อรรถกถาเล่มที่ ๘ หน้าที่ ๑๗.

เอตํ มมาติ ตณฺหาคาโห. เอโสหมสฺมีติ มานคฺคาโห. เอโส เม อตฺตาติ ทิฏฺิคฺคาโห โหติ. ^๑- เอวํ รูปารมฺมณา ตณฺหามานทิฏฺิโย กถิตา โหนฺติ. รูปํ ปน อตฺตาติ น วตฺตพฺพํ. เวทนาทีสุปิ เอเสว นโย. ทิฏฺ รูปายตนํ, สุตํ สทฺทายตนํ, มุตํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ, ตญฺหิ ปตฺวา คเหตพฺพโต มุตนฺติ วุตฺตํ. อวเสสานิ สตฺตายตนานิ วิญฺาตนฺนาม. ปตฺตนฺติ ปริเยสิตฺวา วา อปริเยสิตฺวา วา ปตฺตํ. ปริเยสิตนฺติ ปตฺตํ วา อปฺปตฺตํ วา ปริเยสิตํ. อนุวิจริตํ มนสาติ จิตฺเตน อนุสญฺจริตํ. โลกสฺมึ หิ ปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา โน ปตฺตํปิ. อปริเยสิตฺวา ปตฺตมฺปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา โน ปตฺตมฺปิ. ตตฺถ ปริเยสิตฺวา ปตฺตํ ปตฺตนฺนาม. ปริเยสิตฺวา โน ปตฺตํ ปริเยสิตํ นาม. อปริเยสิตฺวา ปตฺตญฺจ อปริเยสิตฺวา โน ปตฺตญฺจ มนสานุจริตํ นาม. อถวา ปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อปริเยสิตฺวา โน ^๒- ปตฺตมฺปิ ปตฺตฏฺเน ปตฺตํ นาม. ปริเยสิตฺวา โน ปตฺตเมว ปริเยสิตนฺนาม. ^๓- อปริเยสิตฺวา ปตฺตญฺจ อปริเยสิตฺวา โน ปตฺตญฺจ มนสานุจริตนฺนาม. ^๓- สพฺพํ วา เอตํ มนสานุจริตตฺตา มนสานุจริตํ นาม. อิมินา วิญฺาณารมฺมณา ตณฺหามานทิฏฺิโย กถิตา, เทสนาวิลาเสน เหฏฺา ทิฏฺาทิอารมฺมณวเสน วิญฺาณํ ทสฺสิตํ. ยมฺปิ ตํ ทิฏฺิฏฺานนฺติ ยํปิ เอตํ โส โลโกติอาทินา นเยน ปวตฺตทิฏฺิฏฺานํ. โส โลโก โส อตฺตาติ ยา เอสา "รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสตี"ติอาทินา นเยน ปวตฺตา ทิฏฺิ โลโก จ อตฺตา จาติ คณฺหาติ, ตํ สนฺธาเยตํ ^๔- วุตฺตํ. โส เปจฺจ ภวิสฺสามีติ โส อหํ ปรโลกํ คนฺตฺวา นิจฺโจ ภวิสฺสามิ, ธุโว สสฺสโต อวิปริณามธมฺโม ภวิสฺสามิ, สิเนรุมหาปวีมหาสมุทฺทาทิสสฺสติสมํ ตเถว สฺสามิ. ตมฺปิ เอตํ มมาติ ตํปิ ทสฺสนํ เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสติ. อิมินา ทิฏฺารมฺมณา ตณฺหามานทิฏฺิโย กถิตา. วิปสฺสนาย ปฏิวิปสฺสนากาโล วิย ปจฺฉิมทิฏฺิยา ปุริมทิฏฺิคหณกาโลเอว ^๕- โหติ. สุกฺกปกฺเข รูปํ เนตํ มมาติ รูเป ตณฺหามานทิฏฺิคาหา ปฏิกฺขิตฺตา. สุกฺกปกฺเข รูปํ เนตํ มมาติ รูเป ตณฺหามานทิฏฺิคาหา ปฏิกฺขิตฺตา. เวทนาทีสุปิ เอเสว นโย. สมนุปสฺสตีติ อิมสฺส ปน ปทสฺส ตณฺหาสมนุปสฺสนา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @^๓-๓ ฉ.ม. อปริเยสิตฺวา โน ปตฺตํ มนสานุวิจริตํ นาม @^๔ ฉ.ม. สนฺธาย ^๕ ฉ.ม....กาเล เอวํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๑๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=8&page=17&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=413&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=8&A=413&pagebreak=1#p17