อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๓๐๓-๓๐๔.

หน้าที่ ๓๐๓.
อถ นํ "ยทิ จกฺขุนา รูปํ ปสฺเสยฺย, รูเปน รูปํ ปสฺเสยฺยา"ติ โจเทตุํ รูเปน
รูปํ ปสฺสตีติ อาห. อิตโร รูปายตนํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุน ปุฏฺโ จกฺขุเมว
สนฺธาย ปฏิชานาติ. ปฏิวิชานาตีติ เอตฺถ อยมธิปฺปาโย:- ปสฺสตีติ หิ มยํ
ปฏิชานนํ สนฺธาย ปุจฺฉาม, น จกฺขุปสํหารมตฺตํ. ตสฺมา วทติ ๑- ตาว "กินฺเต
จกฺขุมา รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาตี"ติ. อิตโร ปุริมนเยเนว ปฏิกฺขิปติ เจว ปฏิชานาติ
จ. อถ นํ "เอวํ สนฺเต รูปํ มโนวิญฺาณํ อาปชฺชติ, ตญฺหิ ปฏิวิชานาติ
นามา"ติ โจเทตุํ รูปํ มโนวิญฺาณนฺติ อาห. อิตโร เลสํ อลภนฺโต ปฏิกฺขิปเตว.
อิตฺถิ จกฺขุสฺส อาวชฺชนาติอาทิ "ยทิ จกฺขุ ปฏิวิชานนฏฺเน ปสฺสติ,
จกฺขุวิญฺาณสฺส วิย ตสฺสาปิ อาวชฺชนาย ภวิตพฺพนฺ"ติ โจเทตุํ ปุจฺฉติ. อิตโร
ยสฺมา น อาวชฺชนปฏิพทฺธํ จกฺขฺวายตนํ ๒- อาวชฺชนานนฺตรํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา น
เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ. โสเตน สทฺทนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโย. อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติ สสมฺภารกถานเยน วุตฺตํ. ยถา หิ อุสุนา วิชฺฌนฺโตปิ
"ธนุนา วิชฺฌตี"ติ วุจฺจติ, เอวํ จกฺขุวิญฺาเณน ปสฺสนฺโตปิ "จกฺขุนา ปสฺสตี"ติ
วุตฺโต, ตสฺมา อสาธกเมตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโยติ.
                   จกฺขุนารูปํปสฺสตีติกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                      อฏฺารสโม วคฺโค สมตฺโต.
                           -----------
                         ๑๙. เอกูนวีสติมวคฺค
                       ๑. กิเลสชหนกถาวณฺณนา
     [๘๒๘-๘๓๑] อิทานิ กิเลสชหนกถา ๓- นาม โหติ. ตตฺถ "ยสฺมา
กิเลสปฺปหานํ นาม อตฺถิ, ปหีนกิเลสสฺส จ อตีตาปิ กิเลสา ปหีนาว โหนฺติ,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วเทหิ   ๒ ฉ.ม. อาวชฺชนปฏิพทฺธํ จกฺขุ, น ตํ  ๓ ฉ.ม. กิเลสปชหนกถา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๔.
อนาคตาปิ, ปจฺจุปฺปนฺนาปิ, ตสฺมา อตีเตปิ กิเลเส ปชหติ, อนาคเตปิ,
ปจฺจุปฺปนฺเนปี"ติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานํ, เต สนฺธาย
อตีเตติอาทิ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส. เสสํ ยถาปาลิเมว นิยฺยาติ.
นตฺถิ กิเลเส ชหตีติ อิมสฺมิมฺปน ปรวาทีปเญฺห ยสฺมา กจวรํ ชหนฺตสฺส กจวเร
ฉฑฺฑนวายาโม วิย กิเลเส ชหนฺตสฺส น อตีตาทิเภเทสุ กิเลเสสุ วายาโม
อตฺถิ, นิพฺพานารมฺมเณ ปน อริยมคฺเค ปวตฺติเต กิเลสา อนุปฺปนฺนาเยว น
อุปฺปชฺชนฺตีติ ปหีนา นาม โหนฺติ, ตสฺมา น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ. เตน หิ
อตีเต กิเลเส ชหตีติอาทิ ปน ยสฺมา "นตฺถิ กิเลสชหนา"ติ น วตฺตพฺพํ,
ตสฺมา อตีตาทิเภเท ปชหตีติ ฉเลน วุตฺตํ.
                     กิเลสชหนกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------
                        ๒. สุญฺตากถาวณฺณนา
     [๘๓๒] อิทานิ สุญฺตากถา นาม โหติ. ตตฺถ สุญฺตาติ เทฺว สุญฺตา
ขนฺธานญฺจ อนตฺตลกฺขณํ นิพฺพานญฺจ. เตสุ อนตฺตลกฺขณํ ตาว เอกจฺจํ
เอเกน ปริยาเยน สิยา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ, นิพฺพานํ อปริยาปนฺนเมว.
อิมํ ปน วิภาคํ อคฺคเหตฺวา "สุญฺตา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา"ติ เยสํ ลทฺธิ
เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺา อิตรสฺส.
อนิมิตฺตนฺติ สพฺพนิมิตฺตรหิตํ นิพฺพานํ. "อปฺปณิหิโต"ติปิ ตสฺเสว นามํ. กสฺมา
ปเนตํ อาภตนฺติ? อวิภชฺชวาทีวาเท โทสาโรปนตฺถํ. ยสฺส หิ อวิภชิตฺวา
"เอกเทเสเนว สุญฺตา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา"ติ ลทฺธิ, ตสฺส นิพฺพานมฺปิ
สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ อาปชฺชติ. อิมสฺส โทสสฺสาโรปนตฺถํ "อนิมิตฺตํ
อปฺปณิหิตนฺ"ติ อาภตํ. อิตโร ตสฺส ปริยาปนฺนภาวํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ.


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๐๓-๓๐๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=303&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=6821&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=6821&pagebreak=1#p303