อรรถกถาเล่มที่ ๙ หน้าที่ ๒๕๕.

วิวริ ภควา ทฺวารนฺติ น ภควา อุฏฺาย ทฺวารํ วิวริ, วิวรตูติ ปน หตฺถํ ปสาเรสิ. ตโต "ภควา ตุมฺเหหิ อเนเกสุ กปฺปโกฏีสุ ทานํ ททมาเนหิ น สหตฺถา ทฺวารวิวรณกมฺมํ กตนฺ"ติ สยเมว ทวารํ วิวฏํ. ตํ ปน ยสฺมา ภควโต มเนน วิวฏํ, ตสฺมา "วิวริ ภควา ทฺวารนฺ"ติ วตฺตุํ วฏฺฏติ. วิหารํ ปวิสิตฺวาติ คนฺธกุฏึ ปวิสิตฺวา. ตสฺมึ ปน ปวิฏฺมตฺเตเยว การายโน ปญฺจ ราชกกุธภณฺฑานิ คเหตฺวา ขนฺธาวารํ คนฺตฺวา วิฑูฑภํ ^๑- อามนฺเตสิ "ฉตฺตํ สมฺม อุสฺสาเปหี"ติ. มยฺหํ ปิตา กึ คโตติ. ปิตรํ มา ปุจฺฉ, สเจ ตฺวํ น อุสฺสาเปสิ, ตํ คณฺหิตฺวา อหํ อุสฺสาเปมีติ. "อุสฺสาเปมิ สมฺมา"ติ สมฺปฏิจฺฉิ. การายโน รญฺโ เอกํ อสฺสญฺจ อสิญฺจ เอกเมว จ ปริจาริกํ อิตฺถึ เปตฺวา "สเจ ราชา ชีวิเตน อตฺถิโก, มา อาคจฺฉตู"ติ วตฺวา วิฑูฑภสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา ตํ คเหตฺวา สาวตฺถิเมว คโต. [๓๖๗] ธมฺมนฺวโยติ ปจฺจกฺขาณสงฺขาตสฺส ธมฺมสฺส อนุนโย อนุมานํ, อนุพุทฺธีติ อตฺโถ. อิทานิ เยนสฺส ธมฺมนฺวเยน "สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา"ติอาทิ โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ อิธ ปนาหํ ภนฺเตติอาทิมาห. ตตฺถ อาปาณโกฏิกนฺติ ปาโณติ ชีวิตํ, ตํ มริยาทํ ^๒- อนฺโต กริตฺวา, มรณสมเยปิ จรนฺติเยว, ตํ น วีติกฺกมนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. "อปาณโกฏิกนฺ"ติปิ ปาโ, อาชีวปริยนฺตนฺติ ^๓- อตฺโถ. ยถา เอกจฺเจ ชีวิตเหตุ อติกฺกมนฺตา ปาณโกฏิกํ ^๔- กตฺวา จรนฺติ, น เอวนฺติ อตฺโถ. อยํปิ โข เม ภนฺเตติ พุทฺธสุพุทฺธตาย ธมฺมสฺวากฺขาตตาย สํฆสุปฏิปนฺนตาย จ เอตํ เอวํ โหติ, เอวํ หิ เม ภนฺเต อยํ ภควติ ธมฺมนฺวโย โหตีติ ทีเปติ. เอเสว นโย สพฺพตฺถ. [๓๖๙] น วิย มญฺเ จกฺขุํ พนฺธนฺเตติ จกฺขุํ อพนฺธนฺเต วิย. อปาสาทิกํ หิ ทิสฺวา ปุน โอโลกนกิจฺจํ น โหติ, ตสฺมา โส จกฺขุํ น พนฺธติ นาม. ปาสาทิกํ ทิสฺวา ปุนปฺปุนํ โอโลกนกิจฺจํ โหติ, ตสฺมา โส จกฺขุํ พนฺธติ นาม. อิเม จ อปาสาทิกา, ตสฺมา เอวมาห. พนฺธุกโรโค โนติ กุลโรโค ^๕- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. วิฏูฏภํ ^๒ สี.,ก. ปาณโกฏึ ชีวิตมริยาทํ @^๓ ฉ.ม. อาชีวิตปริยนฺตนฺติ ^๔ สี. ก. น ปาณโกฏิกํ @^๕ ม. พนฺธุกโรคิโนติ กุลโรคา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๒๕๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=255&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=6420&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=6420&pagebreak=1#p255