อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๓)
หน้าที่ ๒๕๕-๒๕๖.

หน้าที่ ๒๕๕.
      วิวริ ภควา ทฺวารนฺติ น ภควา อุฏฺาย ทฺวารํ วิวริ, วิวรตูติ ปน
หตฺถํ ปสาเรสิ. ตโต "ภควา ตุมฺเหหิ อเนเกสุ กปฺปโกฏีสุ ทานํ ททมาเนหิ
น สหตฺถา ทฺวารวิวรณกมฺมํ กตนฺ"ติ สยเมว ทวารํ วิวฏํ. ตํ ปน ยสฺมา
ภควโต มเนน วิวฏํ, ตสฺมา "วิวริ ภควา ทฺวารนฺ"ติ วตฺตุํ วฏฺฏติ. วิหารํ
ปวิสิตฺวาติ คนฺธกุฏึ ปวิสิตฺวา. ตสฺมึ ปน ปวิฏฺมตฺเตเยว การายโน ปญฺจ
ราชกกุธภณฺฑานิ คเหตฺวา ขนฺธาวารํ คนฺตฺวา วิฑูฑภํ ๑- อามนฺเตสิ "ฉตฺตํ
สมฺม อุสฺสาเปหี"ติ. มยฺหํ ปิตา กึ คโตติ. ปิตรํ มา ปุจฺฉ, สเจ ตฺวํ น
อุสฺสาเปสิ, ตํ คณฺหิตฺวา อหํ อุสฺสาเปมีติ. "อุสฺสาเปมิ สมฺมา"ติ สมฺปฏิจฺฉิ.
การายโน รญฺโ เอกํ อสฺสญฺจ อสิญฺจ เอกเมว จ ปริจาริกํ อิตฺถึ เปตฺวา "สเจ
ราชา ชีวิเตน อตฺถิโก, มา อาคจฺฉตู"ติ วตฺวา วิฑูฑภสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา
ตํ คเหตฺวา สาวตฺถิเมว คโต.
      [๓๖๗] ธมฺมนฺวโยติ ปจฺจกฺขาณสงฺขาตสฺส ธมฺมสฺส อนุนโย อนุมานํ,
อนุพุทฺธีติ อตฺโถ. อิทานิ เยนสฺส ธมฺมนฺวเยน "สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา"ติอาทิ
โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ อิธ ปนาหํ ภนฺเตติอาทิมาห. ตตฺถ อาปาณโกฏิกนฺติ ปาโณติ
ชีวิตํ, ตํ มริยาทํ ๒- อนฺโต กริตฺวา, มรณสมเยปิ จรนฺติเยว, ตํ น วีติกฺกมนฺตีติ
วุตฺตํ โหติ. "อปาณโกฏิกนฺ"ติปิ ปาโ, อาชีวปริยนฺตนฺติ ๓- อตฺโถ. ยถา เอกจฺเจ
ชีวิตเหตุ อติกฺกมนฺตา ปาณโกฏิกํ ๔- กตฺวา จรนฺติ, น เอวนฺติ อตฺโถ.
อยํปิ โข เม ภนฺเตติ พุทฺธสุพุทฺธตาย ธมฺมสฺวากฺขาตตาย สํฆสุปฏิปนฺนตาย
จ เอตํ เอวํ โหติ, เอวํ หิ เม ภนฺเต อยํ ภควติ ธมฺมนฺวโย โหตีติ ทีเปติ.
เอเสว นโย สพฺพตฺถ.
      [๓๖๙] น วิย มญฺเ จกฺขุํ พนฺธนฺเตติ จกฺขุํ อพนฺธนฺเต วิย.
อปาสาทิกํ หิ ทิสฺวา ปุน โอโลกนกิจฺจํ น โหติ, ตสฺมา โส จกฺขุํ น พนฺธติ
นาม. ปาสาทิกํ ทิสฺวา ปุนปฺปุนํ โอโลกนกิจฺจํ โหติ, ตสฺมา โส จกฺขุํ พนฺธติ
นาม. อิเม จ อปาสาทิกา, ตสฺมา เอวมาห. พนฺธุกโรโค โนติ กุลโรโค ๕-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิฏูฏภํ      ๒ สี.,ก. ปาณโกฏึ ชีวิตมริยาทํ
@๓ ฉ.ม. อาชีวิตปริยนฺตนฺติ     ๔ สี. ก. น ปาณโกฏิกํ
@๕ ม. พนฺธุกโรคิโนติ กุลโรคา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๖.
อมฺหากํ กุเล ชาตา เอวรูปา โหนฺตีติ วทนฺติ. อุฬารนฺติ มเหสกฺขํ. ปุพฺเพนาปรนฺติ
ปุพฺพโต อปรํ วิเสสํ. ตตฺถ จ ๑- กสิณปริกมฺมํ กตฺวา สมาปตฺตึ นิพฺพตฺเตนฺโต
อุฬารํ ปุพฺเพ ๒- วิเสสํ สญฺชานาติ นาม, สมาปตฺตึ ปทฏฺานํ กตฺวา วิปสฺสนํ
วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ คณฺหนฺโต อุฬารํ ปุพพโต อปรํ วิเสสํ สญฺชานาติ นาม.
      [๓๗๐] ฆาเตตายํ วา ฆาเตตุนฺติ ฆาเตตพฺพยุตฺตกํ ฆาเตตุํ. ชาเปตายํ
วา ชาเปตุนฺติ ธเนน วา ชาเปตพฺพยุตฺตกํ ชาเปตุํ ชานิตุํ อธนํ กาตุํ.
ปพฺพาเชตายํ วา ปพฺพาเชตุนฺติ รฏฺโต วา ปพฺพาเชตพฺพยุตฺตกํ ปพฺพาเชตุํ.
      [๓๗๓] อิสิทตฺตปุราณาติ ๓- อิสิทตฺโต จ ปุราโณ จ. เตสุ เอโก
พฺรหฺมจารี, เอโก สทารสนฺตุฏฺโ. มมภตฺตาติ มม สนฺตกํ ภตฺตํ เอเตสนฺติ
มมภตฺตา. มมยานาติ มม สนฺตกํ ยานํ เอเตสนฺติ มมยานา. ชีวิตํ ๔- ทาตาติ
ชีวิตวุตฺตึ ทาตา. วีมํสมาโนติ อุปปริกฺขมาโน.
      ตทา กิร ราชา นิทฺทํ อโนกฺกนฺโตว โอกฺกนฺโต วิย หุตฺวา นิปชฺชิ.
อถ เต ถปตโย "กตรสฺมึ ทิสาภาเค ภควา"ติ ปุจฺฉิตฺวา "อสุกสฺมึ นามา"ติ
สุตฺวา มนฺตยึสุ "เยน สมฺมาสมฺพุทฺโธ, เตน สีเส กเต ราชา ปาทโต โหติ.
เยน ราชา, เตน สีเส กเต สตฺถา ปาทโต โหติ, กึ กริสฺสามา"ติ. ตโต
เนสํ เอตทโหสิ "ราชา กุปฺปมาโน ยํ อมฺหากํ เทติ, ตํ อจฺฉินฺเทยฺย. น โข
ปน มยํ สกฺโกม ชานมานา สตฺถารํ ปาทโต กาตุนฺ"ติ ราชานํ ปาทโต กตฺวา
นิปชฺชึสุ. ตํ สนฺธาย อยํ ราชา เอวมาห.
      [๓๗๔] ปกฺกามีติ คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา การายนสฺส ิตฏฺานํ คโต,
ตํ ตตฺถ อทิสฺวา ขนฺธาวารฏฺานํ คโต, ตตฺถาปิ อญฺ อทิสฺวา ตํ อิตฺถึ
ปุจฺฉิ. สา สพฺพํ ปวุตฺตึ อาจิกฺขิ. ราชา "น อิทานิ มยา เอกเกน ตตฺถ
คนฺตพฺพํ, ราชคหํ คนฺตฺวา ภาคิเนยฺเยน สทฺธึ อาคนฺตฺวา มยฺหํ รชฺชํ
คณฺหิสฺสามี"ติ ราชคหํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค กณาชกภตฺตญฺเจว ภุญฺชิ,
พหลอุทกญฺจ ปิวิ. ตสฺส สุขุมาลปกติกสฺส อาหาโร น สมฺมาปริณามิ โส ราชคหํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ           ๒ ม. ปุพฺเพน
@๓ ม.,ก. อิสิทนฺตปุราณาติ            ๔ ฉ. ชีวิกาย


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๒๕๕-๒๕๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=255&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=6420&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=6420&pagebreak=1#p255