อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๔๔.

ปวตฺติมหาวาเร อตฺถวินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. เอวํ วิทิตฺวา หิ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชนฺเตน สุวิสฺสชฺชิโต โหติ, อตฺถญฺจ วินิจฺฉยนฺเตน สุวินิจฺฉิโต โหติ. ตตฺถายํ นโย:- ยสฺส รูปกฺขนฺโธ อุปฺปชฺชตีติ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุปฺปาทกฺขณสมงฺคิตาย รูปกฺขนฺโธ อุปฺปชฺชติ. ตสฺส เวทนากฺขนฺโธ อุปฺปชฺชตีติ เวทนากฺขนฺโธปิ ตสฺส ตสฺมึเยว ขเณ อุปฺปชฺชตีติ ปุจฺฉติ. อสญฺญสตฺตํ อุปปชฺชนฺตานนฺติ อจิตฺตกปฏิสนฺธิวเสน อสญฺญสตฺตภวํ อุปปชฺชนฺตานํ. เตสํ รูปกฺขนฺโธ อุปฺปชฺชตีติ เตสํ เอกนฺเตน รูปกฺขนฺโธ อุปฺปชฺชติเยว. ปวตฺเต ปน ตตฺถ อุปฺปนฺนานํ ^๑- รูปกฺขนฺโธ อุปฺปชฺชติปิ นิรุชฺฌติปิ, ตสฺมา อสญฺญสตฺตานนฺติ อวตฺวา "อสญฺญสตฺตํ อุปปชฺชนฺตานนฺ"ติ วุตฺตํ. โน จ เตสํ เวทนากฺขนฺโธ อุปฺปชฺชตีติ อจิตฺตกตฺตา ปน เตสํ เวทนากฺขนฺโธ นุปฺปชฺชเตว. อิทํ สตฺตวีสติยา ฐาเนสุ ปฐเม ฐาเน ปริปุณฺณปญฺหสฺส ปุริมโกฏฺฐาเส สรูปทสฺสเนน วิสฺสชฺชนํ. ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานนฺติ รูปารูปมิสฺสก- ปฏิสนฺธิวเสน ปญฺจโวการภวํ อุปปชฺชนฺตานํ. เตสํ รูปกฺขนฺโธ จ อุปฺปชฺชติ เวทนากฺขนฺโธ จาติ เตสํ เอกนฺเตน รูปเวทนากฺขนฺธสงฺขาตา เทฺวปิ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติเยว, ปวตฺเต ปน ตตฺถ อุปฺปนฺนานํ เต ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติปิ นิรุชฺฌนฺติปิ, ตสฺมา ปญฺจโวการานนฺติ อวตฺวา "ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานนฺ"ติ วุตฺตํ. อิทํ ปญฺจโวการํ อุปปชฺชนฺตานนฺติ ฐาเน ปริปุณฺณปญฺหสฺส ปจฺฉิมโกฏฺฐาเส สรูปทสฺสเนน วิสฺสชฺชนํ. อิมินา อุปาเยน สพฺพานิ วิสฺสชฺชนานิ เวทิตพฺพานิ. อิทํ ปเนตฺถ อุปฺปาทนิโรเธสุ นิยมลกฺขณํ:- สกเลปิ หิ อิมสฺมึ ขนฺธยมเก ตตฺถ ตตฺถ อุปฺปนฺนานํ ปวตฺเต ยาว มรณา ขนฺธานํ อปริยนฺเตสุ อุปฺปาทนิโรเธสุ วิชฺชมาเนสุปิ ลหุปริวตฺตานํ ธมฺมานํ วินิพฺโภคํ กตฺวา อุปฺปาทนิโรเธ ทสฺเสตุํ น สุกรนฺติ ปวตฺติยํ อุปฺปาทนิโรเธ อนามสิตฺวา อภินวํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปวตฺเต อุปฺปนฺนานํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๔๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=344&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=7739&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=7739&modeTY=2&pagebreak=1#p344