติ.
ตตฺถ สพฺพาปิ ปฏิญฺา สพฺเพ จ ปฏิกฺเขปา ปรวาทิสฺเสว. อิมินาว อุปาเยน
เสสาเณสุปิ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ เวทิตพฺพํ. ปาลิยมฺปน เสสานิ สงฺขิปิตฺวา อวสาเน
จุตูปปาตาณเมว วิภตฺตํ. ตโต ปรํ สกสมเยปิ "อริยนฺ"ติ สิทฺเธน อาสวานํ
ขยาเณน สทฺธึ สํสนฺเทตฺวา เสสาณานํ อนุโลมโต จ ปฏิโลมโต จ
อริยภาวปุจฺฉา โหนฺติ. ตา สพฺพา ปรวาทิสฺส, ปฏิญฺา จ ปฏิกฺเขโป จ สกวาทิสฺส.
เต อุตฺตานตฺถาเยว. ปาลิยํ ปเนตฺถ ปมนเยเนว ๔- ทสฺเสตฺวา สตฺต าณานิ
สงฺขิตฺตานีติ.
                      อริยนฺติกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------
                         ๓. วิมุตฺติกถาวณฺณนา
     [๓๖๓] อิทานิ วิมุตฺติกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ "วีตราคจิตฺตานํ
วิมุตฺติปฺปโยชนํ นาม นตฺถิ. ยถา ปน มลีนํ วตฺถํ โธวิยมานํ มลา วิมุจฺจติ,
เอวํ สราคํ จิตฺตํ ราคโต วิมุจฺจตี"ติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เอตรหิ อนฺธกานํ,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปณิทหิตพฺพฏฺเน  ๒ ฉ.ม. ปณิหิตสงฺขํ คเตน
@๓ สี.,ม. สตฺตปณิธินา จ  ๔ ฉ.ม. ปมนวมาเนว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๓.
เต สนฺธาย สราคนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส. ตโต ราคสหคตนฺติอาทินา
นเยน ปุฏฺโ ตํ ๑- มคฺคกฺขเณ จิตฺตํ วิมุจฺจติ นาม, ตทา จ เอวรูปํ จิตฺตํ
นตฺถีติ ปฏิกฺขิปติ.
     สผสฺสนฺติอาทินา นเยน ปุฏฺโปิ ยถา ผสฺโส จ จิตฺตญฺจ อุโภ ราคโต
วิมุจฺจนฺติ, เอวํ ราคสฺส วิมุตฺตึ อปสฺสมาโน ปฏิกฺขิปติ. สโทสาทีสฺวปิ อิมินาว
อุปาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพติ. ๒-
                    วิมุตฺติกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                        -----------
                   ๔. วิมุจฺจมานกถาวณฺณนา
     [๓๖๖] อิทานิ วิมุจฺจมานกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ "ฌาเนน
วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา วิมุตฺตํ จิตฺตํ, ๓- มคฺคกฺขเณ สมุจฺเฉทวิมุตฺติยา
วิมุจฺจมานํ นาม โหตี"ติ ลทฺธิ, เต สนฺธาย วิมุตฺตํ วิมุจฺจมานนฺติ ปุจฺฉา
สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส.
     ปุน เอกเทสนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺถ เอกเทสนฺติ ภาวนปุํสกํ. ยถา
วิมุตฺตํ เอกเทเสน วา เอกเทเส วา อวิมุตฺตํ โหติ, กึ เอวํ เอกเทสํ
วิมุตฺตํ, เอกเทสํ อวิมุตฺตนฺติ ปุจฺฉติ. กึการณา เอวํ ปุจฺฉตีติ. "วิมุตฺตํ
วิมุจฺจมานนฺ"ติ วิปฺปกตภาเวน วุตฺตตฺตา. ยถา หิ กริยมานา กฏาทโย วิปฺปกตตฺตา
เอกเทเสน กตา เอกเทเสน อกตา โหนฺติ, ตถา อิทมฺปิ เอกเทสํ วิมุตฺตํ
เอกเทสํ อวิมุตฺตนฺติ อาปชฺชติ. ตโต ปรวาที กฏาทีนํ วิย จิตฺตสฺส เอกเทสาภาวา
ปมปเญฺห ปฏิกฺขิปิตฺวา ทุติเย วิมุจฺจมานสฺส อปรินิฏฺิตวิมุตฺติตาย ปฏิชานาติ.
โลกิยชฺฌานกฺขณํ วา สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ. น หิ ตํ ตทา สมุจฺเฉทวิมุตฺติยา
วิมุจฺจมานํ. โลกุตฺตรชฺฌานกฺขณํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. ตญฺหิ ตทา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ   ๒ ฉ.ม. เวทิตพฺโพ  ๓ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๙๒-๑๙๓.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=192&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=4308&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=4308&pagebreak=1#p192