สนฺทกสุตฺตํ
[๒๙๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ
โฆสิตาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน สนฺทโก ปริพฺพาชโก
ปิลกฺขคุหายํ ๑- ปฏิวสติ มหติยา ปริพฺพาชกปริสาย สทฺธึ
ปญฺจมตฺเตหิ ปริพฺพาชกสเตหิ ฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท
สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ อายามาวุโส
เยน เทวกฏโสพฺโภ เตนุปสงฺกมิสฺสาม คุหาทสฺสนายาติ ฯ
เอวมาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ เยน
เทวกฏโสพฺโภ เตนุปสงฺกมิ ฯ
{๒๙๓.๑} เตน โข ปน สมเยน สนฺทโก ปริพฺพาชโก
มหติยา ปริพฺพาชกปริสาย สทฺธึ นิสินฺโน โหติ อุนฺนาทินิยา
อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาย ๒- อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺติยา
เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ มหามตฺตกถํ เสนากถํ ภยกถํ ยุทฺธกถํ
อนฺนกถํ ปานกถํ [๓]- สยนกถํ มาลากถํ คนฺธกถํ าติกถํ
ยานกถํ คามกถํ นิคมกถํ นครกถํ ชนปทกถํ อิตฺถีกถํ [๔]-
สูรกถํ วิสิขากถํ กุมฺภฏฺานกถํ กุมฺภทาสิกถํ ปุพฺพเปตกถํ
นานตฺตกถํ โลกกฺขายิกํ สมุทฺทกฺขายิกํ อิติภวาภวกถํ
อิติ วา ฯ อทฺทสา โข สนฺทโก ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน สกํ ปริสํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มิลกฺขุคุหายํ ฯ ๒ ยุ. อุจฺจาสทฺทาย มหาสทฺทาย ฯ ๓ ยุ. วตฺถกถํ ฯ
@๔ ม. ปุริสกถํ ฯ
สณฺเปสิ อปฺปสทฺทา โภนฺโต โหนฺตุ มา โภนฺโต สทฺทมกตฺถ
อยํ สมณสฺส โคตมสฺส สาวโก อาคจฺฉติ สมโณ อานนฺโท
ยาวตา โข ปน สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา โกสมฺพิยํ ปฏิวสนฺติ
อยนฺเตสํ อญฺตโร สมโณ อานนฺโท อปฺปสทฺทกามา โข
ปน เต อายสฺมนฺโต อปฺปสทฺทวินีตา อปฺปสทฺทสฺส วณฺณวาทิโน
อปฺเปวนาม อปฺปสทฺทํ ปริสํ วิทิตฺวา อุปสงฺกมิตพฺพํ มญฺเยฺยาติ ฯ
อถ โข เต ปริพฺพาชกา ตุณฺหี อเหสุํ ฯ
{๒๙๓.๒} อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน สนฺทโก ปริพฺพาชโก
เตนุปสงฺกมิ ฯ อถ โข ปน ๑- สนฺทโก ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ เอตทโวจ เอตุ โข ภวํ อานนฺโท สฺวาคตํ โภโต อานนฺทสฺส
จิรสฺสํ โข ภวํ อานนฺโท อิมํ ปริยายมกาสิ ยทิทํ อิธาคมนาย นิสีทตุ
ภวํ อานนฺโท อิทมาสนํ ปญฺตฺตนฺติ ฯ นิสีทิ โข อายสฺมา อานนฺโท
ปญฺตฺเต อาสเน ฯ สนฺทโกปิ โข ปริพฺพาชโก อญฺตรํ นีจํ
อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
[๒๙๔] เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข สนฺทกํ ปริพฺพาชกํ อายสฺมา
อานนฺโท เอตทโวจ กาย นุตฺถ สนฺทก เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา
กา จ ปน โว อนฺตรากถา วิปฺปกตาติ ฯ ติฏฺเตสา โภ อานนฺท
กถา ยาย มยํ เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา เนสา โภโต อานนฺทสฺส
กถา ทุลฺลภา ภวิสฺสติ ปจฺฉาปิ สวนาย สาธุ วต ภวนฺตํเยว
อานนฺทํ ปฏิภาตุ สเก อาจริยเก ธมฺมี กถาติ ฯ เตนหิ สนฺทก
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปนสทฺโท นตฺถิ ฯ
สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ โภติ โข สนฺทโก
ปริพฺพาชโก อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ อายสฺมา
อานนฺโท เอตทโวจ จตฺตาโรเม สนฺทก เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อพฺรหฺมจริยวาสา อกฺขาตา
จตฺตาริ จ อนสฺสาสิกานิ พฺรหฺมจริยานิ อกฺขาตานิ ยตฺถ วิญฺู
ปุริโส สสกฺกํ ๑- พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ ๒- นาราเธยฺย
ายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ กตเม ปน เต [๓]- อานนฺท เตน ภควตา
ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาโร อพฺรหฺมจริยวาสา
อกฺขาตา ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น
วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
[๒๙๕] อิธ สนฺทก เอกจฺโจ สตฺถา เอวํวาที โหติ เอวํทิฏฺี
นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ ยิฏฺ นตฺถิ หุตํ นตฺถิ สุกฏทุกฺกฏานํ กมฺมานํ
ผลํ วิปาโก นตฺถิ อยํ โลโก นตฺถิ ปโร ๔- โลโก นตฺถิ
มาตา นตฺถิ ปิตา นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ โลเก
สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ
โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺติ
จาตุมฺมหาภูติโก อยํ ปุริโส ยทา กาลํ กโรติ ปวี ปวิกายํ
อนุเปติ อนุปคจฺฉติ อาโป อาโปกายํ อนุเปติ อนุปคจฺฉติ เตโช
เตโชกายํ อนุเปติ อนุปคจฺฉติ วาโย วาโยกายํ อนุเปติ อนุปคจฺฉติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สํสกฺกํ ฯ ๒ สี. ยุ. วสนฺโต วาติ ปาโ ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. โภ ฯ
@๔ ม. ปรโลโก ฯ
อากาสํ อินฺทฺริยานิ สงฺกมนฺติ อาสนฺทิปญฺจมา ปุริสา
มตํ อาทาย คจฺฉนฺติ ยาว อาฬหนา ๑- ปทานิ ปญฺายนฺติ
กาโปตกานิ อฏฺีนิ ภวนฺติ ภสฺมนฺตา หุติโย ทตฺตุปญฺตฺตํ
ยทิทํ ทานํ เตสํ ตุจฺฉํ ๒- มุสา วิลาโป เยเกจิ อตฺถิกวาทํ วทนฺติ
พาเล จ ปณฺฑิเต จ กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชนฺติ วินสฺสนฺติ น
โหนฺติ ปรมฺมรณาติ ฯ
[๒๙๖] ตตฺร สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ
โข ภวํ สตฺถา เอวํวาที เอวํทิฏฺี นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ ยิฏฺ
นตฺถิ หุตํ นตฺถิ สุกฏทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก นตฺถิ
อยํ โลโก นตฺถิ ปโร โลโก นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตา นตฺถิ
สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา
สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺา
สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺติ จาตุมฺมหาภูติโก อยํ ปุริโส ยทา กาลํ
กโรติ ปวี ปวิกายํ อนุเปติ อนุปคจฺฉติ อาโป อาโปกายํ
อนุเปติ อนุปคจฺฉติ เตโช เตโชกายํ อนุเปติ อนุปคจฺฉติ วาโย
วาโยกายํ อนุเปติ อนุปคจฺฉติ อากาสํ อินฺทฺริยานิ สงฺกมนฺติ
อาสนฺทิปญฺจมา ปุริสา มตํ อาทาย คจฺฉนฺติ ยาว อาฬหนา
ปทานิ ปญฺายนฺติ กาโปตกานิ อฏฺีนิ ภวนฺติ ภสฺมนฺตา
หุติโย ทตฺตุปญฺตฺตํ ยทิทํ ทานํ เตสํ ตุจฺฉํ มุสา วิลาโป
เยเกจิ อตฺถิกวาทํ วทนฺติ พาเล จ ปณฺฑิเต จ กายสฺส เภทา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อาฬาหนา ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. ตุจฺฉา ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ
อุจฺฉิชฺชนฺติ วินสฺสนฺติ น โหนฺติ ปรมฺมรณาติ ฯ
{๒๙๖.๑} สเจ อิมสฺส โภโต สตฺถุโน สจฺจํ วจนํ อกเตน เม
เอตฺถ กตํ อวุสิเตน เม เอตฺถ วุสิตํ อุโภปิ มยํ เอตฺถ สมสมา
สามญฺ ปตฺตา โย จาหํ น วทามิ อุโภปิ กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชิสฺสาม
วินสฺสิสฺสาม น ภวิสฺสาม ปรมฺมรณาติ ฯ อติเรกํ โข ปนิมสฺส
โภโต สตฺถุโน นคฺคิยํ มุณฺฑิยํ อุกฺกุฏิกปฺปธานํ เกสมสฺสุโลจนํ
โยหํ ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺโต กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุโภนฺโต
มาลาคนฺธวิเลปนํ ธาเรนฺโต ชาตรูปรชตํ สาทิยนฺโต อิมินา โภตา
สตฺถารา สมสมคติโก ภวิสฺสามิ อภิสมฺปรายํ โสหํ กึ ชานนฺโต
กึ ปสฺสนฺโต อิมสฺมึ สตฺถริ พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ โส อพฺรหฺมจริยวาโส
อยนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ อยํ
โข สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
ปโม อพฺรหฺมจริยวาโส อกฺขาโต ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ
พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๒๙๗] ปุน จปรํ สนฺทก อิเธกจฺโจ สตฺถา เอวํวาที โหติ
เอวํทิฏฺี กรโต การยโต ฉินฺทโต เฉทาปยโต ปจโต ปจาปยโต
โสจโต ๑- โสจาปยโต กิลมโต ๒- กิลมาปยโต ผนฺทโต ผนฺทาปยโต
ปาณมติปาตาปยโต ๓- อทินฺนํ อาทิยโต สนฺธึ ฉินฺทโต นิลฺโลปํ หรโต
เอกาคาริกํ ๔- กโรโต ปริปนฺเถ ติฏฺโต ปรทารํ คจฺฉโต มุสา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โรจยโตติ อตฺถิ โสจาปยโตติ จ นตฺถิ ฯ ๒ ยุ. กิลยโตติ อตฺถิ กิลมาปยโตติ
@นตฺถิ ฯ ๓ ม. ปาณมติปาปยโต ฯ ๔ ม. เอกาคาริยํ ฯ
ภณโต กรโต น กรียติ ปาปํ ขุรปริยนฺเตน เจปิ จกฺเกน โย
อิมิสฺสา ปวิยา ปาเณ เอกํ มํสขลํ เอกํ มํสปุญฺชํ กเรยฺย
นตฺถิ ตโตนิทานํ ปาปํ นตฺถิ ปาปสฺส อาคโม ทกฺขิณญฺเจปิ
คงฺคาย ตีรํ คจฺเฉยฺย หนนฺโต ฆาเตนฺโต ฉินฺทนฺโต เฉทาเปนฺโต
ปจนฺโต ปาเจนฺโต ๑- นตฺถิ ตโตนิทานํ ปาปํ นตฺถิ ปาปสฺส
อาคโม อุตฺตรญฺเจปิ คงฺคาย ตีรํ คจฺเฉยฺย ททนฺโต ทาเปนฺโต
ยชนฺโต ยชาเปนฺโต นตฺถิ ตโตนิทานํ ปุญฺ นตฺถิ ปุญฺสฺส
อาคโม ทาเนน ทเมน สญฺเมน สจฺจวชฺเชน นตฺถิ ปุญฺ
นตฺถิ ปุญฺสฺส อาคโมติ ฯ
[๒๙๘] ตตฺร สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ
โข ภวํ สตฺถา เอวํวาที เอวํทิฏฺี กรโต การยโต ฉินฺทโต
เฉทาปยโต ปจโต ปจาปยโต โสจโต โสจาปยโต กิลมโต กิลมาปยโต
ผนฺทโต ผนฺทาปยโต ปาณมติปาตาปยโต อทินฺนํ อาทิยโต
สนฺธึ ฉินฺทโต นิลฺโลปํ หรโต เอกาคาริกํ กโรโต ปริปนฺเถ
ติฏฺโต ปรทารํ คจฺฉโต มุสา ภณโต กรโต น กรียติ ปาปํ
ขุรปริยนฺเตน เจปิ จกฺเกน โย อิมิสฺสา ปวิยา ปาเณ เอกํ
มํสขลํ เอกํ มํสปุญฺชํ กเรยฺย นตฺถิ ตโตนิทานํ ปาปํ นตฺถิ
ปาปสฺส อาคโม ทกฺขิณญฺเจปิ คงฺคาย ตีรํ คจฺเฉยฺย หนนฺโต
ฆาเตนฺโต ฉินฺทนฺโต เฉทาเปนฺโต ปจนฺโต ปาเจนฺโต นตฺถิ
ตโตนิทานํ ปาปํ นตฺถิ ปาปสฺส อาคโม อุตฺตรญฺเจปิ คงฺคาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปจาเปนฺโต ฯ
ตีรํ คจฺเฉยฺย ททนฺโต ทาเปนฺโต ยชนฺโต ยชาเปนฺโต นตฺถิ
ตโตนิทานํ ปุญฺ นตฺถิ ปุญฺสฺส อาคโม ทาเนน ทเมน
สญฺเมน สจฺจวชฺเชน นตฺถิ ปุญฺ นตฺถิ ปุญฺสฺส อาคโมติ ฯ
{๒๙๘.๑} สเจ อิมสฺส โภโต สตฺถุโน สจฺจํ วจนํ อกเตน เม
เอตฺถ กตํ อวุสิเตน เม เอตฺถ วุสิตํ อุโภปิ มยํ เอตฺถ สมสมา
สามญฺ ปตฺตา โย จาหํ น วทามิ อุภินฺนํ กุรุตํ ๑- น กรียติ
ปาปนฺติ ฯ อติเรกํ โข ปนิมสฺส โภโต สตฺถุโน นคฺคิยํ มุณฺฑิยํ
อุกฺกุฏิกปฺปธานํ เกสมสฺสุโลจนํ โยหํ ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺโต
กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุโภนฺโต มาลาคนฺธวิเลปนํ ธาเรนฺโต
ชาตรูปรชตํ สาทิยนฺโต อิมินา โภตา สตฺถารา สมสมคติโก
ภวิสฺสามิ อภิสมฺปรายํ โสหํ กึ ชานนฺโต กึ ปสฺสนฺโต อิมสฺมึ
สตฺถริ พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ โส อพฺรหฺมจริยวาโส อยนฺติ
อิติ วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ อยํ โข
สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
ทุติโย อพฺรหฺมจริยวาโส อกฺขาโต ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ
พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๒๙๙] ปุน จปรํ สนฺทก อิเธกจฺโจ สตฺถา เอวํวาที โหติ
เอวํทิฏฺี นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ สงฺกิเลสาย อเหตู
อปฺปจฺจยา สตฺตา สงฺกิลิสฺสนฺติ นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ
วิสุทฺธิยา อเหตู อปฺปจฺจยา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ นตฺถิ พลํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กตํ ฯ
นตฺถิ วิริยํ นตฺถิ ปุริสถาโม นตฺถิ ปุริสปรกฺกโม สพฺเพ สตฺตา
สพฺเพ ปาณา สพฺเพ ภูตา สพฺเพ ชีวา อวสา อพลา อวิริยา
นิยติสงฺคติภาวปริณตา ฉเสฺววาภิชาตีสุ สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ
[๓๐๐] ตตฺร สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ
โข ภวํ สตฺถา เอวํวาที เอวํทิฏฺี นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย
สตฺตานํ สงฺกิเลสาย อเหตู อปฺปจฺจยา สตฺตา สงฺกิลิสฺสนฺติ
นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ วิสุทฺธิยา อเหตู อปฺปจฺจยา
สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ นตฺถิ พลํ นตฺถิ วิริยํ นตฺถิ ปุริสถาโม นตฺถิ
ปุริสปรกฺกโม สพฺเพ สตฺตา สพฺเพ ปาณา สพฺเพ ภูตา สพฺเพ
ชีวา อวสา อพลา อวิริยา นิยติสงฺคติภาวปริณตา ฉเสฺววาภิชาตีสุ
สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ สเจ อิมสฺส โภโต สตฺถุโน สจฺจํ
วจนํ อกเตน เม เอตฺถ กตํ อวุสิเตน เม เอตฺถ วุสิตํ
อุโภปิ มยํ เอตฺถ สมสมา สามญฺ ปตฺตา โย จาหํ น
วทามิ อุโภ อเหตู อปฺปจฺจยา วิสุชฺฌิสฺสามาติ ฯ อติเรกํ
โข ปนิมสฺส โภโต สตฺถุโน นคฺคิยํ มุณฺฑิยํ อุกฺกุฏิกปฺปธานํ
เกสมสฺสุโลจนํ โยหํ ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺโต กาสิกจนฺทนํ
ปจฺจนุโภนฺโต มาลาคนฺธวิเลปนํ ธาเรนฺโต ชาตรูปรชตํ
สาทิยนฺโต อิมินา โภตา สตฺถารา สมสมคติโก ภวิสฺสามิ
อภิสมฺปรายํ โสหํ กึ ชานนฺโต กึ ปสฺสนฺโต อิมสฺมึ สตฺถริ
พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ โส อพฺรหฺมจริยวาโส อยนฺติ อิติ วิทิตฺวา
ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ อยํ โข สนฺทก เตน
ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ตติโย
อพฺรหฺมจริยวาโส อกฺขาโต ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ
น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๓๐๑] ปุน จปรํ สนฺทก อิเธกจฺโจ สตฺถา เอวํวาที โหติ
เอวํทิฏฺี สตฺติเม กายา อกฏา อกฏวิธา อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา
วญฺฌา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิฏฺิตา ๑- เต น อิญฺชนฺติ น
วิปริณาเมนฺติ นาญฺมญฺ พฺยาพาเธนฺติ นาลํ อญฺมญฺสฺส
สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา กตเม สตฺต ปวิกาโย
อาโปกาโย เตโชกาโย วาโยกาโย สุเข ทุกฺเข ชีเว สตฺตเม ๒- อิเม
สตฺต กายา อกฏา อกฏวิธา อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วญฺฌา กูฏฏฺา
เอสิกฏฺายิฏฺิตา เต น อิญฺชนฺติ น วิปริณาเมนฺติ นาญฺมญฺ
พฺยาพาเธนฺติ นาลํ อญฺมญฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย
วา ตตฺถ นตฺถิ หนฺตา วา ฆาเตตา วา โสตา วา สาเวตา วา วิญฺาตา
วา วิญฺาเปตา วา โยปิ ติเณฺหน สตฺเถน สีสํ ฉินฺทติ น โกจิ กญฺจิ
ชีวิตา โวโรเปติ สตฺตนฺนํ เตฺวว กายานมนฺตเรน สตฺถํ วิวรมนุปฺปตติ ฯ
{๓๐๑.๑} จุทฺทส โข ปนิมานิ โยนิปฺปมุขสตสหสฺสานิ สฏฺิญฺจ ๓-
สตานิ ฉ จ สตานิ ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานิ ปญฺจ จ กมฺมานิ
@เชิงอรรถ: ๑ อีสิกฏฺายิฏฺิตาติปิ ปาโ ฯ ๒ ม. เอวํ ฯ สี. ยุ. สตฺติเม ฯ
@๓ ยุ. สฏฺิ จ ฯ
ตีณิ จ กมฺมานิ กมฺเม จ อฑฺฒกมฺเม จ ทฺวฏฺิปฺปฏิปทา
ทฺวฏฺนฺตรกปฺปา [๑]- ฉฬาภิชาติโย อฏฺ ปุริสภูมิโย เอกูนปญฺาส
อาชีวสเต เอกูนปญฺาส ปริพฺพาชกสเต เอกูนปญฺาส
นาคาวาสสเต วีเส อินฺทฺริยสเต ตึเส นิรยสเต ฉตฺตึส รโชธาตุโย
สตฺต สญฺิคพฺภา สตฺต อสญฺิคพฺภา สตฺต นิคนฺถคพฺภา สตฺต
เทวา ๒- สตฺต มานุสา สตฺต ปิสาจา สตฺต สรา สตฺต ปวุฏา ๓- สตฺต
ปาสาณา ๔- สตฺต ปปาตา สตฺต ปปาตสตานิ สตฺต สุปินา สตฺต
สุปินสตานิ จูฬาสีติ มหากปฺปิโน สตสหสฺสานิ ยานิ ฯ
{๓๐๑.๒} พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ
กริสฺสนฺติ ฯ ตตฺถ นตฺถิ อิมินาหํ สีเลน วา วตฺเตน วา ตเปน วา
พฺรหฺมจริเยน วา อปฺปริปกฺกํ วา กมฺมํ ปริปาเจสฺสามิ ปริปกฺกํ วา
กมฺมํ ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺตีกริสฺสามีติ เหวํ นตฺถิ โทณมิเต สุขทุกฺเข
ปริยนฺตกเต สํสาเร นตฺถิ หายนวฑฺฒเน นตฺถิ อุกฺกํสาวกํเส ฯ
เสยฺยถาปิ นาม สุตฺตคุเฬ ขิตฺเต นิพฺเพธิยมานเมว ปเลติ เอวเมว
พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺตีติ ฯ
[๓๐๒] ตตฺร สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ
โข ภวํ สตฺถา เอวํวาที เอวํทิฏฺี สตฺติเม กายา อกฏา อกฏวิธา
อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วญฺฌา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิฏฺิตา เต
น อิญฺชนฺติ น วิปริณาเมนฺติ นาญฺมญฺ พฺยาพาเธนฺติ นาลํ
อญฺมญฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา กตเม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จ ฯ ๒ ม. ทิพฺพา ฯ ๓ ม. สผุฏา ฯ ๔ ยุ. สตฺต ปาสาณาติ ปาโ นตฺถิ ฯ
สตฺต ปวีกาโย อาโปกาโย เตโชกาโย วาโยกาโย สุเข
ทุกฺเข ชีเว สตฺตเม อิเม สตฺต กายา อกฏา อกฏวิธา
อนิมฺมิตา อนิมฺมาตา วญฺฌา กูฏฏฺา เอสิกฏฺายิฏฺิตา เต น
อิญฺชนฺติ น วิปริณาเมนฺติ นาญฺมญฺ พฺยาพาเธนฺติ นาลํ
อญฺมญฺสฺส สุขาย วา ทุกฺขาย วา สุขทุกฺขาย วา ตตฺถ
นตฺถิ หนฺตา วา ฆาเตตา วา โสตา วา สาเวตา วา วิญฺาตา
วา วิญฺาเปตา วา โยปิ ติเณฺหน สตฺเถน สีสํ ฉินฺทติ น
โกจิ กญฺจิ ชีวิตา โวโรเปติ สตฺตนฺนํ เตฺวว กายานมนฺตเรน
สตฺถํ วิวรมนุปฺปตติ ฯ
{๓๐๒.๑} จุทฺทส โข ปนิมานิ โยนิปฺปมุขสตสหสฺสานิ
สฏฺิญฺจ สตานิ ฉ จ สตานิ ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานิ ปญฺจ
จ กมฺมานิ ตีณิ จ กมฺมานิ กมฺเม จ อฑฺฒกมฺเม จ ทฺวฏฺิปฺปฏิปทา
ทฺวฏฺนฺตรกปฺปา ฉฬาภิชาติโย อฏฺ ปุริสภูมิโย เอกูนปญฺาส
อาชีวสเต ๑- เอกูนปญฺาส ปริพฺพาชกสเต เอกูนปญฺาส
นาคาวาสสเต วีเส อินฺทฺริยสเต ตึเส นิรยสเต ฉตฺตึส รโชธาตุโย
สตฺต สญฺิคพฺภา สตฺต อสญฺิคพฺภา สตฺต นิคนฺถคพฺภา สตฺต
เทวา สตฺต มานุสา สตฺต ปิสาจา สตฺต สรา สตฺต ปวุฏา สตฺต
ปาสาณา สตฺต ปปาตา สตฺต ปปาตสตานิ สตฺต สุปินา สตฺต
สุปินสตานิ จูฬาสีติ มหากปฺปิโน สตสหสฺสานิ ยานิ ฯ
{๓๐๒.๒} พาเล จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา
ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ ฯ ตตฺถ นตฺถิ อิมินาหํ
สีเลน วา วตฺเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาชีวกสเต ฯ
อปฺปริปกฺกํ วา กมฺมํ ปริปาเจสฺสามิ ปริปกฺกํ วา กมฺมํ ผุสฺส
ผุสฺส พฺยนฺตีกริสฺสามีติ เหวํ นตฺถิ โทณมิเต สุขทุกฺเข ปริยนฺตกเต
สํสาเร นตฺถิ หายนวฑฺฒเน นตฺถิ อุกฺกํสาวกํเส ฯ เสยฺยถาปิ
นาม สุตฺตคุเฬ ขิตฺเต นิพฺเพธิยมานเมว ปเลติ เอวเมว พาเล
จ ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺตีติ ฯ
สเจ ปน ๑- อิมสฺส โภโต สตฺถุโน สจฺจํ วจนํ อกเตน เม
เอตฺถ กตํ อวุสิเตน เม เอตฺถ วุสิตํ อุโภปิ มยํ เอตฺถ สมสมา
สามญฺ ปตฺตา โย จายํ น วทามิ อุโภ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา
ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสามาติ ฯ อติเรกํ ๒- โข ปนิมสฺส โภโต
สตฺถุโน นคฺคิยํ มุณฺฑิยํ อุกฺกุฏิกปฺปธานํ เกสมสฺสุโลจนํ โยหํ
ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺโต กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุโภนฺโต
มาลาคนฺธวิเลปนํ ธาเรนฺโต ชาตรูปรชตํ สาทิยนฺโต อิมินา โภตา
สตฺถารา สมสมคติโก ภวิสฺสามิ อภิสมฺปรายํ โสหํ กึ ชานนฺโต กึ
ปสฺสนฺโต อิมสฺมึ สตฺถริ พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ โส อพฺรหฺมจริยวาโส
อยนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ อยํ โข
สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
จตุตฺโถ อพฺรหฺมจริยวาโส อกฺขาโต ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ
พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
{๓๐๒.๓} อิเม โข สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา
อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาโร อพฺรหฺมจริยวาสา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปนสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. อติเรกตรํ ฯ
อกฺขาตา ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น
วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
[๓๐๓] อจฺฉริยํ โภ อานนฺท อพฺภูตํ โภ อานนฺท ยาวญฺจิทํ
เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาโร
อพฺรหฺมจริยวาสาว สมานา ๑- อพฺรหฺมจริยวาสาติ อกฺขาตา ยตฺถ
วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย
ายํ ธมฺมํ กุสลํ ๒- ฯ กตมานิ ปน ตานิ โภ อานนฺท เตน
ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาริ
อนสฺสาสิกานิ พฺรหฺมจริยานิ อกฺขาตานิ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส
สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ
ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
[๓๐๔] อิธ สนฺทก เอกจฺโจ สตฺถา สพฺพญฺู สพฺพทสฺสาวี
อปริเสสํ าณทสฺสนํ ปฏิชานาติ จรโต จ เม ติฏฺโต จ
สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ าณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺิตนฺติ ฯ
โส สุญฺมฺปิ อคารํ ปวิสติ ปิณฺฑมฺปิ น ลภติ กุกฺกุโรปิ
ฑํสติ จณฺเฑนปิ หตฺถินา สมาคจฺฉติ จณฺเฑนปิ อสฺเสน
สมาคจฺฉติ จณฺเฑนปิ โคเณน สมาคจฺฉติ อิตฺถิยาปิ ปุริสสฺสปิ
นามมฺปิ โคตฺตมฺปิ ปุจฺฉติ คามสฺสปิ นิคมสฺสปิ นามมฺปิ
มคฺคมฺปิ ปุจฺฉติ ฯ โส กิมิทนฺติ ปุฏฺโ สมาโน สุญฺ เม อคารํ
ปวิสิตพฺพํ อโหสิ เตน ปาวิสึ ปิณฺฑํ ๓- เม อลทฺธพฺพํ อโหสิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมานา อพฺรหฺมจริยวาสาตีติ นตฺถิ ฯ ๒ ม. กุสลนฺติ ฯ
@๓ ม. ปิณฺฑํปิ อลทฺธพฺพํ ฯ
เตนาลทฺธํ ๑- กุกฺกุเรน ฑํสิตพฺพํ อโหสิ เตนมฺหิ ๒- ทฏฺโ จณฺเฑน
หตฺถินา สมาคนฺตพฺพํ อโหสิ เตน สมาคมึ จณฺเฑน อสฺเสน
สมาคนฺตพฺพํ อโหสิ เตน สมาคมึ จณฺเฑน โคเณน สมาคนฺตพฺพํ
อโหสิ เตน สมาคมึ อิตฺถิยาปิ ปุริสสฺสปิ นามมฺปิ โคตฺตมฺปิ
ปุจฺฉิตพฺพํ อโหสิ เตน ปุจฺฉึ คามสฺสปิ นิคมสฺสปิ นามมฺปิ
มคฺคมฺปิ ปุจฺฉิตพฺพํ อโหสิ เตน ปุจฺฉินฺติ ฯ
{๓๐๔.๑} ตตฺร ๓- สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ
โข ภวํ สตฺถา สพฺพญฺู สพฺพทสฺสาวี อปริเสสํ าณทสฺสนํ
ปฏิชานาติ จรโต จ เม ติฏฺโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ
าณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺิตนฺติ ฯ โส สุญฺมฺปิ อคารํ ปวิสติ ปิณฺฑมฺปิ
น ลภติ กุกฺกุโรปิ ฑํสติ จณฺเฑนปิ หตฺถินา สมาคจฺฉติ จณฺเฑนปิ
อสฺเสน สมาคจฺฉติ จณฺเฑนปิ โคเณน สมาคจฺฉติ อิตฺถิยาปิ
ปุริสสฺสปิ นามมฺปิ โคตฺตมฺปิ ปุจฺฉติ คามสฺสปิ นิคมสฺสปิ นามมฺปิ
มคฺคมฺปิ ปุจฺฉติ ฯ โส กิมิทนฺติ ปุฏฺโ สมาโน สุญฺ
อคารํ ปวิสิตพฺพํ อโหสิ เตน ปาวิสึ ปิณฺฑํ เม อลทฺธพฺพํ
อโหสิ เตนาลทฺธํ กุกฺกุเรน ฑํสิตพฺพํ อโหสิ เตนมฺหิ ทฏฺโ
จณฺเฑน หตฺถินา สมาคนฺตพฺพํ อโหสิ เตน สมาคมึ จณฺเฑน
อสฺเสน สมาคนฺตพฺพํ อโหสิ เตน สมาคมึ จณฺเฑน โคเณน
สมาคนฺตพฺพํ อโหสิ เตน สมาคมึ อิตฺถิยาปิ ปุริสสฺสปิ นามมฺปิ
โคตฺตมฺปิ ปุจฺฉิตพฺพํ อโหสิ เตน ปุจฺฉึ คามสฺสปิ นิคมสฺสปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เตน นาลตฺถ ฯ ยุ. เตน นาลทฺธํ ฯ ๒ ม. เตน ฯ
@๓ ม. ตตฺร สนฺทก ... ปุจฺฉินฺตีติ นตฺถิ ฯ
นามมฺปิ มคฺคมฺปิ ปุจฺฉิตพฺพํ อโหสิ เตน ปุจฺฉินฺติ ฯ โส
อนสฺสาสิกํ อิทํ พฺรหฺมจริยนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา
นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ อิทํ โข สนฺทก เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปมํ อนสฺสาสิกํ พฺรหฺมจริยํ
อกฺขาตํ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย
วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๓๐๕] ปุน จปรํ สนฺทก อิเธกจฺโจ สตฺถา อนุสฺสวิโก โหติ
อนุสฺสวสจฺโจ ฯ โส อนุสฺสเวน อิติหีติหปรมฺปราย ปิฏกสมฺปทาย
ธมฺมํ เทเสติ ฯ อนุสฺสวิกสฺส โข ปน สนฺทก สตฺถุโน อนุสฺสวสจฺจสฺส
สุสุตมฺปิ โหติ ทุสฺสุตมฺปิ โหติ ตถาปิ โหติ อญฺถาปิ
โหติ ฯ ตตฺร สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ
โข ภวํ สตฺถา อนุสฺสวิโก อนุสฺสวสจฺโจ ฯ โส อนุสฺสเวน
อิติหีติหปรมฺปราย ปิฏกสมฺปทาย ธมฺมํ เทเสติ ฯ อนุสฺสวิกสฺส
โข ปน สนฺทก สตฺถุโน อนุสฺสวสจฺจสฺส สุสุตมฺปิ โหติ ทุสฺสุตมฺปิ
โหติ ตถาปิ โหติ อญฺถาปิ โหติ ฯ โส อนสฺสาสิกํ อิทํ
พฺรหฺมจริยนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ
อิทํ โข สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
ทุติยํ อนสฺสาสิกํ พฺรหฺมจริยํ อกฺขาตํ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ
พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๓๐๖] ปุน จปรํ สนฺทก อิเธกจฺโจ สตฺถา ตกฺกี โหติ
วีมํสี ฯ โส ตกฺกปริยาหตํ วีมํสานุจริตํ สยํปฏิภานํ ธมฺมํ เทเสติ ฯ
ตกฺกิสฺส โข ปน สนฺทก สตฺถุโน วีมํสิสฺส สุตกฺกิตมฺปิ โหติ
ทุตฺตกฺกิตมฺปิ โหติ ตถาปิ โหติ อญฺถาปิ โหติ ฯ ตตฺร สนฺทก
วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ โข ภวํ สตฺถา ตกฺกี วีมํสี ๑- ฯ
โส ตกฺกปริยาหตํ วีมํสานุจริตํ สยํปฏิภานํ ธมฺมํ เทเสติ ฯ
ตกฺกิสฺส โข ปน สตฺถุโน วีมํสิสฺส สุตกฺกิตมฺปิ โหติ ทุตฺตกฺกิตมฺปิ
โหติ ตถาปิ โหติ อญฺถาปิ โหติ ฯ โส อนสฺสาสิกํ อิทํ
พฺรหฺมจริยนฺติ อิติ วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ
อิทํ โข สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
ตติยํ อนสฺสาสิกํ พฺรหฺมจริยํ อกฺขาตํ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ
พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๓๐๗] ปุน จปรํ สนฺทก อิเธกจฺโจ สตฺถา มนฺโท [๒]- โมมุโห ฯ
โส มนฺทตฺตา โมมุหตฺตา ตถา ๓- ตถา ปญฺหํ ปุฏฺโ สมาโน
วาจาวิกฺเขปํ อาปชฺชติ อมราวิกฺเขปํ เอวนฺติปิ เม โน ตถาติปิ
เม โน อญฺถาติปิ เม โน โนติปิ เม โน โน โนติปิ เม โนติ ฯ
ตตฺร สนฺทก วิญฺู ปุริโส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยํ โข ภวํ สตฺถา
มนฺโท โมมุโห ฯ โส มนฺทตฺตา โมมุหตฺตา ตถา ตถา ปญฺหํ
ปุฏฺโ สมาโน วาจาวิกฺเขปํ อาปชฺชติ อมราวิกฺเขปํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วีมํสา ฯ ๒ ม. ยุ. โหติ ฯ ๓ ม. ตตฺถ ตตฺถ ฯ
เอวนฺติปิ เม โน ตถาติปิ เม โน อญฺถาติปิ เม โน โนติปิ เม
โน โน โนติปิ เม โนติ ฯ โส อนสฺสาสิกํ อิทํ พฺรหฺมจริยนฺติ อิติ
วิทิตฺวา ตสฺมา พฺรหฺมจริยา นิพฺพิชฺช ปกฺกมติ ฯ อิทํ โข สนฺทก
เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตุตฺถํ
อนสฺสาสิกํ พฺรหฺมจริยํ อกฺขาตํ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ
น วเสยฺย วสนฺโต จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
{๓๐๗.๑} อิมานิ โข สนฺทก เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา
อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาริ อนสฺสาสิกานิ พฺรหฺมจริยานิ
อกฺขาตานิ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต
จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
[๓๐๘] อจฺฉริยํ โภ อานนฺท อพฺภูตํ โภ อานนฺท ยาวญฺจิทํ
เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาริ
อนสฺสาสิกาเนว ๑- พฺรหฺมจริยานิ อนสฺสาสิกานิ ๒- พฺรหฺมจริยานีติ
อกฺขาตานิ ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ น วเสยฺย วสนฺโต
จ นาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ โส ปน โภ อานนฺท สตฺถา กึวาที
กิมกฺขายี ยตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต จ
อาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
[๓๐๙] อิธ สนฺทก ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา ฯเปฯ โส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนสฺสาสิกานิ ฯ ๒ ม. อนสฺสาสิกานิ พฺรหฺมจริยานีตีติ อิเม ปาา น
@ทิสฺสนฺติ ฯ
อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ
วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ
ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ ยสฺมึ โข ปน ๑- สนฺทก
สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ อธิคจฺฉติ ตตฺถ วิญฺู ปุริโส
สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต จ อาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
{๓๐๙.๑} ปุน จปรํ สนฺทก ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ
ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ ยสฺมึ โข ปน สนฺทก สตฺถริ สาวโก
เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ อธิคจฺฉติ ตตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ
วเสยฺย วสนฺโต จ อาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
{๓๐๙.๒} ปุน จปรํ สนฺทก ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ
ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ ยสฺมึ โข ปน สนฺทก สตฺถริ
สาวโก เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ อธิคจฺฉติ ตตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ
พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต จ อาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
{๓๐๙.๓} ปุน จปรํ สนฺทก ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส
จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ ยสฺมึ โข ปน
สนฺทก สตฺถริ อริยสาวโก เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ อธิคจฺฉติ ตตฺถ
วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต จ อาราเธยฺย
ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
[๓๑๐] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. สตฺตสุ าเนสุ อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต ๑-
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติ ฯ โส อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย
ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
ยสฺมึ โข ปน สนฺทก สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ
อธิคจฺฉติ ตตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต
จ อาราเธยฺย ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
{๓๑๐.๑} โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต ๒- สตฺตานํ
จุตูปปาตาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติ ฯ โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต
สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ
ยสฺมึ โข ปน สนฺทก สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ อธิคจฺฉติ
ตตฺถ วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต จ อาราเธยฺย
ายํ ธมฺมํ กุสลํ ฯ
{๓๑๐.๒} โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต ๓-
อาสวานํ ขยาณาย จิตฺตํ อภินฺนาเมติ ฯ โส อิทํ ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯเปฯ อยํ อาสวนิโรธคามินี
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ ยุ. อาเนชฺชปฺปตฺเต ฯ
ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ ตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต
กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ ภวาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ อวิชฺชาสวาปิ
จิตฺตํ วิมุจฺจติ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ขีณา ชาติ วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ ยสฺมึ
โข ปน สนฺทก สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ โอฬารวิเสสํ อธิคจฺฉติ ตตฺถ
วิญฺู ปุริโส สสกฺกํ พฺรหฺมจริยํ วเสยฺย วสนฺโต จ อาราเธยฺย ายํ
ธมฺมํ กุสลนฺติ ฯ
[๓๑๑] โย ปน โส โภ อานนฺท ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโชโน
สมฺมทญฺา วิมุตฺโต ปริภุญฺเชยฺย โส กาเมติ ฯ โย โส สนฺทก ภิกฺขุ
อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโชโน สมฺมทญฺา วิมุตฺโต อภพฺโพ โส ปญฺจ
านานิ อชฺฌาจริตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ ปาเณ ชีวิตา
โวโรเปตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทาตุํ
อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ
สมฺปชานมุสา ภาสิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สนฺนิธิการกํ กาเม
ปริภุญฺชิตุํ เสยฺยถาปิ ปุพฺเพ อาคาริยภูโต ฯ โย โส สนฺทก ภิกฺขุ
อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโชโน สมฺมทญฺา วิมุตฺโต อภพฺโพ
โส อิมานิ ปญฺจ านานิ อชฺฌาจริตุนฺติ ฯ
[๓๑๒] โย ปน โส โภ อานนฺท ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกขีณภวสญฺโชโน
สมฺมทญฺา วิมุตฺโต ตสฺส จรโต เจว ติฏฺโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส
จ สตตํ สมิตํ าณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺิตํ ขีณา เม อาสวาติ ฯ เตนหิ
สนฺทก อุปมนฺเต กริสฺสามิ อุปมายปิเธกจฺเจ วิญฺู ปุริสา ภาสิตสฺส
อตฺถํ อาชานนฺติ ฯ เสยฺยถาปิ สนฺทก ปุริสสฺส หตฺถปาทา ฉินฺนา
ตสฺส จรโต เจว ติฏฺโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ฉินฺนาว
หตฺถปาทา อปิจ โข ปน ๑- ปจฺจเวกฺขมาโน ชานาติ ฉินฺนา เม
หตฺถปาทาติ เอวเมว โข สนฺทก โย โส ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโชโน
สมฺมทญฺา วิมุตฺโต ตสฺส จรโต เจว ติฏฺโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส
จ สตตํ สมิตํ ขีณาว อาสวา อปิจ โข ปน ๒- ปจฺจเวกฺขมาโน ชานาติ
ขีณา เม อาสวาติ ฯ
[๓๑๓] กีว พหุกา ปน โภ อานนฺท อิมสฺมึ ธมฺมวินเย
นิยฺยาตาโรติ ฯ น โข สนฺทก เอกํเยว สตํ น เทฺว สตานิ น
ตีณิ สตานิ น จตฺตาริ สตานิ น ปญฺจ สตานิ อถ โข ภิยฺโยว
เย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย นิยฺยาตาโรติ ฯ อจฺฉริยํ โภ อานนฺท
อพฺภูตํ โภ อานนฺท น จ นาม สธมฺโมกฺกํสนา ภวิสฺสติ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. นํ ฯ
น ปรธมฺมวมฺภนา อายตเน ว ๑- ธมฺมเทสนา ตาว พหุกา จ
นิยฺยาตาโร ปญฺายิสฺสนฺติ อิเม ปนาชีวกา ปุตฺตมตาย ปุตฺตา
อตฺตานญฺเจว อุกฺกํเสนฺติ ปเร จ วมฺเภนฺติ ตโย เจว นิยฺยาตาโร
ปญฺาเปนฺติ เสยฺยถีทํ นนฺทํ วจฺฉํ กิสํ สงฺกิจฺจํ มกฺขลึ โคสาลนฺติ ฯ
อถ โข สนฺทโก ปริพฺพาชโก สกํ ปริสํ อามนฺเตสิ จรนฺตุ โภนฺโต
สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยวาโส นทานิ สุกรํ อเมฺหหิ ลาภสกฺการ-
สิโลเก ปริจฺจชิตุนฺติ ฯ
อิติ หิทํ สนฺทโก ปริพฺพาชโก สกํ ปริสํ อุยฺโยเชสิ ภควติ
พฺรหฺมจริเยติ ฯ
สนฺทกสุตฺตํ นิฏฺิตํ ฉฏฺ ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. จ. ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๒๘๘-๓๐๙.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=13&item=293&items=21
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=13&item=293&items=21&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=13&item=293&items=21
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=13&item=293&items=21
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=293
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=4112
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=4112
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_13
บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
