อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๒)
หน้าที่ ๒๐๕-๒๐๖.

หน้าที่ ๒๐๕.
ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺโต นาม สงฺขิตฺเตน กิตฺตาวตา โหติ. ยาย ปฏิปตฺติยา
ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺโต โหติ, ตํ เม ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ปุพฺพภาคปฏิปทํ สงฺขิตฺเตน
เทเสถาติ ปุจฺฉติ. อจฺจนฺตนิฏฺโฐติ ขยวยสงฺขาตํ อนฺตํ อตีตาติ อจฺจนฺตา. อจฺจนฺตา
นิฏฺฐา อสฺสาติ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ, เอกนฺตนิฏฺโฐ สตตนิฏฺโฐติ อตฺโถ. อจฺจนฺตํ
โยคกฺเขมีติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี, นิจฺจโยคกฺเขมีติ อตฺโถ. อจฺจนฺตํ พฺรหฺมจารีติ
อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี, นิจฺจพฺรหฺมจารีติ อตฺโถ, อจฺจนฺตํ ปริโยสานมสฺสาติ
ปุริมนเยเนว อจฺจนฺตปริโยสาโน. เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานนฺติ เทวานญฺจ มนุสฺสานญฺจ
เสฏฺโฐ อุตฺตโม. เอวรูโป ภิกฺขุ กิตฺตาวตา โหติ, ขิปฺปเมตสฺส สงฺเขเปเนว
ปฏิปตฺตึ กเถถาติ ภควนฺตํ ยาจติ. กสฺมา ปเนส เอวํ เวคายตีติ? กีฬํ
อนุภวิตุกามตาย.
    อยํ กิร อุยฺยานกีฬํ อาณาเปตฺวา จตูหิ มหาราเชหิ ๑- จตูสุ ทิสาสุ
อารกฺขํ คาหาเปตฺวา ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวสงฺเฆน ปริวุโต อฑฺฒติยาหิ นาฏโกฏีหิ
สทฺธึ เอราวณํ อารุยฺห อุยฺยานทฺวาเร ฐิโต อิเม ปเญฺห ๒- สลฺลกฺเขสิ
"กิตฺตเกน นุ โข ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺตสฺส ขีณาสวสฺส สงฺเขปโต อาคมนียปุพฺพภาคปฏิปทา
โหตี"ติ. อถสฺส เอตทโหสิ "อยํ ปโญฺห อติวิย สสฺสิริโก,
สจาหํ อิมํ ปญฺหํ อนุคฺคณฺหิตฺวาว อุยฺยานํ ปวิสิสฺสามิ, ฉทฺวาริเกหิ อารมฺมเณหิ
นิมฺมถิโต น ปุน อิมํ ปญฺหํ สลฺลกฺเขสฺสามิ, ติฏฺฐตุ ตาว อุยฺยานกีฬา,
สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา อิมํ ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา อุคฺคหิตปโญฺห อุยฺยาเน
กีฬิสฺสามี"ติ หตฺถิกฺขนฺเธ อนฺตรหิโต ภควโต สนฺติเก ปาตุรโหสิ. เตปิ จตฺตาโร
มหาราชาโน อารกฺขํ คเหตฺวา ฐิตฏฺฐาเนเยว ฐิตา, ปริจาริกเทวสงฺฆาปิ นาฏกานิปิ
เอราวโณปิ นาคราชา ตตฺเถว อุยฺยานทฺวาเร อฏฺฐาสิ, เอวเมส กีฬํ อนุภวิตุกามตาย
เวคายนฺโต เอวมาห.
    สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสายาติ เอตฺถ สพฺเพ ธมฺมา นาม ปญฺจกฺขนฺธา
ทฺวาทสายตนานิ อฏฺฐารส ธาตุโย, เต สพฺเพปิ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน อภินิเวสาย
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มหาราชูหิ       ๒ ฉ.ม. อิมํ ปญฺหํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๖.
นาลํ น ปริยตฺตา น สมตฺถา น ยุตฺตา, กสฺมา? คหิตากาเรน อติฏฺฐหนโต. ๑- เต
หิ นิจฺจาติ คหิตาปิ อนิจฺจาว สมฺปชฺชนฺติ, สุขาติ คหิตาปิ ทุกฺขาว สมฺปชฺชนฺติ,
อตฺตาติ คหิตาปิ อนตฺตาว สมฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา นาลํ อภินิเวสาย. อภิชานาตีติ
อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตาติ ญาตปริญฺญาย อภิชานาติ. ปริชานาตีติ ตเถว
ตีรณปริญฺญาย ปริชานาติ. ยงฺกิญฺจิ เวทนนฺติ อนฺตมโส ปญฺจวิญฺญาณสมฺปยุตฺตํปิ
ยงฺกิญฺจิ อปฺปมตฺตกํปิ เวทนํ อนุภวติ. อิมินา ภควา สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส
เวทนาวเสน นิพฺพตฺเตตฺวา อรูปปริคฺคหํ ทสฺเสติ. สเจ ปน เวทนากมฺมฏฺฐานํ
เหฏฺฐา น กถิตํ ภเวยฺย, อิมสฺมึ ฐาเน กเถตพฺพํ สิยา. เหฏฺฐา ปน กถิตํ,
ตสฺมา สติปฏฺฐาเน วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อนิจฺจานุปสฺสีติ เอตฺถ อนิจฺจํ
เวทิตพฺพํ, อนิจฺจานุปสฺสนา เวทิตพฺพา, อนิจฺจานุปสฺสี เวทิตพฺโพ. ตตฺถ
อนิจฺจนฺติ ปญฺจกฺขนฺธา, เต หิ อุปฺปาทวยฏฺเฐน อนิจฺจา. อนิจฺจานุปสฺสนาติ
ปญฺจกฺขนฺธานํ ขยโต วยโต ทสฺสนญาณํ. อนิจฺจานุปสฺสีติ เตน ญาเณน
สมนฺนาคโต ปุคฺคโล, ตสฺมา "อนิจฺจานุปสฺสี วิหรตี"ติ อนิจฺจโต อนุปสฺสนฺโต
วิหรตีติ อยเมตฺถ อตฺโถ.
    วิราคานุปสฺสีติ เอตฺถ เทฺว วิราคา ขยวิราโค จ อจฺจนฺตวิราโค จ.
ตตฺถ สงฺขารานํ ขยวยโต อนุปสฺสนาปิ, อจฺจนฺตวิราคํ นิพฺพานํ วิราคโต
ทสฺสนมคฺคญาณํปิ วิราคานุปสฺสนา นาม. ตทุภยสมงฺคีปุคฺคโล วิราคานุปสฺสี
นาม, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "วิราคานุปสฺสี"ติ, วิราคโต อนุปสฺสนฺโตติ อตฺโถ.
นิโรธานุปสฺสิมฺหิปิ เอเสว นโย, นิโรโธปิ หิ ขยนิโรโธ จ อจฺจนฺตนิโรโธ
จาติ ทุวิโธเยว. ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสีติ เอตฺถ ปฏินิสฺสคฺโค วุจฺจติ โวสฺสคฺโค, โส
จ ปริจฺจาคโวสฺสคฺโค ปกฺขนฺทนโวสฺสคฺโคติ ทุวิโธ โหติ. ตตฺถ ปริจฺจาคโวสฺสคฺโคติ
วิปสฺสนา, สา หิ ตทงฺควเสน กิเลเส จ ขนฺเธ จ โวสฺสชฺชติ. ปกฺขนฺทนโวสฺสคฺโคติ
มคฺโค, โส หิ นิพฺพานํ อารมฺมณโต ปกฺขนฺทติ. ทฺวีหิปิ วา การเณหิ
โวสฺสคฺโคเยว, สมุจฺเฉทวเสน ขนฺธานํ กิเลสานญฺจ โวสฺสชฺชนโต นิพฺพานญฺจ
ปกฺขนฺทนโต. ตสฺมา กิเลเส จ ขนฺเธ จ ปริจฺจชตีติ ปริจฺจาคโวสฺสคฺโค,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อติฏฺฐนโต


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๒๐๕-๒๐๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=8&page=205&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=5240&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=8&A=5240&modeTY=2&pagebreak=1#p205