[๑๖๕] เอกํ สมยํ ภควา ปาวายํ วิหรติ จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส
อมฺพวเน ฯ อถโข จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. พฺยาปนฺนจิตฺตสฺส ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ ธมฺโมติ อตฺถิ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จุนฺทํ กมฺมารปุตฺตํ ภควา เอตทโวจ กสฺส
โน ตฺวํ จุนฺท โสเจยฺยานิ โรเจสีติ ฯ พฺราหฺมณา ภนฺเต ปจฺฉาภูมกา ๑-
กมณฺฑลุกา เสวาลมาลกา ๒- อคฺคิปริจาริกา อุทโกโรหกา
โสเจยฺยานิ ปญฺญาเปนฺติ ๓- เตสาหํ [๔]- โรเจมีติ ฯ
{๑๖๕.๑} ยถากถํ ปน จุนฺท พฺราหฺมณา ปจฺฉาภูมกา กมณฺฑลุกา
เสวาลมาลกา อคฺคิปริจาริกา อุทโกโรหกา โสเจยฺยานิ ปญฺญาเปนฺตีติ ฯ
อิธ ภนฺเต พฺราหฺมณา ปจฺฉาภูมกา กมณฺฑลุกา เสวาลมาลกา
อคฺคิปริจาริกา อุทโกโรหกา เต สาวเก ๕- เอวํ สมาทเปนฺติ เอหิ ตฺวํ
อมฺโภ ปุริส สกาลสฺเสว ๖- อุฏฺฐหนฺโต สยนมฺหา ปฐวึ อามเสยฺยาสิ
โน เจ ปฐวึ อามเสยฺยาสิ อลฺลโคมยานิ อามเสยฺยาสิ โน เจ
อลฺลโคมยานิ อามเสยฺยาสิ หริตานิ ติณานิ อามเสยฺยาสิ โน เจ
หริตานิ ติณานิ อามเสยฺยาสิ อคฺคึ ปริจเรยฺยาสิ โน เจ อคฺคึ
ปริจเรยฺยาสิ ปญฺชลิโก อาทิจฺจํ นมสฺเสยฺยาสิ โน เจ ปญฺชลิโก
อาทิจฺจํ นมสฺเสยฺยาสิ สายตติยกํ อุทกํ โอโรเหยฺยาสีติ เอวํ โข
ภนฺเต พฺราหฺมณา ปจฺฉาภูมกา กมณฺฑลุกา เสวาลมาลกา
อคฺคิปริจาริกา อุทโกโรหกา โสเจยฺยานิ ปญฺญาเปนฺติ เตสาหํ
โสเจยฺยานิ โรเจมีติ ฯ
{๑๖๕.๒} อญฺญถา โข จุนฺท พฺราหฺมณา ปจฺฉาภูมกา กมณฺฑลุกา
เสวาลมาลกา อคฺคิปริจาริกา อุทโกโรหกา โสเจยฺยานิ ปญฺญาเปนฺติ
อญฺญถา จ ปน อริยสฺส วินเย โสเจยฺยํ โหตีติ ฯ ยถากถํ ปน ภนฺเต
อริยสฺส วินเย โสเจยฺยํ โหติ สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตถา ธมฺมํ เทเสตุ
ยถา อริยสฺส วินเย โสเจยฺยํ โหตีติ ฯ เตนหิ จุนฺท สุณาหิ สาธุกํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ปจฺฉาภูมิกา ฯ ๒ ม. เสวาลมาลิกา ฯ ๓ ปญฺญเปนฺติปิ ปาโฐ ฯ
@๔ โป. ม. ยุ. โสเจยฺยานีติ อตฺถิ ฯ ๕ ม. ยุ. สาวกํ ฯ ๖ กาลสฺเสว อิติปิ ปาโฐ ฯ
มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต
ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ ติวิธํ โข จุนฺท กาเยน
อโสเจยฺยํ โหติ จตุพฺพิธํ วาจาย อโสเจยฺยํ โหติ ติวิธํ มนสา
อโสเจยฺยํ โหติ ฯ
กถญฺจ จุนฺท ติวิธํ กาเยน อโสเจยฺยํ โหติ อิธ จุนฺท เอกจฺโจ
ปาณาติปาตี โหติ ลุทฺโธ ๑- โลหิตปาณี หตปหเต นิวิฏฺโฐ
อทยาปนฺโน ปาณภูเตสุ อทินฺนาทายี โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ
คามคตํ วา อรญฺญคตํ วา อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทาตา
โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ ยา ตา มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา
ภาตุรกฺขิตา ภคินิรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา [๒]- ธมฺมรกฺขิตา สสามิกา
สปริทณฺฑา อนฺตมโส มาลาคุณปริกฺขิตาปิ ๓- ตถารูปาสุ จาริตฺตํ
อาปชฺชิตา โหติ เอวํ จุนฺท ติวิธํ กาเยน อโสเจยฺยํ โหติ ฯ
กถญฺจ จุนฺท จตุพฺพิธํ วาจาย อโสเจยฺยํ โหติ อิธ จุนฺท เอกจฺโจ
มุสาวาที โหติ สภคฺคโต ๔- วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคฺคโต
วา ปูคมชฺฌคฺคโต วา ราชกุลมชฺฌคฺคโต วา อภินีโต สกฺขึ ปุฏฺโฐ
เอหิ โภ ปุริส ยํ ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ วา อาห ๕-
ชานามีติ ชานํ วา อาห น ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห ปสฺสามีติ
ปสฺสํ วา อาห น ปสฺสามีติ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา
อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ ปิสุณวาโจ
โหติ อิโต สุตฺวา อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ลุทฺโท ฯ ๒ ม. โคตฺตรกฺขิตา ฯ ๓ โป. มาลาคุล ... ม. ยุ. มาลาคุฬ ... ฯ
@๔ ยุ. สภาคโต วา ฯ ๕ โป. ยุ. สพฺพตฺถ อาหาติ นตฺถิ ฯ
อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ สมคฺคานํ วา เภตฺตา ภินฺนานํ ๑-
วา อนุปฺปทาตา วคฺคาราโม วคฺครโต วคฺคนนฺที วคฺคกรณึ วาจํ
ภาสิตา โหติ ผรุสวาโจ โหติ ยา สา วาจา อณฺฑกา กกฺกสา
ปรกฏุกา ปราภิสชฺชนี โกธสามนฺตา อสมาธิสํวตฺตนิกา ตถารูปึ วาจํ
ภาสิตา โหติ สมฺผปฺปลาปี โหติ อกาลวาที อภูตวาที อนตฺถวาที
อธมฺมวาที อวินยวาที อนิธานวตึ วาจํ ภาสิตา โหติ อกาเลน อนปเทสํ
อปริยนฺตวตึ อนตฺถสญฺหิตํ เอวํ โข จุนฺท จตุพฺพิธํ วาจาย อโสเจยฺยํ
โหติ ฯ
กถญฺจ จุนฺท ติวิธํ มนสา อโสเจยฺยํ โหติ อิธ จุนฺท เอกจฺโจ อภิชฺฌาลุ
โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ ตํ อภิชฺฌิตา โหติ อโห วต ยํ ปรสฺส
ตํ มม อสฺสาติ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อิเม สตฺตา
หญฺญนฺตุ วา ภิชฺชนฺตุ วา อุจฺฉิชฺชนฺตุ วา วินสฺสนฺตุ วา มา วา
อเหสุนฺติ ๒- มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ วิปริตฺตทสฺสโน นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ
ยิฏฺฐํ นตฺถิ หุตํ นตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก นตฺถิ
อยํ โลโก นตฺถิ ปโร โลโก นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตา นตฺถิ สตฺตา
โอปปาติกา นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา
สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ เอวํ โข จุนฺท ติวิธํ มนสา อโสเจยฺยํ โหติ ฯ
{๑๖๕.๓} อิเม โข จุนฺท ทส อกุสลกมฺมปถา อิเมหิ โข
จุนฺท ทสหิ อกุสเลหิ กมฺมปเถหิ สมนฺนาคโต สกาลสฺเสว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. เภทิตา ฯ ๒ โป. ยุ. อเหสุํ อิติ วาติ ฯ
อุฏฺฐหนฺโต สยนมฺหา ปฐวึ เจปิ อามสติ อสุจิเยว โหติ โน เจปิ
ปฐวึ อามสติ อสุจิเยว โหติ อลฺลานิ เจปิ โคมยานิ อามสติ
อสุจิเยว โหติ โน เจปิ อลฺลานิ โคมยานิ อามสติ อสุจิเยว โหติ
หริตานิ เจปิ ติณานิ อามสติ อสุจิเยว โหติ โน เจปิ หริตานิ
ติณานิ อามสติ อสุจิเยว โหติ อคฺคึ เจปิ ปริจรติ อสุจิเยว โหติ
โน เจปิ อคฺคึ ปริจรติ อสุจิเยว โหติ ปญฺชลิโก เจปิ อาทิจฺจํ
นมสฺสติ อสุจิเยว โหติ โน เจ ปญฺชลิโก อาทิจฺจํ นมสฺสติ อสุจิเยว
โหติ สายตติยกํ เจปิ อุทกํ โอโรหติ อสุจิเยว โหติ โน เจปิ
สายตติยกํ อุทกํ โอโรหติ อสุจิเยว โหติ ตํ กิสฺส เหตุ อิเม จุนฺท
ทส อกุสลกมฺมปถา อสุจิเจว ๑- อสุจิกรณา จ อิเมสํ ปน จุนฺท
ทสนฺนํ อกุสลานํ กมฺมปถานํ สมนฺนาคมนเหตุ นิรโย ปญฺญายติ
ติรจฺฉานโยนิ ปญฺญายติ ปิตฺติวิสโย ปญฺญายติ ยา วา ปนญฺญาปิ
กาจิ ทุคฺคติ ๒- โหติ ฯ
{๑๖๕.๔} ติวิธํ โข จุนฺท กาเยน โสเจยฺยํ โหติ จตุพฺพิธํ วาจาย
โสเจยฺยํ โหติ ติวิธํ มนสา โสเจยฺยํ โหติ ฯ กถญฺจ จุนฺท ติวิธํ
กาเยน โสเจยฺยํ โหติ อิธ จุนฺท เอกจฺโจ ปาณาติปาตํ ปหาย
ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ
ลชฺชี พฺยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ
อทินฺนาทานํ ปหาย อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ ยนฺตํ ปรสฺส
ปรวิตฺตูปกรณํ คามคตํ วา อรญฺญคตํ วา ตํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ
อนาทาตา โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารํ ปหาย กาเมสุ มิจฺฉาจารา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อสุจิเยว โหนฺติ ฯ ๒ ม. ยุ. ทุคฺคติโย ฯ โหตีติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ปฏิวิรโต โหติ ยา ตา มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา ภคินิรกฺขิตา
ญาติรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สสามิกา สปริทณฺฑา อนฺตมโส
มาลาคุณปริกฺขิตาปิ ตถารูปาสุ น จาริตฺตํ อาปชฺชิตา โหติ เอวํ
โข จุนฺท ติวิธํ กาเยน โสเจยฺยํ โหติ ฯ
{๑๖๕.๕} กถญฺจ จุนฺท จตุพฺพิธํ วาจาย โสเจยฺยํ โหติ อิธ จุนฺท
เอกจฺโจ มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ สภคฺคโต วา
ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคฺคโต วา ปูคมชฺฌคฺคโต วา ราชกุลมชฺฌคฺคโต
วา อภินีโต สกฺขึ ปุฏฺโฐ เอหิ โภ ปุริส ยํ ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ
วา อาห น ชานามีติ ชานํ วา อาห ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห น
ปสฺสามีติ ปสฺสํ วา อาห ปสฺสามีติ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา
อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา น สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ ปีสุณํ วาจํ
ปหาย ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ น อิโต สุตฺวา อมุตฺร อกฺขาตา
อิเมสํ เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ
ภินฺนานํ วา สนฺธาตา สหิตานํ วา อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม สมคฺครโต
สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณี วาจํ ภาสิตา โหติ ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย
วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนิยา
หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา โหติ
สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ กาลวาที
ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยอาที นิธานวตึ วาจํ
ภาสิตา โหติ กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ อตฺถสญฺหิตํ เอวํ โข
จุนฺท จตุพฺพิธํ วาจาย โสเจยฺยํ โหติ ฯ
{๑๖๕.๖} กถญฺจ จุนฺท ติวิธํ มนสา โสเจยฺยํ โหติ อิธ จุนฺท
เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ ตํ อนภิชฺฌิตา
โหติ อโห วต ยํ ปรสฺส ตํ มม อสฺสาติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ
อปฺปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อิเม สตฺตา อเวรา ๑- อพฺยาปชฺฌา อนีฆา
สุขี อตฺตานํ ปริหรนฺตูติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อวิปริตฺตทสฺสโน อตฺถิ
ทินฺนํ อตฺถิ ยิฏฺฐํ อตฺถิ หุตํ อตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก
อตฺถิ อยํ โลโก อตฺถิ ปโร โลโก อตฺถิ มาตา อตฺถิ ปิตา อตฺถิ สตฺตา
โอปปาติกา อตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา
เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ
เอวํ โข จุนฺท ติวิธํ มนสา โสเจยฺยํ โหติ ฯ
{๑๖๕.๗} อิเม โข จุนฺท ทส กุสลกมฺมปถา อิเมหิ โข จุนฺท ทสหิ
กุสเลหิ กมฺมปเถหิ สมนฺนาคโต กาลสฺเสว อุฏฺฐหนฺโต สยนมฺหา
ปฐวึ เจปิ อามสติ สุจิเยว โหติ โน เจปิ ปฐวึ อามสติ สุจิเยว โหติ
อลฺลานิ เจปิ โคมยานิ อามสติ สุจิเยว โหติ โน เจปิ อลฺลานิ
โคมยานิ อามสติ สุจิเยว โหติ หริตานิ เจปิ ติณานิ อามสติ สุจิเยว
โหติ โน เจปิ หริตานิ ติณานิ อามสติ สุจิเยว โหติ อคฺคึ เจปิ ปริจรติ
สุจิเยว โหติ โน เจปิ อคฺคึ ปริจรติ สุจิเยว โหติ ปญฺชลิโก เจปิ
อาทิจฺจํ นมสฺสติ สุจิเยว โหติ โน เจปิ ปญฺชลิโก อาทิจฺจํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อเวรา โหนฺตุ ฯ
นมสฺสติ สุจิเยว โหติ สายตติยกํ เจปิ อุทกํ โอโรหติ สุจิเยว
โหติ โน เจปิ สายตติยกํ อุทกํ โอโรหติ สุจิเยว โหติ ตํ
กิสฺส เหตุ อิเม จุนฺท ทส กุสลกมฺมปถา สุจิเจว โหนฺติ สุจิกรณา
จ อิเมสญฺจ ปน จุนฺท ทสนฺนํ กุสลานํ กมฺมปถานํ สมนฺนาคมเหตุ
เทวา ปญฺญายนฺติ มนุสฺสา ปญฺญายนฺติ ยา วา ปนญฺญาปิ
กาจิ สุคติ ๑- โหติ ฯ เอวํ วุตฺเต จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต ฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภนฺเต ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค
ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
[๑๖๖] อถโข ชาณุสฺโสณิ พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชาณุสฺโสณิ
พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ มยมสฺสุ โภ โคตม พฺราหฺมณา
นาม ทานานิ เทม สทฺธานิ กโรม อิทํ ทานํ เปตานํ ญาติสาโลหิตานํ
อุปกปฺปตุ อิทํ ทานํ เปตา ญาติสาโลหิตา ปริภุญฺชนฺตูติ
กจฺจิ ตํ โภ โคตม ทานํ เปตานํ ญาติสาโลหิตานํ อุปกปฺปติ
กจฺจิ เต เปตา ญาติสาโลหิตา ตํ ทานํ ปริภุญฺชนฺตีติ ฯ ฐาเน
โข พฺราหฺมณ อุปกปฺปติ โน อฏฺฐาเนติ ฯ
{๑๖๖.๑} กตมํ [๒]- โภ โคตม ฐานํ กตมํ อฏฺฐานนฺติ ฯ
อิธ พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี โหติ
กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ ปิสุณวาโจ โหติ ผรุสวาโจ
โหติ สมฺผปฺปลาปี โหติ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สุคติโยติ ฯ โหตีติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ปน ฯ ยุ. กตมญฺจ ปน ฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา นิรยํ อุปปชฺชติ
โย เนรยิกานํ สตฺตานํ อาหาโร เตน โส ตตฺถ ยาเปติ เตน โส ตตฺถ
ติฏฺฐติ อิทํ ๑- โข พฺราหฺมณ อฏฺฐานํ ยตฺถ ฐิตสฺส ตํ ทานํ น อุปกปฺปติ
{๑๖๖.๒} อิธ ปน พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตี
โหติ ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
ติรจฺฉานโยนึ อุปปชฺชติ โย ติรจฺฉานโยนิกานํ สตฺตานํ อาหาโร
เตน โส ตตฺถ ยาเปติ เตน โส ตตฺถ ติฏฺฐติ อิทมฺปิ โข พฺราหฺมณ
อฏฺฐานํ ยตฺถ ฐิตสฺส ตํ ทานํ น อุปกปฺปติ อิธ ๒- พฺราหฺมณ
เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต
โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ
ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต
โหติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา มนุสฺสานํ
สหพฺยตํ อุปปชฺชติ โย มนุสฺสานํ อาหาโร เตน โส ตตฺถ ยาเปติ
เตน โส ตตฺถ ติฏฺฐติ อิทมฺปิ โข พฺราหฺมณ อฏฺฐานํ ยตฺถ ฐิตสฺส
ตํ ทานํ น อุปกปฺปติ
{๑๖๖.๓} อิธ ปน พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต
โหติ ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา เทวานํ
สหพฺยตํ อุปปชฺชติ โย เทวานํ อาหาโร เตน โส ตตฺถ ยาเปติ เตน
โส ตตฺถ ติฏฺฐติ อิทมฺปิ โข พฺราหฺมณ อฏฺฐานํ ยตฺถ ฐิตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อิทมฺปิ โข ฯ ๒ ม. ยุ. อิธ ปน ฯ
ตํ ทานํ น อุปกปฺปติ
{๑๖๖.๔} อิธ พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา ปิตฺติวิสยํ
อุปปชฺชติ โย ปิตฺติวิสยิกานํ ๑- สตฺตานํ อาหาโร เตน โส ตตฺถ
ยาเปติ เตน โส ตตฺถ ติฏฺฐติ ยํ วา ปนสฺส อิโต อนุปฺปเวจฺฉนฺติ
มิตฺตามจฺจา ๒- วา ญาติสาโลหิตา วา เตน โส ตตฺถ ยาเปติ
เตน โส ตตฺถ ติฏฺฐติ อิทมฺปิ โข พฺราหฺมณ ฐานํ ยตฺถ ฐิตสฺส
ตํ ทานํ อุปกปฺปตีติ ฯ
{๑๖๖.๕} สเจ ปน โภ โคตม โส เปโต ญาติสาโลหิโต ตํ ฐานํ
อนุปปนฺโน โหติ โก ตํ ทานํ ปริภุญฺชตีติ ฯ อญฺเญปิสฺส พฺราหฺมณ
เปตา ญาติสาโลหิตา ตํ ฐานํ อุปปนฺนา โหนฺติ เต ตํ ทานํ
ปริภุญฺชนฺตีติ ฯ สเจ ปน โภ โคตม โสเจว เปโต ญาติสาโลหิโต ตํ
ฐานํ อนุปปนฺโน โหติ อญฺเญปิสฺส เปตา ญาติสาโลหิตา ๓- ตํ ฐานํ
อนุปปนฺนา โหนฺติ โก ตํ ทานํ ปริภุญฺชตีติ ฯ
{๑๖๖.๖} อฏฺฐานํ โข เอตํ พฺราหฺมณ อนวกาโส ยนฺตํ ฐานํ
วิวิตฺตํ อสฺส อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา ยทิทํ เปเตหิ ญาติสาโลหิเตหิ
อปิจ พฺราหฺมณ ทายโกปิ อนิปฺผโลติ ฯ อฏฺฐาเนปิ ภวํ โคตโม
ปริกปฺปํ วทตีติ ฯ อฏฺฐาเนปิ โข อหํ พฺราหฺมณ ปริกปฺปํ วทามิ
อิธ พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี โหติ กาเมสุ
มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ ปิสุณวาโจ โหติ ผรุสวาโจ โหติ
สมฺผปฺปลาปี โหติ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก
โหติ โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ ปานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เปตฺติวิสยิกานํ ฯ ๒ โป. ยุ. มิตฺตา วา อมจฺจา วา ฯ ๓ ม. ญาติ
@สาโลหิตา เปตา ฯ
วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ ๑- วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ โส กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา หตฺถีนํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ โส ตตฺถ ลาภี
โหติ อนฺนสฺส ปานสฺส มาลานานาลงฺการสฺส
{๑๖๖.๗} ยํ โข พฺราหฺมณ อิธ ปาณาติปาตี อทินฺนาทายี กาเมสุ
มิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ
พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐิโก เตน โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
หตฺถีนํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ ยญฺจ โข โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา
พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ ปานํ วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ วิเลปนํ
เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ เตน โส ตตฺถ ลาภี โหติ อนฺนสฺส ปานสฺส
มาลานานาลงฺการสฺส
{๑๖๖.๘} อิธ ปน พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ
อทินฺนาทายี โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ ปิสุณวาโจ
โหติ ผรุสวาโจ โหติ สมฺผปฺปลาปี โหติ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโต
โหติ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส
วา อนฺนํ ปานํ วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ
โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อสฺสานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ ... คุนฺนํ
สหพฺยตํ อุปปชฺชติ ... กุกฺกุรานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ โส ตตฺถ ลาภี
โหติ อนฺนสฺส ปานสฺส มาลานานาลงฺการสฺส
{๑๖๖.๙} ยํ โข พฺราหฺมณ อิธ ปาณาติปาตี อทินฺนาทายี
กาเมสุ มิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี
อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐิโก เตน โส กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา กุกฺกุรานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ ยญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. มาลาคนฺธวิเลปนํ เสยฺยาวสถปทีเปยฺยํ ฯ
โข โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ ปานํ
วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ เตน โส
ตตฺถ ลาภี โหติ อนฺนสฺส ปานสฺส มาลานานาลงฺการสฺส
{๑๖๖.๑๐} อิธ พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต
โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต
โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ
อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ โส
ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ ปานํ วตฺถํ ยานํ
มาลาคนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ โส กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา มนุสฺสานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ โส ตตฺถ ลาภี โหติ
มานุสกานํ ปญฺจนฺนํ กามคุณานํ
{๑๖๖.๑๑} ยํ โข พฺราหฺมณ อิธ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต
โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต
โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ
อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ
เตน โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา มนุสฺสานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ
ยญฺจ โข โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ
ปานํ วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ เตน
โส ตตฺถ ลาภี โหติ มานุสกานํ ปญฺจนฺนํ กามคุณานํ อิธ ปน
พฺราหฺมณ เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิโก
โหติ โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ
ปานํ วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ โส
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ โส ตตฺถ
ลาภี โหติ ทิพฺพานํ ปญฺจนฺนํ กามคุณานํ
{๑๖๖.๑๒} ยํ โข พฺราหฺมณ อิธ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ
ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ เตน โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา เทวานํ
สหพฺยตํ อุปปชฺชติ ยญฺจ โข โส ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส
วา อนฺนํ ปานํ วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธํ วิเลปนํ เสยฺยาวสถํ ปทีเปยฺยํ
เตน โส ตตฺถ ลาภี โหติ ทิพฺพานํ ปญฺจนฺนํ กามคุณานํ อปิจ
พฺราหฺมณ ทายโกปิ อนิปฺผโลติ ฯ
{๑๖๖.๑๓} อจฺฉริยํ โภ โคตม อพฺภูตํ โภ โคตม ยาวญฺจิทํ โภ
โคตม อลเมว ทานานิ ทาตุํ อลํ สทฺธานิ กาตุํ ยตฺร หิ นาม ทายโกปิ
อนิปฺผโลติ ฯ เอวเมตํ พฺราหฺมณ เอวเมตํ พฺราหฺมณ ทายโกปิ
พฺราหฺมณ อนิปฺผโลติ ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม ฯเปฯ อุปาสกํ มํ
ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
ชาณุสฺโสณิวคฺโค ทุติโย ฯ
-----------
สุนฺทรวคฺโค ตติโย
[๑๖๗] สาธุญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อสาธุญฺจ ตํ สุณาถ
สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู ภควโต
ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตมญฺจ ภิกฺขเว อสาธุํ ๑-
ปาณาติปาโต อทินฺนนาทานํ กาเมสุ มิจฺฉาจาโร มุสาวาโท ปิสุณา
วาจา ผรุสา วาจา สมฺผปฺปลาโป อภิชฺฌา พฺยาปาโท มิจฺฉาทิฏฺฐิ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อสาธุํ ๑- ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว สาธุํ ๒- ปาณาติปาตา
เวรมณี อทินฺนาทานา เวรมณี กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณี
มุสาวาทา เวรมณี ปิสุณาย วาจาย เวรมณี ผรุสาย วาจาย
เวรมณี สมฺผปฺปลาปา เวรมณี อนภิชฺฌา อพฺยาปาโท สมฺมาทิฏฺฐิ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สาธุนฺติ ๓- ฯ
[๑๖๘] อริยธมฺมญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อนริยธมฺมญฺจ ตํ
สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว
อนริโย ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อนริโย ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อริโย ธมฺโม
ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
อริโย ธมฺโมติ ฯ
[๑๖๙] กุสลญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อกุสลญฺจ ตํ สุณาถ
สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตมญฺจ ภิกฺขเว อกุสลํ
ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อกุสลํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ โป. ม. อสาธุ ... สาธุ ฯ ๓ โป. ม. สาธูติ ฯ
กตมญฺจ ภิกฺขเว กุสลํ ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กุสลนฺติ ฯ
[๑๗๐] อตฺถญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อนตฺถญฺจ ตํ สุณาถ
สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว อนตฺโถ
ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อนตฺโถ ฯ
กตโม จ ภิกฺขเว อตฺโถ ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อตฺโถติ ฯ
[๑๗๑] ธมฺมญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อธมฺมญฺจ ตํ สุณาถ
สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว อธมฺโม
ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อธมฺโม ฯ
กตโม จ ภิกฺขเว ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ธมฺโมติ ฯ
[๑๗๒] สาสวญฺจ โว ภิกฺขเว [๑]- เทสิสฺสามิ อนาสวญฺจ ตํ
สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว
สาสโว ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สาสโว ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อนาสโว ธมฺโม
ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร ธมฺมนฺติ อตฺถิ ฯ
อนาสโว ธมฺโมติ ฯ
[๑๗๓] สาวชฺชญฺจ โว ภิกฺขเว [๑]- เทสิสฺสามิ อนวชฺชญฺจ ตํ
สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว
สาวชฺโช ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สาวชฺโช ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อนวชฺโช ธมฺโม
ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
อนวชฺโช ธมฺโมติ ฯ
[๑๗๔] ตปนิยญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ อตปนิยญฺจ ตํ
สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว ตปนิโย ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ตปนิโย ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
อตปนิโย ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อตปนิโย ธมฺโมติ ฯ
[๑๗๕] อาจยคามิญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ อปจยคามิญฺจ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว อาจยคามี
ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อาจยคามี
ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อปจยคามี ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ
สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อปจยคามี ธมฺโมติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร ธมฺมนฺติ เทเสสฺสามิ ฯ
[๑๗๖] ทุกฺขุทฺรยญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ สุขุทฺรยญฺจ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ
ภิกฺขเว ทุกฺขุทฺรโย ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขุทฺรโย ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สุขุทฺรโย
ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สุขุทฺรโย ธมฺโมติ ฯ
[๑๗๗] ทุกฺขวิปากญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ สุขวิปากญฺจ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขวิปาโก
ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขวิปาโก
ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สุขวิปาโก ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ
สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุขวิปาโก ธมฺโมติ ฯ
สุนฺทรวคฺโค ๑- ตติโย ฯ
---------------
เสฏฺฐวคฺโค จตุตฺโถ
[๑๗๘] อริยมคฺคญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อนริยมคฺคญฺจ
ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว อนริโย มคฺโค ปาณาติปาโต ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อนริโย มคฺโค ฯ กตโม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สาธุวคฺโค ตติโย ฯ ยุ. สาธุวคฺโค อฏฺฐโม ฯ
จ ภิกฺขเว อริโย มคฺโค ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ
สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริโย มคฺโคติ ฯ
[๑๗๙] กณฺหมคฺคญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ สุกฺกมคฺคญฺจ ตํ
สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว กโณฺห มคฺโค ปาณาติปาโต ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กโณฺห มคฺโค ฯ กตโม
จ ภิกฺขเว สุกฺโก มคฺโค ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุกฺโก มคฺโคติ ฯ
[๑๘๐] สทฺธมฺมญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อสทฺธมฺมญฺจ ตํ
สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว อสทฺธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อสทฺธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
สทฺธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สทฺธมฺโมติ ฯ
[๑๘๑] สปฺปุริสธมฺมญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อสปฺปุริสธมฺมญฺจ
ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว อสปฺปุริสธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อสปฺปุริสธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
สปฺปุริสธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สปฺปุริสธมฺโมติ ฯ
[๑๘๒] อุปฺปาเทตพฺพญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ น
อุปฺปาเทตพฺพญฺจ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว น
อุปฺปาเทตพฺโพ ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว น อุปฺปาเทตพฺโพ ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อุปฺปาเทตพฺโพ
ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อุปฺปาเทตพฺโพ ธมฺโมติ ฯ
[๑๘๓] อาเสวิตพฺพญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ น
อาเสวิตพฺพญฺจ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว น อาเสวิตพฺโพ
ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
น อาเสวิตพฺโพ ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อาเสวิตพฺโพ ธมฺโม
ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
อาเสวิตพฺโพ ธมฺโมติ ฯ
[๑๘๔] ภาเวตพฺพญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ น
ภาเวตพฺพญฺจ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว น
ภาเวตพฺโพ ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว น ภาเวตพฺโพ ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว ภาเวตพฺโพ ธมฺโม
ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ภาเวตพฺโพ ธมฺโมติ ฯ
[๑๘๕] พหุลีกาตพฺพญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ น
พหุลีกาตพฺพญฺจ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว น พหุลีกาตพฺโพ
ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว น
พหุลีกาตพฺโพ ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว พหุลีกาตพฺโพ ธมฺโม
ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
พหุลีกาตพฺโพ ธมฺโมติ ฯ
[๑๘๖] อนุสฺสริตพฺพญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ น ๑-
อนุสฺสริตพฺพญฺจ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว น
อนุสฺสริตพฺโพ ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว น อนุสฺสริตพฺโพ ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
อนุสฺสริตพฺโพ ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อนุสฺสริตพฺโพ ธมฺโมติ ฯ
[๑๘๗] สจฺฉิกาตพฺพญฺจ โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ น
สจฺฉิกาตพฺพญฺจ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตโม จ ภิกฺขเว น
สจฺฉิกาตพฺโพ ธมฺโม ปาณาติปาโต ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว น สจฺฉิกาตพฺโพ ธมฺโม ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
สจฺฉิกาตพฺโพ ธมฺโม ปาณาติปาตา เวรมณี ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สจฺฉิกาตพฺโพ ธมฺโมติ ฯ
เสฏฺฐวคฺโค จตุตฺโถ ๒- ฯ
-----------
เสวิตพฺพาเสวิตพฺพวคฺโค ปญฺจโม
[๑๘๘] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล น
เสวิตพฺโพ กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี
โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ ปิสุณวาโจ โหติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. นานุสฺสริตพฺพํ ฯ ๒ ม. ยุ. อริยมคฺควคฺโค นวโม ฯ
ผรุสวาโจ ๑- โหติ สมฺผปฺปลาปี โหติ อภิชฺฌาลุ โหติ
พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ ฯ
{๑๘๘.๑} ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ
กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต
โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ
ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต
โหติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ๒-
เสวิตพฺโพติ ๓- ฯ
{๑๘๘.๒} [อิธ ทฺวิสตาทิสุตฺตํ เปยฺยาลวเสน คณิตพฺพํ] ทสหิ
ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล น ภชิตพฺโพ ... ภชิตพฺโพ ...
น ปยิรุปาสิตพฺโพ ... ปยิรุปาสิตพฺโพ ... น ปุชฺโช โหติ ... ปุชฺโช
โหติ ... น ปาสํโส โหติ ... ปาสํโส โหติ ... อคารโว โหติ ... สคารโว ๔-
โหติ ... อปฺปติกฺโข โหติ ... สปฺปติกฺโข โหติ ... น อาราธโก
โหติ ... อาราธโก โหติ ... น วิสุชฺฌติ วิสุชฺฌติ มานํ นาธิโภติ ... มานํ
อธิโภติ ... ปญฺญาย น วฑฺฒติ ... ปญฺญาย วฑฺฒติ ... พหุํ อปุญฺญํ
ปสวติ ... พหุํ ปุญฺญํ ปสวติ กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต
โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต
โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ อนภิชฺฌาลุ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ผรุสาวาโจ ฯ ๒ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร ปุคฺคโลติ ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. อิติสทฺโท
@นตฺถิ ฯ ๔ ม. คารโว ฯ
โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล พหุํ ปุญฺญํ ปสวตีติ ฯ
เสวิตพฺพาเสวิตพฺพวคฺโค ๑- ปญฺจโม ฯ
จตุตฺถปณฺณาสโก จตุตฺโถ ฯ
-------------
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปุคฺคลวคฺโค ทสโม ฯ
ปญฺจมปณฺณาสโก
ปฐมวคฺโค ปฐโม
[๑๘๙] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย กตเมหิ ทสหิ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ
ลุทฺโธ โลหิตปาณี หตปหเต นิวิฏฺโฐ อทยาปนฺโน สพฺพปาณภูเตสุ
อทินฺนาทายี โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ คามคตํ วา
อรญฺญคตํ วา อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทาตา โหติ กาเมสุ
มิจฺฉาจารี โหติ ยา ตา มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา
ภคินิรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สสามิกา สปริทณฺฑา
อนฺตมโส มาลาคุณปริกฺขิตาปิ ตถารูปาสุ จาริตฺตํ อาปชฺชิตา โหติ
{๑๘๙.๑} มุสาวาที โหติ สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติ
มชฺฌคฺคโต วา ปูคมชฺฌคฺคโต วา ราชกุลมชฺฌคฺคโต วา อภินีโต
สกฺขึ ปุฏฺโฐ เอหิ โภ ปุริส ยํ ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ วา อาห
ชานามีติ ชานํ วา อาห น ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห ปสฺสามีติ ปสฺสํ
วา อาห น ปสฺสามีติ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ
วา สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ ปิสุณวาโจ โหติ อิโต สุตฺวา อมุตฺร
อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ
เภทาย อิติ สมคฺคานํ วา เภตฺตา ภินฺนานํ วา อนุปฺปทาตา วคฺคาราโม
วคฺครโต วคฺคนนฺที วคฺคกรณึ วาจํ ภาสิตา โหติ ผรุสวาโจ
โหติ ยา สา วาจา อณฺฑกา กกฺกสา ปรกฏุกา ปราภิสชฺชนี
โกธสามนฺตา อสมาธิสํวตฺตนิกา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา โหติ
สมฺผปฺปลาปี โหติ อกาลวาที อนตฺถวาที อธมฺมวาที อวินยวาที
อนิธานวตึ วาจํ ภาสิตา โหติ กาเลน อนปเทสํ อปริยนฺตวตึ
อนตฺถสญฺหิตํ อภิชฺฌาลุ โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ ตํ
{๑๘๙.๒} อภิชฺฌิตา โหติ อโห วต ยํ ปรสฺส ตํ มม อสฺสาติ
พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อิเม สตฺตา หญฺญนฺตุ วา
วชฺฌนฺตุ วา อุจฺฉิชฺชนฺตุ วา วินสฺสนฺตุ วา มา วา อเหสุนฺติ ๑-
มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ วิปริตฺตทสฺสโน นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ ยิฏฺฐํ นตฺถิ
หุตํ นตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก นตฺถิ อยํ โลโก นตฺถิ
ปโร โลโก นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตา นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ
โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ
โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
{๑๘๙.๓} ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ สคฺเค กตเมหิ ทสหิ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปาณาติปาตํ ปหาย
ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ อทินฺนาทานํ ปหาย อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ คามคตํ วา อรญฺญคตํ วา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. อเหสุํ อิติ วาติ ฯ
อทินฺนํ ๑- เถยฺยสงฺขาตํ น อาทาตา โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารํ ปหาย
กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ ยา ตา มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา
ภาตุรกฺขิตา ภคินิรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สสามิกา
สปริทณฺฑา อนฺตมโส มาลาคุณปริกฺขิตาปิ ตถารูปาสุ น จาริตฺตํ
อาปชฺชิตา โหติ
{๑๘๙.๔} มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ สภคฺคโต
วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคฺคโต วา ปูคมชฺฌคฺคโต วา
ราชกุลมชฺฌคฺคโต วา อภินีโต สกฺขึ ปุฏฺโฐ เอหิ โภ ปุริส ยํ
ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ วา อาห น ชานามีติ ชานํ วา อาห
ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห น ปสฺสามีติ ปสฺสํ วา อาห ปสฺสามีติ
อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา น สมฺปชานมุสา
ภาสิตา โหติ ปิสุณวาจํ ปหาย ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ น
อิโต สุตฺวา อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ
อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ ภินฺนานํ วา สนฺธาตา สหิตานํ วา
อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม สมคฺครโต สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณึ
วาจํ ภาสิตา โหติ ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต
โหติ ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนิยา หทยงฺคมา
โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา โหติ
สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ กาลวาที
ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที นิธานวตึ วาจํ ภาสิตา
โหติ กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ อตฺถสญฺหิตํ อนภิชฺฌาลุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. น ตํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทาตา โหติ ฯ
โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ ตํ
{๑๘๙.๕} อนภิชฺฌิตา โหติ อโห วต ยํ ปรสฺส ตํ มม อสฺสาติ
อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ อปฺปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อิเม สตฺตา อเวรา
อพฺยาปชฺฌา อนีฆา สุขี อตฺตานํ ปริหรนฺตูติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ
อวิปริตฺตทสฺสโน อตฺถิ ทินฺนํ อตฺถิ ยิฏฺฐํ อตฺถิ หุตํ อตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโก อตฺถิ อยํ โลโก อตฺถิ ปโร โลโก อตฺถิ มาตา อตฺถิ
ปิตา อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา อตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา
สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
ปเวเทนฺตีติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๑๙๐] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต มาตุคาโม ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตี โหติ ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
มาตุคาโม ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต มาตุคาโม ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ ทสหิ
ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต มาตุคาโม ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๑๙๑] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา ยถาภตํ
นิกฺขิตฺตา เอวํ นิรเย กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตินี โหติ ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิกา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา
อุปาสิกา ยถาภตํ นิกฺขิตฺตา เอวํ นิรเย ฯ ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ
สมนฺนาคตา อุปาสิกา ยถาภตํ นิกฺขิตฺตา เอวํ สคฺเค กตเมหิ ทสหิ
ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา โหติ ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิกา โหติ อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา ยถาภตํ นิกฺขิตฺตา
เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๑๙๒] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา อวิสารทา
อคารํ อชฺฌาวสติ กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตินี โหติ ฯเปฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิกา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา
อุปาสิกา อวิสารทา อคารํ อชฺฌาวสติ ฯ ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ
สมนฺนาคตา อุปาสิกา วิสารทา อคารํ อชฺฌาวสติ กตเมหิ ทสหิ
ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา โหติ ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิกา โหติ อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา วิสารทา อคารํ
อชฺฌาวสตีติ ฯ
[๑๙๓] สํสปฺปติปริยายํ ๑- โว ภิกฺขเว ธมฺมปริยายํ เทสิสฺสามิ ตํ
สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภิกฺขเว
สํสปฺปติปริยาโย ธมฺมปริยาโย กมฺมสฺสกา ภิกฺขเว สตฺตา กมฺมทายาทา
กมฺมโยนี กมฺมพนฺธู กมฺมปฏิสรณา ยํ กมฺมํ กโรนฺติ กลฺยาณํ
วา ปาปกํ วา ตสฺส ทายาทา ภวนฺติ ฯ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. สํสปฺปติยปริยายํ ฯ ม. ยุ. สพฺพตฺถ สํสปฺปนิยปริยายํ ฯ
ปาณาติปาตี โหติ ลุทฺโธ โลหิตปาณี หตปหเต นิวิฏฺโฐ อทยาปนฺโน
สพฺพปาณภูเตสุ โส สํสปฺปติ กาเยน สํสปฺปติ วาจาย สํสปฺปติ
มนสา ตสฺส ชิมฺหํ กายกมฺมํ โหติ ชิมฺหํ วจีกมฺมํ ชิมฺหํ มโนกมฺมํ
ชิมฺหา คติ ชิมฺหา ๑- อุปปตฺติ ชิมฺหคติกสฺส โข
ปนาหํ ภิกฺขเว ชิมฺหูปปตฺติกสฺส ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ
เย วา เอกนฺตทุกฺขา นิรยา ยา วา สํสปฺปชาติกา ติรจฺฉานโยนิ
กตมา จ สา ภิกฺขเว สํสปฺปชาติกา ติรจฺฉานโยนิ อหิ วิจฺฉิกา
สตปที นกุลา พิฬารา มูสิกา อุลูกา เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ
ติรจฺฉานโยนิกา สตฺตา มนุสฺเส ทิสฺวา สํสปฺปนฺติ อิติ โข ภิกฺขเว
ภูตา ภูตสฺส อุปปตฺติ โหติ ยํ กโรติ เตน อุปปชฺชติ อุปปนฺนเมนํ
ผสฺสา ผุสนฺติ เอวมหํ ภิกฺขเว กมฺมทายาทา สตฺตาติ วทามิ ฯ
{๑๙๓.๑} อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ อทินฺนาทายี โหติ ... กาเมสุ
มิจฺฉาจารี โหติ ... มุสาวาที โหติ ... ปิสุณวาโจ โหติ ... ผรุสวาโจ
โหติ ... สมฺผปฺปลาปี โหติ ... อภิชฺฌาลุ โหติ ... พฺยาปนฺนจิตฺโต
โหติ ... มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ วิปริตฺตทสฺสโน นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ ยิฏฺฐํ
นตฺถิ หุตํ นตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก นตฺถิ อยํ โลโก
นตฺถิ ปโร โลโก นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตา นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา
นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย
อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ โส
สํสปฺปติ กาเยน สํสปฺปติ วาจาย สํสปฺปติ มนสา ตสฺส ชิมฺหํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. ชิมฺหุปปติ ฯ ม. ชิมฺหูปปติ ฯ
กายกมฺมํ โหติ ชิมฺหํ วจีกมฺมํ ชิมฺหํ มโนกมฺมํ ชิมฺหา คติ
ชิมฺหูปปตฺติ ชิมฺหคติกสฺส โข ปนาหํ ภิกฺขเว ชิมฺหูปปตฺติกสฺส
ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ เย วา เอกนฺตทุกฺขา นิรยา
ยา วา สํสปฺปชาติกา ติรจฺฉานโยนิ กตมา จ สา ภิกฺขเว
สํสปฺปชาติกา ติรจฺฉานโยนิ อหิ วิจฺฉิกา สตปที นกุลา พิฬารา
มูสิกา อุลูกา เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ ติรจฺฉานโยนิกา สตฺตา
มนุสฺเส ทิสฺวา สํสปฺปนฺติ อิติ โข ภิกฺขเว ภูตา ภูตสฺส อุปปตฺติ
โหติ ยํ กโรติ เตน อุปปชฺชติ อุปปนฺนเมนํ ผสฺสา ผุสนฺติ เอวมหํ
ภิกฺขเว กมฺมทายาทา สตฺตาติ วทามิ ฯ
{๑๙๓.๒} กมฺมสฺสกา ภิกฺขเว สตฺตา กมฺมทายาทา กมฺมโยนี
กมฺมพนฺธู กมฺมปฏิสรณา ยํ กมฺมํ กโรนฺติ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา
ตสฺส ทายาทา ภวนฺติ ฯ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปาณาติปาตํ ปหาย
ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี
ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ โส น สํสปฺปติ
กาเยน น สํสปฺปติ วาจาย น สํสปฺปติ มนสา ตสฺส อุชุ ๑-
กายกมฺมํ โหติ อุชุ วจีกมฺมํ อุชุ มโนกมฺมํ อุชุ คติ อุชูปปตฺติ
อุชูคติกสฺส โข ปนาหํ ภิกฺขเว อุชูปปตฺติกสฺส ทฺวินฺนํ คตีนํ
อญฺญตรํ คตึ วทามิ เย จ เอกนฺตสุขา สตฺตา ๒- ยานิ
วา ปน ตานิ อุจฺจากุลานิ ขตฺติยมหาสาลกุลานิ วา
พฺราหฺมณมหาสาลกุลานิ วา คหปติมหาสาลกุลานิ
วา อฑฺฒานิ มหทฺธนานิ มหาโภคานิ พหุตชาตรูปรชตานิ
พหุตวิตฺตูปกรณานิ พหุตธนธญฺญานิ อิติ โข ภิกฺขเว ภูตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อุชุํ ฯ ๒ ม. ยุ. สคฺคา ฯ
ภูตสฺส อุปปตฺติ โหติ ยํ กโรติ เตน อุปปชฺชติ อุปปนฺนเมนํ
ผสฺสา ผุสนฺติ เอวมหํ ภิกฺขเว กมฺมทายาทา สตฺตาติ วทามิ ฯ
{๑๙๓.๓} อิธ ปน ภิกฺขเว เอกจฺโจ อทินฺนาทานํ ปหาย อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต โหติ ... กาเมสุ มิจฺฉาจารํ ปหาย กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต
โหติ ... มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ... ปิสุณวาจํ ปหาย
ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ... ผรุสวาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย
ปฏิวิรโต โหติ ... สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ ...
อนภิชฺฌาลุ โหติ ... อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ... สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ
อวิปริตฺตทสฺสโน อตฺถิ ทินฺนํ อตฺถิ ยิฏฺฐํ อตฺถิ หุตํ อตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโก อตฺถิ อยํ โลโก อตฺถิ ปโร โลโก อตฺถิ
มาตา อตฺถิ ปิตา อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา อตฺถิ สมณพฺราหฺมณา
สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ โส น สํสปฺปติ กาเยน น สํสปฺปติ วาจาย
น สํสปฺปติ มนสา ตสฺส อุชุ กายกมฺมํ โหติ อุชุ วจีกมฺมํ อุชุ
มโนกมฺมํ อุชุ คติ อุชูปปตฺติ อุชูคติกสฺส โข ปนาหํ ภิกฺขเว
อุชูปปตฺติกสฺส ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ เย วา เอกนฺตสุขา
สตฺตา ยานิ วา ปน ตานิ อุจฺจากุลานิ ขตฺติยมหาสาลกุลานิ วา
พฺราหฺมณมหาสาลกุลานิ วา คหปติมหาสาลกุลานิ วา
อฑฺฒานิ มหทฺธนานิ มหาโภคานิ พหุตชาตรูปรชตานิ
พหุตวิตฺตูปกรณานิ พหุตธนธญฺญานิ อิติ โข ภิกฺขเว ภูตา
ภูตสฺส อุปปตฺติ โหติ ยํ กโรติ เตน อุปปชฺชติ อุปปนฺนเมนํ
ผสฺสา ผุสนฺติ เอวมหํ ภิกฺขเว กมฺมทายาทา สตฺตาติ วทามิ ฯ
กมฺมสฺสกา ภิกฺขเว สตฺตา กมฺมทายาทา กมฺมโยนี กมฺมพนฺธู
กมฺมปฏิสรณา ยํ กมฺมํ กโรนฺติ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา ตสฺส
ทายาทา ภวนฺติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สํสปฺปติปริยาโย ธมฺมปริยาโยติ ฯ
[๑๙๔] นาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ
อปฺปฏิสํวิทิตฺวา ๑- พฺยนฺติภาวํ วทามิ ตญฺจ โข ทิฏฺเฐว ธมฺเม
อุปปชฺเช ๒- วา อปเร วา ปริยาเย น เตฺววาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ
กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ อปฺปฏิสํวิทิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ
ตตฺร ภิกฺขเว ติวิธํ ๓- กายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ ๔-
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ จตุพฺพิธํ ๕-
วจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา
ทุกฺขวิปากา โหติ ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา
ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปาณาติปาตี
โหติ ลุทฺโธ โลหิตปาณี หตปหเต นิวิฏฺโฐ อทยาปนฺโน
สพฺพปาณภูเตสุ อทินฺนาทายี โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ
คามคตํ วา อรญฺญคตํ วา อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทาตา โหติ
กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ ยา ตา มาตุรกฺขตา ปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา
ภคินิรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สสามิกา สปริทณฺฑา อนฺตมโส
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อปฏิสํเวทิตฺวา ฯ ๒ โป. ม. ยุ. อปปชฺชํ ฯ ๓-๕ โป. ม. ยุ. สพฺพตฺถ
@ติวิธา จตุพฺพิธา ฯ ๔ โป. สพฺพตฺถ ... สโทสพฺยาปตฺติ ฯ
มาลาคุณปริกฺขิตาปิ ตถารูปาสุ จาริตฺตํ อาปชฺชิตา โหติ เอวํ โข
ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา
ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๔.๑} กถญฺจ ภิกฺขเว จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
มุสาวาที โหติ สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคฺคโต วา
ปูคมชฺฌคฺคโต วา ราชกุลมชฺฌคฺคโต วา อภินีโต สกฺขึ ปุฏฺโฐ
เอหิ โภ ปุริส ยํ ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ วา อาห ชานามีติ
ชานํ วา อาห น ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห ปสฺสามีติ ปสฺสํ วา อาห
น ปสฺสามีติ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา
สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ ปิสุณวาโจ โหติ อิโต สุตฺวา อมุตฺร
อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ
เภทาย อิติ สมคฺคานํ วา เภตฺตา ภินฺนานํ วา อนุปฺปทาตา
วคฺคาราโม วคฺครโต วคฺคนนฺที วคฺคกรณึ วาจํ ภาสิตา โหติ
ผรุสวาโจ โหติ ยา สา วาจา อณฺฑกา กกฺกสา ปรกฏุกา ปราภิสชฺชนี
โกธสามนฺตา อสมาธิสํวตฺตนิกา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา โหติ
สมฺผปฺปลาปี โหติ อกาลวาที อภูตวาที อนตฺถวาที อธมฺมวาที
อวินยวาที อนิธานวตึ วาจํ ภาสิตา โหติ กาเลน อนปเทสํ อปริยนฺตวตึ
อนตฺถสญฺหิตํ เอวํ โข ภิกฺขเว จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๔.๒} กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
อภิชฺฌาลุ โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ ตํ อภิชฺฌิตา โหติ
อโห วต ยํ ปรสฺส ตํ มม อสฺสาติ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ
ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อิเม สตฺตา หญฺญนฺตุ วา วชฺฌนฺตุ วา
อุจฺฉิชฺชนฺตุ วา วินสฺสนฺตุ วา มา วา อเหสุนฺติ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ
วิปริตฺตทสฺสโน นตฺถิ ทินฺนํ นตฺถิ ยิฏฺฐํ นตฺถิ หุตํ นตฺถิ สุกตทุกฺกตานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโก นตฺถิ อยํ โลโก นตฺถิ ปโร โลโก นตฺถิ
มาตา นตฺถิ ปิตา นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ โลเก
สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ
โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ
{๑๙๔.๓} เอวํ โข ภิกฺขเว ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ติวิธกายกมฺมนฺต-
สนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ
จตุพฺพิธวจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ
วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ
วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ ติวิธมโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ-
อกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
อปณฺณโก มณิ อุทฺธํ ขิตฺโต เยน เยเนว ปติฏฺฐาติ สุปติฏฺฐิตํเยว
ปติฏฺฐาติ
{๑๙๔.๔} เอวเมว โข ภิกฺขเว ติวิธกายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ-
อกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา สตฺตา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชนฺติ จตุพฺพิธวจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ
วา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชนฺติ ติวิธมโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ
วา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชนฺติ ฯ
{๑๙๔.๕} นาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ
อปฺปฏิสํวิทิตฺวา พฺยนฺติภาวํ วทามิ ตญฺจ โข ทิฏฺเฐว ธมฺเม อุปปชฺเช
วา อปเร วา ปริยาเย น เตฺววาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ
กตานํ อุปจิตานํ อปฺปฏิสํวิทิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ ตตฺร ภิกฺขเว
ติวิธํ กายกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ
จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา
โหติ ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา
สุขวิปากา โหติ ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา
สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปาณาติปาตํ
ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี
ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ อทินฺนาทานํ ปหาย
อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ คามคตํ
วา อรญฺญคตํ วา อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ น อาทาตา โหติ กาเมสุ
มิจฺฉาจารํ ปหาย กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ ยา ตา
มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา ภคินิรกฺขิตา ญาติรกฺขิตา
ธมฺมรกฺขิตา สสามิกา สปริทณฺฑา อนฺตมโส มาลาคุณปริกฺขิตาปิ
ตถารูปาสุ น จาริตฺตํ อาปชฺชิตา โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว ติวิธํ
กายกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา
สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ มุสาวาทํ ปหาย
มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคฺคโต
วา ปูคมชฺฌคฺคโต วา ราชกุลมชฺฌคฺคโต วา อภินีโต สกฺขึ ปุฏฺโฐ
เอหิ โภ ปุริส ยํ ชานาสิ ตํ วเทหีติ โส อชานํ วา อาห น ชานามีติ
ชานํ วา อาห ชานามีติ อปสฺสํ วา อาห น ปสฺสามีติ ปสฺสํ วา อาห
ปสฺสามีติ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา
น สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ ปิสุณวาจํ ปหาย ปิสุณาย วาจาย
ปฏิวิรโต โหติ น อิโต สุตฺวา อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย
อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ ภินฺนานํ วา
สนฺธาตา สหิตานํ วา อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม สมคฺครโต
สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณึ วาจํ ภาสิตา โหติ ผรุสํ วาจํ ปหาย
ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา
เปมนิยา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปึ
วาจํ ภาสิตา โหติ สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต
โหติ กาลวาที ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที
นิธานวตึ วาจํ ภาสิตา โหติ กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ
อตฺถสญฺหิตํ เอวํ โข ภิกฺขเว จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติ
กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา
สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ
โหติ ยนฺตํ ปรสฺส ปรวิตฺตูปกรณํ ตํ อนภิชฺฌิตา โหติ อโห วต
ยํ ปรสฺส ตํ มม อสฺสาติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ
อปฺปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป อิเม สตฺตา อเวรา อพฺยาปชฺฌา อนีฆา
สุขี อตฺตานํ ปริหรนฺตูติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อวิปริตฺตทสฺสโน
อตฺถิ ทินฺนํ อตฺถิ ยิฏฺฐํ อตฺถิ หุตํ ฯเปฯ เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ
โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตีติ เอวํ โข ภิกฺขเว ติวิธํ
มโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ
ติวิธกายกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ภิกฺขเว สตฺตา
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ จตุพฺพิธ-
วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ติวิธมโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ-
กุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อปณฺณโก
มณิ อุทฺธํ ขิตฺโต เยน เยเนว ปติฏฺฐาติ สุปติฏฺฐิตํเยว ปติฏฺฐาติ
เอวเมว โข ภิกฺขเว ติวิธกายกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา
สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ
จตุพฺพิธวจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา สตฺตา กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ติวิธมโนกมฺมนฺต-
สมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ฯ
[๑๙๕] นาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ
อปฺปฏิสํวิทิตฺวา พฺยนฺติภาวํ วทามิ ตญฺจ โข ทิฏฺเฐว ธมฺเม
อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย น เตฺววาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ
กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ อปฺปฏิสํวิทิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ
ตตฺร ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา
ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ติวิธํ มโนกมฺมนฺต-
สนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๕.๑} กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯเปฯ เอวํ โข ภิกฺขเว
ติวิธํ กายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา
ทุกฺขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๕.๒} กถญฺจ ภิกฺขเว จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯเปฯ เอวํ โข ภิกฺขเว
จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา
ทุกฺขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๕.๓} กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ
อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา ทุกฺขวิปากา โหติ ฯเปฯ เอวํ โข ภิกฺขเว
ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติ อกุสลสญฺเจตนิกา ทุกฺขุทฺรยา
ทุกฺขวิปากา โหติ ติวิธกายกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ
วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ
นิรยํ อุปปชฺชนฺติ จตุพฺพิธวจีกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ
วา ฯเปฯ ติวิธมโนกมฺมนฺตสนฺโทสพฺยาปตฺติอกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ
วา ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ
นิรยํ อุปปชฺชนฺติ ฯ นาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ กตานํ
อุปจิตานํ อปฺปฏิสํวิทิตฺวา พฺยนฺติภาวํ วทามิ ตญฺจ โข ทิฏฺเฐว ธมฺเม
อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย น เตฺววาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ
กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ อปฺปฏิสํวิทิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ
ตตฺร ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา
สุขวิปากา โหติ จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา
สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา
สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๕.๔} กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา
สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯเปฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ติวิธํ กายกมฺมนฺตสมฺปตฺติ
กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯ
{๑๙๕.๕} กถญฺจ ภิกฺขเว จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติ
กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯเปฯ เอวํ โข ภิกฺขเว
จตุพฺพิธํ วจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติ โหติ ฯ
{๑๙๕.๖} กถญฺจ ภิกฺขเว ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ
กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา สุขวิปากา โหติ ฯเปฯ เอวํ โข
ภิกฺขเว ติวิธํ มโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติ กุสลสญฺเจตนิกา สุขุทฺรยา
สุขวิปากา โหติ ติวิธกายกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา
ภิกฺขเว สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ
จตุพฺพิธวจีกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ฯเปฯ
ติวิธมโนกมฺมนฺตสมฺปตฺติกุสลสญฺเจตนิกาเหตุ วา ภิกฺขเว
สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ฯ
[๑๙๖] นาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ
อปฺปฏิสํวิทิตฺวา พฺยนฺติภาวํ วทามิ ตญฺจ โข ทิฏฺเฐว ธมฺเม อุปปชฺเช
วา อปเร วา ปริยาเย น เตฺววาหํ ภิกฺขเว สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ
กตานํ อุปจิตานํ อปฺปฏิสํวิทิตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ สโข โส
ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํวิคตาภิชฺโฌ วิคตพฺยาปาโท อสมฺมูโฬฺห
สมฺปชาโน ปติสฺสโต เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา
วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ
สพฺพตฺตตาย ๑- สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สพฺพตฺถตาย ฯ
มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ โส
เอวํ ปชานาติ ปุพฺเพ โข เม อิทํ จิตฺตํ ปริตฺตํ โหติ ๑- อภาวิตํ
เอตรหิ ปน เม อิทํ จิตฺตํ อปฺปมาณํ สุภาวิตํ ยํ โข ปน กิญฺจิ
ปมาณกตํ กมฺมํ น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ น ตํ ตตฺราวติฏฺฐติ ๒- ตํ
กึ มญฺญถ ภิกฺขเว ทหรตคฺเค เจ [๓]- อยํ กุมาโร เมตฺตาเจโตวิมุตฺตึ ๔-
ภาเวยฺย อปินุ โข ปาปกมฺมํ กเรยฺยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อกโรนฺตํ
โข ปน ปาปกมฺมํ อปินุ โข ทุกฺขํ ผุเสยฺยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต
อกโรนฺตญฺหิ ภนฺเต ปาปกมฺมํ กุโต ทุกฺขํ ผุสิสฺสตีติ ฯ
{๑๙๖.๑} ภาเวตพฺพา โข ปนายํ ภิกฺขเว เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ
อิตฺถิยา วา ปุริเสน วา อิตฺถิยา วา ภิกฺขเว ปุริสสฺส วา นายํ กาโย
อาทาย คมนีโย จิตฺตนฺตโร อยํ ภิกฺขเว มจฺโจ โส เอวํ ปชานาติ
ยํ โข เม อิทํ ๕- กิญฺจิ ปุพฺเพ อิมินา กรชกาเยน ปาปกมฺมํ กตํ
สพฺพนฺตํ อิธ เวทนิยํ น ตํ [๖]- อนุภวิสฺสตีติ เอวํ ภาวิตา โข ภิกฺขเว
เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ อนาคามิตาย สํวตฺตติ อิธ ปญฺญสฺส ภิกฺขุโน
อุตฺตรึ วิมุตฺตึ อปฺปฏิวิชฺฌโตติ ฯ
{๑๙๖.๒} กรุณาสหคเตน เจตสา มุทิตาสหคเตน เจตสา
อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา
ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ
โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน
อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ โส เอวํ ปชานาติ ปุพฺเพ
โข เม อิทํ จิตฺตํ ปริตฺตํ โหติ อภาวิตํ เอตรหิ ปน เม อิทํ จิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อโหสิ ฯ ๒ ม. ตตฺราวติฏฺฐตีติ ฯ ๓ โป. ม. ยุ. โส ฯ
@๔ โป. ม. สพฺพวาเรสุ เมตฺตํ เจโตวิมุตฺตินฺติ ทิสฺสติ ฯ ๕ ยุ. อิธ ฯ ๖ โป. ม. ยุ.
@เอตฺถนฺตเร อนุคนฺติ ทิสฺสติ ฯ
อปฺปมาณํ สุภาวิตํ ยํ โข ปน กิญฺจิ ปมาณกตํ กมฺมํ น ตํ
ตตฺราวสิสฺสติ น ตํ ตตฺราวติฏฺฐติ ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว
ทหรตคฺเค เจ อยํ กุมาโร อุเปกฺขาเจโตวิมุตฺตึ ภาเวยฺย อปินุ โข
ปาปกมฺมํ กเรยฺยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อกโรนฺตํ โข ปน ปาปกมฺมํ
อปินุ โข ทุกฺขํ ผุเสยฺยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต อกโรนฺตญฺหิ ภนฺเต
ปาปกมฺมํ กุโต ทุกฺขํ ผุสิสฺสตีติ ฯ
{๑๙๖.๓} ภาเวตพฺพา โข ปนายํ ภิกฺขเว อุเปกฺขาเจโตวิมุตฺติ
อิตฺถิยา วา ปุริเสน วา อิตฺถิยา วา ภิกฺขเว ปุริสสฺส วา นายํ กาโย
อาทาย คมนีโย จิตฺตนฺตโร อยํ ภิกฺขเว มจฺโจ โส เอวํ ปชานาติ ยํ โข
เม อิทํ ๑- กิญฺจิ ปุพฺเพ อิมินา กรชกาเยน ปาปกมฺมํ กตํ สพฺพนฺตํ
อิธ เวทนิยํ น ตํ อนุภวิสฺสตีติ เอวํ ภาวิตา โข ภิกฺขเว อุเปกฺขาเจโตวิมุตฺติ
อนาคามิตาย สํวตฺตติ อิธ ปญฺญสฺส ภิกฺขุโน อุตฺตรึ วิมุตฺตึ อปฺปฏิวิชฺฌโตติ ฯ
[๑๙๗] อถโข อญฺญตโร พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข โภ โคตม เหตุ โก ปจฺจโย เยนมิเธกจฺเจ
สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชนฺตีติ ฯ อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ โข พฺราหฺมณ
เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ
วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺตีติ ฯ โก ปน โภ โคตม เหตุ โก
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อิธ ฯ
ปจฺจโย เยนมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ
โลกํ อุปปชฺชนฺตีติ ฯ ธมฺมจริยสมจริยาเหตุ โข พฺราหฺมณ เอวมิเธกจฺเจ
สตฺตา กายสฺส เภทา ปรมมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ฯ
{๑๙๗.๑} น โข อหํ อิมสฺส โภโต โคตมสฺส สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส
วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ สาธุ เม ภวํ โคตโม ตถา ธมฺมํ เทเสตุ
ยถาหํ อิมสฺส โภโต โคตมสฺส สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ
อาชาเนยฺยนฺติ ฯ เตนหิ พฺราหฺมณ สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ
ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ โภติ โข โส พฺราหฺมโณ ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
ภควา เอตทโวจ ติวิธํ โข พฺราหฺมณ กาเยน อธมฺมจริยวิสมจริยา
โหติ จตุพฺพิธํ วาจาย อธมฺมจริยวิสมจริยา โหติ ติวิธํ มนสา
อธมฺมจริยวิสมจริยา โหติ ฯ
กถญฺจ พฺราหฺมณ ติวิธํ กาเยน อธมฺมจริยวิสมจริยา ๑- โหติ
ฯเปฯ เอวํ โข พฺราหฺมณ ติวิธํ กาเยน อธมฺมจริยวิสมจริยา โหติ ฯ
กถญฺจ พฺราหฺมณ จตุพฺพิธํ วาจาย อธมฺมจริยวิสมจริยา
โหติ ฯเปฯ เอวํ โข พฺราหฺมณ จตุพฺพิธํ วาจาย อธมฺมจริยวิสมจริยา
โหติ ฯ
กถญฺจ พฺราหฺมณ ติวิธํ มนสา อธมฺมจริยวิสมจริยา โหติ ฯเปฯ
เอวํ โข พฺราหฺมณ ติวิธํ มนสา อธมฺมจริยวิสมจริยา โหติ
เอวํ อธมฺมจริยวิสมจริยาเหตุ โข พฺราหฺมณ เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อธมฺมจริยา วิสมจริยา ฯ
ติวิธํ โข พฺราหฺมณ กาเยน ธมฺมจริยสมจริยา ๑- โหติ จตุพฺพิธํ
วาจาย ธมฺมจริยสมจริยา โหติ ติวิธํ มนสา ธมฺมจริยสมจริยา
โหติ กถญฺจ พฺราหฺมณ ติวิธํ กาเยน ธมฺมจริยสมจริยา โหติ ฯเปฯ
เอวํ โข พฺราหฺมณ ติวิธํ กาเยน ธมฺมจริยสมจริยา โหติ
กถญฺจ พฺราหฺมณ จตุพฺพิธํ วาจาย ธมฺมจริยสมจริยา โหติ ฯเปฯ
เอวํ โข พฺราหฺมณ จตุพฺพิธํ วาจาย ธมฺมจริยสมจริยา โหติ
กถญฺจ พฺราหฺมณ ติวิธํ มนสา ธมฺมจริยสมจริยา โหติ ฯเปฯ
เอวํ โข พฺราหฺมณ ติวิธํ มนสา ธมฺมจริยสมจริยา โหติ เอวํ
ธมฺมจริยสมจริยาเหตุ โข พฺราหฺมณ เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺตีติ ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ
โคตม ฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ
สรณงฺคตนฺติ ฯ
ปฐมวคฺโค ๒- ปฐโม ฯ
----------
ทุติยวคฺโค ทุติโย
[๑๙๘] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี โหติ
กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ ปิสุณวาโจ โหติ ผรุสวาโจ
โหติ สมฺผปฺปลาปี ๓- โหติ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ
มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทสหิ ธมฺเมหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ธมฺมจริยาสมจริยาติปิ ปาโฐ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. กรชกายวคฺโค ฯ ๓ โป. สมฺผปฺปลาโป ฯ
สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ ทสหิ ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา
ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ อนภิชฺฌาลุ
โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๑๙๙] วีสติยา ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย กตเมหิ วีสติยา อตฺตนา จ ปาณาติปาตี โหติ ปรญฺจ
ปาณาติปาเต สมาทเปติ อตฺตนา จ อทินฺนาทายี โหติ ปรญฺจ
อทินฺนาทาเน สมาทเปติ อตฺตนา จ กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ ปรญฺจ
กาเมสุ มิจฺฉาจาเร สมาทเปติ อตฺตนา จ มุสาวาที โหติ ปรญฺจ
มุสาวาเท สมาทเปติ อตฺตนา จ ปิสุณวาโจ โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย
วาจาย สมาทเปติ อตฺตนา จ ผรุสวาโจ โหติ ปรญฺจ ผรุสาย
วาจาย สมาทเปติ อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปี โหติ ปรญฺจ
สมฺผปฺปลาเป สมาทเปติ อตฺตนา จ อภิชฺฌาลุ โหติ ปรญฺจ
อภิชฺฌาย สมาทเปติ อตฺตนา จ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปรญฺจ
พฺยาปาเท สมาทเปติ อตฺตนา จ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ ปรญฺจ
มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว วีสติยา
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
{๑๙๙.๑} วีสติยา ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ สคฺเค กตเมหิ วีสติยา อตฺตนา จ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ
ปรญฺจ ปาณาติปาตา เวรมณิยา สมาทเปติ อตฺตนา จ อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทานา เวรมณิยา สมาทเปติ อตฺตนา
จ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ กาเมสุ มิจฺฉาจารา
เวรมณิยา สมาทเปติ อตฺตนา จ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ
มุสาวาทา เวรมณิยา สมาทเปติ อตฺตนา จ ปิสุณาย วาจาย
ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ
อตฺตนา จ ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ผรุสาย
วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต
โหติ ปรญฺจ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา สมาทเปติ อตฺตนา จ
อนภิชฺฌาลุ โหติ ปรญฺจ อนภิชฺฌาย สมาทเปติ อตฺตนา
จ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปรญฺจ อพฺยาปาเท สมาทเปติ
อตฺตนา จ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ ปรญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ
อิเมหิ โข ภิกฺขเว วีสติยา ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๐๐] ตึสาย ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย กตเมหิ ตึสาย อตฺตนา จ ปาณาติปาตี โหติ ปรญฺจ
ปาณาติปาเต สมาทเปติ ปาณาติปาเต จ สมนุญฺโญ โหติ
อตฺตนา จ อทินฺนาทายี โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทาเน สมาทเปติ
อทินฺนาทาเน จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ กาเมสุ มิจฺฉาจารี
โหติ ปรญฺจ กาเมสุ มิจฺฉาจาเร สมาทเปติ กาเมสุ มิจฺฉาจาเร
จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ มุสาวาที โหติ ปรญฺจ มุสาวาเท
สมาทเปติ มุสาวาเท จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ ปิสุณวาโจ
โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย สมาทเปติ ปิสุณาย จ วาจาย
สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ ผรุสวาโจ โหติ ปรญฺจ ผรุสาย
วาจาย สมาทเปติ ผรุสาย จ วาจาย สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา
จ สมฺผปฺปลาปี โหติ ปรญฺจ สมฺผปฺปลาเป สมาทเปติ สมฺผปฺปลาเป
จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ อภิชฺฌาลุ โหติ ปรญฺจ อภิชฺฌาย
สมาทเปติ อภิชฺฌาย จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ พฺยาปนฺนจิตฺโต
โหติ ปรญฺจ พฺยาปาเท สมาทเปติ พฺยาปาเท จ สมนุญฺโญ โหติ
อตฺตนา จ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ ปรญฺจ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา จ สมาทเปติ
มิจฺฉาทิฏฺฐิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตึสาย ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
{๒๐๐.๑} ตึสาย ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ สคฺเค กตเมหิ ตึสาย อตฺตนา จ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต
โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาตา เวรมณิยา สมาทเปติ ปาณาติปาตา
เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต
โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทานา เวรมณิยา สมาทเปติ อทินฺนาทานา
เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ กาเมสุ มิจฺฉาจารา
ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา สมาทเปติ
กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ
มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ มุสาวาทา เวรมณิยา จ สมาทเปติ
มุสาวาทา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ ปิสุณาย
วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ
ปิสุณาย วาจาย เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ ผรุสาย
วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ผรุสาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ
ผรุสาย จ วาจาย เวรมณิยา สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา สมาทเปติ
สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ อนภิชฺฌาลุ
โหติ ปรญฺจ อนภิชฺฌาย สมาทเปติ อนภิชฺฌาย จ สมนุญฺโญ
โหติ อตฺตนา จ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปรญฺจ อพฺยาปาเท
สมาทเปติ อพฺยาปาเท จ สมนุญฺโญ โหติ อตฺตนา จ สมฺมาทิฏฺฐิโก
โหติ ปรญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ สมฺมาทิฏฺฐิยา
จ สมนุญฺโญ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตึสาย ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๐๑] จตฺตาฬีสาย ๑- ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ จตฺตาฬีสาย อตฺตนา จ ปาณาติปาตี
โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาเต สมาทเปติ ปาณาติปาเต จ สมนุญฺโญ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. จตฺตาลีสาย ฯ
โหติ ปาณาติปาตสฺส จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ อทินฺนาทายี
โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทาเน สมาทเปติ อทินฺนาทาเน จ สมนุญฺโญ
โหติ อทินฺนาทานสฺส จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ กาเมสุ
มิจฺฉาจารี โหติ ปรญฺจ กาเมสุ มิจฺฉาจาเร สมาทเปติ กาเมสุ
มิจฺฉาจาเร จ สมนุญฺโญ โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารสฺส จ วณฺณํ
ภาสติ อตฺตนา จ มุสาวาที โหติ ปรญฺจ มุสาวาเท สมาทเปติ
มุสาวาเท จ สมนุญฺโญ โหติ มุสาวาทสฺส จ วณฺณํ ภาสติ
อตฺตนา จ ปิสุณวาโจ โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย สมาทเปติ
ปิสุณาย จ วาจาย สมนุญฺโญ โหติ ปิสุณาย จ วาจาย วณฺณํ
ภาสติ อตฺตนา จ ผรุสวาโจ โหติ ปรญฺจ ผรุสาย วาจาย
สมาทเปติ ผรุสาย จ วาจาย สมนุญฺโญ โหติ ผรุสาย จ
วาจาย วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปี โหติ ปรญฺจ
สมฺผปฺปลาเป สมาทเปติ สมฺผปฺปลาเป จ สมนุญฺโญ โหติ
สมฺผปฺปลาปสฺส จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ อภิชฺฌาลุ โหติ
ปรญฺจ อภิชฺฌาย สมาทเปติ อภิชฺฌาย จ สมนุญฺโญ โหติ
อภิชฺฌาย จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ
ปรญฺจ พฺยาปาเท สมาทเปติ พฺยาปาเท จ สมนุญฺโญ โหติ
พฺยาปาทสฺส จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ ๑- โหติ
ปรญฺจ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา จ สมนุญฺโญ โหติ
มิจฺฉาทิฏฺฐิยา จ วณฺณํ ภาสติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว จตฺตาฬีสาย ธมฺเมหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ ฯ
สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
{๒๐๑.๑} จตฺตาฬีสาย ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ จตฺตาฬีสาย อตฺตนา จ ปาณาติปาตา
เวรมณิยา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาตา เวรมณิยา สมาทเปติ
ปาณาติปาตา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ ปาณาติปาตา เวรมณิยา
จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ
อทินฺนาทานา เวรมณิยา สมาทเปติ อทินฺนาทานา เวรมณิยา จ
สมนุญฺโญ โหติ อทินฺนาทานา เวรมณิยา จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา
จ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ กาเมสุ มิจฺฉาจารา
เวรมณิยา สมาทเปติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ
โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ
มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ มุสาวาทา เวรมณิยา สมาทเปติ
มุสาวาทา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ มุสาวาทา เวรมณิยา
จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ
ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ ปิสุณาย วาจาย
เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ โหติ ปิสุณาย วาจาย เวรมณิยา จ วณฺณํ
ภาสติ อตฺตนา จ ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ
ผรุสาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ ผรุสาย วาจาย เวรมณิยา
จ สมนุญฺโญ โหติ ผรุสาย วาจาย เวรมณิยา จ วณฺณํ ภาสติ
อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ สมฺผปฺปลาปา
เวรมณิยา จ สมาทเปติ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา จ สมนุญฺโญ
โหติ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ
อนภิชฺฌาลุ โหติ ปรญฺจ อนภิชฺฌาย สมาทเปติ อนภิชฺฌาย
จ สมนุญฺโญ โหติ อนภิชฺฌาย จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา จ
อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปรญฺจ อพฺยาปาเท สมาทเปติ อพฺยาปาเท
จ สมนุญฺโญ โหติ อพฺยาปาทสฺส จ วณฺณํ ภาสติ อตฺตนา
จ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ ปรญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ สมฺมาทิฏฺฐิยา
จ สมนุญฺโญ โหติ สมฺมาทิฏฺฐิยา จ วณฺณํ ภาสติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
จตฺตาฬีสาย ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๐๒] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ
ปริหรติ ... อกฺขตํ อนุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ ... วีสติยา ภิกฺขเว ...
ตึสาย ภิกฺขเว ... จตฺตาฬีสาย ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ขตํ
อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ ... อกฺขตํ อนุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ ฯเปฯ
อิเมหิ โข ภิกฺขเว จตฺตาฬีสาย ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อกฺขตํ อนุปหตํ
อตฺตานํ ปริหรตีติ ฯ
ทุติยวคฺโค ทุติโย ฯ
----------
ตติยวคฺโค ตติโย
[๒๐๓] ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ ... อิเธกจฺโจ
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ... วีสติยา
ภิกฺขเว ... ตึสาย ภิกฺขเว ... จตฺตาฬีสาย ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
อิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชติ ... อิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ
อุปปชฺชติ ฯเปฯ ทสหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
... ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ ... วีสติยา ภิกฺขเว ... ตึสาย ภิกฺขเว ...
จตฺตาฬีสาย ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ ...
ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ อิเมหิ โข ภิกฺขเว จตฺตาฬีสาย ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ ฯ
ตติยวคฺโค ตติโย ฯ
(อิเมสุ จตุตฺถปญฺจเมสุ วคฺเคสุ สุตฺตคณนา เปยฺยาลวเสน เวทิตพฺพา)
[๒๐๔] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม
ทส อสุภสญฺญา มรณสญฺญา อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญา สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญา ๑- อนิจฺจสญฺญา อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญา ทุกฺเข อนตฺตสญฺญา
ปหานสญฺญา วิราคสญฺญา นิโรธสญฺญา ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย
อิเม ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๒๐๕] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนภิรติสญฺญา ฯ
ทส อนิจฺจสญฺญา อนตฺตสญฺญา อาหาเร ปฏิกฺกูลสญฺญา สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญา อฏฺฐิกสญฺญา ปุฬุวกสญฺญา วินีลกสญฺญา
วิปุพฺพกสญฺญา วิจฺฉิทฺทกสญฺญา อุทฺธูมาตกสญฺญา ราคสฺส
ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๒๐๖] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ทส สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต
สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ สมฺมาญาณํ
สมฺมาวิมุตฺติ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๒๐๗] ราคสฺส ภิกฺขเว ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย ขยาย วยาย
วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพา
ฯเปฯ โทสสฺส โมหสฺส โกธสฺส อุปนาหสฺส มกฺขสฺส ปลาสสฺส
อิสฺสาย มจฺฉริยสฺส มายาย สาเฐยฺยสฺส ถมฺภสฺส สารมฺภสฺส มานสฺส
อติมานสฺส มทสฺส ปมาทสฺส อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย
ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย
อิเม ทส ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
ปญฺจมปณฺณาสโก ปญฺจโม ฯ
ทสกนิปาโต นิฏฺฐิโต ฯ
---------
สุตฺตนฺตปิฏเก องฺคุตฺตรนิกายสฺส
เอกาทสกนิปาโต
---------
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
นิสฺสายวคฺโค ปฐโม
[๒๐๘] ๑ เอวมฺเม ๑- สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ
กิมตฺถิยานิ ภนฺเต กุสลานิ สีลานิ กิมานิสํสานีติ ฯ อวิปฺปฏิสารตฺถานิ
โข อานนฺท กุสลานิ สีลานิ อวิปฺปฏิสารานิสํสานิ ฯ
{๒๐๘.๑} อวิปฺปฏิสาโร ปน ภนฺเต กิมตฺถิโย กิมานิสํโสติ ฯ
อวิปฺปฏิสาโร โข อานนฺท ปามุชฺชตฺโถ ปามุชฺชานิสํโส ฯ ปามุชฺชํ
ปน ภนฺเต กิมตฺถิยํ กิมานิสํสนฺติ ฯ ปามุชฺชํ โข อานนฺท ปีตตฺถํ
ปีตานิสํสํ ฯ ปีติ ปน ภนฺเต กิมตฺถิยา กิมานิสํสาติ ฯ ปีติ โข
อานนฺท ปสฺสทฺธตฺถา ปสฺสทฺธานิสํสา ฯ ปสฺสทฺธิ ปน ภนฺเต
กิมตฺถิยา กิมานิสํสาติ ฯ ปสฺสทฺธิ โข อานนฺท สุขตฺถา
สุขานิสํสา ฯ สุขํ ปน ภนฺเต กิมตฺถิยํ กิมานิสํสนฺติ ฯ สุขํ โข
อานนฺท สมาธตฺถํ สมาธานิสํสํ ฯ สมาธิ ปน ภนฺเต กิมตฺถิโย
กิมานิสํโสติ ฯ สมาธิ โข อานนฺท ยถาภูตญาณทสฺสนตฺโถ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. เอวมฺเม สุตํ ... อาราเมติ นตฺถิ ฯ
ยถาภูตญาณทสฺสนานิสํโส ฯ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ปน ภนฺเต
กิมตฺถิยํ กิมานิสํสนฺติ ฯ ยถาภูตญาณทสฺสนํ โข อานนฺท
นิพฺพิทตฺถํ นิพฺพิทานิสํสํ ฯ นิพฺพิทา ปน ภนฺเต กิมตฺถิยา
กิมานิสํสาติ ฯ นิพฺพิทา โข อานนฺท วิราคตฺถา วิราคานิสํสา ฯ
วิราโค ปน ภนฺเต กิมตฺถิโย กิมานิสํโสติ ฯ วิราโค โข อานนฺท
วิมุตฺติญาณทสฺสนตฺโถ วิมุตฺติญาณทสฺสนานิสํโสติ อิติ โข อานนฺท
กุสลานิ สีลานิ อวิปฺปฏิสารตฺถานิ อวิปฺปฏิสารานิสํสานิ
อวิปฺปฏิสาโร ปามุชฺชตฺโถ ปามุชฺชานิสํโส ปามุชฺชํ ปีตตฺถํ
ปีตานิสํสํ ปีติ ปสฺสทฺธตฺถา ปสฺสทฺธานิสํสา ปสฺสทฺธิ สุขตฺถา
สุขานิสํสา สุขํ สมาธตฺถํ สมาธานิสํสํ สมาธิ ยถาภูตญาณทสฺสนตฺโถ
ยถาภูตญาณทสฺสนานิสํโส ยถาภูตญาณทสฺสนํ นิพฺพิทตฺถํ
นิพฺพิทานิสํสํ นิพฺพิทา วิราคตฺถา วิราคานิสํสา วิราโค
วิมุตฺติญาณทสฺสนตฺโถ วิมุตฺติญาณทสฺสนานิสํโส อิติ โข
อานนฺท กุสลานิ สีลานิ อนุปุพฺเพน อรหตฺตาย ปริปูเรนฺตีติ ฯ
[๒๐๙] ๒ สีลวโต ภิกฺขเว สีลสมฺปนฺนสฺส น เจตนาย กรณียํ
อวิปฺปฏิสาโร เม อุปฺปชฺชตูติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว ยํ สีลวโต
สีลสมฺปนฺนสฺส อวิปฺปฏิสาโร อุปฺปชฺชติ อวิปฺปฏิสาริสฺส ๑- ภิกฺขเว
น เจตสา กรณียํ ปามุชฺชํ เม อุปฺปชฺชตูติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว
ยํ อวิปฺปฏิสาริสฺส ปามุชฺชํ อุปฺปชฺชติ ปมุทิตสฺส ภิกฺขเว น เจตนาย
กรณียํ ปีติ เม อุปฺปชฺชตูติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว ยํ ปมุทิตสฺส
ปีติ อุปฺปชฺชติ ปีติมนสฺส ภิกฺขเว น เจตนาย กรณียํ กาโย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อวิปฺปฏิสารสฺส ฯ
เม ปสฺสมฺภตูติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว ยํ ปีติมนสฺส กาโย
ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกายสฺส ๑- ภิกฺขเว น เจตนาย กรณียํ สุขํ
เวทิยามีติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว ยํ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ
สุขิโน ภิกฺขเว น เจตนาย กรณียํ จิตฺตํ เม สมาธิยตูติ ธมฺมตา
เอสา ภิกฺขเว ยํ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ สมาหิตสฺส ภิกฺขเว
น เจตนาย กรณียํ ยถาภูตํ ปชานามิ ปสฺสามีติ ธมฺมตา เอสา
ภิกฺขเว ยํ สมาหิโต ยถาภูตํ ปชานาติ ปสฺสติ ยถาภูตํ ภิกฺขเว
ชานโต ๒- ปสฺสโต น เจตนาย กรณียํ นิพฺพินฺทามีติ ธมฺมตา เอสา
ภิกฺขเว ยํ ยถาภูตํ ชานํ ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺนสฺส ภิกฺขเว
น เจตนาย กรณียํ วิรชฺชามีติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว ยํ นิพฺพินฺโน
วิรชฺชติ วิรตฺตสฺส ภิกฺขเว น เจตนาย กรณียํ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ
สจฺฉิกโรมีติ ธมฺมตา เอสา ภิกฺขเว ยํ วิรตฺโต วิมุตฺติญาณทสฺสนํ
สจฺฉิกโรติ อิติ โข ภิกฺขเว วิราโค วิมุตฺติญาณทสฺสนตฺโถ
วิมุตฺติญาณทสฺสนานิสํโส นิพฺพิทา วิราคตฺถา วิราคานิสํสา
ยถาภูตญาณทสฺสนํ นิพฺพิทตฺถํ นิพฺพิทานิสํสํ สมาธิ
ยถาภูตญาณทสฺสนตฺโถ ยถาภูตญาณทสฺสนานิสํโส สุขํ
สมาธตฺถํ สมาธานิสํสํ ปสฺสทฺธิ สุขตฺถา สุขานิสํสา ปีติ
ปสฺสทฺธตฺถา ๓- ปสฺสทฺธานิสํสา ปามุชฺชํ ปีตตฺถํ ปีตานิสํสํ
อวิปฺปฏิสาโร ปามุชฺชตฺโถ ปามุชฺชานิสํโส กุสลานิ สีลานิ
อวิปฺปฏิสารตฺถานิ อวิปฺปฏิสารานิสํสานิ อิติ โข ภิกฺขเว ธมฺมา [๔]-
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ปสฺสทฺธิกายสฺส ฯ ๒ โป. ชานตา ปสฺสตา ฯ ๓ โป. ปสฺสทฺธิตฺถา ฯ
@๔ ยุ. จสทฺโท อตฺถิ ฯ
ธมฺเม อภิสนฺเทนฺติ ๑- ธมฺมา [๒]- ธมฺเม ปริปูเรนฺติ อปารา
ปารคมนายาติ ฯ
[๒๑๐] ๓ ทุสฺสีลสฺส ภิกฺขเว สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ
อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร อสติ อวิปฺปฏิสารวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ
โหติ ปามุชฺชํ ปามุชฺเช อสติ ปามุชฺชวิปนฺนสฺส หตูปนิสา โหติ
ปีติ ปีติยา อสติ ปีติวิปนฺนสฺส หตูปนิสา โหติ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธิยา
อสติ ปสฺสทฺธิวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ สุขํ สุเข อสติ สุขวิปนฺนสฺส
หตูปนิโส โหติ สมฺมาสมาธิ สมฺมาสมาธิมฺหิ อสติ สมฺมาสมาธิวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ โหติ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน อสติ
ยถาภูตญาณทสฺสนวิปนฺนสฺส หตูปนิสา โหติ นิพฺพิทา นิพฺพิทาย
อสติ นิพฺพิทาวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ วิราโค วิราเค อสติ
วิราควิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
รุกฺโข สาขาปลาสวิปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ ๓- น ปาริปูรึ คจฺฉติ
ตโจปิ เผคฺคุปิ สาโรปิ น ปาริปูรึ คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร
อสติ อวิปฺปฏิสารวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ๔- ฯ
สีลวโต ภิกฺขเว สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ อวิปฺปฏิสาโร
อวิปฺปฏิสาเร สติ อวิปฺปฏิสารสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ปามุชฺชํ
ปามุชฺเช สติ ปามุชฺชสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ ปีติ ปีติยา
สติ ปีติสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธิยา สติ
ปสฺสทฺธิสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ สุขํ สุเข สติ สุขสมฺปนฺนสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อภิสงฺขาปวาเทนฺติ ฯ ๒ ยุ. จสทฺโท อตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ. สพฺพตฺถ ปปฏิกาปีติ
@ทิสฺสติ ฯ ๔ โป. วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ สมฺมาสมาธิ สมฺมาสมาธิมฺหิ สติ สมฺมาสมาธิสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน สติ
ยถาภูตญาณทสฺสนสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ นิพฺพิทา นิพฺพิทาย
สติ นิพฺพิทาสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ วิราโค วิราเค สติ
วิราคสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว รุกฺโข สาขาปลาสสมฺปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ
ตโจปิ เผคฺคุปิ สาโรปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว สีลวโต
สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร สติ
อวิปฺปฏิสารสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
[๒๑๑] ๔ ตตฺร โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ
อาวุโส ภิกฺขโวติ ฯ อาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส
ปจฺจสฺโสสุํ ฯ อายสฺมา สารีปุตฺโต เอตทโวจ ทุสฺสีลสฺส อาวุโส
สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร อสติ
อวิปฺปฏิสารวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ ปามุชฺชํ ปามุชฺเช อสติ
ปามุชฺชวิปนฺนสฺส หตูปนิสา โหติ ปีติ ปีติยา อสติ ปีติวิปนฺนสฺส
หตูปนิสา โหติ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธิยา อสติ ปสฺสทฺธิวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ โหติ สุขํ สุเข อสติ สุขวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ
สมฺมาสมาธิ สมฺมาสมาธิมฺหิ อสติ สมฺมาสมาธิวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ โหติ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน
อสติ ยถาภูตญาณทสฺสนวิปนฺนสฺส หตูปนิสา โหติ
นิพฺพิทา นิพฺพิทาย อสติ นิพฺพิทาวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ วิราโค
วิราเค อสติ วิราควิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ
เสยฺยถาปิ อาวุโส รุกฺโข สาขาปลาสวิปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ น
ปาริปูรึ คจฺฉติ ตโจปิ เผคฺคุปิ สาโรปิ น ปาริปูรึ คจฺฉติ เอวเมว
โข อาวุโส ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ อวิปฺปฏิสาโร
อวิปฺปฏิสาเร อสติ อวิปฺปฏิสารวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ ฯเปฯ
วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ฯ สีลวโต อาวุโส สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน
โหติ อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร สติ อวิปฺปฏิสารสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ปามุชฺชํ ปามุชฺเช สติ ปมุชฺชสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ ปีติ ปีติยา สติ ปีติสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนา
โหติ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธิยา สติ ปสฺสทฺธิสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ
โหติ สุขํ สุเข สติ สุขสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ สมฺมาสมาธิ
สมฺมาสมาธิมฺหิ สติ สมฺมาสมาธิสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ
ยถาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน สติ ยถาภูตญาณทสฺสนสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ นิพฺพิทา นิพฺพิทาย สติ นิพฺพิทาสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ วิราโค วิราเค สติ วิราคสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ เสยฺยถาปิ อาวุโส
รุกฺโข สาขาปลาสสมฺปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ
ตโจปิ เผคฺคุปิ สาโรปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ เอวเมว โข อาวุโส
สีลวโต สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ อวิปฺปฏิสาโร
อวิปฺปฏิสาเร สติ อวิปฺปฏิสารสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ
โหติ ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
[๒๑๒] ๕ ตตฺร โข อายสฺมา อานนฺโท ภิกฺขู อามนฺเตสิ ฯเปฯ ทุสฺสีลสฺส
อาวุโส สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร
อสติ อวิปฺปฏิสารวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ ปามุชฺชํ ปามุชฺเช อสติ
ปามุชฺชวิปนฺนสฺส หตูปนิสา โหติ ปีติ ปีติยา อสติ ปีติวิปนฺนสฺส
หตูปนิสา โหติ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธิยา อสติ ปสฺสทฺธิวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ
โหติ สุขํ สุเข อสติ สุขวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ สมฺมาสมาธิ
สมฺมาสมาธิมฺหิ อสติ สมฺมาสมาธิวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ ยถาภูต-
ญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน อสติ ยถาภูตญาณทสฺสนวิปนฺนสฺส
หตูปนิสา โหติ นิพฺพิทา นิพฺพิทาย อสติ นิพฺพิทาวิปนฺนสฺส หตูปนิโส
โหติ วิราโค วิราเค อสติ วิราควิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ
เสยฺยถาปิ อาวุโส รุกฺโข สาขาปลาสวิปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ น
ปาริปูรึ คจฺฉติ ตโจปิ เผคฺคุปิ สาโรปิ น ปาริปูรึ คจฺฉติ เอวเมว
โข อาวุโส ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ อวิปฺปฏิสาโร
อวิปฺปฏิสาเร อสติ อวิปฺปฏิสารวิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ ฯเปฯ
วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ฯ
{๒๑๒.๑} สีลวโต อาวุโส สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน
โหติ อวิปฺปฏิสาโร อวิปฺปฏิสาเร สติ อวิปฺปฏิสารสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ปามุชฺชํ ปามุชฺเช สติ ปามุชฺชสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ ปีติ ปีติยา สติ ปีติสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธิยา สติ ปสฺสทฺธิสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ สุขํ สุเข สติ สุขสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน
โหติ สมฺมาสมาธิ สมฺมาสมาธิมฺหิ สติ สมฺมาสมาธิสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ยภาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน สติ
ยถาภูตญาณทสฺสนสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนา โหติ นิพฺพิทา
นิพฺพิทาย สติ นิพฺพิทาสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ วิราโค
วิราเค สติ วิราคสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ
เสยฺยถาปิ [๑]- รุกฺโข สาขาปลาสสมฺปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ
ปาริปูรึ คจฺฉติ ตโจปิ เผคฺคุปิ สาโรปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ เอวเมว โข
อาวุโส สีลวโต สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺโน โหติ อวิปฺปฏิสาโร
อวิปฺปฏิสาเร สติ อวิปฺปฏิสารสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ฯเปฯ
วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
[๒๑๓] ๖ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อกฺโกสกปริภาสโก อริยูปวาที
สพฺรหฺมจารีนํ อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ โส เอกาทสนฺนํ พฺยสนานํ
อญฺญตรํ พฺยสนํ น นิคจฺเฉยฺย กตเมสํ เอกาทสนฺนํ อนธิคตํ
นาธิคจฺฉติ อธิคตา ปริหายติ สทฺธมฺมสฺส น โวทายติ สทฺธมฺเมสุ
วา อธิมานิโก โหติ อนภิรโต วา พฺรหฺมจริยํ จรติ อญฺญตรํ
วา สงฺกิลิฏฺฐํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ สิกฺขํ วา ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ
คาฬฺหํ วา โรคาตงฺคํ ผุสติ อุมฺมาทํ วา ปาปุณาติ จิตฺตกฺเขปํ
สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อาวุโส ฯ
วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อกฺโกสกปริภาสโก
อริยูปวาที สพฺรหฺมจารีนํ อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ โส อิเมสํ
เอกาทสนฺนํ พฺยสนานํ อญฺญตรํ พฺยสนํ น นิคจฺเฉยฺยาติ ฯ
[๒๑๔] ๗ อถโข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ สิยา นุ โข ภนฺเต ภิกฺขุโน
ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส น
อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ
วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน อากาสานญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส น
อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น
เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส
ยมิทํ ๑- ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา
ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๑๔.๑} สิยา อานนฺท ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา
เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ
เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน
อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตน-
สญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยมฺปิทํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส
ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ
น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๑๔.๒} ยถากถํ ปน ภนฺเต สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ
เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน
อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตน-
สญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น
เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี อสฺส น
อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ
สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี
อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ เอวํสญฺญี โหติ เอตํ
สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสํขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวํ โข อานนฺท สิยา
ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส
น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ
วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน อากาสานญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส
น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี
อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา
ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๑๔.๓} อถโข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา
อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา
เยนายสฺมา สารีปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา
สารีปุตฺเตน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ เอตทโวจ สิยา นุ โข อาวุโส สารีปุตฺต ภิกฺขุโน ตถารูโป
สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ
น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ สิยา อาวุโส อานนฺท
ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี
อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ
มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
ยถากถํ ปนาวุโส สารีปุตฺต สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ
วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี
อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๑๔.๔} อิธาวุโส อานนฺท ภิกฺขุ เอวํสญฺญี โหติ เอตํ สนฺตํ
เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย
วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวํ โข อาวุโส อานนฺท สิยา ภิกฺขุโน
ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ
ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ
น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ อจฺฉริยํ อาวุโส อพฺภูตํ
อาวุโส ยตฺร หิ นาม สตฺถุ จ ๑- สาวกสฺส จ อตฺเถน อตฺถํ พฺยญฺชเนน
พฺยญฺชนํ สํสนฺทิสฺสติ สเมสฺสติ น วิคยฺหิสฺสติ ๒- ยทิทํ อคฺคปทสฺมึ
อิทานาหํ อาวุโส ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ อปุจฺฉึ ภควาปิ
เม [๓]- เอเตหิ ปเทหิ เอเตหิ พฺยญฺชเนหิ เอตมตฺถํ พฺยากาสิ
เสยฺยถาปิ อายสฺมา สารีปุตฺโต อจฺฉริยํ อาวุโส อพฺภูตํ อาวุโส
ยตฺร หิ นาม สตฺถุ จ สาวกสฺส จ อตฺเถน อตฺถํ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ
สํสนฺทิสฺสติ สเมสฺสติ น วิคยฺหิสฺสติ ยทิทํ อคฺคปทสฺมินฺติ ฯ
[๒๑๕] ๘ อถโข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ สิยา นุ โข
ภนฺเต ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา น จกฺขุํ มนสิกเรยฺย
น รูปํ มนสิกเรยฺย น โสตํ มนสิกเรยฺย น สทฺทํ มนสิกเรยฺย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เจว ฯ ๒ โป. วิคณฺหิสฺสติ ฯ ยุ. วิคฺคหิสฺสติ ฯ ๓ ม. เอเตหิ อกฺขเรหิ ฯ
น ฆานํ มนสิกเรยฺย น คนฺธํ มนสิกเรยฺย น ชิวฺหํ มนสิกเรยฺย
น รสํ มนสิกเรยฺย น กายํ มนสิกเรยฺย น โผฏฺฐพฺพํ มนสิกเรยฺย
น ปฐวึ มนสิกเรยฺย น อาปํ มนสิกเรยฺย น เตชํ มนสิกเรยฺย
น วายํ มนสิกเรยฺย น อากาสานญฺจายตนํ มนสิกเรยฺย น
วิญฺญาณญฺจายตนํ มนสิกเรยฺย น อากิญฺจญฺญายตนํ มนสิกเรยฺย
น เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ มนสิกเรยฺย น อิธโลกํ มนสิกเรยฺย
น ปรโลกํ มนสิกเรยฺย ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ
ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ น มนสิกเรยฺย มนสิ จ ปน
กเรยฺยาติ ฯ
{๒๑๕.๑} สิยา อานนฺท ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา น จกฺขุํ มนสิกเรยฺย น รูปํ มนสิกเรยฺย น โสตํ มนสิกเรยฺย
น สทฺทํ มนสิกเรยฺย น ฆานํ มนสิกเรยฺย น คนฺธํ มนสิกเรยฺย
น ชิวฺหํ มนสิกเรยฺย น รสํ มนสิกเรยฺย น กายํ มนสิกเรยฺย
น โผฏฺฐพฺพํ มนสิกเรยฺย น ปฐวึ มนสิกเรยฺย น อาปํ มนสิกเรยฺย
น เตชํ มนสิกเรยฺย น วายํ มนสิกเรยฺย น อากาสานญฺจายตนํ
มนสิกเรยฺย น วิญฺญาณญฺจายตนํ มนสิกเรยฺย น
อากิญฺจญฺญายตนํ มนสิกเรยฺย น เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
มนสิกเรยฺย น อิธโลกํ มนสิกเรยฺย น ปรโลกํ มนสิกเรยฺย ยมิทํ
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ น
มนสิกเรยฺย มนสิ จ ปน กเรยฺยาติ ฯ ยถากถํ ปน ภนฺเต สิยา
ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา น จกฺขุํ มนสิกเรยฺย
น รูปํ มนสิกเรยฺย ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ
ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ น มนสิกเรยฺย มนสิ จ ปน
กเรยฺยาติ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ เอวํ มนสิกโรติ เอตํ สนฺตํ เอตํ
ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย
วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวํ โข อานนฺท สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป
สมาธิปฏิลาโภ ยถา น จกฺขุํ มนสิกเรยฺย น รูปํ มนสิกเรยฺย
น โสตํ มนสิกเรยฺย น สทฺทํ มนสิกเรยฺย น ฆานํ มนสิกเรยฺย
น คนฺธํ มนสิกเรยฺย น ชิวฺหํ มนสิกเรยฺย น รสํ มนสิกเรยฺย
น กายํ มนสิกเรยฺย น โผฏฺฐพฺพํ มนสิกเรยฺย น ปฐวึ มนสิกเรยฺย
น อาปํ มนสิกเรยฺย น เตชํ มนสิกเรยฺย น วายํ มนสิกเรยฺย
น อากาสานญฺจายตนํ มนสิกเรยฺย น วิญฺญาณญฺจายตนํ
มนสิกเรยฺย น อากิญฺจญฺญายตนํ มนสิกเรยฺย น
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ มนสิกเรยฺย น อิธโลกํ มนสิกเรยฺย
น ปรโลกํ มนสิกเรยฺย ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ
อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ น มนสิกเรยฺย มนสิ จ ปน กเรยฺยาติ ฯ
[๒๑๖] ๙ เอกํ สมยํ ภควา นาทิเก ๑- วิหรติ อิญฺชกาวสเถ ๒- ฯ
อถโข อายสฺมา สนฺโธ ๓- เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข
อายสฺมนฺตํ สนฺธํ ภควา เอตทโวจ อาชานียฌายิตํ โข สนฺธ ฌาย ๔-
มา ขฬุงฺคฌายิตํ ๕- กถญฺจ สนฺธ ๖- ขฬุงฺคฌายิตํ โหติ อสฺสขฬุงฺโค
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นาติเก ฯ ๒ ม. ยุ. คิญฺชกาวสเถ ฯ ๓ โป. ม. สทฺโธ ฯ อิโต
@ปรํ เอวเมว ญาตพฺพํ ฯ ๔ โป. ฌายิตํ ฯ ยุ. ฌายถ ฯ ๕ ม. ยุ. ขฬุงฺกฌายิตํ ฯ
@๖ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
หิ สนฺธ โทณิยา พนฺโธ ๑- ยวสสฺสํ ยวสสฺสนฺติ ๒- ฌายติ ตํ กิสฺส
เหตุ น หิ สนฺธ อสฺสขฬุงฺคสฺส โทณิยา พนฺธสฺส เอวํ โหติ กึ
นุ โข มํ อชฺช อสฺสทมฺมสารถิ การณํ กาเรสฺสติ กิมสฺสาหํ ๓- ปฏิกโรมีติ
โส โทณิยา พนฺโธ ยวสสฺสํ ยวสสฺสนฺติ ๒- ฌายติ เอวเมว โข สนฺธ
อิเธกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโค อรญฺญคโตปิ รุกฺขมูลคโตปิ สุญฺญาคารคโตปิ
กามราคปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ กามราคปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ
กามราคสฺส นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ โส กามราคํ เยว อนนฺตรํ ๔-
กริตฺวา ฌายติ ปชฺฌายติ นิชฺฌายติ อวชฺฌายติ พฺยาปาทปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ .. ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ ...
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ ... วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ วิจิกิจฺฉาปเรเตน อุปฺปนฺนาย จ วิจิกิจฺฉาย นิสฺสรณํ
ยถาภูตํ นปฺปชานาติ โส วิจิกิจฺฉํเยว อนนฺตรํ กริตฺวา ฌายติ ปชฺฌายติ
นิชฺฌายติ อวชฺฌายติ โส ปฐวิมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ อาปมฺปิ นิสฺสาย
ฌายติ เตชมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ วายมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ
อากาสานญฺจายตนมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ วิญฺญาณญฺจายตนมฺปิ
นิสฺสาย ฌายติ อากิญฺจญฺญายตนมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ อิธโลกมฺปิ
นิสฺสาย ฌายติ ปรโลกมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ
มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ นิสฺสาย
ฌายติ เอวํ โข สนฺธ ปุริสขฬุงฺคฌายิตํ โหติ ฯ กถญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. พทฺโธ ฯ สพฺพตฺถ เอเสว นโย ฯ ๒ โป. ยวสสฺสํ วรสสฺสนฺติ .. ฯ
@ม. ยุ. ยวสํ ยวสนฺติ ฯ ๓ โป. กตมสสาหํ ฯ ๔ ม. ยุ. อนฺตรํ กริตฺวา ฯ
สนฺธ อาชานียฌายิตํ โหติ ภโทฺร หิ สนฺธ อสฺสาชานีโย โทณิยา
พนฺโธ น ยวสสฺสํ ยวสสฺสนฺติ ฌายติ ตํ กิสฺส เหตุ ภทฺรสฺส
หิ สนฺธ อสฺสาชานียสฺส โทณิยา พนฺธสฺส เอวํ โหติ กึ นุ โข
มํ อชฺช อสฺสทมฺมสารถิ การณํ กาเรสฺสติ กิมสฺสาหํ ปฏิกโรมีติ
โส โทณิยา พนฺโธ น ยวสสฺสํ ยวสสฺสนฺติ ฌายติ ภโทฺร หิ
สนฺธ อสฺสาชานีโย ยถา อิณํ ยถาพนฺธํ ยถา ชานิ ยถา กลี ๑- เอวํ
ปโตทสฺส อชฺโฌหรณํ สมนุปสฺสติ เอวเมว โข สนฺธ ภโทฺร
ปุริสาชานีโย อรญฺญคโตปิ รุกฺขมูลคโตปิ สุญฺญาคารคโตปิ น
กามราคปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ กามราคปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ
กามราคสฺส นิสฺสรณํ ยถาภูตํ ปชานาติ น พฺยาปาทปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ ... น ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ ... น
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ ... น วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ น วิจิกิจฺฉาปเรเตน อุปฺปนฺนาย จ วิจิกิจฺฉาย
นิสฺสรณํ ยถาภูตํ ปชานาติ โส เนว ปฐวึ นิสฺสาย ฌายติ น อาปํ
นิสฺสาย ฌายติ น เตชํ นิสฺสาย ฌายติ น วายํ นิสฺสาย ฌายติ น
อากาสานญฺจายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น วิญฺญาณญฺจายตนํ
นิสฺสาย ฌายติ น อากิญฺจญฺญายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น อิธโลกํ นิสฺสาย ฌายติ
น ปรโลกํ นิสฺสาย ฌายติ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ
ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ นิสฺสาย น ฌายติ ฌายติ จปน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยถา ชานึ ยถา ถลึ ฯ
เอวํฌายิญฺจปน สนฺธ ภทฺรํ ปุริสาชานียํ สอินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา
สปชาปติกา อารกาว นมสฺสนฺติ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
ยสฺส เตนาภิชานาม ยมฺปิ นิสฺสาย ฌายตีติ ๑- ฯ
[๒]- เอวํ วุตฺเต อายสฺมา สนฺโธ ภควนฺตํ เอตทโวจ กถํ ฌายี
ปน ภนฺเต ภโทฺร ปุริสาชานีโย ฌายติ โส เนว ปฐวึ นิสฺสาย
ฌายติ น อาปํ นิสฺสาย ฌายติ น เตชํ นิสฺสาย ฌายติ
น วายํ นิสฺสาย ฌายติ น อากาสานญฺจายตนํ นิสฺสาย ฌายติ
น วิญฺญาณญฺจายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น อากิญฺจญฺญายตนํ
นิสฺสาย ฌายติ น เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ นิสฺสาย ฌายติ
น อิธโลกํ นิสฺสาย ฌายติ น ปรโลกํ นิสฺสาย ฌายติ ยมิทํ
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ
นิสฺสาย น ฌายติ ฌายติ จปน กถํ ฌายิญฺจปน ภนฺเต ภทฺรํ
ปุริสาชานียํ สอินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา สปชาปติกา อารกาว
นมสฺสนฺติ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
ยสฺส เตนาภิชานาม ยมฺปิ นิสฺสาย ฌายตีติ ๓- ฯ
อิธ สนฺธ ภทฺรสฺส ปุริสาชานียสฺส ปฐวิยา ปฐวีสญฺญา วิภูตา
โหติ อาปสฺมึ อาโปสญฺญา วิภูตา โหติ เตชสฺมึ เตโชสญฺญา
วิภูตา โหติ วายสฺมึ วาโยสญฺญา วิภูตา โหติ อากาสานญฺจายตเน
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ม. ยุ. ฌายสีติ ฯ ๒ โป. เอวํ โข สทฺธ อาชานียฌายิตํ โหติ ฯ
อากาสานญฺจายตนสญฺญา วิภูตา โหติ วิญฺญาณญฺจายตเน
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา วิภูตา โหติ อากิญฺจญฺญายตเน
อากิญฺจญายตนสญฺญา วิภูตา โหติ เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญา วิภูตา โหติ อิธโลเก อิธโลกสญฺญา
วิภูตา โหติ ปรโลเก ปรโลกสญฺญา วิภูตา โหติ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ
วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ สญฺญา วิภูตา
โหติ เอวํฌายี โข สนฺธ ภโทฺร ปุริสาชานีโย เนว ปฐวึ นิสฺสาย
ฌายติ น อาปํ นิสฺสาย ฌายติ น เตชํ นิสฺสาย ฌายติ น วายํ
นิสฺสาย ฌายติ น อากาสานญฺจายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น
วิญฺญาณญฺจายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น อากิญฺจญฺญายตนํ นิสฺสาย
ฌายติ น เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ นิสฺสาย ฌายติ น อิธโลกํ
นิสฺสาย ฌายติ น ปรโลกํ นิสฺสาย ฌายติ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ
มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ นิสฺสาย น
ฌายติ ฌายติ จปน เอวํฌายิญฺจปน สนฺธ ภทฺรํ ปุริสาชานียํ
สอินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา สปชาปติกา อารกาว นมสฺสนฺติ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
ยสฺส เตนาภิชานาม ยมฺปิ นิสฺสาย ฌายตีติ ๑- ฯ
[๒๑๗] ๑๐ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ โมรนิวาเป
ปริพฺพาชการาเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ฌายสิติ ฯ
ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ตีหิ
ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี
อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ
กตเมหิ ตีหิ อเสกฺเขน ๑- สีลกฺขนฺเธน อเสกฺเขน สมาธิกฺขนฺเธน
อเสกฺเขน ปญฺญากฺขนฺเธน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี
อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ ฯ
{๒๑๗.๑} อปเรหิปิ ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ
อจฺจนฺตนิฏฺโฐ โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี
อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ กตเมหิ ตีหิ
อิทฺธิปาฏิหาริเยน อาเทสนาปาฏิหาริเยน อนุสาสนีปาฏิหาริเยน
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ
โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี อจฺจนฺตปริโยสาโน
เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ ฯ
{๒๑๗.๒} อปเรหิปิ ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ
อจฺจนฺตนิฏฺโฐ โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี
อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ กตเมหิ ตีหิ สมฺมาทิฏฺฐิยา
สมฺมาญาเณน สมฺมาวิมุตฺติยา อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี
อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สพฺพตฺถ วาเรสุ อเสเขน ฯ
{๒๑๗.๓} ทฺวีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ
โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ
เทวมนุสฺสานํ กตเมหิ ทฺวีหิ วิชฺชาย จรเณน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ทฺวีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อจฺจนฺตนิฏฺโฐ โหติ อจฺจนฺตโยคกฺเขมี
อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานํ
พฺรหฺมุนาเปสา ภิกฺขเว สนงฺกุมาเรน คาถา ภาสิตา
ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเนตสฺมึ เย โคตฺตปฏิสาริโน
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน โส เสฏฺโฐ เทวมานุเสติ ฯ
{๒๑๗.๔} สา โข ปเนสา ภิกฺขเว [๑]- สนงฺกุมาเรน คาถา สุคีตา โน ทุคฺคีตา
[๒]- สุภาสิตา โน ทุพฺภาสิตา อตฺถสญฺหิตา โน อนตฺถสญฺหิตา อนุมตา
มยา อหํ ภิกฺขเว เอวํ วทามิ
ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเนตสฺมึ เย โคตฺตปฏิสาริโน
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน โส เสฏฺโฐ เทวมานุเสติ ฯ
นิสฺสายวคฺโค ๓- ปฐโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ ๔-
กิมตฺถิยา ๕- เจตนา ตโย อุปนิสา พฺยสเนน ๖- จ
สญฺญามนสิกาโร เสกฺโข โมรนิวาปเนน จ ๗- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. พฺรหฺมุนา ฯ ๒ ม. คาถา ภาสิตา ... ฯ ๓ นิสฺสยวคฺโคติปิ ปาโฐ ฯ
@๔ ตตฺรุทฺทานนฺติปิ ปาโฐ ฯ ๕ โป. กิมตฺถิ ฯ ๖ โป. พฺยสเน ฯ ๗ ม. เทฺว สญฺญา
@มนสิกาโร สทฺโธ โมรนิวาปกนฺติ ฯ ยุ. สญฺญามนสิการา เสโข โมรนิวาปเนน จาติ ฯ
ทุติยวคฺโค ทุติโย
[๒๑๘] ๑๑ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู ภควโต
จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ
ปกฺกมิสฺสตีติ ฯ อสฺโสสิ โข มหานาโม สกฺโก สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู
ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ
ปกฺกมิสฺสตีติ อถโข มหานาโม สกฺโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข มหานาโม สกฺโก ภควนฺตํ เอตทโวจ สุตเมตํ ภนฺเต
สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร ภควา
เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ เตสํ โน ภนฺเต นานาวิหาเรหิ
วิหรตํ เกน วิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ ฯ
{๒๑๘.๑} สาธุ สาธุ มหานาม เอตํ โข มหานาม ตุมฺหากํ
ปฏิรูปํ กุลปุตฺตานํ ยํ ตุเมฺห ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาถ
เตสํ โน ภนฺเต นานาวิหาเรหิ วิหรตํ เกน วิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ
สทฺโธ โข มหานาม อาราธโก โหติ โน อสทฺโธ อารทฺธวิริโย อาราธโก
โหติ โน กุสีโต อุปฏฺฐิตสติ อาราธโก โหติ โน มุฏฺฐสฺสติ สมาหิโต
อาราธโก โหติ โน อสมาหิโต ปญฺญวา อาราธโก โหติ โน
ทุปฺปญฺโญ อิเมสุ โข ตฺวํ มหานาม ปญฺจสุ ธมฺเมสุ ปติฏฺฐาย ฉ ธมฺเม
อุตฺตรึ ภาเวยฺยาสิ อิธ ตฺวํ มหานาม ตถาคตํ อนุสฺสเรยฺยาสิ อิติปิ โส
ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู
อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ยสฺมึ
มหานาม สมเย อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ
สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ
โหติ ตถาคตํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม อริยสาวโก
ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ
ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย
สุขํ เวทิยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ มหานาม
อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย
ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน พุทฺธานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
ปุน จปรํ ตฺวํ มหานาม ธมฺมํ อนุสฺสเรยฺยาสิ สฺวากฺขาโต
ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ๑-
ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก
ธมฺมํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส
ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ ธมฺมํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม
อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ
ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ
ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โอปเนยฺยิโก ฯ
อยํ วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต
วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน
ธมฺมานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๑๘.๒} ปุน จปรํ ตฺวํ มหานาม สงฺฆํ อนุสฺสเรยฺยาสิ สุปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆ อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ญายปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆ สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ยทิทํ จตฺตาริ
ปุริสยุคานิ อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย
ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ เนวสฺส
ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ
สงฺฆํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ
อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส
ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ
สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย
ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ
วิหรติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน สงฺฆานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๑๘.๓} ปุน จปรํ ตฺวํ มหานาม อตฺตโน สีลานิ อนุสฺสเรยฺยาสิ อขณฺฑานิ
อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิญฺญูปสฏฺฐานิ อปรามฏฺฐานิ
สมาธิสํวตฺตนิกานีติ ๑- ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก สีลํ อนุสฺสรติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ
สมเย จิตฺตํ โหติ สีลํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม
อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ
ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ
ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ มหานาม
อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย
ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน สีลานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๑๘.๔} ปุน จปรํ ตฺวํ มหานาม อตฺตโน จาคํ อนุสฺสเรยฺยาสิ
ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิตาย ปชาย
วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสามิ มุตฺตจาโค ปยตปาณี ๑-
โวสฺสคฺครโต ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตติ ยสฺมึ มหานาม สมเย
อริยสาวโก จาคํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ จาคํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข
ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ
ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย
ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ
วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ
สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปยตปาณิ ฯ
จาคานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๑๘.๕} ปุน จปรํ ตฺวํ มหานาม เทวตา อนุสฺสเรยฺยาสิ สนฺติ
เทวา จาตุมฺมหาราชิกา สนฺติ เทวา ตาวตึสา สนฺติ เทวา ยามา สนฺติ
เทวา ตุสิตา สนฺติ เทวา นิมฺมานรติโน สนฺติ เทวา ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน
สนฺติ เทวา พฺรหฺมกายิกา สนฺติ เทวา ตทุตฺตริ ๑- ยถารูปาย สทฺธาย
สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปฺปนฺนา ๒- มยฺหมฺปิ ตถารูปา
สทฺธา สํวิชฺชติ ยถารูเปน สีเลน สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ
อุปฺปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูปํ สีลํ สํวิชฺชติ ยถารูเปน สุเตน สมนฺนาคตา
ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปฺปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูปํ สุตํ
สํวิชฺชติ ยถารูเปน จาเคน สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา
ตตฺถ อุปฺปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูโป จาโค สํวิชฺชติ ยถารูปาย
ปญฺญาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปฺปนฺนา
มยฺหมฺปิ ตถารูปา ปญฺญา สํวิชฺชตีติ ยสฺมึ มหานาม สมเย
อริยสาวโก อตฺตโน จ ตาสญฺจ เทวตานํ สทฺธญฺจ สีลญฺจ สุตญฺจ
จาคญฺจ ปญฺญญฺจ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ เทวตา อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต
โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ
ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส
กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. ตตุตฺตริ ฯ ๒ โป. ยุ. อุปปนฺนา ฯ ม. ตตฺถูปปนฺนา ฯ สพฺพตฺถ
@เอวํ ญาตพฺพํ ฯ
อยํ วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต
วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตสมาปนฺโน
เทวตานุสฺสตึ ภาเวตีติ ฯ
[๒๑๙] ๑๒ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน มหานาโม สกฺโก คิลานา วุฏฺฐิโต
โหติ อจิรวุฏฺฐิโต เคลญฺญา ฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา
ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน
จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ ฯ อสฺโสสิ โข มหานาโม สกฺโก สมฺพหุลา
กิร ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร ภควา
เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ อถโข มหานาโม สกฺโก เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข มหานาโม สกฺโก ภควนฺตํ เอตทโวจ
สุตเมตํ ภนฺเต สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ
นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ เตสํ โน
ภนฺเต นานาวิหาเรหิ วิหรตํ เกน วิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ ฯ
{๒๑๙.๑} สาธุ สาธุ มหานาม เอตํ โข มหานาม ตุมฺหากํ ปฏิรูปํ
กุลปุตฺตานํ ยํ ตุเมฺห ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาถ เตสํ โน
ภนฺเต นานาวิหาเรหิ วิหรตํ เกน วิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ สทฺโธ โข
มหานาม อาราธโก โหติ โน อสทฺโธ อารทฺธวิริโย อาราธโก โหติ
โน กุสีโต อุปฏฺฐิตสติ อาราธโก โหติ โน มุฏฺฐสฺสติ สมาหิโต อาราธโก
โหติ โน อสมาหิโต ปญฺญวา อาราธโก โหติ โน ทุปฺปญฺโญ
อิเมสุ โข ตฺวํ มหานาม ปญฺจสุ ธมฺเมสุ ปติฏฺฐาย ฉ ธมฺเม อุตฺตรึ
ภาเวยฺยาสิ อิธ ตฺวํ มหานาม ตถาคตํ อนุสฺสเรยฺยาสิ อิติปิ โส
ภควา ฯเปฯ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ยสฺมึ มหานาม
สมเย อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย
ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ
ตถาคตํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ
อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส
ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ
เวทิยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อิมํ โข ตฺวํ มหานาม พุทฺธานุสฺสตึ
คจฺฉนฺโตปิ ภาเวยฺยาสิ ฐิโตปิ ภาเวยฺยาสิ นิสินฺโนปิ ภาเวยฺยาสิ
สยาโนปิ ภาเวยฺยาสิ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐหนฺโตปิ ภาเวยฺยาสิ
ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺโตปิ ภาเวยฺยาสิ ฯ
{๒๑๙.๒} ปุน จปรํ ตฺวํ มหานาม ธมฺมํ อนุสฺสเรยฺยาสิ ... สงฺฆํ
อนุสฺสเรยฺยาสิ ... อตฺตโน สีลานิ อนุสฺสเรยฺยาสิ ... อตฺตโน จาคํ
อนุสฺสเรยฺยาสิ ... เทวตา อนุสฺสเรยฺยาสิ สนฺติ เทวา จาตุมฺมหาราชิกา
สนฺติ เทวา ... ตทุตฺตริ ยถารูปาย สทฺธาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต
จุตา ตตฺถ อุปฺปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูปา สทฺธา สํวิชฺชติ ยถารูเปน สีเลน ...
สุเตน ... จาเคน ... ปญฺญาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ
อุปฺปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูปา ปญฺญา สํวิชฺชตีติ ยสฺมึ มหานาม
สมเย อริยสาวโก อตฺตโน จ ตาสญฺจ เทวตานํ สทฺธญฺจ สีลญฺจ
สุตญฺจ จาคญฺจ ปญฺญญฺจ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย
ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ
เทวตา อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ
อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส
ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทิยติ
สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อิมํ โข ตฺวํ มหานาม เทวตานุสฺสตึ
คจฺฉนฺโตปิ ภาเวยฺยาสิ ฐิโตปิ ภาเวยฺยาสิ นิสินฺโนปิ ภาเวยฺยาสิ
สยาโนปิ ภาเวยฺยาสิ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐหนฺโตปิ ภาเวยฺยาสิ
ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺโตปิ ภาเวยฺยาสีติ ฯ
[๒๒๐] ๑๓ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา สาวตฺถิยํ วสฺสาวาสํ
อุปคนฺตุกาโม โหติ ฯ อสฺโสสิ โข นนฺทิโย สกฺโก ภควา กิร
สาวตฺถิยํ วสฺสาวาสํ อุปคนฺตุกาโมติ อถโข นนฺทิยสฺส สกฺกสฺส
เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํปิ สาวตฺถิยํ วสฺสาวาสํ อุปคจฺเฉยฺยํ ตตฺถ
กมฺมนฺตญฺเจว อธิฏฺฐหิสฺสามิ ภควนฺตญฺจ ลจฺฉามิ กาเลน กาลํ
ทสฺสนายาติ ฯ อถโข ภควา สาวตฺถิยํ วสฺสาวาสํ อุปคจฺฉิ ๑- ฯ
นนฺทิโยปิ โข สกฺโก สาวตฺถิยํ วสฺสาวาสํ อุปคจฺฉิ ตตฺถ กมฺมนฺตญฺเจว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. อุปคญฺฉิ ฯ
อธิฏฺฐาย ๑- ภควนฺตญฺจ ลจฺฉติ ๒- กาเลน กาลํ ทสฺสนาย ฯ เตน โข
ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร
ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ ฯ อสฺโสสิ โข นนฺทิโย
สกฺโก สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร
ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ อถโข นนฺทิโย สกฺโก
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข นนฺทิโย สกฺโก ภควนฺตํ
เอตทโวจ สุตเมตํ ภนฺเต สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ภควโต จีวรกมฺมํ
กโรนฺติ นิฏฺฐิตจีวโร ภควา เตมาสจฺจเยน จาริกํ ปกฺกมิสฺสตีติ
เตสํ โน ภนฺเต นานาวิหาเรหิ วิหรตํ เกน วิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ ฯ
{๒๒๐.๑} สาธุ สาธุ นนฺทิย เอตํ โข นนฺทิย ตุมฺหากํ
ปฏิรูปํ กุลปุตฺตานํ ยํ ตุเมฺห ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาถ
เตสํ โน ภนฺเต นานาวิหาเรหิ วิหรตํ เกน วิหาเรน วิหาตพฺพนฺติ
สทฺโธ โข นนฺทิย อาราธโก โหติ โน อสทฺโธ สีลวา อาราธโก
โหติ โน ทุสฺสีโล อารทฺธวิริโย อาราธโก โหติ โน กุสีโต อุปฏฺฐิตสติ
อาราธโก โหติ โน มุฏฺฐสฺสติ สมาหิโต อาราธโก โหติ โน
อสมาหิโต ปญฺญวา อาราธโก โหติ โน ทุปฺปญฺโญ อิเมสุ โข เต
นนฺทิย ฉสุ ธมฺเมสุ ปติฏฺฐาย ปญฺจสุ ธมฺเมสุ อชฺฌตฺตํ สติ
อุปฏฺฐเปตพฺพา ๓- อิธ ตฺวํ นนฺทิย ตถาคตํ อนุสฺสเรยฺยาสิ
อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อธิฏฺฐาสิ ฯ ๒ ม. ยุ. ลภิ ฯ ๓ ม. สพฺพตฺถ วาเรสุ อุปฏฺฐาเปตพฺพา ฯ
โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ
อิติ โข เต นนฺทิย ตถาคตํ อารพฺภ อชฺฌตฺตํ สติ อุปฏฺฐเปตพฺพา ฯ
{๒๒๐.๒} ปุน จปรํ ตฺวํ นนฺทิย ธมฺมํ อนุสฺสเรยฺยาสิ สฺวากฺขาโต
ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ
เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ อิติ โข เต นนฺทิย ธมฺมํ อารพฺภ อชฺฌตฺตํ สติ
อุปฏฺฐเปตพฺพา ฯ
{๒๒๐.๓} ปุน จปรํ ตฺวํ นนฺทิย กลฺยาณมิตฺเต อนุสฺสเรยฺยาสิ
ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม ยสฺส [๑]- กลฺยาณมิตฺตา อนุกมฺปกา
อตฺถกามา โอวาทกา อนุสาสกาติ อิติ โข เต นนฺทิย กลฺยาณมิตฺเต
อารพฺภ อชฺฌตฺตํ สติ อุปฏฺฐเปตพฺพา ฯ
{๒๒๐.๔} ปุน จปรํ ตฺวํ นนฺทิย อตฺตโน จาคํ อนุสฺสเรยฺยาสิ
ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิตาย ปชาย
วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสามิ มุตฺตจาโค ปยตปาณี
โวสฺสคฺครโต ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตติ อิติ โข เต นนฺทิย จาคํ
อารพฺภ อชฺฌตฺตํ สติ อุปฏฺฐเปตพฺพา ฯ
{๒๒๐.๕} ปุน จปรํ ตฺวํ นนฺทิย เทวตา อนุสฺสเรยฺยาสิ ยา ตา ๒-
เทวตา อติกฺกมฺเมว กพฬีการภกฺขานํ ๓- เทวตานํ สหพฺยตํ อญฺญตรํ
มโนมยํ กายํ อุปปนฺนา ตา กรณียํ อตฺตโน น สมนุปสฺสนฺติ กตสฺส วา
ปฏิจฺจยํ เสยฺยถาปิ นนฺทิย ภิกฺขุ อสมยวิมุตฺโต อกรณียํ อตฺตโน
น สมนุปสฺสติ กตสฺส วา ปฏิจฺจยํ เอวเมว โข นนฺทิย ยา ตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เมสทฺโท ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ๓ ม. กพฬีการาหารภกฺขานํ ฯ
เทวตา อติกฺกมฺเมว กพฬีการภกฺขานํ เทวานํ สหพฺยตํ อญฺญตรํ
มโนมยํ กายํ อุปปนฺนา ตา กรณียํ อตฺตโน น สมนุปสฺสนฺติ กตสฺส วา
ปฏิจฺจยนฺติ อิติ โข เต นนฺทิย เทวตา อารพฺภ อชฺฌตฺตํ สติ อุปฏฺฐเปตพฺพา
อิเมหิ โข นนฺทิย เอกาทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก ปชหเตว
ปาปเก อกุสเล ธมฺเม น อุปาทิยติ เสยฺยถาปิ นนฺทิย กุมฺโภ นิกฺกุชฺโช
โน วนฺตํ ปจฺจามสติ ๑- เสยฺยถาปิ นนฺทิย ติณา อคฺคิ มุตฺโต ฑหญฺเญว
คจฺฉติ โน ทฑฺฒํ ปจฺจุทาวตฺตติ เอวเมว โข นนฺทิย อิเมหิ เอกาทสหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก ปชหเตว ปาปเก อกุสเล ธมฺเม น
อุปาทิยตีติ ฯ
[๒๒๑] ๑๔ อถโข อายสฺมา สุภูติ สทฺเธน ภิกฺขุนา สทฺธึ เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ สุภูตึ ภควา เอตทโวจ
โก นาม อยํ สุภูติ ภิกฺขูติ ฯ สทฺโธ นามายํ ภนฺเต ภิกฺขุ สทฺธสฺส ๒-
อุปาสกสฺส ปุตฺโต สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโตติ ฯ
กจฺจิ ปนายํ สุภูติ สทฺโธ ภิกฺขุ สทฺธสฺส อุปาสกสฺส ปุตฺโต สทฺธา
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สนฺทิสฺสติ สทฺธาปทาเนสูติ ฯ
เอตสฺส ภควา กาโล เอตสฺส สุคต กาโล ภควา สทฺธสฺส
สทฺธาปทานานิ ภาเสยฺย อิทานาหํ ชานิสฺสามิ ยทิ วา อยํ ภิกฺขุ
สนฺทิสฺสติ สทฺธาปทาเนสุ ยทิ วา โนติ ฯ เตนหิ สุภูติ สุณาหิ สาธุกํ
มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา สุภูติ ภควโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปจฺจาวมติ ฯ ๒ ม. สุทตฺตสฺส ฯ อิโต ปรํ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ
ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ อิธ สุภูติ ภิกฺขุ สีลวา โหติ
ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ
สีลวา โหติ ฯเปฯ สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ อิทมฺปิ สุภูติ
สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๑} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ สุตธโร สุตสนฺนิจโย
เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ ตถารูปาสฺส
ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธตา วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ ฯเปฯ ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๒} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต โหติ กลฺยาณสหาโย
กลฺยาณสมฺปวงฺโก ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต โหติ กลฺยาณสหาโย
กลฺยาณสมฺปวงฺโก อิทมฺปิ ๑- สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๓} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ สุวโจ โหติ โสวจสฺสกรเณหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ขโม ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนึ ยมฺปิ สุภูติ
ภิกฺขุ สุวโจ โหติ โสวจสฺสกรเณหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ขโม
ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนึ อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๔} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ
กึกรณียานิ ตตฺถ ทกฺโข โหติ อนลโส ตตฺรุปายาย วีมํสาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอตฺถนฺตเร สุภูตีติ ทิสฺสติ ฯ
สมนฺนาคโต อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ ยานิ ตานิ
สพฺรหฺมจารีนํ ฯเปฯ อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส
สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๕} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ ธมฺมกาโม โหติ ปิยสมุทาหาโร
อภิธมฺเม อภิวินเย อุฬารปามุชฺโช ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ ธมฺมกาโม โหติ
ปิยสมุทาหาโร อภิธมฺเม อภิวินเย อุฬารปามุชฺโช อิทมฺปิ สุภูติ
สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๖} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ อารทฺธวิริโย วิหรติ อกุสลานํ
ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม
อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ อารทฺธวิริโย วิหรติ ฯเปฯ
อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๗} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี
ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุวิหารานํ
นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส
สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๘} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ
เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ
ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ทสปิ ชาติโย วีสมฺปิ ชาติโย ตึสมฺปิ ชาติโย
จตฺตาฬีสมฺปิ ชาติโย ปญฺญาสมฺปิ ชาติโย ชาติสตมฺปิ ชาติสหสฺสมฺปิ
ชาติสตสหสฺสมฺปิ อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ วิวฏฺฏกปฺเป
อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป อมุตฺราสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส
ตโตจุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ
เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต
อิธุปฺปนฺโนติ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ
ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ
เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๙} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน
ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต
ปชานาติ อิเม วต โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา
วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ
อุปวาทกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปนฺนา อิเม วา ปน
โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา
มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺฐิกา
สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนาติ อิติ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน
หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค
สตฺเต ปชานาติ ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน ฯเปฯ
ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหติ ฯ
{๒๒๑.๑๐} ปุน จปรํ สุภูติ ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ยมฺปิ สุภูติ ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา ฯเปฯ สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรติ อิทมฺปิ สุภูติ สทฺธสฺส สทฺธาปทานํ โหตีติ ฯ
เอวํ วุตฺเต อายสฺมา สุภูติ ภควนฺตํ เอตทโวจ ยานิมานิ ภนฺเต
ภควตา สทฺธสฺส สทฺธาปทานานิ ภาสิตานิ สํวิชฺชนฺติ ตานิ อิมสฺส
ภิกฺขุโน อยญฺจ ภิกฺขุ เอเตสุ สนฺทิสฺสติ อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ สีลวา โหติ
ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ
ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ พหุสฺสุโต
โหติ สุตธโร สุตสนฺนิจโย เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา
ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธตา
วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธา อยํ ภนฺเต
ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต [๑]- กลฺยาณสหาโย กลฺยาณสมฺปวงฺโก
อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ สุวโจ [๒]- โสวจสฺสกรเณหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ขโม ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนึ อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ ยานิ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. โหติ ฯ
ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ กึกรณียานิ ตตฺถ ทกฺโข โหติ
อนลโส ตตฺรุปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ
อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ ธมฺมกาโม โหติ ปิยสมุทาหาโร อภิธมฺเม อภิวินเย
อุฬารปามุชฺโช อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ อารทฺธวิริโย วิหรติ ถามวา
ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ
จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี
โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ
อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ อยํ ภนฺเต
ภิกฺขุ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค
สตฺเต ปชานาติ อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา ฯเปฯ สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ยานิมานิ ภนฺเต ภควตา สทฺธสฺส สทฺธาปทานานิ
ภาสิตานิ สํวิชฺชนฺติ ตานิ อิมสฺส ภิกฺขุโน อยญฺจ ภิกฺขุ เอเตสุ
สนฺทิสฺสตีติ ฯ สาธุ สาธุ สุภูติ เตนหิ ตฺวํ สุภูติ อิมินา สทฺเธน
ภิกฺขุนา สทฺธึ วิหเรยฺยาสิ ยทา จ ตฺวํ สุภูติ อากงฺเขยฺยาสิ ตถาคตํ
ทสฺสนาย อิมินา จ สทฺเธน ภิกฺขุนา สทฺธึ อุปสงฺกเมยฺยาสิ ตถาคตํ
ทสฺสนายาติ ฯ
[๒๒๒] ๑๕ เมตฺตาย ภิกฺขเว เจโตวิมุตฺติยา อาเสวิตาย ภาวิตาย
พหุลีกตาย ยานีกตาย วตฺถุกตาย อนุฏฺฐิตาย ปริจิตาย สุสมารทฺธาย
เอกาทสานิสํสา ปาฏิกงฺขา กตเม เอกาทส สุขํ สุปติ สุขํ
ปฏิพุชฺฌติ น ปาปกํ สุปินํ ปสฺสติ มนุสฺสานํ ปิโย โหติ อมนุสฺสานํ
ปิโย โหติ เทวตา รกฺขนฺติ นาสฺส อคฺคิ วา วิสํ วา สตฺถํ วา กมติ ตุวฏฺฏํ
จิตฺตํ สมาธิยติ มุขวณฺโณ วิปฺปสีทติ อสมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ อุตฺตรึ
อปฺปฏิวิชฺฌนฺโต พฺรหฺมโลกูปโค โหติ เมตฺตาย ภิกฺขเว เจโตวิมุตฺติยา
อาเสวิตาย ภาวิตาย พหุลีกตาย ยานีกตาย วตฺถุกตาย อนุฏฺฐิตาย
ปริจิตาย สุสมารทฺธาย อิเม เอกาทสานิสํสา ปาฏิกงฺขาติ ฯ
[๒๒๓] ๑๖ เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท เวสาลิยํ วิหรติ
เวฬุวคามเก ฯ เตน โข ปน สมเยน ทสโม ๑- คหปติ อฏฺฐกนาคโร
ปาตลิปุตฺตํ อนุปฺปตฺโต โหติ เกนจิเทว กรณีเยน อถโข ทสโม
คหปติ อฏฺฐกนาคโร เยน กุกฺกุฏาราโม เยน อญฺญตโร ภิกฺขุ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ กหํ นุ โข ภนฺเต
อายสฺมา อานนฺโท เอตรหิ วิหรติ ทสฺสนกามา หิ มยํ ภนฺเต
อายสฺมนฺตํ อานนฺทนฺติ ฯ เอโส คหปติ อายสฺมา อานนฺโท เวสาลิยํ
วิหรติ เวฬุวคามเกติ ฯ
{๒๒๓.๑} อถโข ทสโม คหปติ อฏฺฐกนาคโร ปาตลิปุตฺเต
ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา เยน เวสาลิเวฬุวคามโก เยนายสฺมา อานนฺโท
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ทสโม คหปติ อฏฺฐกนาคโร อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ เอตทโวจ อตฺถิ นุ โข ภนฺเต อานนฺท เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อสโม ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตํ วา
จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ
วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ อตฺถิ [๑]- คหปติ เตน
ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม
สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส
วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ
{๒๒๓.๒} กตโม ปน ภนฺเต อานนฺท เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา
อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ
อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ อิธ คหปติ ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ
วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อิทํ ๒- โข ปฐมํ
ฌานํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ
อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ฐิโต
อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ เตเนว
ธมฺมราเคน ตาย ธมฺมนนฺทิยา ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ
ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา
อยํ ๓- โข คหปติ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โขสทฺโท ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. อิทมฺปิ ฯ ๓ ม. ยุ. อยมฺปิ ฯ
เอกธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา
อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ
อนุปาปุณาติ ฯ
ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ
สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ
ทุติยํ ฌานํ ... ตติยํ ฌานํ ... จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อิทมฺปิ โข จตุตฺถํ ฌานํ อภิสงฺขตํ
อภิสญฺเจตยิตํ ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ
นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ
โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ เตเนว ธมฺมราเคน ตาย
ธมฺมนนฺทิยา ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา
โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา
อยมฺปิ โข คหปติ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ
วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา
อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๒๓.๓} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ เมตฺตาสหคเตน เจตสา
เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ
อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน
เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน
ผริตฺวา วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ
อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา ยํ [๑]- ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ
ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ
ปาปุณาติ โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ เตเนว ธมฺมราเคน
ตาย ธมฺมนนฺทิยา ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา
โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา
อยมฺปิ โข คหปติ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ
วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา
อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๒๓.๔} ปุน จ ปรํ คหปติ ภิกฺขุ กรุณาสหคเตน เจตสา ...
มุทิตาสหคเตน เจตสา ... อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ
ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ
ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา
วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา
วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข อุเปกฺขาเจโตวิมุตฺติ อภิสงฺขตา
อภิสญฺเจตยิตา ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ
@เชิงอรรถ: ๑ สพฺพวาเรสุ โขสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ
โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ เตเนว ธมฺมราเคน ตาย ธมฺมนนฺทิยา
ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ
ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา อยมฺปิ โข คหปติ เตน
ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม
สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส
วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๒๓.๕} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา อนนฺโต
อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติ อภิสงฺขตา
อภิสญฺเจตยิตา ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ
นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ
โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ เตเนว ธมฺมราเคน ตาย ธมฺมนนฺทิยา
ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ
ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา อยมฺปิ โข คหปติ
เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม
สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส
วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ
อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๒๓.๖} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺญาณนฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ
อยมฺปิ โข อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติ อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา
ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ
ปชานาติ โส ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ โน เจ อาสวานํ
ขยํ ปาปุณาติ เตเนว ธมฺมราเคน ตาย ธมฺมนนฺทิยา ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ
ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา อยมฺปิ โข คหปติ
เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม
สมฺมทกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส
วิหรโต อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปริกฺขีณา วา อาสวา ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตํ วา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ
{๒๒๓.๗} เอวํ วุตฺเต ทสโม คหปติ อฏฺฐกนาคโร อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ เอตทโวจ เสยฺยถาปิ ภนฺเต อานนฺท ปุริโส เอกํ นิธิมุขํ
คเวสนฺโต สกิเทว เอกาทส นิธิมุขานิ อธิคจฺเฉยฺย เอวเมว โข อหํ ภนฺเต
เอกํ อมตทฺวารํ คเวสนฺโต สกิเทว เอกาทสนฺนํ อมตทฺวารานํ อลตฺถํ
สวนาย เสยฺยถาปิ ภนฺเต ปุริสสฺส อคารํ เอกาทสทฺวารํ โส ตสฺมึ
อคาเร อาทิตฺเต เอกเมเกน ๑- ทฺวาเรน สกฺกุเณยฺย อตฺตานํ โสตฺถึ
กาตุํ เอวเมว โข อหํ ภนฺเต อิเมสํ เอกาทสนฺนํ อมตทฺวารานํ
เอกเมเกน ๑- อมตทฺวาเรน สกฺกุณิสฺสามิ อตฺตานํ โสตฺถึ กาตุํ
อิเม หิ นาม ภนฺเต อญฺญติตฺถิยา อาจริยสฺส อาจริยธนํ ปริเยสิสฺสนฺติ
กึ ปนาหํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปูชํ กริสฺสามีติ อถโข ทสโม คหปติ
อฏฺฐกนาคโร เวสาลิกญฺจ ปาตลิปุตฺตกญฺจ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา
ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ
เอกเมกญฺจ ภิกฺขุํ ปจฺเจกทุสฺสยุเคน อจฺฉาเทสิ อายสฺมนฺตญฺจ
อานนฺทํ ติจีวเรน อายสฺมโต จ อานนฺทสฺส ปญฺจสตํ วิหารํ การาเปสีติ ฯ
[๒๒๔] ๑๗ เอกาทสหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก
อภพฺโพ โคคณํ ปริหริตุํ ผาติกาตุํ ๒- กตเมหิ เอกาทสหิ อิธ ภิกฺขเว
โคปาลโก น รูปญฺญู โหติ น ลกฺขณกุสโล โหติ น อาสาฏิกํ
สาเฏตา ๓- โหติ น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ น ธูมํ กตฺตา โหติ
น ติตฺถํ ชานาติ น ปีตํ ชานาติ น วีถึ ชานาติ น โคจรกุสโล
โหติ อนวเสสโทหี [๔]- โหติ เย เต อุสภา โคปิตโร โคปรินายกา
เต น อติเรกปูชาย ปูเชตา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ
องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก อภพฺโพ โคคณํ ปริหริตุํ ผาติกาตุํ
เอวเมว โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ
อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิตุํ กตเมหิ เอกาทสหิ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น รูปญฺญู โหติ น ลกฺขณกุสโล โหติ น
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอกเมเกนปิ ฯ ๒ ม. สพฺพวาเรสุ ผาตึ กาตุํ ฯ ๓ โป. สพฺพวาเรสุ
@สาเทตา ฯ ม. หาเรตา ฯ ๔ ม. จสทฺโท อตฺถิ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ น ธูมํ กตฺตา โหติ
น ติตฺถํ ชานาติ น ปีตํ ชานาติ น วีถึ ชานาติ น โคจรกุสโล โหติ
อนวเสสโทหี โหติ เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู จิรปพฺพชิตา
สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เต น อติเรกปูชาย ปูเชตา โหติ ฯ
{๒๒๔.๑} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น รูปญฺญู โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ยงฺกิญฺจิ รูปํ [๑]- จตฺตาริ จ ๒- มหาภูตานิ จตุนฺนญฺจ
มหาภูตานํ อุปาทายรูปนฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุ น รูปญฺญู โหติ ฯ
{๒๒๔.๒} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ลกฺขณกุสโล โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ กมฺมลกฺขโณ พาโล กมฺมลกฺขโณ ปณฺฑิโตติ ยถาภูตํ
นปฺปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ลกฺขณกุสโล โหติ ฯ
{๒๒๔.๓} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ อธิวาเสติ น ปชหติ น วิโนเทติ
น พฺยนฺตีกโรติ น อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ ... อุปฺปนฺนํ
วิหึสาวิตกฺกํ ... อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม อธิวาเสติ
น ปชหติ น วิโนเทติ น พฺยนฺตีกโรติ น อนภาวํ คเมติ เอวํ โข
ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ ฯ
{๒๒๔.๔} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ อนุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สพฺพํ ตํ รูปํ ฯ ๒ โป. ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย น ปฏิปชฺชติ น
รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย น สํวรํ อาปชฺชติ ๑- โสเตน สทฺทํ
สุตฺวา ... ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ... ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ... กาเยน
โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา ... มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย นิมิตฺตคฺคาหี โหติ
อนุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ
อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส
สํวราย น ปฏิปชฺชติ น รกฺขติ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย น สํวรํ
อาปชฺชติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ ฯ
{๒๒๔.๕} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ธูมํ กตฺตา โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ น ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน ปเรสํ เทเสตา
โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ธูมํ กตฺตา โหติ ฯ
{๒๒๔.๖} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ติตฺถํ ชานาติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา
มาติกาธรา เต กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา น ปริปุจฺฉติ น
ปริปญฺหติ อิทํ ภนฺเต กถํ อิมสฺส โก อตฺโถติ ตสฺส เต อายสฺมนฺโต
อวิวฏญฺเจว น วิวรนฺติ อนุตฺตานีกตญฺจ น อุตฺตานีกโรนฺติ
อเนกวิหิเตสุ [๒]- กงฺขฏฺฐานิเยสุ ธมฺเมสุ กงฺขํ น ปฏิวิโนเทนฺติ
เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ติตฺถํ ชานาติ ฯ
{๒๒๔.๗} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น ปีตํ ชานาติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย เทสิยมาเน น ลภติ อตฺถเวทํ น ลภติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ... สํวรํ นาปชฺชติ ฯ อปรํปิ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ ๒ ม. ยุ. จสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
ธมฺมเวทํ น ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ปีตํ น ชานาติ ๑- ฯ
{๒๒๔.๘} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น วีถึ ชานาติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุ น วีถึ ชานาติ ฯ
{๒๒๔.๙} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น โคจรกุสโล โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน ยถาภูตํ นปฺปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุ น โคจรกุสโล โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๐} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนวเสสโทหี โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ สทฺธา คหปติกา อภิหฏฺฐุํ ปวาเรนฺติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน ๒- ตตฺร ภิกฺขเว ๓- ภิกฺขุ มตฺตํ
น ชานาติ ปฏิคฺคหณาย เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนวเสสโทหี โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๑} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู
จิรปพฺพชิตา สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เต น อติเรกปูชาย ปูเชตา
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู จิรปพฺพชิตา
สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เตสุ น เมตฺตํ กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐาเปติ
อาวีเจว ๔- รโห จ น เมตฺตํ วจีกมฺมํ ... น เมตฺตํ มโนกมฺมํ
ปจฺจุปฏฺฐาเปติ อาวีเจว รโห จ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู เถรา
รตฺตญฺญู จิรปพฺพชิตา สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เต น ๕- อติเรกปูชาย
ปูเชตา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. น ปีตํ ชานาติ ฯ ๒ ม. จีวร ... ปริกฺขาเรหิ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
@๓ ม. ยุ. อาลปนมิทํ นตฺถิ ฯ ๔ โป. ม. สพฺพวาเรสุ อาวิเจว ฯ ๕ ม. น เต ฯ
ภิกฺขุ อภพฺโพ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิตุํ ฯ
{๒๒๔.๑๒} เอกาทสหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก
ภพฺโพ โคคณํ ปริหริตุํ ผาติกาตุํ กตเมหิ เอกาทสหิ อิธ ภิกฺขเว
โคปาลโก รูปญฺญู โหติ ลกฺขณกุสโล โหติ อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ
วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ ธูมํ กตฺตา โหติ ติตฺถํ ชานาติ ปีตํ ชานาติ
วีถึ ชานาติ โคจรกุสโล โหติ สาวเสสโทหี โหติ เย เต อุสภา
โคปิตโร โคปรินายกา เต อติเรกปูชาย ปูเชตา โหติ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว เอกาทสหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก ภพฺโพ โคคณํ
ปริหริตุํ ผาติกาตุํ เอวเมว โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ ภพฺโพ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิตุํ
กตเมหิ เอกาทสหิ อิธ [๑]- ภิกฺขุ รูปญฺญู โหติ ลกฺขณกุสโล โหติ
อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ ธูมํ กตฺตา
โหติ ติตฺถํ ชานาติ ปีตํ ชานาติ วีถึ ชานาติ โคจรกุสโล
โหติ สาวเสสโทหี โหติ เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู จิรปพฺพชิตา
สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เต อติเรกปูชาย ปูเชตา โหติ กถญฺจ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ รูปญฺญู โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยงฺกญฺจิ รูปํ
จตฺตาริ จ มหาภูตานิ จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปนฺติ
ยถาภูตํ ปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ รูปญฺญู โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๓} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ลกฺขณกุสโล
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กมฺมลกฺขโณ พาโล กมฺมลกฺขโณ
ปณฺฑิโตติ ยถาภูตํ ปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ภิกฺขเว ฯ
ลกฺขณกุสโล โหติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ
พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ ... อุปฺปนฺนํ
วิหึสาวิตกฺกํ ... อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม นาธิวาเสติ
ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ เอวํ โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อาสาฏิกํ สาเฏตา โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๔} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา
ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ
รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ...
ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ... ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ... กาเยน โผฏฺฐพฺพํ
ผุสิตฺวา ... มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา
อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ มนินฺทฺริยํ
มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๕} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธูมํ กตฺตา โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน ปเรสํ เทเสตา โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ธูมํ กตฺตา โหติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ติตฺถํ ชานาติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา
เต กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉติ [๑]- อิทํ ภนฺเต กถํ อิมสฺส
โก อตฺโถติ ตสฺส เต อายสฺมนฺโต อวิวฏญฺเจว วิวรนฺติ อนุตฺตานีกตญฺจ
อุตฺตานีกโรนฺติ อเนกวิหิเตสุ [๒]- กงฺขฏฺฐานิเยสุ ธมฺเมสุ กงฺขํ
วิโนเทนฺติ ๓- ปฏิวิโนเทนฺติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ติตฺถํ ชานาติ ฯ
{๒๒๔.๑๖} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปีตํ ชานาติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย เทสิยมาเน ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ
ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปีตํ ชานาติ ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วีถึ ชานาติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ
มคฺคํ ยถาภูตํ ปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ วีถึ ปชานาติ ฯ
กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โคจรกุสโล โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จตฺตาโร
สติปฏฺฐาเน ยถาภูตํ ปชานาติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ โคจรกุสโล
โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๗} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สาวเสสโทหี โหติ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ สทฺธา คหปติกา อภิหฏฺฐุํ ปวาเรนฺติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน ตตฺร ภิกฺขุ มตฺตํ ชานาติ
ปฏิคฺคหณาย เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สาวเสสโทหี โหติ ฯ
{๒๒๔.๑๘} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู
จิรปพฺพชิตา สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เต อติเรกปูชาย ปูเชตา
โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู ๔- เถรา รตฺตญฺญู จิรปพฺพชิตา
สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เตสุ เมตฺตํ กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐาเปติ
อาวีเจว รโห จ เมตฺตํ วจีกมฺมํ ... เมตฺตํ มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐาเปติ
อาวีเจว รโห จ เอวํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปริปญฺหติ ฯ ๒ ม. จสทฺโท ฯ ๓ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
@๔ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู จิรปพฺพชิตา สงฺฆปิตโร
สงฺฆปรินายกา เต อติเรกปูชาย ปูเชตา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
เอกาทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุฑฺฒึ
วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิตุนฺติ ฯ
[๒๒๕] ๑๘ อถโข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ เอกมนฺตํ
นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ สิยา นุ โข ภนฺเต
ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี
อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี
อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน
อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี
อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี
จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๒๕.๑} สิยา ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา
เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี
จ ปน อสฺสาติ ฯ ยถากถํ ปน ภนฺเต สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป
สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ
น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๒๕.๒} อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํสญฺญี โหติ เอตํ สนฺตํ เอตํ
ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย ๑-
วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวํ โข สิยา ภิกฺขเว ๒- ภิกฺขุโน ตถารูโป
สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ
อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี
อสฺส น อากาสานญฺจายตเน อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น
วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส
น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ
ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
[๒๒๖] ๑๙ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ
ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ สิยา
นุ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ
ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สพฺพวาเรสุ ตณฺหากฺขโย ฯ ๒ ม. ยุ. ภิกฺขเว สิยา ฯ
เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน
อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี
อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน
อสฺสาติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณา
สาธุ วต ภนฺเต ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ
ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ เตนหิ ภิกฺขเว สุณาถ สาธุกํ
มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
ภควา เอตทโวจ สิยา ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๒๖.๑} ยถากถํ ปน ภนฺเต สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน
อสฺสาติ ฯ
{๒๒๖.๒} อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํสญฺญี โหติ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ
ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ
นิพฺพานนฺติ เอวํ โข ภิกฺขเว สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น
เตชสฺมึ เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส
น อากาสานญฺจายตเน อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส
น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส
น อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส
น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี
อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ
มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
[๒๒๗] ๒๐ อถโข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยนายสฺมา สารีปุตฺโต เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สารีปุตฺเตน สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข
เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ เอตทโวจุํ สิยา นุ โข อาวุโส
สารีปุตฺต ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ
ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี
อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน
อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส
น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี
จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๒๗.๑} สิยา อาวุโส ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ
วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี
อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ ยถากถํ ปนาวุโส สารีปุตฺต สิยา
ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี
อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ
มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๒๗.๒} อิธ อาวุโส ภิกฺขุ เอวํ สญฺญี โหติ เอตํ สนฺตํ
เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวํ โข อาวุโส สิยา
ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี
อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี
อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส น อากาสานญฺจายตเน
อากาสานญฺจายตนสญฺญี อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี
อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี
จ ปน อสฺสาติ ฯ
[๒๒๘] ๒๑ ตตฺร โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ
สิยา นุ โข อาวุโส ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา
เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี
อสฺส น เตชสฺมึ เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี
อสฺส น อากาสานญฺจายตเน อากาสานญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี
อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ
อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน
อสฺสาติ ฯ ทูรโตปิ โข มยํ อาวุโส อาคจฺเฉยฺยาม อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส สนฺติเก เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺถมญฺญาตุํ
สาธุ วตายสฺมนฺตํเยว สารีปุตฺตํ ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส
อตฺโถ อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
เตนหาวุโส ตํ ๑- สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวมาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
อายสฺมา สารีปุตฺโต เอตทโวจ สิยา อาวุโส ภิกฺขุโน ตถารูโป
สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา
ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ ยถากถํ
ปนาวุโส สารีปุตฺต สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ยถา เนว ปฐวิยํ ปฐวีสญฺญี อสฺส ฯเปฯ ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ
วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี
อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
{๒๒๘.๑} อิธ อาวุโส ภิกฺขุ เอวํสญฺญี โหติ เอตํ สนฺตํ
เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ เอวมฺปิ ๑- โข อาวุโส
สิยา ภิกฺขุโน ตถารูโป สมาธิปฏิลาโภ ยถา เนว ปฐวิยํ
ปฐวีสญฺญี อสฺส น อาปสฺมึ อาโปสญฺญี อสฺส น
เตชสฺมึ เตโชสญฺญี อสฺส น วายสฺมึ วาโยสญฺญี อสฺส
น อากาสานญฺจายตเน อากาสานญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น วิญฺญาณญฺจายตเน วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญี
อสฺส น อากิญฺจญฺญายตเน อากิญฺจญฺญายตนสญฺญี อสฺส
น เนวสญฺญานาสญฺญายตเน เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญี
อสฺส น อิธโลเก อิธโลกสญฺญี อสฺส น ปรโลเก ปรโลกสญฺญี
อสฺส ยมิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ
มนสา ตตฺราปิ น สญฺญี อสฺส สญฺญี จ ปน อสฺสาติ ฯ
ทุติยวคฺโค ทุติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
เทฺว มหานามา จ นนฺทิเยน สุภูตินา จ เมตฺตา
ทสโม โคปาลโก จตฺตาโร จ สมาธิโนติ ๒-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอวํ โข ฯ ๒ ม. เทฺว วุตฺตา มหานาเมน นนฺทิเยน สุภูตินา
@ เมตฺตา อฏฺฐโก โคปาโล จตฺตาโร จ สมาธินาติ
@ ยุ. เทฺว มหานามา นนฺทิเยน สุภูตินา จ เมตฺตา
@ ทสโม เจว โคปาโล จตฺตาโร จ สมาธิโนติ ฯ
ปณฺณาสกาสงฺคหิตา สุตฺตนฺตา
[๒๒๙] ๒๒ เอกาทสหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก
อภพฺโพ โคคณํ ปริหริตุํ ผาติกาตุํ กตเมหิ เอกาทสหิ อิธ ภิกฺขเว
โคปาลโก น รูปญฺญู โหติ น ลกฺขณกุสโล โหติ น อาสาฏิกํ
สาเฏตา โหติ น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหติ น ธูมํ กตฺตา โหติ
น ติตฺถํ ชานาติ น ปีตํ ชานาติ น วิถึ ชานาติ น โคจรกุสโล
โหติ อนวเสสโทหี โหติ เย เต อุสภา โคปิตโร โคปรินายกา
เต น อติเรกปูชาย ปูเชตา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ
องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก อภพฺโพ โคคณํ ปริหริตุํ ผาติกาตุํ
เอวเมว โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ
อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ อนิจฺจานุปสฺสี วิหริตุํ ฯเปฯ อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ
ทุกฺขานุปสฺสี วิหริตุํ อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ อนตฺตานุปสฺสี วิหริตุํ
อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ ขยานุปสฺสี วิหริตุํ อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ วยานุปสฺสี
วิหริตุํ อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ วิราคานุปสฺสี วิหริตุํ อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ
นิโรธานุปสฺสี วิหริตุํ อภพฺโพ จกฺขุสฺมึ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
วิหริตุํ อภพฺโพ โสตสฺมึ ฆานสฺมึ ชิวฺหาย กายสฺมึ มนสฺมึ รูเปสุ
สทฺเทสุ คนฺเธสุ รเสสุ โผฏฺฐพฺเพสุ ธมฺเมสุ จกฺขุวิญฺญาเณ
โสตวิญฺญาเณ ฆานวิญฺญาเณ ชิวฺหาวิญฺญาเณ กายวิญฺญาเณ
มโนวิญฺญาเณ จกฺขุสมฺผสฺเส โสตสมฺผสฺเส ฆานสมฺผสฺเส
ชิวฺหาสมฺผสฺเส กายสมฺผสฺเส มโนสมฺผสฺเส จกฺขุสมฺผสฺสชาย
เวทนาย โสตสมฺผสฺสชาย เวทนาย ฆานสมฺผสฺสชาย เวทนาย
ชิวฺหาสมฺผสฺสชาย เวทนาย กายสมฺผสฺสชาย เวทนาย
มโนสมฺผสฺสชาย เวทนาย รูปสญฺญาย สทฺทสญฺญาย
คนฺธสญฺญาย รสสญฺญาย โผฏฺฐพฺพสญฺญาย ธมฺมสญฺญาย
รูปสญฺเจตนาย สทฺทสญฺเจตนาย คนฺธสญฺเจตนาย รสสญฺเจตนาย
โผฏฺฐพฺพสญฺเจตนาย ธมฺมสญฺเจตนาย รูปตณฺหาย สทฺทตณฺหาย
คนฺธตณฺหาย รสตณฺหาย โผฏฺฐพฺพตณฺหาย ธมฺมตณฺหาย
รูปวิตกฺเก สทฺทวิตกฺเก คนฺธวิตกฺเก รสวิตกฺเก โผฏฺฐพฺพวิตกฺเก
ธมฺมวิตกฺเก รูปวิจาเร สทฺทวิจาเร คนฺธวิจาเร รสวิจาเร
โผฏฺฐพฺพวิจาเร ธมฺมวิจาเร อนิจฺจานุปสฺสี วิหริตุํ ทุกฺขานุปสฺสี
วิหริตุํ อนตฺตานุปสฺสี วิหริตุํ ขยานุปสฺสี วิหริตุํ วยานุปสฺสี
วิหริตุํ วิราคานุปสฺสี วิหริตุํ นิโรธานุปสฺสี วิหริตุํ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
วิหริตุนฺติ ฯ
[๒๓๐] ๒๓ เอกาทสหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต โคปาลโก
ภพฺโพ โคคณํ ปริหริตุํ ผาติกาตุํ กตเมหิ เอกาทสหิ อิธ ภิกฺขเว
โคปาลโก รูปญฺญู โหติ ฯเปฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เอกาทสหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพว จกฺขุสฺมึ อนิจฺจานุปสฺสี วิหริตุํ ฯเปฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี วิหริตุนฺติ ฯ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย เอกาทส
ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม เอกาทส ปฐมชฺฌานํ ทุติยชฺฌานํ
ตติยชฺฌานํ จตุตฺถชฺฌานํ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ กรุณาเจโตวิมุตฺติ
มุทิตาเจโตวิมุตฺติ อุเปกฺขาเจโตวิมุตฺติ อากาสานญฺจายตนํ
วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย
อิเม เอกาทส ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ๑- ฯ
[๒๓๑] ๒๔ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ๒- ปริญฺญาย
ปริกฺขยาย ปหานาย ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย จาคาย
ปฏินิสฺสคฺคาย อิเม เอกาทส ธมฺมา ภาเวตพฺพา โทสสฺส
โมหสฺส โกธสฺส อุปนาหสฺส มกฺขสฺส ปฬาสสฺส อิสฺสาย
มจฺฉริยสฺส มายาย สาเฐยฺยสฺส ถมฺภสฺส สารมฺภสฺส มานสฺส
มทสฺส ปมาทสฺส อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย
ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย อิเม
เอกาทส ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา
เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
นวสุตฺตสหสฺสานิ ภิยฺโย ปญฺจสตานิ จ
สตฺตปญฺญาสสุตฺตนฺตา องฺคุตฺตรสมายุตาติ ฯ
เอกาทสกนิปาโต นิฏฺฐิโต ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้าที่ ๒๘๓-๓๙๓.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=24&item=165&items=67&modeTY=2
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=24&item=165&items=67&modeTY=2&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=24&item=165&items=67&modeTY=2
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=24&item=165&items=67&modeTY=2
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=24&i=165
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=8477
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=8477
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_24
บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
