พระไตรปิฏกเล่มที่ ๒๕ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต
หน้าที่ ๗๐๘-๗๑๓.

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	[๘๖๘] บุคคลใดไม่มีความถือว่าเป็นของตนในโลก
	          เมื่อไม่มีความถือว่าเป็นของตน ย่อมไม่เศร้าโศก
	          ไม่ถึงความลำเอียงในธรรมทั้งหลาย
	          บุคคลนั้นแล เรียกว่า ผู้สงบ
ปุราเภทสูตรที่ ๑๐ จบ
๑๑. กลหวิวาทสูตร๑-
ว่าด้วยการทะเลาะวิวาท
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๖๙] การทะเลาะ การวิวาท ความคร่ำครวญ
	          ความเศร้าโศก ความตระหนี่ ความถือตัว
	          ความดูหมิ่น และวาจาส่อเสียด มีมาจากไหน
	          กิเลสเหล่านั้นมีมาจากไหน
	          ขอเชิญพระองค์โปรดตรัสบอกเหตุนั้น
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๐] การทะเลาะ การวิวาท ความคร่ำครวญ
	          ความเศร้าโศก ความตระหนี่ ความถือตัว
	          ความดูหมิ่น และวาจาส่อเสียด มีมาจากสิ่งเป็นที่รัก๒-
	          การทะเลาะ การวิวาท ประกอบในความตระหนี่
	          มีมาจากสิ่งเป็นที่รัก
	          เมื่อการวิวาทเกิดขึ้นแล้ว ก็มีวาจาส่อเสียดเกิดขึ้น
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๙๗-๑๑๒/๒๙๗-๓๓๗
@๒ สิ่งเป็นที่รัก มีความหมาย ๒ อย่าง คือ (๑) สัตว์ หมายถึงมารดา บิดา พี่ น้อง บุตร ธิดา เป็นต้น
@(๒) สังขาร หมายถึงรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ที่ชอบใจ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๙๘/๓๐๑-๓๐๒)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๑] สิ่งเป็นที่รักในโลกมีอะไรเป็นต้นเหตุ
	          และชนเหล่าใดท่องเที่ยวไปในโลกเพราะความโลภ
	          ความโลภของชนเหล่านั้น มีอะไรเป็นต้นเหตุ
	          ความหวังและความสำเร็จหวังใด จะมีแก่นรชนในภพหน้า
	          ความหวังและความสำเร็จหวังนั้น มีอะไรเป็นต้นเหตุ
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๒] สิ่งเป็นที่รักในโลกมีความพอใจเป็นต้นเหตุ
	          และชนเหล่าใดท่องเที่ยวไปในโลกเพราะความโลภ
	          ความโลภของชนเหล่านั้นมีความพอใจเป็นต้นเหตุ
	          ความหวังและความสำเร็จหวังใด จะมีแก่นรชนในภพหน้า
	          ความหวังและความสำเร็จหวังของนรชนนั้น
	          มีความพอใจนี้เป็นต้นเหตุ
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๓] ฉันทะในโลกมีต้นเหตุมาจากไหน
	          และความตัดสินใจมีมาจากไหน
	          อนึ่ง ความโกรธ ความเป็นคนพูดเท็จ
	          และความสงสัย มีมาจากอะไร
	          และธรรมเหล่าใดพระสมณะตรัสไว้แล้ว
	          ธรรมเหล่านั้นมีมาจากอะไร
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๔] ชนทั้งหลายในโลกพูดถึงสิ่งใดว่า น่าดีใจ น่าเสียใจ
	          ฉันทะก็จะมีขึ้นเพราะอาศัยสิ่งนั้น
	          ชนในโลกมองเห็นความเสื่อมและความเจริญในรูปทั้งหลายแล้ว
	          ย่อมทำการตัดสินใจ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	[๘๗๕] ธรรมแม้เหล่านี้ คือ ความโกรธ
	          ความเป็นคนพูดเท็จ และความสงสัย
	          ย่อมมีในเมื่อความดีใจและความเสียใจทั้งสองมีอยู่
	          บุคคลผู้มีสงสัยพึงศึกษาเพื่อทางแห่งญาณ๑-
	          และธรรมเหล่าใดพระสมณะทรงทราบแล้วตรัสไว้
	          ธรรมเหล่านั้น เมื่อความดีใจและความเสียใจทั้งสองมีอยู่ก็มีมา
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๖] ความดีใจและความเสียใจมีต้นเหตุมาจากไหน
	          เมื่ออะไรไม่มี ความดีใจและความเสียใจเหล่านั้นจึงไม่มี
@เชิงอรรถ :
@๑ ญาณ ในที่นี้หมายถึงญาณ ๑๖ (โสฬสญาณ) ความหยั่งรู้ที่เกิดขึ้นแก่ผู้เจริญวิปัสสนาตามลำดับ
@ตั้งแต่ต้นจนถึงที่สุด คือ (๑) นามรูปปริจเฉทญาณ (ญาณกำหนดรู้นามและรูป) (๒) ปัจจยปริคคหญาณ
@(ญาณกำหนดรู้ปัจจัยของนามและรูป) (๓) สัมมสนญาณ (ญาณกำหนดรู้ด้วยพิจารณาเห็นนามและรูปโดย
@ไตรลักษณ์) (๔) อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความเกิดและความดับ) (๕) ภังคานุ-
@ปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความสลายเห็นว่าสังขารทั้งปวงล้วนจะต้องสลายไปหมด) (๖) ภยตูปัฏ-
@ฐานญาณ (ญาณอันมองเห็นสังขารปรากฏเป็นของน่ากลัว เพราะล้วนแต่จะต้องสลายไปไม่ปลอดภัยทั้งสิ้น)
@(๗) อาทีนวานุปัสสนาญาณ (ญาณอันคำนึงเห็นสังขารทั้งปวงนั้นว่าเป็นโทษ) (๘) นิพพิทานุปัสสนาญาณ
@(ญาณอันคำนึงเห็นด้วยความหน่าย) (๙) มุญจิตุกัมยตาญาณ (ญาณอันคำนึงด้วยใคร่จะพ้นไปเสีย เมื่อ
@หน่ายสังขารทั้งหลายแล้ว ย่อมปรารถนาที่จะพ้นไปเสียจากสังขารเหล่านั้น) (๑๐) ปฏิสังขานุปัสสนาญาณ
@(ญาณอันคำนึงพิจารณาหาทาง เพื่อมองหาอุบายที่จะปลดเปลื้องออก) (๑๑) สังขารุเปกขาญาณ (ญาณ
@อันเป็นไปโดยความเป็นกลางต่อสังขาร ไม่ยินดียินร้ายต่อสังขารทั้งหลาย) (๑๒) สัจจานุโลมิกญาณ หรือ
@อนุโลมญาณ (ญาณอันเป็นไปโดยอนุโลม ได้แก่การหยั่งรู้อริยสัจ) (๑๓) โคตรภูญาณ (ญาณหยั่งรู้ที่เป็น
@หัวต่อแห่งการข้ามพ้นจากภาวะปุถุชน เข้าสู่ภาวะอริยบุคคล) (๑๔) มัคคญาณ ญาณในอริยมรรค (ความ
@หยั่งรู้ที่ให้สำเร็จภาวะอริยบุคคลแต่ละขั้น) (๑๕) ผลญาณ ญาณในอริยผล (ความหยั่งรู้ที่เป็นผลสำเร็จของ
@พระอริยบุคคลชั้นนั้นๆ) (๑๖) ปัจจเวกขณญาณ (ญาณหยั่งรู้ด้วยการพิจารณาทบทวน สำรวจรู้มรรคผล
@กิเลสที่ละแล้ว กิเลสที่เหลืออยู่และนิพพาน) (ขุ.ป. (แปล) ๓๑/๑-๖๕/๗-๑๐๙, วิสุทฺธิ. ๒/๖๖๒-๘๐๔/๒๕๐-๓๕๐)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๑๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	          ขอพระองค์จงตรัสบอกเรื่องความไม่มีและความมีว่า
	          มีต้นเหตุมาจากสิ่งใดแก่ข้าพระองค์
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๗] ความดีใจและความเสียใจมีต้นเหตุมาจากผัสสะ
	          เมื่อผัสสะไม่มี ความดีใจและความเสียใจเหล่านี้จึงไม่มี
	          เราขอบอกเรื่องคือความไม่มีและความมีนี้ว่า
	          มีต้นเหตุมาจากผัสสะแก่เธอ
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๘] ผัสสะในโลกมีต้นเหตุมาจากไหน
	          และความยึดถือมีมาจากไหน
	          เมื่ออะไรไม่มี ความยึดถือว่าเป็นของเราจึงไม่มี
	          เมื่ออะไรไม่มี ผัสสะจึงไม่ถูกต้อง
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๙] เพราะอาศัยนามและรูป ผัสสะจึงเกิดขึ้น
	          ความยึดถือมีต้นเหตุมาจากความปรารถนา
	          เมื่อความปรารถนาไม่มี ความยึดถือว่าเป็นของเราจึงไม่มี
	          เมื่อรูปไม่มี ผัสสะจึงไม่ถูกต้อง
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๘๐] เมื่อบุคคลดำเนินอย่างไร รูปจึงไม่มี
	          สุขและทุกข์จะไม่มีได้อย่างไร
	          สุขและทุกข์ย่อมไม่มีโดยวิธีการใด
	          ขอพระองค์โปรดตรัสบอกวิธีการนั้นแก่ข้าพระองค์
	          ข้าพระองค์มีความตั้งใจว่า จะรู้วิธีการนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๑๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๘๑] บุคคลไม่เป็นผู้มีสัญญาโดยสัญญาปกติ
	          ไม่เป็นผู้มีสัญญาโดยสัญญาผิดปกติ
	          เป็นผู้ไม่มีสัญญาก็มิใช่ ปราศจากสัญญาก็มิใช่
	          เมื่อบุคคลดำเนินอย่างนี้ รูปจึงไม่มี
	          เพราะส่วนแห่งธรรมเป็นเครื่องเนิ่นช้ามีต้นเหตุมาจากสัญญา
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๘๒] ข้าพระองค์ได้ทูลถามธรรมใดแล้ว
	          พระองค์ก็ได้ตรัสตอบธรรมนั้นแก่ข้าพระองค์แล้ว
	          ข้าพระองค์ขอทูลถามธรรมอื่นอีก
	          ขอเชิญพระองค์โปรดตรัสบอกธรรมนั้นด้วยเถิด
	          สมณพราหมณ์บางพวกอ้างตนว่าเป็นบัณฑิตในโลกนี้
	          พากันกล่าวความหมดจดของยักษ์๑-
	          ด้วยอรูปสมาบัติเท่านั้นหรือหนอว่า เป็นธรรมอันเลิศ
	          หรือว่าสมณพราหมณ์บางพวก กล่าวถึงความหมดจดอย่างอื่นว่า
	          เยี่ยมกว่าอรูปสมาบัตินี้
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๘๓] สมณพราหมณ์บางพวกอ้างตนว่า เป็นบัณฑิตในโลกนี้
	          พากันกล่าวความหมดจดของยักษ์
	          ด้วยอรูปสมาบัติเท่านั้นว่า เป็นธรรมอันเลิศ
	          บรรดาสมณพราหมณ์เหล่านั้น
	          สมณพราหมณ์อีกพวกหนึ่งก็อ้างตนว่า เป็นผู้ฉลาด
	          พากันกล่าวความสงบในความไม่มีอะไรเหลือ
@เชิงอรรถ :
@๑ ยักษ์ ในที่นี้หมายถึงสัตว์ นรชน มานพ บุรุษ บุคคล ผู้มีชีวิต ผู้เกิด ผู้เป็นไปตามกรรม มนุษย์
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๑๐/๓๓๓)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๑๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๒. จูฬวิยูหสูตร
	[๘๘๔] มุนีผู้มีปัญญาเครื่องพิจารณานั้น รู้จักสมณพราหมณ์
	          ผู้เป็นเจ้าลัทธิเหล่านี้ว่า เป็นผู้เข้าไปอาศัยทิฏฐิ
	          และรู้จักทิฏฐิเป็นที่อาศัย
	          นักปราชญ์ครั้นรู้จักแล้ว ก็หลุดพ้นไม่ถึงการวิวาท
	          ไม่กลับมาในภพน้อยภพใหญ่
กลหวิวาทสูตรที่ ๑๑ จบ
๑๒. จูฬวิยูหสูตร๑-
ว่าด้วยการวิวาทกันเพราะทิฏฐิสูตรเล็ก
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๘๕] สมณพราหมณ์เจ้าลัทธิบางพวก
	          ยึดถืออยู่เฉพาะทิฏฐิของตนๆ
	          ถือแล้วก็อ้างตัวว่า เป็นคนฉลาด พูดกันไปต่างๆ ว่า
	          บุคคลใดรู้อย่างนี้ บุคคลนั้นชื่อว่า รู้ธรรมแล้ว
	          บุคคลใดคัดค้านธรรมนี้ บุคคลนั้นชื่อว่า ยังไม่สำเร็จกิจ
	[๘๘๖] สมณพราหมณ์เหล่านั้นถืออย่างนี้ แล้วก็พากันวิวาท
	          และกล่าวว่า คนอื่นเป็นคนพาล ไม่ฉลาด
	          วาทะของสมณพราหมณ์เหล่านี้
	          วาทะไหนเป็นเรื่องจริงกันหนอ
	          เพราะสมณพราหมณ์เหล่านี้ทั้งหมด
	          ต่างก็อ้างตัวว่า เป็นคนฉลาด
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๘๗] คนพาลไม่ยอมรับธรรมของผู้อื่นเลย
	          เป็นคนต่ำทราม มีปัญญาทราม
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๑๓-๑๒๙/๓๓๘-๓๖๑
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๑๓}

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับ มจร. เล่มที่ ๒๕ หน้าที่ ๗๐๘-๗๑๓.
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_page.php?book=25&page=708&pages=6&edition=mcu
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=25&A=19113
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_line.php?B=25&A=19113#p708
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ 25 :-
https://84000.org/tipitaka/read/?index_25
https://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu25
https://84000.org/tipitaka/english/?index_25