ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒ สุตฺต. ที. มหาวคฺโค
                      มหาสติปฏฺานสุตฺตํ
     [๒๗๓]  เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา กุรูสุ วิหรติ กมฺมาสทมฺมํ ๑-
นาม กุรูนํ นิคโม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ ๒-
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ  ภควา เอตทโวจ
     {๒๗๓.๑}   เอกายโน   อยํ  ภิกฺขเว  มคฺโค  สตฺตานํ  วิสุทฺธิยา
โสกปริเทวานํ    สมติกฺกมาย   ทุกฺขโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมาย   ายสฺส
อธิคมาย   นิพฺพานสฺส   สจฺฉิกิริยาย   ยทิทํ   จตฺตาโร  สติปฏฺานา  ฯ
กตเม   จตฺตาโร   ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ
อาตาปี    สมฺปชาโน    สติมา    วิเนยฺย    โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสํ
เวทนาสุ   เวทนานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย
โลเก    อภิชฺฌาโทมนสฺสํ    จิตฺเต    จิตฺตานุปสฺสี    วิหรติ   อาตาปี
สมฺปชาโน    สติมา    วิเนยฺย    โลเก    อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย   โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ
                  อุทฺเทสวารกถา นิฏฺิตา ฯ
     [๒๗๔]  กถญฺจ  [๓]-  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อรญฺคโต  วา  รุกฺขมูลคโต  วา  สุญฺาคารคโต
วา   นิสีทติ   ปลฺลงฺกํ   อาภุชิตฺวา   อุชุํ   กายํ  ปณิธาย  ปริมุขํ  สตึ
อุปฏฺเปตฺวา   ฯ   โส   สโต   ว  อสฺสสติ  สโต  ๔-  ปสฺสสติ  ทีฆํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. กมฺมาสธมฺมํ นาม ฯ  ม. ภทฺทนฺเตติ ฯ  ม. ปน ฯ  ม. สโตว ฯ
วา   อสฺสสนฺโต   ทีฆํ   อสฺสสามีติ   ปชานาติ   ทีฆํ   วา  ปสฺสสนฺโต
ทีฆํ   ปสฺสสามีติ   ปชานาติ   รสฺสํ   วา  อสฺสสนฺโต  รสฺสํ  อสฺสสามีติ
ปชานาติ    รสฺสํ    วา    ปสฺสสนฺโต   รสฺสํ   ปสฺสสามีติ   ปชานาติ
สพฺพกายปฏิสํเวที      อสฺสสิสฺสามีติ      สิกฺขติ      สพฺพกายปฏิสํเวที
ปสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ     ปสฺสมฺภยํ     กายสงฺขารํ    อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๒๗๔.๑}  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว ทกฺโข ภมกาโร วา ภมการนฺเตวาสี
วา  ทีฆํ  วา  อญฺฉนฺโต  ๑-  ทีฆํ  อญฺฉามีติ ปชานาติ รสฺสํ วา อญฺฉนฺโต
รสฺสํ   อญฺฉามีติ   ปชานาติ   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ทีฆํ  วา
อสฺสสนฺโต   ทีฆํ   อสฺสสามีติ   ปชานาติ   ทีฆํ   วา   ปสฺสสนฺโต  ทีฆํ
ปสฺสสามีติ    ปชานาติ    รสฺสํ   วา   อสฺสสนฺโต   รสฺสํ   อสฺสสามีติ
ปชานาติ    รสฺสํ    วา    ปสฺสสนฺโต   รสฺสํ   ปสฺสสามีติ   ปชานาติ
สพฺพกายปฏิสํเวที      อสฺสสิสฺสามีติ      สิกฺขติ      สพฺพกายปฏิสํเวที
ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ    กายสงฺขารํ    ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ฯ   อิติ   อชฺฌตฺตํ
วา   กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   พหิทฺธา  วา  กาเย  กายานุปสฺสี
วิหรติ     อชฺฌตฺตพหิทฺธา     วา     กาเย    กายานุปสฺสี    วิหรติ
สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา   กายสฺมึ   วิหรติ  วยธมฺมานุปสฺสี  วา  กายสฺมึ
วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา   กายสฺมึ  วิหรติ  ฯ  อตฺถิ  กาโยติ
@เชิงอรรถ:  อญฺชนฺโตติปิ อจฺฉนฺโตติปิ ปาโ
วา    ปนสฺส    สติ    ปจฺจุปฏฺิตา    โหติ   ยาวเทว   าณมตฺตาย
ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ   โลเก
อุปาทิยติ ฯ เอวมฺปิ [๑]- ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                   อานาปานปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๗๕]  ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  คจฺฉนฺโต  วา  คจฺฉามีติ
ปชานาติ     ิโต    วา    ิโตมฺหีติ    ปชานาติ    นิสินฺโน    วา
นิสินฺโนมฺหีติ    ปชานาติ   สยาโน   วา   สยาโนมฺหีติ   ปชานาติ   ฯ
ยถา    ยถา   วา   ปนสฺส   กาโย   ปณิหิโต   โหติ   ตถา   ตถา
นมฺปชานาติ   ๒-   ฯ   อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา    วา    กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา  กายสฺมึ  วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
กายสฺมึ   วิหรติ   ฯ   อตฺถิ   กาโยติ   วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺิตา
โหติ    ยาวเทว    าณมตฺตาย   ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ
วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ   โลเก  อุปาทิยติ  ฯ  เอวมฺปิ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                   อิริยาปถปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๗๖]  ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อภิกฺกนฺเต   ปฏิกฺกนฺเต
สมฺปชานการี    โหติ    อาโลกิเต    วิโลกิเต   สมฺปชานการี   โหติ
สมฺมิญฺชิเต    ปสาริเต    สมฺปชานการี   โหติ   สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ
@เชิงอรรถ:  ม. โข ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ  ม. นํ ปชานาติ ฯ
สมฺปชานการี   โหติ   อสิเต   ปีเต   ขายิเต   สายิเต  สมฺปชานการี
โหติ    อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม    สมฺปชานการี    โหติ    คเต    ิเต
นิสินฺเน   สุตฺเต  ชาคริเต  ภาสิเต  ตุณฺหีภาเว  สมฺปชานการี  โหติ  ฯ
อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  พหิทฺธา  วา  กาเย
กายานุปสฺสี    วิหรติ    อชฺฌตฺตพหิทฺธา    วา    กาเย   กายานุปสฺสี
วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ   วิหรติ   วยธมฺมานุปสฺสี
วา   กายสฺมึ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา  กายสฺมึ  วิหรติ  ฯ
อตฺถิ    กาโยติ   วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺิตา   โหติ   ยาวเทว
าณมตฺตาย  ปฏิสฺสติมตฺตาย  ฯ  อนิสฺสิโต  จ  วิหรติ  น  จ กิญฺจิ โลเก
อุปาทิยติ ฯ เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                   สมฺปชญฺปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๗๗]  ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิมเมว  กายํ  อุทฺธํ ปาทตลา
อโธ     เกสมตฺถกา     ตจปริยนฺตํ     ปูรนฺนานปฺปการสฺส    อสุจิโน
ปจฺจเวกฺขติ   อตฺถิ   อิมสฺมึ  กาเย  เกสา  โลมา  นขา  ทนฺตา  ตโจ
มํสํ   นหารู   อฏฺี   อฏฺิมิญฺชํ   วกฺกํ   หทยํ   ยกนํ   กิโลมกํ  ปิหกํ
ปปฺผาสํ    อนฺตํ    อนฺตคุณํ    อุทริยํ   กรีสํ   ปิตฺตํ   เสมฺหํ   ปุพฺโพ
โลหิตํ    เสโท   เมโท   อสฺสุ   วสา   เขโฬ   สิงฺฆาณิกา   ลสิกา
มุตฺตนฺติ ฯ
     {๒๗๗.๑}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   อุภโตมุขา  มูโตฬี ๑-  ปูรา
นานาวิหิตสฺส   ธญฺสฺส   เสยฺยถีทํ   สาลีนํ   วีหีนํ   มุคฺคานํ   มาสานํ
@เชิงอรรถ:  ปูโตฬีติปิ ปาโ ฯ ม. ปุโตฬิ ยุ. มุโตลิ ฯ
ติลานํ   ตณฺฑุลานํ   ตเมนํ   จกฺขุมา   ปุริโส  มุญฺจิตฺวา  ปจฺจเวกฺเขยฺย
อิเม  สาลี  อิเม  วีหี  อิเม มุคฺคา อิเม มาสา อิเม ติลา อิเม ตณฺฑุลาติ
เอวเมว   โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อิมเมว  กายํ  อุทฺธํ  ปาทตลา  อโธ
เกสมตฺถกา    ตจปริยนฺตํ    ปูรนฺนานปฺปการสฺส   อสุจิโน   ปจฺจเวกฺขติ
อตฺถิ  อิมสฺมึ  กาเย  เกสา  โลมา  นขา  ทนฺตา  ตโจ มํสํ นหารู อฏฺี
อฏฺิมิญฺชํ   วกฺกํ   หทยํ   ยกนํ  กิโลมกํ  ปิหกํ  ปปฺผาสํ  อนฺตํ  อนฺตคุณํ
อุทริยํ  กรีสํ  ปิตฺตํ  เสมฺหํ  ปุพฺโพ  โลหิตํ เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโฬ
สิงฺฆาณิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ ฯ
     {๒๗๗.๒}  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ พหิทฺธา
วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  กาเย กายานุปสฺสี
วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ   วิหรติ   วยธมฺมานุปสฺสี
วา   กายสฺมึ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา  กายสฺมึ  วิหรติ  ฯ
อตฺถิ    กาโยติ   วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺิตา   โหติ   ยาวเทว
าณมตฺตาย   ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ  วิหรติ  น  จ  กิญฺจิ
โลเก อุปาทิยติ ฯ เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                 ปฏิกูลมนสิการปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๗๘]   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อิมเมว  กายํ  ยถาิตํ
ยถาปณิหิตํ   ธาตุโส   ปจฺจเวกฺขติ   อตฺถิ   อิมสฺมึ   กาเย   ปวีธาตุ
อาโปธาตุ   เตโชธาตุ   วาโยธาตูติ   ฯ   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ทกฺโข
โคฆาตโก   วา   โคฆาตกนฺเตวาสี  วา  คาวึ  วธิตฺวา  จาตุมฺมหาปเถ
วิลโส   ปฏิวิภชิตฺวา   นิสินฺโน   อสฺส   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
อิมเมว    กายํ   ยถาิตํ   ยถาปณิหิตํ   ธาตุโส   ปจฺจเวกฺขติ   อตฺถิ
อิมสฺมึ   กาเย   ปวีธาตุ  อาโปธาตุ  เตโชธาตุ  วาโยธาตูติ  ฯ  อิติ
อชฺฌตฺตํ วา ฯเปฯ วิหรติ ฯ
                  ธาตุมนสิการปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๗๙]   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย  ๑-  ฉฑฺฑิตํ  เอกาหมตํ  วา  ทฺวีหมตํ วา ตีหมตํ วา อุทฺธุมาตกํ
วินีลกํ   วิปุพฺพกชาตํ   ฯ   โส   อิมเมว  กายํ  อุปสํหรติ  อยมฺปิ  โข
กาโย  เอวํธมฺโม  เอวํภาวี  เอวํอนตีโตติ  ฯ  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา ฯเปฯ
วิหรติ ฯ
     [๒๘๐]   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย   ฉฑฺฑิตํ   กาเกหิ   วา   ขชฺชมานํ   กุลเลหิ  วา  ขชฺชมานํ
คิชฺเฌหิ  วา  ขชฺชมานํ  [๒]-  สุวาเนหิ  วา  ขชฺชมานํ  สิคาเลหิ  วา
ขชฺชมานํ   วิวิเธหิ   วา   ปาณกชาเตหิ   ขชฺชมานํ   ฯ  โส  อิมเมว
กายํ อุปสํหรติ อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํอนตีโตติ ฯ
     {๒๘๐.๑}  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ พหิทฺธา วา
กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  กาเย  กายานุปสฺสี
วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ   วิหรติ   วยธมฺมานุปสฺสี
วา   กายสฺมึ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา  กายสฺมึ  วิหรติ  ฯ
อตฺถิ    กาโยติ   วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺิตา   โหติ   ยาวเทว
@เชิงอรรถ:  ม. สพฺพตฺถ สิวถิกาย ฯ  ม. กงฺเกหิ วา ขชฺชมานํ สุนเขหิ วา ขชฺชมานํ
@พฺยคฺเฆหิ วา ขชฺชมานํ ทีปีหิ วา ขชฺชมานํ สิงฺคาเลหิ วา ... ฯ
าณมตฺตาย   ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ  วิหรติ  น  จ  กิญฺจิ
โลเก อุปาทิยติ ฯ เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
     [๒๘๑]  ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ อฏฺิสงฺขลิกํ ๑- สมํสโลหิตํ นหารุสมฺพนฺธํ ฯเปฯ
     [๒๘๒]  อฏฺิสงฺขลิกํ นิมฺมํสโลหิตมกฺขิตํ นหารุสมฺพนฺธํ ฯเปฯ
     [๒๘๓]  อฏฺิสงฺขลิกํ อปคตมํสโลหิตํ นหารุสมฺพนฺธํ ฯเปฯ
     [๒๘๔]  อฏฺิกานิ  อปคตนหารุสมฺพนฺธานิ  ๒-  ทิสาวิทิสาวิกฺขิตฺตานิ
อญฺเน  หตฺถฏฺิกํ  อญฺเน  ปาทฏฺิกํ  [๓]-  อญฺเน  ชงฺฆฏฺิกํ อญฺเน
อูรุฏฺิกํ   อญฺเน  กฏฏฺิกํ  ๔-  อญฺเน  ปิฏฺฏฺิกํ  อญฺเน  กณฺฏกฏฺิกํ
อญฺเน     ผาสุกฏฺิกํ     อญฺเน     อุรฏฺิกํ    อญฺเน    อํสฏฺิกํ
อญฺเน   พาหุฏฺิกํ   อญฺเน   คีวฏฺิกํ   อญฺเน   หนุกฏฺิกํ   อญฺเน
ทนฺตฏฺิกํ   อญฺเน   สีสกฏาหํ   ฯ   โส   อิมเมว   กายํ   อุปสํหรติ
อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํอนตีโตติ ฯ
     {๒๘๔.๑}  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ พหิทฺธา
วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  กาเย กายานุปสฺสี
วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา   กายสฺมึ   วิหรติ  วยธมฺมานุปสฺสี  วา
กายสฺมึ  วิหรติ  สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี  วา  กายสฺมึ วิหรติ ฯ อตฺถิ กาโยติ
@เชิงอรรถ:  ม. อฏฺิกสงฺขลิกํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  สี. อปกตสมฺพนฺธานิ ฯ อิมสฺมิญฺจ
@ปพฺเพ หตฺถฏฺิกํ ปาทฏฺิกํ ชงฺฆฏฺิกํ อุรฏฺิกํ กฏฏฺิกํ ปิฏฺิกณฺฏกนฺติ เอวํ
@ปากฺกโม ทิสฺสติ ฯ  ม. โคปฺผกฏฺิกํ ... ฯ  ม. กฏิฏฺ ... ผาสุกฏฺิกํ
@ปิฏฺิฏฺิกํ ... ขนฺธฏฺิกํ ... อญฺเน คีวฏฺิกํ ... ฯ
วา    ปนสฺส    สติ    ปจฺจุปฏฺิตา    โหติ   ยาวเทว   าณมตฺตาย
ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ   โลเก
อุปาทิยติ ฯ เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
     [๒๘๕]  ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ อฏฺิกานิ เสตานิ สงฺขวณฺณสนฺนิภานิ ๑- ฯเปฯ
     [๒๘๖]  อฏฺิกานิ ปุญฺชกิตานิ เตโรวสฺสิกานิ ฯเปฯ
     [๒๘๗]  อฏฺิกานิ   ปูตีนิ  จุณฺณกชาตานิ  ฯ  โส  อิมเมว  กายํ
อุปสํหรติ   อยมฺปิ   โข  กาโย  เอวํธมฺโม  เอวํภาวี  เอวํอนตีโตติ  ฯ
อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  พหิทฺธา  วา  กาเย
กายานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ
สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา   กายสฺมึ   วิหรติ  วยธมฺมานุปสฺสี  วา  กายสฺมึ
วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา   กายสฺมึ  วิหรติ  ฯ  อตฺถิ  กาโยติ
วา    ปนสฺส    สติ    ปจฺจุปฏฺิตา    โหติ   ยาวเทว   าณมตฺตาย
ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ   โลเก
อุปาทิยติ ฯ เอวมฺปิ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                   นวสีวถิกาปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
                   กายานุปสฺสนา นิฏฺิตา ฯ
     [๒๘๘]  กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เวทนาสุ  เวทนานุปสฺสี  วิหรติ ฯ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขํ  วา  เวทนํ  เวทยมาโน  สุขํ เวทนํ เวทยามีติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. สงฺขวณฺณูปนิภานิ ฯ ม. สงฺขวณฺณปฏิภาคานิ ฯ
ปชานาติ   ทุกฺขํ   วา   เวทนํ   เวทยมาโน  ทุกฺขํ  เวทนํ  เวทยามีติ
ปชานาติ   อทุกฺขมสุขํ   วา   เวทนํ   เวทยมาโน   อทุกฺขมสุขํ  เวทนํ
เวทยามีติ   ปชานาติ   สามิสํ   วา   สุขํ  เวทนํ  เวทยมาโน  สามิสํ
สุขํ  เวทนํ  เวทยามีติ  ปชานาติ  นิรามิสํ  วา  สุขํ  เวทนํ เวทยมาโน
นิรามิสํ   สุขํ   เวทนํ  เวทยามีติ  ปชานาติ  สามิสํ  วา  ทุกฺขํ  เวทนํ
เวทยมาโน   สามิสํ   ทุกฺขํ   เวทนํ   เวทยามีติ   ปชานาติ   นิรามิสํ
วา   ทุกฺขํ   เวทนํ   เวทยมาโน   นิรามิสํ   ทุกฺขํ  เวทนํ  เวทยามีติ
ปชานาติ    สามิสํ    วา   อทุกฺขมสุขํ   เวทนํ   เวทยมาโน   สามิสํ
อทุกฺขมสุขํ   เวทนํ   เวทยามีติ   ปชานาติ   นิรามิสํ   วา  อทุกฺขมสุขํ
เวทนํ เวทยมาโน นิรามิสํ อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวทยามีติ ปชานาติ ฯ
     {๒๘๘.๑}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา  เวทนาสุ  เวทนานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา   วา   เวทนาสุ   เวทนานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา
เวทนาสุ  เวทนานุปสฺสี  วิหรติ  สมุทยธมฺมานุปสฺสี  วา  เวทนาสุ  วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    เวทนาสุ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
เวทนาสุ   วิหรติ   ฯ   อตฺถิ  เวทนาติ  วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺิตา
โหติ   ยาวเทว   าณมตฺตาย  ปฏิสฺสติมตฺตาย  ฯ  อนิสฺสิโต  จ  วิหรติ
น  จ  กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  ฯ  เอวํ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                  เวทนานุปสฺสนา นิฏฺิตา ฯ
     [๒๘๙]  กถญฺจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี  วิหรติ  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สราคํ   วา   จิตฺตํ  สราคํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
วีตราคํ    วา    จิตฺตํ   วีตราคํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สโทสํ   วา
จิตฺตํ    สโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตโทสํ   วา   จิตฺตํ   วีตโทสํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สโมหํ   วา   จิตฺตํ   สโมหํ   จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
วีตโมหํ    วา   จิตฺตํ   วีตโมหํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สงฺขิตฺตํ   วา
จิตฺตํ   สงฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วิกฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ  วิกฺขิตฺตํ
จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    มหคฺคตํ    วา    จิตฺตํ    มหคฺคตํ    จิตฺตนฺติ
ปชานาติ    อมหคฺคตํ    วา    จิตฺตํ   อมหคฺคตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ
สอุตฺตรํ    วา   จิตฺตํ   สอุตฺตรํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   อนุตฺตรํ   วา
จิตฺตํ   อนุตฺตรํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สมาหิตํ   วา   จิตฺตํ   สมาหิตํ
จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    อสมาหิตํ    วา    จิตฺตํ   อสมาหิตํ   จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   วิมุตฺตํ   วา   จิตฺตํ   วิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  อวิมุตฺตํ
วา จิตฺตํ อวิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ ฯ
     {๒๘๙.๑}  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี  วิหรติ พหิทฺธา
วา  จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี  วิหรติ  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี
วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา   จิตฺตสฺมึ   วิหรติ  วยธมฺมานุปสฺสี  วา
จิตฺตสฺมึ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา  จิตฺตสฺมึ  วิหรติ  ฯ  อตฺถิ
จิตฺตนฺติ   วา   ปนสฺส   สติ  ปจฺจุปฏฺิตา  โหติ  ยาวเทว  าณมตฺตาย
ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ   โลเก
อุปาทิยติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี วิหรติ ฯ
                  จิตฺตานุปสฺสนา นิฏฺิตา ฯ
     [๒๙๐]  กถญฺจ  [๑]-  ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ฯ
อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  ปญฺจสุ  นีวรเณสุ  ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ปญฺจสุ นีวรเณสุ ฯ
     {๒๙๐.๑}  อิธ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺทํ อตฺถิ เม
อชฺฌตฺตํ   กามจฺฉนฺโทติ   ปชานาติ   อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ  กามจฺฉนฺทํ
นตฺถิ   เม   อชฺฌตฺตํ   กามจฺฉนฺโทติ   ปชานาติ  ยถา  จ  อนุปฺปนฺนสฺส
กามจฺฉนฺทสฺส   อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ  ปชานาติ  ยถา  จ  อุปฺปนฺนสฺส
กามจฺฉนฺทสฺส   ปหานํ   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ   ปหีนสฺส
กามจฺฉนฺทสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๒๙๐.๒}   สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ  พฺยาปาทํ  อตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
พฺยาปาโทติ   ปชานาติ   อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   พฺยาปาทํ  นตฺถิ  เม
อชฺฌตฺตํ   พฺยาปาโทติ   ปชานาติ   ยถา   จ  อนุปฺปนฺนสฺส  พฺยาปาทสฺส
อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา  จ  อุปฺปนฺนสฺส  พฺยาปาทสฺส
ปหานํ   โหติ   ตญฺจ  ปชานาติ  ยถา  จ  ปหีนสฺส  พฺยาปาทสฺส  อายตึ
อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๒๙๐.๓}  สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  ถีนมิทฺธํ  ๒-  อตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
ถีนมิทฺธนฺติ   ปชานาติ   อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   ถีนมิทฺธํ   นตฺถิ   เม
อชฺฌตฺตํ     ถีนมิทฺธนฺติ     ปชานาติ     ยถา     จ     อนุปฺปนฺนสฺส
ถีนมิทฺธสฺส   อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา  จ  อุปฺปนฺนสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. สพฺพตฺถ ปน สทฺโท ทิสฺสติ ฯ  ม. ถินมิทฺธํ ฯ สพฺพตฺถ เอวํ าตพฺพํ ฯ
ถีนมิทฺธสฺส    ปหานํ    โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ   ปหีนสฺส
ถีนมิทฺธสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๒๙๐.๔}  สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ  อตฺถิ  เม อชฺฌตฺตํ
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนฺติ    ปชานาติ   อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ
นตฺถิ   เม  อชฺฌตฺตํ  อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนฺติ  ปชานาติ  ยถา  จ  อนุปฺปนฺนสฺส
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส    อุปฺปาโท    โหติ    ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ
อุปฺปนฺนสฺส    อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส    ปหานํ    โหติ    ตญฺจ    ปชานาติ
ยถา    จ    ปหีนสฺส   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส   อายตึ   อนุปฺปาโท   โหติ
ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๒๙๐.๕}   สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   วิจิกิจฺฉํ  อตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
วิจิกิจฺฉาติ   ปชานาติ   อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   วิจิกิจฺฉํ   นตฺถิ   เม
อชฺฌตฺตํ   วิจิกิจฺฉาติ   ปชานาติ   ยถา   จ   อนุปฺปนฺนาย   วิจิกิจฺฉาย
อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ  อุปฺปนฺนาย  วิจิกิจฺฉาย
ปหานํ   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ  ยถา  จ  ปหีนาย  วิจิกิจฺฉาย  อายตึ
อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๒๙๐.๖}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา    วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี  วา  ธมฺเมสุ  วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี   วา  ธมฺเมสุ  วิหรติ  สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี  วา  ธมฺเมสุ
วิหรติ  ฯ  อตฺถิ  ธมฺมาติ  วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺิตา  โหติ ยาวเทว
าณมตฺตาย   ปฏิสฺสติ   มตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น  จ
กิญฺจิ   โลเก   อุปาทิยติ   ฯ   เอวมฺปิ   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ปญฺจสุ นีวรเณสุ ฯ
                    นีวรณปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๙๑]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
ปญฺจสุ    อุปาทานกฺขนฺเธสุ    ฯ    กถญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฯ
     {๒๙๑.๑}   อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิติ  รูปํ  อิติ  รูปสฺส  สมุทโย
อิติ   รูปสฺส   อตฺถงฺคโม   อิติ   เวทนา  อิติ  เวทนาย  สมุทโย  อิติ
เวทนาย    อตฺถงฺคโม   อิติ   สญฺา   อิติ   สญฺาย   สมุทโย   อิติ
สญฺาย   อตฺถงฺคโม   อิติ   สงฺขารา   อิติ   สงฺขารานํ  สมุทโย  อิติ
สงฺขารานํ    อตฺถงฺคโม    อิติ   วิญฺาณํ   อิติ   วิญฺาณสฺส   สมุทโย
อิติ วิญฺาณสฺส อตฺถงฺคโมติ ฯ
     {๒๙๑.๒}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา    วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา   ธมฺเมสุ
วิหรติ    วยธมฺมานุปสฺสี   วา   ธมฺเมสุ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี
วา   ธมฺเมสุ  วิหรติ  ฯ  อตฺถิ  ธมฺมาติ  วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺิตา
โหติ    ยาวเทว    าณมตฺตาย   ปฏิสฺสติมตฺตาย   ฯ   อนิสฺสิโต   จ
วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ   โลเก   อุปาทิยติ  ฯ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฯ
                     ขนฺธปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๙๒]   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมาปสฺสี  วิหรติ
ฉสุ    อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ    อายตเนสุ    ฯ   กถญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ ฯ
     {๒๙๒.๑}  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  จกฺขุญฺจ ปชานาติ รูเป จ ปชานาติ
ยญฺจ   ตทุภยํ   ปฏิจฺจ  อุปฺปชฺชติ  สญฺโชนํ  ๑-  ตญฺจ  ปชานาติ  ยถา
จ    อนุปฺปนฺนสฺส    สญฺโชนสฺส   อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ
ยถา   จ   อุปฺปนฺนสฺส   สญฺโชนสฺส   ปหานํ   โหติ   ตญฺจ  ปชานาติ
ยถา   จ   ปหีนสฺส   สญฺโชนสฺส   อายตึ   อนุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ
ปชานาติ   ฯ   โสตญฺจ   ปชานาติ   สทฺเท  จ  ปชานาติ  ฯ  ฆานญฺจ
ปชานาติ   คนฺเธ   จ   ปชานาติ   ฯ   ชิวฺหญฺจ   ปชานาติ  รเส  จ
ปชานาติ    ฯ   กายญฺจ   ปชานาติ   โผฏฺพฺเพ   จ   ปชานาติ   ฯ
มนญฺจ    ปชานาติ    ธมฺเม   จ   ปชานาติ   ยญฺจ   ตทุภยํ   ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ    สญฺโชนํ    ตญฺจ    ปชานาติ    ยถา   จ   อนุปฺปนฺนสฺส
สญฺโชนสฺส     อุปฺปาโท    โหติ    ตญฺจ    ปชานาติ    ยถา    จ
อุปฺปนฺนสฺส   สญฺโชนสฺส   ปหานํ   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา  จ
ปหีนสฺส สญฺโชนสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ จ
     {๒๙๒.๒}  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ พหิทฺธา
วา    ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  สมุทยธมฺมานุปสฺสี  วา  ธมฺเมสุ วิหรติ วยธมฺมานุปสฺสี
วา   ธมฺเมสุ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา  ธมฺเมสุ  วิหรติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สํโชนํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อตฺถิ    ธมฺมาติ   วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺิตา   โหติ   ยาวเทว
าณมตฺตาย    ปฏิสฺสติมตฺตาย    ฯ   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ
กิญฺจิ   โลเก   อุปาทิยติ   ฯ   เอวมฺปิ   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ ฯ
                    อายตนปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
     [๒๙๓]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
สตฺตสุ   โพชฺฌงฺเคสุ   ฯ   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ   สตฺตสุ   โพชฺฌงฺเคสุ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สนฺตํ  วา
อชฺฌตฺตํ    สติสมฺโพชฺฌงฺคํ    อตฺถิ    เม   อชฺฌตฺตํ   สติสมฺโพชฺฌงฺโคติ
ปชานาติ    อสนฺตํ    วา    อชฺฌตฺตํ    สติสมฺโพชฺฌงฺคํ    นตฺถิ   เม
อชฺฌตฺตํ    สติสมฺโพชฺฌงฺโคติ    ปชานาติ    ยถา    จ    อนุปฺปนฺนสฺส
สติสมฺโพชฺฌงฺคสฺส    อุปฺปาโท    โหติ    ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ
อุปฺปนฺนสฺส    สติสมฺโพชฺฌงฺคสฺส    ภาวนาปาริปูริ    ๑-   โหติ   ตญฺจ
ปชานาติ ฯ
     {๒๙๓.๑}   สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ   ฯเปฯ
สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ   ฯเปฯ   สนฺตํ   วา  อชฺฌตฺตํ
ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ   ฯเปฯ   สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ  ฯเปฯ
สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ   ฯเปฯ   สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ
อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ    อตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคติ
ปชานาติ    อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ   นตฺถิ   เม
อชฺฌตฺตํ      อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคติ      ปชานาติ      ยถา      จ
@เชิงอรรถ:  ม. สพฺพตฺถ ภาวนาปาริปูรี ฯ
อนุปฺปนฺนสฺส     อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคสฺส     อุปฺปาโท     โหติ    ตญฺจ
ปชานาติ      ยถา      จ     อุปฺปนฺนสฺส     อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคสฺส
ภาวนาปาริปูริ โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๒๙๓.๒}  อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ พหิทฺธา
วา    ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
ธมฺเมสุ   วิหรติ   ฯ   อตฺถิ   ธมฺมาติ   วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺิตา
โหติ     ยาวเทว    าณมตฺตาย    ปฏิสฺสติมตฺตาย    ฯ    อนิสฺสิโต
จ   วิหรติ   น  จ  กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  ฯ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ สตฺตสุ โพชฺฌงฺเคสุ ฯ
                   โพชฺฌงฺคปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
                        ปมภาณวารํ ฯ
     [๒๙๔]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
จตูสุ     อริยสจฺเจสุ     ฯ    กถญฺจ    ภิกฺขเว    ภิกฺขุ    ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   จตูสุ   อริยสจฺเจสุ  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิทํ
ทุกฺขนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   ยถาภูตํ  ปชานาติ
อยํ    ทุกฺขนิโรโธติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ    อยํ    ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ [๑]- ฯ
     {๒๙๔.๑}  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ ชาติปิ ทุกฺขา ชราปิ
ทุกฺขา       มรณมฺปิ      ทุกฺขํ      โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปมภาณวาโร นิฏฺิโต ฯ
ทุกฺขา   อปฺปิเยหิ   สมฺปโยโคปิ   ทุกฺโข   ปิเยหิ   วิปฺปโยโคปิ  ทุกฺโข
ยมฺปิจฺฉํ    น    ลภติ   ตมฺปิ   ทุกฺขํ   สงฺขิตฺเตน   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา
ทุกฺขา ฯ
     [๒๙๕]  กตมา  จ  ภิกฺขเว  ชาติ  ฯ  ยา  เตสํ  เตสํ  สตฺตานํ
ตมฺหิ    ตมฺหิ   สตฺตนิกาเย   ชาติ   สญฺชาติ   โอกฺกนฺติ  นิพฺพตฺติ  ๑-
อภินิพฺพตฺติ   ขนฺธานํ   ปาตุภาโว   อายตนานํ   ปฏิลาโภ   อยํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว ชาติ ฯ
     {๒๙๕.๑}  กตมา  จ  ภิกฺขเว  ชรา  ฯ  ยา  เตสํ เตสํ สตฺตานํ
ตมฺหิ  ตมฺหิ  สตฺตนิกาเย  ชรา  ชีรณตา  ขณฺฑิจฺจํ  ปาลิจฺจํ  วลิตจตา ๒-
อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ชรา ฯ
     {๒๙๕.๒}  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  มรณํ  ฯ  ยา ๓- เตสํ เตสํ สตฺตานํ
ตมฺหา  ตมฺหา  สตฺตนิกายา  จุติ  จวนตา  เภโท  อนฺตรธานํ  มจฺจุ มรณํ
กาลกิริยา  ขนฺธานํ  เภโท  กเฬวรสฺส  นิกฺเขโป ชีวิตินฺทฺริยสฺส อุปจฺเฉโท
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว มรณํ ฯ
     {๒๙๕.๓}  กตโม จ ภิกฺขเว โสโก ฯ โย โข ภิกฺขเว อญฺตรญฺตเรน
พฺยสเนน    สมนฺนาคตสฺส    อญฺตรญฺตเรน    ทุกฺขธมฺเมน    ผุฏฺสฺส
โสโก  โสจนา  โสจิตตฺตํ  อนฺโตโสโก  อนฺโตปริโสโก อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
โสโก ฯ
     {๒๙๕.๔}  กตโม จ ภิกฺขเว ปริเทโว ฯ โย โข ภิกฺขเว อญฺตรญฺตเรน
พฺยสเนน    สมนฺนาคตสฺส    อญฺตรญฺตเรน    ทุกฺขธมฺเมน    ผุฏฺสฺส
อาเทโว  ปริเทโว  อาเทวนา  ปริเทวนา  อาเทวิตตฺตํ  ปริเทวิตตฺตํ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ปริเทโว ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ  วลิตฺตจตาติปิ ปาโ ม. ยํ ฯ
กตมญฺจ   ภิกฺขเว   ทุกฺขํ   ฯ   ยํ  โข  ภิกฺขเว  กายิกํ  ทุกฺขํ  กายิกํ
อสาตํ   กายสมฺผสฺสชํ   ทุกฺขํ   อสาตํ   เวทยิตํ   อิทํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
ทุกฺขํ ฯ
     {๒๙๕.๕}  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  โทมนสฺสํ  ฯ  ยํ โข ภิกฺขเว เจตสิกํ
ทุกฺขํ   เจตสิกํ   อสาตํ  มโนสมฺผสฺสชํ  ๑-  ทุกฺขํ  อสาตํ  เวทยิตํ  อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว โทมนสฺสํ ฯ
     {๒๙๕.๖}  กตโม  จ  ภิกฺขเว  อุปายาโส  ฯ  โย  โข  ภิกฺขเว
อญฺตรญฺตเรน      พฺยสเนน      สมนฺนาคตสฺส      อญฺตรญฺตเรน
ทุกฺขธมฺเมน      ผุฏฺสฺส     อายาโส     อุปายาโส     อายาสิตตฺตํ
อุปายาสิตตฺตํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อุปายาโส ฯ
     {๒๙๕.๗}  กตโม  ๒-  จ  ภิกฺขเว  อปฺปิเยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข ฯ
อิธ  ยสฺส  เต  โหนฺติ  อนิฏฺา  อกนฺตา  อมนาปา  รูปา  สทฺทา คนฺธา
รสา  โผฏฺพฺพา  [๓]-  เย  วา  ปนสฺส  โหนฺติ อนตฺถกามา อหิตกามา
อผาสุกกามา   อโยคกฺเขมกามา  เตสํ  ๔-  สงฺคติ  สมาคโม  สโมธานํ
มิสฺสีภาโว อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อปฺปิเยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข ฯ
     {๒๙๕.๘}  กตโม จ ภิกฺขเว ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข ฯ อิธ ยสฺส เต
โหนฺติ   อิฏฺา  กนฺตา  มนาปา  รูปา  สทฺทา  คนฺธา  รสา  โผฏฺพฺพา
เย  วา  ปนสฺส  โหนฺติ  อตฺถกามา หิตกามา ผาสุกกามา โยคกฺเขมกามา
มาตา   วา   ปิตา  วา  ภาตา  วา  ภคินี  วา  มิตฺตา  วา  อมจฺจา
วา    าติสาโลหิตา   วา   เตสํ   อสงฺคติ   อสมาคโม   อสโมธานํ
อมิสฺสีภาโว อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข ๒-@เชิงอรรถ:  เจโตสมฺผสฺสชนฺติ วา ปาโ๒-๒ ยุ. อิเม ปาา นตฺถิ ฯ  ม. ธมฺมา ฯ
@อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยา เตหิ สทฺธึ สงฺคติ ... อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
     {๒๙๕.๙}  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ยมฺปิจฺฉํ  น  ลภติ  ตมฺปิ  ทุกฺขํ  ฯ
ชาติธมฺมานํ   ภิกฺขเว  สตฺตานํ  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  อโห  วต  มยํ
น   ชาติธมฺมา   อสฺสาม   น   จ  วต  โน  ชาติ  อาคจฺเฉยฺยาติ  น
โข   ปเนตํ   อิจฺฉาย   ปตฺตพฺพํ   อิทมฺปิ   ยมฺปิจฺฉํ   น   ลภติ  ตมฺปิ
ทุกฺขํ   ฯ   ชราธมฺมานํ   ภิกฺขเว   สตฺตานํ  ฯ  พฺยาธิธมฺมานํ  ภิกฺขเว
สตฺตานํ   ฯ   มรณธมฺมานํ   ภิกฺขเว   สตฺตานํ   ฯ   โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสธมฺมานํ   ภิกฺขเว   สตฺตานํ   เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ
อโห    วต   มยํ   น   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสธมฺมา   อสฺสาม
น    จ   วต   โน   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา   อาคจฺเฉยฺยุนฺติ
น    โข   ปเนตํ   อิจฺฉาย   ปตฺตพฺพํ   อิทมฺปิ   ยมฺปิจฺฉํ   น   ลภติ
ตมฺปิ   ทุกฺขํ   ฯ   กตเม   จ  ภิกฺขเว  สงฺขิตฺเตน  ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา
ทุกฺขา    ฯ   เสยฺยถีทํ   รูปูปาทานกฺขนฺโธ   ๑-   เวทนูปาทานกฺขนฺโธ
สญฺูปาทานกฺขนฺโธ      สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ      วิญฺาณูปาทานกฺขนฺโธ
อิเม   วุจฺจนฺติ   ภิกฺขเว   สงฺขิตฺเตน   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา   ทุกฺขา  ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ
     [๒๙๖]  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขสมุทโย ๒- อริยสจฺจํ ฯ ยายํ ตณฺหา
โปโนพฺภวิกา    ๓-    นนฺทิราคสหคตา    ตตฺรตตฺราภินนฺทินี   เสยฺยถีทํ
กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา ฯ
     [๒๙๗]   สา  โข  ปเนสา  ภิกฺขเว  ตณฺหา  กตฺถ  อุปฺปชฺชมานา
อุปฺปชฺชติ   กตฺถ   นิวิสมานา   นิวิสติ   ฯ  ยํ  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ
@เชิงอรรถ:  ม. รูปุปาทานกฺขนฺโธ ... วิญฺาณุปา ... ฯ  ม. ทุกฺขสมุทยํ ฯ
@ สี. ยุ. โปโนภวิกา ฯ
เอตฺเถสา    ตณฺหา    อุปฺปชฺชมานา    อุปฺปชฺชติ   เอตฺถ   นิวิสมานา
นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๑}  กิญฺจ  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  ฯ  จกฺขุํ  โลเก ปิยรูปํ
สาตรูปํ    เอตฺเถสา    ตณฺหา    อุปฺปชฺชมานา    อุปฺปชฺชติ    เอตฺถ
นิวิสมานา   นิวิสติ   ฯ   โสตํ   โลเก   ฯ  ฆานํ  โลเก  ฯ  ชิวฺหา
โลเก  ฯ  กาโย  โลเก  ฯ  มโน  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๒}  รูปา โลเก ฯ สทฺทา โลเก ฯ คนฺธา โลเก ฯ รสา โลเก ฯ
โผฏฺพฺพา   โลเก   ฯ   ธมฺมา   โลเก   ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๓}  จกฺขุวิญฺาณํ   โลเก   ฯ   โสตวิญฺาณํ   โลเก  ฯ
ฆานวิญฺาณํ  โลเก  ฯ  ชิวฺหาวิญฺาณํ  โลเก  ฯ  กายวิญฺาณํ  โลเก ฯ
มโนวิญฺาณํ   โลเก   ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  อุปฺปชฺชมานา
อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๔}  จกฺขุสมฺผสฺโส โลเก ฯ โสตสมฺผสฺโส โลเก ฯ ฆานสมฺผสฺโส
โลเก  ฯ  ชิวฺหาสมฺผสฺโส  โลเก  ฯ กายสมฺผสฺโส โลเก ฯ มโนสมฺผสฺโส
โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ
นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๕}  จกฺขุสมฺผสฺสชา  เวทนา โลเก ฯ โสตสมฺผสฺสชา เวทนา
โลเก  ฯ  ฆานสมฺผสฺสชา  เวทนา  โลเก  ฯ  ชิวฺหาสมฺผสฺสชา  เวทนา
โลเก   ฯ  กายสมฺผสฺสชา  เวทนา  โลเก  ฯ  มโนสมฺผสฺสชา  เวทนา
โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา  อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ
เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๖}  รูปสญฺา  โลเก  ฯ  สทฺทสญฺา  โลเก  ฯ คนฺธสญฺ
โลเก   ฯ  รสสญฺา  โลเก  ฯ  โผฏฺพฺพสญฺา  โลเก  ฯ  ธมฺมสญฺา
โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา  อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ
เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๗}   รูปสญฺเจตนา   โลเก  ฯ  สทฺทสญฺเจตนา  โลเก  ฯ
คนฺธสญฺเจตนา   โลเก  ฯ  รสสญฺเจตนา  โลเก  ฯ  โผฏฺพฺพสญฺเจตนา
โลเก   ฯ   ธมฺมสญฺเจตนา  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา
อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๘}  รูปตณฺหา  โลเก  ฯ  สทฺทตณฺหา  โลเก  ฯ คนฺธตณฺหา
โลเก  ฯ  รสตณฺหา  โลเก  ฯ โผฏฺพฺพตณฺหา โลเก ฯ ธมฺมตณฺหา โลเก
ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ  เอตฺถ
นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๙}  รูปวิตกฺโก  โลเก  ฯ สทฺทวิตกฺโก โลเก ฯ คนฺธวิตกฺโก
โลเก    ฯ   รสวิตกฺโก   โลเก   ฯ   โผฏฺพฺพวิตกฺโก   โลเก   ฯ
ธมฺมวิตกฺโก   โลเก   ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  อุปฺปชฺชมานา
อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ฯ
     {๒๙๗.๑๐}  รูปวิจาโร  โลเก ฯ สทฺทวิจาโร โลเก ฯ คนฺธวิจาโร
โลเก  ฯ รสวิจาโร โลเก ฯ โผฏฺพฺพวิจาโร โลเก ฯ ธมฺมวิจาโร โลเก
ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ  เอตฺถ
นิวิสมานา นิวิสติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ ฯ
     [๒๙๘]   กตมญฺจ   ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรโธ  ๑-  อริยสจฺจํ  ฯ  โย
@เชิงอรรถ:  ม. ทุกฺขนิโรธํ ฯ
ตสฺสาเยว   ตณฺหาย   อเสสวิราคนิโรโธ   จาโค   ปฏินิสฺสคฺโค   มุตฺติ
อนาลโย ฯ
     {๒๙๘.๑}   สา  โข  ปเนสา  ภิกฺขเว  ตณฺหา  กตฺถ  ปหียมานา
ปหียติ    กตฺถ    นิรุชฺฌมานา    นิรุชฺฌติ    ฯ   ยํ   โลเก   ปิยรูปํ
สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   ปหียมานา   ปหียติ  เอตฺถ  นิรุชฺฌมานา
นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๒}   กิญฺจ   โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   ฯ  จกฺขุํ  โลเก
ปิยรูปํ    สาตรูปํ    เอตฺเถสา   ตณฺหา   ปหียมานา   ปหียติ   เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา   นิรุชฺฌติ   ฯ   โสตํ  โลเก  ฯ  ฆานํ  โลเก  ฯ  ชิวฺหา
โลเก  ฯ  กาโย  โลเก  ฯ  มโน  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหียมานา ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๓}  รูปา  โลเก  ฯ  สทฺทา โลเก ฯ คนฺธา โลเก ฯ รสา
โลเก  ฯ  โผฏฺพฺพา  โลเก  ฯ  ธมฺมา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหียมานา ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๔}   จกฺขุวิญฺาณํ   โลเก   ฯ   โสตวิญฺาณํ   โลเก  ฯ
ฆานวิญฺาณํ  โลเก  ฯ  ชิวฺหาวิญฺาณํ  โลเก  ฯ  กายวิญฺาณํ  โลเก ฯ
มโนวิญฺาณํ   โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา  ตณฺหา  ปหียมานา
ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๕}  จกฺขุสมฺผสฺโส โลเก ฯ โสตสมฺผสฺโส โลเก ฯ ฆานสมฺผสฺโส
โลเก ฯ ชิวฺหาสมฺผสฺโส โลเก ฯ กายสมฺผสฺโส โลเก ฯ มโนสมฺผสฺโส โลเก
ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  ปหียมานา  ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา
นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๖}  จกฺขุสมฺผสฺสชา  เวทนา โลเก ฯ โสตสมฺผสฺสชา เวทนา
โลเก  ฯ  ฆานสมฺผสฺสชา  เวทนา  โลเก  ฯ  ชิวฺหาสมฺผสฺสชา  เวทนา
โลเก   ฯ  กายสมฺผสฺสชา  เวทนา  โลเก  ฯ  มโนสมฺผสฺสชา  เวทนา
โลเก    ปิยรูปํ    สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   ปหียมานา   ปหียติ
เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๗}  รูปสญฺา  โลเก  ฯ  สทฺทสญฺา  โลเก  ฯ คนฺธสญฺ
โลเก  ฯ  รสสญฺา  โลเก  ฯ โผฏฺพฺพสญฺา โลเก ฯ ธมฺมสญฺา โลเก
ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  ปหียมานา  ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา
นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๘}  รูปสญฺเจตนา  โลเก  ฯ  สทฺทสญฺเจตนา  โลเก  ฯ
คนฺธสญฺเจตนา   โลเก  ฯ  รสสญฺเจตนา  โลเก  ฯ  โผฏฺพฺพสญฺเจตนา
โลเก   ฯ  ธมฺมสญฺเจตนา  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา
ปหียมานา ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๙}  รูปตณฺหา  โลเก  ฯ  สทฺทตณฺหา  โลเก  ฯ คนฺธตณฺหา
โลเก  ฯ  รสตณฺหา  โลเก  ฯ โผฏฺพฺพตณฺหา โลเก ฯ ธมฺมตณฺหา โลเก
ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  ปหียมานา  ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา
นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๑๐}  รูปวิตกฺโก  โลเก ฯ สทฺทวิตกฺโก โลเก ฯ คนฺธวิตกฺโก
โลเก  ฯ  รสวิตกฺโก  โลเก  ฯ  โผฏฺพฺพวิตกฺโก  โลเก ฯ ธมฺมวิตกฺโก
โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา  ปหียมานา  ปหียติ  เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๒๙๘.๑๑}  รูปวิจาโร โลเก ฯ สทฺทวิจาโร โลเก ฯ คนฺธวิจาโร โลเก ฯ
รสวิจาโร  โลเก  ฯ  โผฏฺพฺพวิจาโร โลเก ฯ ธมฺมวิจาโร โลเก ปิยรูปํ
สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   ปหียมานา   ปหียติ  เอตฺถ  นิรุชฺฌมานา
นิรุชฺฌติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ ฯ
     [๒๙๙]  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทา  อริยสจฺจํ  ฯ
อยเมว  อริโย  อฏฺงฺคิโก  มคฺโค  เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺิ  สมฺมาสงฺกปฺโป
สมฺมาวาจา   สมฺมากมฺมนฺโต   สมฺมาอาชีโว   สมฺมาวายาโม   สมฺมาสติ
สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๒๙๙.๑}  กตมา  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาทิฏฺิ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว ทุกฺเข
าณํ    ทุกฺขสมุทเย    าณํ   ทุกฺขนิโรเธ   าณํ   ทุกฺขนิโรธคามินิยา
ปฏิปทาย าณํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาทิฏฺิ ฯ
     {๒๙๙.๒}  กตโม  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาสงฺกปฺโป ฯ เนกฺขมฺมสงฺกปฺโป
อพฺยาปาทสงฺกปฺโป อวิหึสาสงฺกปฺโป อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาสงฺกปฺโป ฯ
     {๒๙๙.๓}  กตมา  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาวาจา  ฯ มุสาวาทา เวรมณี
ปิสุณาย   วาจาย   เวรมณี   ผรุสาย   วาจาย  เวรมณี  สมฺผปฺปลาปา
เวรมณี อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา ฯ
     {๒๙๙.๔}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  สมฺมากมฺมนฺโต  ฯ  ปาณาติปาตา
เวรมณี   อทินฺนาทานา   เวรมณี   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา  เวรมณี  อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมากมฺมนฺโต ฯ
     {๒๙๙.๕}  กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมาอาชีโว ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
มิจฺฉาอาชีวํ  ปหาย  สมฺมาอาชีเวน  ชีวิกํ  กปฺเปติ  อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
สมฺมาอาชีโว ฯ
     {๒๙๙.๖}  กตโม  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาวายาโม ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อนุปฺปนฺนานํ  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ
วิริยํ    อารภติ    จิตฺตํ   ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ   อุปฺปนฺนานํ   ปาปกานํ
อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   ฉนฺทํ   ชเนติ  วายมติ  วิริยํ  อารภติ
จิตฺตํ     ปคฺคณฺหาติ     ปทหติ     อนุปฺปนฺนานํ    กุสลานํ    ธมฺมานํ
อุปฺปาทาย   ฉนฺทํ   ชเนติ   วายมติ   วิริยํ  อารภติ  จิตฺตํ  ปคฺคณฺหาติ
ปทหติ     อุปฺปนฺนานํ     กุสลานํ    ธมฺมานํ    ิติยา    อสมฺโมสาย
ภิยฺโยภาวาย   เวปุลฺลาย   ภาวนาย  ปาริปูริยา  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ
วิริยํ   อารภติ   จิตฺตํ   ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ   ฯ  อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
สมฺมาวายาโม ฯ
     {๒๙๙.๗}  กตมา  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาสติ  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย
โลเก    อภิชฺฌาโทมนสฺสํ    เวทนาสุ   เวทนานุปสฺสี   วิหรติ   ฯเปฯ
จิตฺเต   ฯเปฯ   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน
สติมา   วิเนยฺย   โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   ฯ   อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
สมฺมาสติ ฯ
     {๒๙๙.๘}  กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมาสมาธิ  ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว
กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ
ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  วิตกฺกวิจารานํ  วูปสมา  อชฺฌตฺตํ  สมฺปสาทนํ
เจตโส   เอโกทิภาวํ   อวิตกฺกํ   อวิจารํ  สมาธิชํ  ปีติสุขํ  ทุติยํ  ฌานํ
ฯเปฯ  ตติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ทุกฺขสฺส  จ
ปหานา    ปุพฺเพ    ว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมา   อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ   จตุตฺถํ   ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อยํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว  สมฺมาสมาธิ  ฯ  อิทํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทา
อริยสจฺจํ ฯ
     {๒๙๙.๙}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา    วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี  วา  ธมฺเมสุ  วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
ธมฺเมสุ   วิหรติ   ฯ   อตฺถิ   ธมฺมาติ   วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺิตา
โหติ   ยาวเทว   าณมตฺตาย  ปฏิสฺสติมตฺตาย  ฯ  อนิสฺสิโต  จ  วิหรติ
น  จ  กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  ฯ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ฯ
                     สจฺจปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ
                  ธมฺมานุปสฺสนา นิฏฺิตา ฯ
     [๓๐๐]  โย  หิ  โกจิ  ภิกฺขเว  อิเม  จตฺตาโร สติปฏฺาเน เอวํ
ภาเวยฺย    สตฺต    วสฺสานิ   ตสฺส   ทฺวินฺนํ   ผลานํ   อญฺตรํ   ผลํ
ปาฏิกงฺขํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม อญฺา สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา ฯ
     {๓๐๐.๑}  ติฏฺนฺตุ  ภิกฺขเว  สตฺต  วสฺสานิ ฯ โย หิ โกจิ ภิกฺขเว
อิเม  จตฺตาโร  สติปฏฺาเน  เอวํ ภาเวยฺย ฉ วสฺสานิ ฯ ปญฺจ วสฺสานิ ฯ
จตฺตาริ  วสฺสานิ  ฯ  ตีณิ  วสฺสานิ  ฯ  เทฺว วสฺสานิ ฯ เอกํ วสฺสํ ฯเปฯ
ติฏฺตุ  ภิกฺขเว  เอกํ  วสฺสํ  ฯ  โย  หิ  โกจิ  ภิกฺขเว  อิเม จตฺตาโร
สติปฏฺาเน   เอวํ   ภาเวยฺย   สตฺต   มาสานิ   ตสฺส  ทฺวินฺนํ  ผลานํ
อญฺตรํ    ผลํ   ปาฏิกงฺขํ   ทิฏฺเ   ว   ธมฺเม   อญฺา   สติ   วา
อุปาทิเสเส อนาคามิตา ฯ
     {๓๐๐.๒}  ติฏฺนฺตุ  ภิกฺขเว  สตฺต  มาสานิ ฯ โย หิ โกจิ ภิกฺขเว
อิเม  จตฺตาโร  สติปฏฺาเน  เอวํ ภาเวยฺย ฉ มาสานิ ฯ ปญฺจ มาสานิ ฯ
จตฺตาริ  มาสานิ  ฯ  ตีณิ  มาสานิ  ฯ  เทฺว  มาสานิ  ฯ  เอกํ มาสํ ฯ
อทฺธมาสํ  ๑-  ฯเปฯ  ติฏฺตุ  ภิกฺขเว  อทฺธมาโส ฯ โย หิ โกจิ ภิกฺขเว
อิเม  จตฺตาโร  สติปฏฺาเน  เอวํ  ภาเวยฺย  สตฺตาหํ ตสฺส ทฺวินฺนํ ผลานํ
อญฺตรํ  ผลํ  ปาฏิกงฺขํ  ทิฏฺเ  ว  ธมฺเม  อญฺา  สติ  วา อุปาทิเสเส
อนาคามิตา ๒- ฯ
     {๓๐๐.๓}   เอกายโน   อยํ  ภิกฺขเว  มคฺโค  สตฺตานํ  วิสุทฺธิยา
โสกปริเทวานํ      สมติกฺกมาย      ทุกฺขโทมนสฺสานํ      อตฺถงฺคมาย
ายสฺส    อธิคมาย    นิพฺพานสฺส    สจฺฉิกิริยาย    ยทิทํ    จตฺตาโร
สติปฏฺานาติ   ฯ   อิติ   ยนฺตํ   วุตฺตํ   อิทเมตํ   ปฏิจฺจ  วุตฺตนฺติ  ฯ
อิทมโวจ    ภควา    ฯ    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
               มหาสติปฏฺานสุตฺตํ นิฏฺิตํ นวมํ ฯ
                         ------------------
@เชิงอรรถ:  ม. อฑฺฒมาสํ ฯ  ม. อนาคามิตาติ ฯ



             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๓๒๕-๓๕๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=10&item=273&items=28              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=10&item=273&items=28&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=10&item=273&items=28              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=10&item=273&items=28              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=273              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=9140              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=9140              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :