อรรถกถาเล่มที่ ๘ หน้าที่ ๓๒๑.

วิชานิตพฺพํ. อนิทสฺสนนฺติ จกฺขุวิญฺญาณสฺส อาปาถํ อนุปคมนโต อนิทสฺสนํ นาม, ปททฺวเยนปิ นิพฺพานเมว วุตฺตํ. อนนฺตนฺติ ตยิทํ อุปฺปาทวยอนฺตรหิตตฺตา อนนฺตํ นาม. วุตฺตํปิ เหตํ:- "อนฺตวนฺตานิ ภูตานิ อสมฺภูตํ อนนฺตกํ ภูเต อนฺตานิ ทิสฺสนฺติ ภูเต อนฺตา ปกาสิตา"ติ. สพฺพโตปภนฺติ สพฺพโส ปภาสมฺปนฺนํ. นิพฺพานโต หิ อญฺโญ ธมฺโม สปภตโร วา โชติวนฺตตโร วา ปริสุทฺธตโร วา ปณฺฑรตโร วา นตฺถิ, สพฺพโต วา ตถา ปภูตเมว, น กตฺถจิ นตฺถีติ สพฺพโตปภํ. ปุรตฺถิมทิสาทีสุ หิ อสุกทิสาย นาม นิพฺพานํ นตฺถีติ น วตฺตพฺพํ. อถวา ปภนฺติ ติตฺถสฺส นามํ, สพฺพโต ปภมสฺสาติ สพฺพโตปภํ. นิพฺพานสฺส กิร ยถา มหาสมุทฺทสฺส ยโต ยโต โอตริตุกามา โหนฺติ, ตํ ตเทว ติตฺถํ, อติตฺถํ นาม นตฺถิ, เอวเมว อฏฺฐตฺตึสาย กมฺมฏฺฐาเนสุ เยน เยน มุเขน นิพฺพานํ โอตริตุกามา โหนฺติ, ตํ ตเทว ติตฺถํ. นิพฺพานสฺส อติตฺถํ นาม กมฺมฏฺฐานํ นตฺถิ. เตน วุตฺตํ สพฺพโตปภนฺติ. ตํ ปฐวิยา ปฐวตฺเตนาติ ตํ นิพฺพานํ ปฐวิยา ปฐวีสภาเวน ตโต ปเรสํ อาปาทีนํ อาปาทิสภาเวน จ อนนุภูตํ. อิติ ยํ ตุมฺหาทิสานิ วิสยภูตํ สพฺพํ เตภูมิกธมฺมชาตํ, ตสฺส สพฺพตฺเตน ตํ วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ อนนฺตํ สพฺพโตปภํ อนนุภูตนฺติ วาทํ ปติฏฺฐาเปสิ. ตโต พฺรหฺมา คหิตคหิตํ สตฺถารา วิสฺสชฺชาปิโต กิญฺจิ คเหตพฺพํ อทิสฺวา ลทฺธิคตํ ^๑- กาตุกาโม หนฺท จรหิ เต มาริส อนฺตรธายามีติ อาห. ตตฺถ อนฺตรธายามีติ อทิสฺสมานกํ ปาฏิหาริยํ กโรมีติ อาห. สเจ วิสหสีติ ยทิ สกฺโกสิ มยฺหํ อนฺตรธายิตุํ, อนฺตรธายิ, ^๒- ปาฏิหาริยํ กโรหีติ. เนวสฺสุ เม สกฺโกติ อนฺตรธายิตุนฺติ มยฺหํ อนฺตรธายิตุํ เนว สกฺโกติ. กึ ปเนส กตฺตุกาโม อโหสีติ. มูลปฏิสนฺธึ คนฺตุกาโม อโหสิ. พฺรหฺมานํ หิ มูลปฏิสนฺธิกอตฺตภาโว สุขุโม, อญฺเญสํ อนาปาโถ, อภิสงฺขตกาเยเนว ติฏฺฐนฺติ. สตฺถา ตสฺส มูลปฏิสนฺธึ คนฺตุํ น อทาสิ. มูลปฏิสนฺธึ วา อคนฺตฺวาปิ เยน ตเมน อตฺตานํ อนฺตรธาเปตฺวา อทิสฺสมานโก @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ลฬิตกํ ^๒ ฉ.ม. อนฺตรธายสิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๓๒๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=8&page=321&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=8218&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=8&A=8218&modeTY=2&pagebreak=1#p321