อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๒๓๐-๒๓๑.

หน้าที่ ๒๓๐.
อนฺธกานํ, เต สนฺธาย นตฺถิ อริยธมฺมวิปาโกติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺถ
อริยธมฺมวิปาโกติ  มคฺคสงฺขาตสฺส อริยธมฺมสฺส วิปาโก. กิเลสกฺขยมตฺตํ อริยผลนฺติ
ลทฺธิยา ปฏิญฺา อิตรสฺส. สามญฺนฺติ สมณภาโว, มคฺคสฺเสตํ นามํ.
"สามญฺญฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ สามญฺผลญฺจา"ติ ๑- หิ วุตฺตํ. พฺรหฺมญฺเปิ
เอเสว นโย.
     โสตาปตฺติผลํ น วิปาโกติอาทีสุ โสตาปตฺติมคฺคาทีนํ อปจยคามิตํ สนฺธาย
อริยผลานํ นวิปากภาวํ ปฏิชานาติ, ทานผลาทีนํ ปฏิกฺขิปติ. โส หิ อาจยคามีติกสฺส ๒-
เอวํ อตฺถํ วาเรติ ๓-:- วิปากสงฺขาตํ อาจยํ คจฺฉนฺติ, ตํ วา อาจินนฺตา
คจฺฉนฺตีติ อาจยคามิโน, วิปากํ อปจินนฺตา คจฺฉนฺตีติ อปจยคามิโนติ. ตสฺมา
เอวํ ปฏิชานาติ จ ปฏิกฺขิปติ จ.
     [๕๐๐] กามาวจรํ กุสลํ สวิปากํ อาจยคามีติอาทิกา ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส,
ปฏิญฺา จ ปฏิกฺเขโป จ สกวาทิสฺส. โลกิยญฺหิ กุสลวิปากํ จุติปฏิสนฺธิโย ๔-
เจว วฏฺฏญฺจ อาจินนฺตํ คจฺฉตีติ อาจยคามิ, โลกุตฺตรกุสลํ จุติปฏิสนฺธิโย เจว
วฏฺฏญฺจ อปจินนฺตํ คจฺฉตีติ อปจยคามิ. เอวเมตํ สวิปากเมว โหติ, น
อปจยคามีติ วจนมตฺเตน ๕- อวิปากํ. อิมมตฺถํ สนฺธาเยเวตฺถ สกวาทิโน ปฏิญฺา
จ ปฏิกฺเขโป จ เวทิตพฺพาติ.
                    อริยธมฺมวิปากกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------
                  ๑๐. วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา
     [๕๐๑] อิทานิ วิปาโก วิปากธมฺมธมฺโมติกถา นาม โหติ. ตตฺถ ยสฺมา
วิปาโก วิปากสฺส อญฺมญฺาทิปจฺจยวเสน ปจฺจโย โหติ, ตสฺมา วิปาโกปิ
วิปากธมฺมธมฺโมติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. สามญฺผลานิ จ, สํ.ม. ๑๙/๓๕/๑๙   ๒ ฉ.ม. อาจยคามิตฺติกสฺส
@๓ ฉ.ม. ธาเรติ                        ๔ ฉ.ม. กุสลํ วิปากจุติปฏิสนฺธิโย
@๕ ฉ.ม. อปจยคามิวจนมตฺเตน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๑.
สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส. ตสฺส วิปาโกติ ตสฺส วิปากธมฺมธมฺมสฺส วิปากสฺส
โย วิปาโก, โสปิ เต วิปากธมฺมธมฺโม โหตีติ ปุจฺฉติ. อิตโร อายตึ
วิปากทานาภาวํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโ ตปฺปจฺจยาปิ อญฺสฺส วิปากสฺส
อุปฺปตฺตึ สนฺธาย ปฏิชานาติ. เอวํ สนฺเต ปนสฺส กุสลากุสลสฺส วิย ตสฺสาปิ
วิปากสฺส วิปาโก, ตสฺสาปิ วิปาโกติ วฏฺฏานุปจฺเฉโท อาปชฺชติ. ตํ ปุฏฺโ ๑-
สมยวิโรธภเยน ปฏิกฺขิปติ.
     วิปาโกติ วาติอาทิมฺหิ วจนสาธเน ปน ยทิ วิปากสฺส วิปากธมฺมธมฺเมน
เอกตฺถตา ภเวยฺย, กุสลากุสลาพฺยากตานํ เอกตฺถตํ อาปชฺเชยฺยาติ ปฏิกฺขิปติ.
วิปาโก จ วิปากธมฺมธมฺโม จาติ เอตฺถ อยมธิปฺปาโย:- โส หิ จตูสุ
วิปากกฺขนฺเธสุ เอเกกํ อญฺมญฺปจฺจยาทีสุ ปจฺจยฏฺเน วิปากธมฺมธมฺมตํ
ปจฺจยุปฺปนฺนฏฺเน จ วิปากํ มญฺมาโน "วิปาโก วิปากธมฺมธมฺโม"ติ ปุฏฺโ
อามนฺตาติ ปฏิชานาติ. อถ นํ สกวาที "ยสฺมา ตยา เอกกฺขเณ จตูสุ ขนฺเธสุ
วิปาโกปิ ๒- วิปากธมฺมธมฺโมปิ อนุญฺาโต, ตสฺมา เตสํ สหคตาทิภาโว อาปชฺชตี"ติ
โจเทตุํ เอวมาห. อิตโร กุสลสงฺขาตํ ๓- วิปากธมฺมธมฺมํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ.
ตญฺเว อกุสลนฺติ ยทิ เต วิปาโก วิปากธมฺมธมฺโม, โย อกุสลวิปาโก, โส
อกุสลํ อาปชฺชติ. กสฺมา? วิปากธมฺมธมฺเมน เอกตฺตา. ตญฺเว กุสลนฺติอาทีสุปิ
เอเสว นโย.
     [๕๐๒] อญฺมญฺปจฺจยาติ อิทํ สหชาตานํ ปจฺจยมตฺตวเสน วุตฺตํ,
ตสฺมา อสาธกํ. มหาภูตานมฺปิ จ อญฺมญฺปจฺจยตา วุตฺตา, น จ ตานิ วิปากานิ,
น จ วิปากธมฺมธมฺมานีติ.
                วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                        สตฺตโม วคฺโค สมตฺโต.
                           -----------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อาปชฺชตีติ ปุฏฺโ   ๒ ฉ.ม. วิปาโก   ๓ ฉ.ม. กุสลากุสลสงฺขาตํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๒๓๐-๒๓๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=230&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=5170&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=5170&pagebreak=1#p230