อรรถกถาเล่มที่ ๙ หน้าที่ ๑๖๙.

ตตฺรายมธิปฺปาโย:- ยมิทํ ชายตีติ วุจฺจติ, ตํ มุญฺชโต อูสิกา วิย วิชฺชมานเมว นิกฺขมตีติ. "เอสิกฏฺายฏฺิตาติปิ ปาโ, สุนิขาโต เอสิกตฺถมฺโภ นิจฺจโล ติฏฺติ, เอวํ ิตาติ อตฺโถ. อุภเยนปิ เตสํ วินาสาภาวํ ทีเปติ. น วิปริณาเมนฺตีติ ปกตึ น ชหนฺติ. น อญฺมญฺ พฺยาพาเธนฺตีติ อญฺมญฺ น อุปหนนฺติ. นาลนฺติ น สมตฺถา. ปวีกาโยติอาทีสุ ปวีเยว ปวีกาโย, ปวีสมูโห วา, ตฺตถาติ เตสุ ชีวสตฺตเมสุ ^๑- กาเยสุ. นตฺถิ หนฺตา วาติ หนฺตุํ วา ฆาเตตุํ วา โสตุํ วา สาเวตุํ วา ชานิตุํ วา ชานาเปตุํ วา สมตฺโถ นาม นตฺถีติ ทีเปติ. สตฺตนฺนํเยว ^๒- กายานนฺติ ยถา มุคฺคราสิอาทีสุ ปหตํ สตฺถํ มุคฺคราสิอาทีนํ อนฺตเรน ปวิสติ, เอวํ สตฺตนฺนํ กายานํ อนฺตเรน ฉิทฺเทน วิวเรน สตฺถํ ปวิสติ. ตตฺถ "อหํ อิมํ ชีวิตา โวโรเปมี"ติ เกวลํ สญฺามตฺตเมว โหตีติ ทสฺเสติ. โยนิปฺปมุขสตสหสฺสานีติ ปมุขโยนีนํ อุตฺตมโยนีนํ จุทฺทสสตสหสฺสานิ อญฺานิ จ สฏฺิสตานิ อญฺานิ จ ฉสตานิ. ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานีติ ปญฺจ กมฺมสตานิ จ, เกวลํ ตกฺกมตฺตเกน นิรตฺถกํ ทิฏฺึ ทีเปติ. ปญฺจ จ กมฺมานิ ตีณิ จ กมฺมานีติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เกจิ ปนาหุ "ปญฺจ กมฺมานีติ ปญฺจินฺทฺริยวเสน ภณติ. ^๓- ตีณีติ กายกมฺมาทิวเสนา"ติ. กมฺเม จ อฑฺฒกมฺเม จาติ เอตฺถ ปนสฺส กายกมฺมญฺจ วจีกมฺมญฺจ กมฺมนฺติ ลทฺธิ, มโนกมฺมํ อุปฑฺฒกมฺมนฺติ. ทฺวฏฺิปฏิปทาติ ทฺวาสฏฺิ ปฏิปทาติ วทติ. ทฺวฏฺนฺตรกปฺปาติ เอเกกสฺมึ ^๔- กปฺเป จตุสฏฺิ อนฺตรกปฺปา นาม โหนฺติ, อยํ ปน อญฺเ เทฺว อชานนฺโต เอวมาห. ฉฬาภิชาติโย อปณฺณกสุตฺเต วิตฺถาริตา. อฏฺ ปุริสภูมิโยติ มนฺทภูมิ ขิฑฺฑาภูมิ ปทวีมํสกภูมิ อุชุคตภูมิ เสกฺขภูมิ สมณภูมิ ชินภูมิ ปนฺนภูมีติ อิมา อฏฺ ปุริสภูมิโยติ วทติ. ตตฺถ ชาตทิวสโต ปฏฺาย สตฺตทิวเส สมฺพาธฏฺานโต นิกฺขนฺตตฺตา สตฺตา มนฺทา โหนฺติ โมมูหา. อยํ มนฺทภูมีติ วทติ. เย ปน ทุคฺคติโต อาคตา โหนฺติ, เต อภิณฺหํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สตฺตสุ ^๒ ฉ.ม. สตฺตนฺนํเตฺวว ^๓ สี. คณติ ^๔ ฉ.ม. เอกสฺมึ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๑๖๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=169&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=4254&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=4254&pagebreak=1#p169