อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๗๐.

เอวรูปํ โทมนสฺสํ, ปฏิฆํ เตน ปชหติ, น ตตฺถ ปฏิฆานุสโย อนุเสตี"ติ. ^๑- เอวํ ปฏิฆานุสยสฺส อนุสยนฏฺฐานํ เวทิตพฺพํ. มานานุสยสฺส ปน "กามธาตุยา ทฺวีสุ เวทนาสู"ติอาทิวจนโต เทฺว กามาวจรเวทนา รูปารูปธาตุโย จาติ อิทํ ติวิธํ อนุสยนฏฺฐานํ, ตสฺส อกุสล- เวทนาสุ กามราคานุสยสฺส วิย สหชาตานุสยตา เวทิตพฺพา. สสมฺปยุตฺตธมฺมาสุ ปน สพฺพาสุปิ กามาวจราสุ สุขทุกฺขอทุกฺขมสุขเวทนาสุ ^๒- รูปารูปธาตูสุ จ อารมฺมณวเสเนว อนุเสติ. อนุสยวารสฺส ปน ปฏิโลมนเย "ทุกฺขาย เวทนาย อปริยาปนฺเน เอตฺถ กามราคานุสโย จ นานุเสติ มานานุสโย จ นานุเสตี"ติ วุตฺตตฺตา ฐเปตฺวา ทุกฺขเวทนญฺเจว นววิธญฺจ โลกุตฺตรธมฺมํ เสสรูปารูปธาตูสุปิ ^๓- อยํ อนุเสติเยวาติ. เอวํ มานานุสยสฺส อนุสยนฏฺฐานํ เวทิตพฺพํ. ทิฏฺฐานุสยวิจิกิจฺฉานุสยา ปน เกวลํ โลกุตฺตรธมฺเมเสฺวว นานุเสนฺติ, เตภูมิเกสุ ปน สพฺเพสุปิ อนุเสนฺติเยว. เตน วุตฺตํ "สพฺพสกฺกายปริยาปนฺเนสุ ธมฺเมสุ เอตฺถ ทิฏฺฐานุสโย อนุเสติ, เอตฺถ วิจิกิจฺฉานุสโย อนุเสตี"ติ. ตตฺถ สพฺพสกฺกายปริยาปนฺเนสูติ สํสารวฏฺฏนิสฺสิตฏฺเฐน สกฺกายปริยาปนฺเนสุ สพฺพธมฺเมสูติ อตฺโถ. ตตฺถ ปเนเต ปญฺจสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ สหชาตานุสยวเสน อนุเสนฺติ, เต วา ปน ปญฺจ จิตฺตุปฺปาเท อญฺเญ วา เตภูมิกธมฺเม อารพฺภ ปวตฺติกาเล อารมฺมณานุสยวเสน อนุเสนฺตีติ. เอวํ ทิฏฺฐานุสยวิจิกิจฺฉานุสยานํ อนุสยนฏฺฐานํ เวทิตพฺพํ. ภวราคานุสโย ปน กิญฺจาปิ ทิฏฺฐิวิปฺปยุตฺเตสุ จตูสุ จิตฺเตสุ อุปฺปชฺชนโต สหชาตานุสยวเสน "กามธาตุยา ทฺวีสุ เวทนาสุ อนุเสตี"ติ วตฺตพฺโพ ภเวยฺย, กามธาตุยํ ปเนส ทฺวีหิ เวทนาหิ สทฺธึ อุปฺปชฺชมาโนปิ รูปารูปาวจรธมฺมเมว ปฏิลภติ, กามธาตุยา ปริยาปนฺนํ เอกธมฺมมฺปิ อารมฺมณํ น กโรติ. ตสฺมา @เชิงอรรถ: ^๑ ม.มู. ๑๒/๔๖๕/๔๑๕ ^๒ ฉ.ม. สุขอทุกฺขมสุขเวทนาสุ ^๓ ฉ.ม. เสสรูปารูปธมฺเมสุปิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๗๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=370&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=8341&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=8341&modeTY=2&pagebreak=1#p370