พระไตรปิฏกเล่มที่ ๓๓ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๕ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย อปทาน ภาค ๒ -พุทธวังสะ-จริยาปิฎก
หน้าที่ ๔๒๖-๔๓๘.

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
๘. เขมาเถริยาปทาน
ประวัติในอดีตชาติของพระเขมาเถรี
	(พระเขมาเถรี เมื่อจะประกาศประวัติในอดีตชาติของตน จึงกล่าวว่า)
	[๒๘๙]         พระชินเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ
	          ผู้มีพระจักษุในธรรมทั้งปวง ทรงเป็นผู้นำ
	          เสด็จอุบัติขึ้นแล้วในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐ นับจากกัปนี้ไป
	[๒๙๐]         ครั้งนั้น หม่อมฉันเกิดในตระกูลเศรษฐี
	          มีความรุ่งเรืองด้วยรัตนะต่างๆ ในกรุงหงสวดี
	          เป็นผู้เพียบพร้อมด้วยความสุขมาก
	[๒๙๑]         หม่อมฉันเข้าไปเฝ้าพระมหาวีระพระองค์นั้นแล้ว
	          ได้ฟังพระธรรมเทศนา
	          แต่นั้นหม่อมฉันเกิดความเลื่อมใส
	          ได้ถึงพระชินเจ้าเป็นสรณะ
	[๒๙๒]         หม่อมฉันได้วิงวอนมารดาบิดาแล้ว
	          จึงทูลนิมนต์พระชินเจ้าผู้ทรงเป็นผู้นำวิเศษ
	          พร้อมทั้งสาวกให้เสวยและฉันตลอด ๗ วัน
	[๒๙๓]         เมื่อ ๗ วันล่วงไปแล้ว
	          พระผู้มีพระภาคผู้ทรงเป็นสารถีฝึกนรชน
	          ทรงตั้งภิกษุณีรูปหนึ่ง
	          ซึ่งสูงสุดฝ่ายภิกษุณีผู้มีปัญญามากในเอตทัคคะ
	[๒๙๔]         หม่อมฉันได้ฟังเรื่องนั้นแล้ว มีความยินดี
	          ทำสักการะพระพุทธเจ้า
	          ผู้แสวงหาคุณอันยิ่งใหญ่พระองค์นั้นอีก
	          แล้วหมอบลงปรารถนาตำแหน่งนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๒๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๒๙๕]         แต่นั้น พระชินเจ้าพระองค์นั้นตรัสกะหม่อมฉันว่า
	          “ความปรารถนาของเธอจักสำเร็จ
	          สักการะที่เธอทำแล้วแก่เรา
	          พร้อมทั้งพระสงฆ์นี้มีผลประมาณไม่ได้
	[๒๙๖]         ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐ นับจากกัปนี้ไป
	          พระศาสดาพระนามว่าโคดม ตามพระโคตร
	          ทรงสมภพในราชสกุลโอกกากราช จักอุบัติขึ้นในโลก
	[๒๙๗]         สตรีผู้นี้จักเป็นภิกษุณีมีนามว่าเขมา
	          เป็นธรรมทายาทของพระศาสดาพระองค์นั้น
	          เป็นโอรสที่ธรรมเนรมิต จักได้ตำแหน่งอันเลิศนี้”
	[๒๙๘]         ด้วยกรรมที่หม่อมฉันได้ทำไว้ดีแล้วนั้น
	          และด้วยเจตนาที่ตั้งไว้มั่น
	          หม่อมฉันละกายมนุษย์แล้ว
	          จึงได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
	[๒๙๙]         หม่อมฉันจุติจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์นั้นแล้วไปเกิดในสวรรค์ชั้นยามา
	          จุติจากสวรรค์ชั้นยามานั้นแล้วไปเกิดในสวรรค์ชั้นดุสิต
	          จุติจากสวรรค์ชั้นดุสิตนั้นแล้วไปเกิดในสวรรค์ชั้นนิมมานรดี
	          จุติจากสวรรค์ชั้นนิมมานรดีนั้นแล้วไปเกิดในสวรรค์ชั้นปรนิมมิตวสวัตดี
	[๓๐๐]         เพราะอำนาจแห่งกรรมนั้น หม่อมฉันเกิดในภพใดๆ
	          ในภพนั้นๆ ก็ได้เป็นพระมเหสีของพระราชา
	[๓๐๑]         หม่อมฉันจุติจากสวรรค์ชั้นปรนิมมิตวสวัตดีนั้นแล้ว
	          มาเกิดในหมู่มนุษย์ ได้เป็นพระมเหสีของพระเจ้าจักรพรรดิ
	          และได้เป็นพระมเหสีของพระเจ้าแผ่นดิน
	[๓๐๒]         เสวยสมบัติทั้งในเทวโลกและในมนุษยโลก
	          มีความสุขทุกชาติ เวียนว่ายตายเกิดอยู่ในกัปเป็นอันมาก
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๒๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๐๓]         ในกัปที่ ๙๑ นับจากกัปนี้ไป
	          พระพุทธเจ้าพระนามว่าวิปัสสี
	          ทรงเป็นผู้นำสัตว์โลก งดงามน่าทัศนายิ่งนัก
	          ทรงเห็นแจ้งในธรรมทั้งปวง เสด็จอุบัติขึ้นแล้ว
	[๓๐๔]         หม่อมฉันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าพระองค์นั้น
	          ผู้ทรงเป็นผู้นำสัตว์โลก ทรงเป็นสารถีฝึกนรชน
	          ได้ฟังธรรมที่ประณีตแล้วจึงออกบวชเป็นบรรพชิต
	[๓๐๕]         ประพฤติพรหมจรรย์อยู่ในศาสนา
	          ของพระวีรเจ้าพระองค์นั้นตลอด ๑๐,๐๐๐ ปี
	          ประกอบความเพียร เป็นพหูสูต
	[๓๐๖]         ฉลาดในปัจจยาการ ชำนาญในสัจจะ ๔
	          มีปัญญาละเอียด แสดงธรรมไพเราะ
	          ปฏิบัติตามสัตถุศาสน์๑-
	[๓๐๗]         ด้วยผลแห่งการประพฤติพรหมจรรย์
	          หม่อมฉันจุติจากภพนั้นแล้วไปเกิดในสวรรค์ชั้นดุสิต
	          เป็นผู้มียศ เสวยสมบัติอยู่ในภพนั้นและภพอื่น
	[๓๐๘]         หม่อมฉันเกิดในภพใดๆ ก็เป็นผู้มีโภคะมาก
	          มีทรัพย์มาก มีปัญญา มีรูปงาม มีบริวารชนที่เชื่อฟัง
	[๓๐๙]         ด้วยกรรมและความเพียรในศาสนาของพระชินเจ้านั้น
	          หม่อมฉันเป็นที่รักดังดวงใจ(ของสามี)
	          สมบัติทุกอย่างหม่อมฉันได้โดยง่าย
	[๓๑๐]         ด้วยผลแห่งการปฏิบัติของหม่อมฉัน
	          เมื่อหม่อมฉันอยู่ ณ ที่ใดๆ
	          ผู้ที่เป็นสามีหม่อมฉันก็ไม่ดูหมิ่น ทั้งใครอื่นๆ ก็ไม่ดูหมิ่นหม่อมฉัน
@เชิงอรรถ :
@๑ สัตถุศาสน์ ในที่นี้หมายถึง สัจจะ ๔ กัมมัฏฐาน และภาวนา (ขุ.เถรี.อ. ๑๑๓/๑๔๘)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๒๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๑๑]         ในภัทรกัปนี้ พระพุทธเจ้าผู้เป็นเผ่าพันธุ์ของพราหมณ์
	          มีพระยศยิ่งใหญ่ พระนามว่าโกนาคมนะ
	          ประเสริฐกว่าเจ้าลัทธิทั้งหลาย เสด็จอุบัติขึ้นแล้ว
	[๓๑๒]         ครั้งนั้นเอง ชน ๓ คน คือนางธนัญชานีพราหมณี
	          พระนางสุเมธาเถรี และหม่อมฉัน
	          เป็นคนของตระกูลที่สำเร็จความประสงค์ทุกอย่างในกรุงพาราณสี
	[๓๑๓]         หม่อมฉันทั้งหลายได้ถวายสังฆารามแก่พระมุนีหลายพันองค์
	          และได้สร้างวิหารอุทิศถวายพระพุทธเจ้าพร้อมทั้งสงฆ์สาวก
	[๓๑๔]         หม่อมฉันทั้งหลายทั้งหมดพากันจุติจากอัตภาพนั้นแล้ว
	          ได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
	          ถึงความเป็นผู้เลิศด้วยยศ
	          และเมื่อเกิดในหมู่มนุษย์ก็เหมือนกัน
	[๓๑๕]         ในกัปนี้เอง พระพุทธเจ้าพระนามว่ากัสสปะ ตามพระโคตร
	          ผู้เป็นเผ่าพันธุ์ของพราหมณ์ มีพระยศยิ่งใหญ่
	          ประเสริฐกว่าเจ้าลัทธิทั้งหลาย เสด็จอุบัติขึ้นแล้ว
	[๓๑๖]         ครั้งนั้น พระเจ้ากาสีพระนามว่ากิกี
	          เป็นใหญ่กว่านรชนในกรุงพาราณสีที่ประเสริฐสุด
	          ทรงเป็นอุปัฏฐากของพระพุทธเจ้าผู้แสวงหาคุณอันยิ่งใหญ่
	[๓๑๗]         หม่อมฉันเป็นธิดาคนโตของพระองค์มีนามปรากฏว่าสมณี
	          ได้ฟังธรรมของพระชินเจ้าผู้เลิศแล้วพอใจการบรรพชา
	[๓๑๘]         แต่พระชนกนาถมิได้ทรงอนุญาตให้หม่อมฉันทั้งหลายบวช
	          ครั้งนั้น หม่อมฉันทั้งหลายไม่เกียจคร้าน ครองเรือนอยู่ ๒๐,๐๐๐ ปี
	[๓๑๙]         พระราชกัญญาทั้ง ๗ พระองค์
	          มีความสุข ประพฤติพรหมจรรย์ตั้งแต่ยังเป็นกุมารี
	          เพลิดเพลินยินดีอุปัฏฐากพระพุทธเจ้า
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๒๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๒๐]         คือ (๑) พระนางสมณี (๒) พระนางสมณคุตตา
	          (๓) พระนางภิกษุณี (๔) พระนางภิกขุทาสิกา
	          (๕) พระนางธรรมา (๖) พระนางสุธรรมา
	          (๗) พระนางสังฆทาสิกา
	[๓๒๑] (พระราชธิดาทั้ง ๗ นั้นได้กลับชาติมาเกิด)
	                  คือ หม่อมฉัน ๑ พระอุบลวรรณาเถรี ๑
	          พระปฏาจาราเถรี ๑ พระกุณฑลเกสีเถรี ๑
	          พระกีสาโคตมีเถรี ๑ พระธรรมทินนาเถรี ๑
	          และคนที่ ๗ เป็นวิสาขามหาอุบาสิกา
	[๓๒๒]         บางครั้งพระพุทธเจ้าพระองค์นั้น
	          ผู้เป็นดังดวงอาทิตย์ของนรชน
	          ทรงแสดงธรรมเป็นอัศจรรย์
	          หม่อมฉันได้ฟังมหานิทานสูตร๑- แล้วนำมาศึกษาปฏิบัติอยู่
	[๓๒๓]         ด้วยกรรมทั้งหลายที่หม่อมฉันได้ทำไว้ดีแล้วนั้น
	          และด้วยเจตนาที่ตั้งไว้มั่น
	          หม่อมฉันละกายมนุษย์แล้วจึงได้ไปเกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
	[๓๒๔]         บัดนี้ เป็นภพสุดท้าย หม่อมฉันเป็นพระธิดาที่พอพระทัย
	          รักใคร่ โปรดปรานของพระเจ้ามัททราช
	          ในสากลนครที่อุดมสมบูรณ์
	[๓๒๕]         พร้อมกับในกาลที่หม่อมฉันพอเกิดมา
	          นครนั้นได้มีแต่ความเกษมสำราญ
	          เพราะฉะนั้น นามว่าเขมา จึงเกิดขึ้นแก่หม่อมฉันโดยคุณ
	[๓๒๖]         เมื่อหม่อมฉันเจริญวัยเป็นสาว
	          มีรูปร่างและผิวพรรณงดงาม
	          พระราชบิดาก็โปรดประทานหม่อมฉันแก่พระเจ้าพิมพิสาร
@เชิงอรรถ :
@๑ ที.ม. (แปล) ๑๐/๙๕/๕๗-๗๖
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๒๗]         หม่อมฉันเป็นที่โปรดปรานของพระราชสวามีนั้น
	          ยินดีแต่ในการบำรุงรูปโฉม
	          ไม่เอื้อเฟื้ออย่างมากด้วยคิดว่า
	          พระพุทธเจ้ามีปกติกล่าวโทษของรูป
	[๓๒๘]         ครั้งนั้น พระเจ้าพิมพิสารทรงโปรดให้นักขับ
	          ขับร้องเพลงพรรณนาพระเวฬุวันเจาะจงหม่อมฉัน
	          เพื่ออนุเคราะห์หม่อมฉันให้มีความรู้สึก
	[๓๒๙]         หม่อมฉันสำคัญว่าพระเวฬุวัน
	          ซึ่งเป็นที่ประทับของพระสุคต
	          เป็นสถานที่น่ารื่นรมย์ ผู้ใดยังมิได้เห็น
	          ผู้นั้นก็จัดว่ายังไม่ได้เห็นสวนนันทวัน
	[๓๓๐]         พระเวฬุวัน ซึ่งเป็นสถานที่น่าเพลิดเพลินยินดีของนรชน
	          ผู้ใดได้เห็นแล้ว ผู้นั้นเหมือนได้เห็นสวนนันทวัน
	          ซึ่งเป็นสถานที่เพลิดเพลินของท้าวอัมรินทราธิราช
	[๓๓๑]         ท้าวสักกเทวราชและเทพทั้งหลายละสวนนันทวันแล้ว
	          ลงมาที่พื้นปฐพี เห็นพระเวฬุวันที่น่ารื่นรมย์แล้ว
	          ก็อัศจรรย์ใจ มิรู้เบื่อ
	[๓๓๒]         พระเวฬุวันเกิดขึ้นเพราะบุญของพระราชา
	          อันบุญญานุภาพแห่งพระพุทธเจ้าประดับแล้ว
	          ใครเล่าจะประมวลคุณแห่งพระเวฬุวันมากล่าวให้หมดสิ้นได้
	[๓๓๓]         ครั้งนั้น หม่อมฉันได้ฟังความสำเร็จแห่งสมบัติของพระเวฬุวัน
	          ที่เสนาะโสตไพเราะจับใจหม่อมฉัน
	          ใคร่จะได้ชมอุทยานนั้นจึงกราบทูลพระราชาให้ทรงทราบ
	[๓๓๔]         ครั้งนั้น พระเจ้าแผ่นดินจึงโปรดส่งหม่อมฉัน
	          ผู้มุ่งจะชมอุทยานนั้น
	          ไปพร้อมด้วยบริวารเป็นจำนวนมาก ด้วยพระดำรัสว่า
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๓๕]         “พระนางผู้มีโภคะเป็นอันมาก
	          เชิญไปชมพระเวฬุวันซึ่งเป็นที่สบายตา
	          ซึ่งเปล่งปลั่งด้วยพระรัศมีของพระสุคต
	          สว่างไสวด้วยพระสิริตลอดเวลา”
	[๓๓๖] (หม่อมฉันทูลว่า)
	                  “เมื่อใดพระมุนีเสด็จเข้ามาทรงรับบิณฑบาต
	          ยังกรุงราชคฤห์อันยอดเยี่ยม
	          เมื่อนั้น หม่อมฉันจะเข้าไปชมพระเวฬุวันมหาวิหาร”
	[๓๓๗]         ขณะนั้น พระเวฬุวันมหาวิหาร
	          มีสวนดอกไม้ที่แย้มบาน มีเสียงหึ่งด้วยหมู่ภมรนานาชนิด
	          มีเสียงนกดุเหว่าร่ำร้อง ทั้งหมู่นกยูงก็รำแพน
	[๓๓๘]         สงัดจากเสียงอย่างอื่น ไม่พลุกพล่าน
	          ประดับไปด้วยที่จงกรมต่างๆ
	          สะพรั่งไปด้วยแถวแห่งกุฎีและมณฑป
	          เรียงรายไปด้วยพระโยคีผู้บำเพ็ญเพียร
	[๓๓๙]         หม่อมฉันเมื่อเดินเที่ยวไปได้รู้สึกว่า “นัยน์ตาของเรามีประโยชน์”
	          ครั้งนั้น หม่อมฉันเห็นภิกษุหนุ่มรูปหนึ่งประกอบกิจอยู่ แล้วคิดไปว่า
	[๓๔๐]         ‘ภิกษุนี้ยังอยู่ในวัยรุ่นหนุ่ม มีรูปงาม น่าปรารถนา
	          ปฏิบัติดีอยู่ในป่าที่น่ารื่นรมย์เช่นนี้ เหมือนคนอยู่ในที่มืด
	[๓๔๑]         ภิกษุนี้มีศีรษะโล้น ห่มผ้าสังฆาฏินั่งอยู่ที่โคนไม้
	          ละความยินดีที่เกิดจากอารมณ์เข้าฌานอยู่หนอ
	[๓๔๒]         ธรรมดาคฤหัสถ์บริโภคกามอย่างมีความสุข
	          แก่แล้วจึงควรประพฤติธรรมอันดีงามนี้ในภายหลังมิใช่หรือ’
	[๓๔๓]         หม่อมฉันเข้าใจว่า ‘พระคันธกุฎีที่ประทับแห่งพระชินเจ้าว่างเปล่า’
	          จึงเดินเข้าไป ได้เห็นพระชินเจ้าผู้งดงามดังดวงอาทิตย์อุทัย
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๔๔]         ประทับสำราญอยู่พระองค์เดียว มีสตรีสาวสวยพัดวีอยู่
	          ครั้นแล้วจึงมีความคิดผิดอย่างนี้ว่า ‘พระผู้มีพระภาค
	          ผู้องอาจกว่านรชนพระองค์นี้มิได้เศร้าหมองเลย
	[๓๔๕]         หญิงสาวนั้นก็มีรัศมีเปล่งปลั่งดังทองธรรมชาติ
	          มีหน้าตางดงามดังปทุมชาติ ริมฝีปากก็แดงดังผลตำลึงสุก
	          ชำเลืองมองแต่น้อย เป็นที่ติดตาตรึงใจยิ่งนัก
	[๓๔๖]         มีลำแขนงามเหมือนทองคำ วงหน้าสวย
	          ถันทั้งคู่ก็เต่งตึงดังดอกบัวตูม มีเอวคอดกลมกลึง
	          สะโพกผึ่งผาย ลำขาน่ายินดี มีเครื่องประดับสวยงาม
	[๓๔๗]         ผ้าสไบมีสีแดงแวววาว นุ่งห่มผ้าเนื้อเกลี้ยงสีเขียว
	          มีรูปสมบัติที่ชวนชมโดยไม่รู้เบื่อ
	          ประดับด้วยเครื่องอาภรณ์ทุกชนิด’
	[๓๔๘]         หม่อมฉันเห็นสตรีสาวนั้นแล้วจึงคิดว่า
	          ‘โอ! สตรีสาวคนนี้มีรูปงามเหลือเกิน
	          เราไม่เคยเห็นด้วยนัยน์ตาดวงนี้ในที่ไหนๆ มาก่อนเลย’
	[๓๔๙]         ขณะนั้น สตรีสาวคนนั้นถูกชราย่ำยี
	          มีผิวพรรณแปลกไป ปากอ้า ฟันหัก ผมหงอก
	          น้ำลายไหล หน้าไม่สะอาด
	[๓๕๐]         หูตึง นัยน์ตาฝ้าฟาง ถันหย่อนยาน ไม่งาม
	          เหี่ยวย่นทั่วกาย มีศีรษะและร่างกายสั่นงันงก
	[๓๕๑]         หลังงอ มีไม้เท้าเป็นเพื่อนเดิน
	          ร่างกายซูบผอมซีดไป สั่นงันงก ล้มลงแล้วหายใจถี่ๆ
	[๓๕๒]         จากนั้น ความสังเวชที่ก่อให้เกิดขนพองสยองเกล้า
	          ซึ่งไม่เคยมีก็ได้มีแก่หม่อมฉันว่า
	          ‘น่าติเตียน รูปไม่สะอาดที่พวกคนเขลายินดีกัน’
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๕๓]         ครั้งนั้น พระพุทธเจ้าผู้ประกอบด้วยพระมหากรุณา
	          มีจิตเบิกบานโสมนัส ทอดพระเนตรเห็นหม่อมฉัน
	          ผู้มีใจสังเวชแล้ว จึงตรัสพระคาถาเหล่านี้ว่า
	[๓๕๔]         “เขมา เธอจงดูรูปกายที่กระสับกระส่าย
	          ไม่สะอาด เปื่อยเน่า (มีของเหลว)
	          ไหลเข้าและไหลออก ที่พวกคนเขลาพากันยินดียิ่งนัก
	[๓๕๕]         เธอจงอบรมจิตให้เป็นสมาธิมีอารมณ์เดียว
	          ด้วยอารมณ์ที่ไม่งามเถิด
	          เธอจงเจริญกายคตาสติมากไปด้วยความเบื่อหน่ายเถิด
	[๓๕๖]         รูปของหญิงนี้เป็นฉันใด
	          รูปกายของเธอนั้นก็เป็นฉันนั้น
	          รูปกายของเธอนั้นเป็นฉันใด
	          รูปของหญิงนี้ก็เป็นฉันนั้น
	          เธอจงคลายความยินดีพอใจในกาย
	          ทั้งภายในและภายนอกเถิด
	[๓๕๗]         จงอบรมอนิมิตตวิโมกข์๑- จงละมานานุสัยเสีย
	          แต่นั้นเธอจักเป็นผู้อยู่อย่างสงบ
	          เพราะมานานุสัยสงบระงับไป
	[๓๕๘]         ชนเหล่าใดกำหนัดเพราะราคะเกาะติดกระแสอยู่
	          เหมือนแมงมุมเกาะใยอยู่ตรงกลางที่ทำไว้เอง
	          ชนเหล่านั้นตัดกระแสราคะนั้นแล้ว ไม่มีความอาลัย
	          ละกามสุข หลีกไป”
	[๓๕๙]         ครั้งนั้น พระพุทธเจ้าผู้เป็นสารถีฝึกนรชน
	          ทรงทราบว่า หม่อมฉันมีจิตควรแล้ว
	          จึงทรงแสดงมหานิทานสูตรเพื่อทรงแนะนำหม่อมฉัน
@เชิงอรรถ :
@๑ อนิมิตตวิโมกข์ หมายถึงความหลุดพ้นที่เกิดจากปัญญาพิจารณาเห็นนามรูป โดยความเป็นอนิจจัง คือ
@หลุดพ้นด้วยเห็นอนิจจตาแล้วถอนนิมิตเสียได้ (ขุ.ป. (แปล) ๓๑/๒๒๙/๓๘๗-๓๙๐)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๖๐]         หม่อมฉันได้ฟังพระสูตรอันประเสริฐนั้นแล้ว
	          จึงระลึกถึงสัญญาในกาลก่อนได้
	          ตั้งมั่นอยู่ในสัญญานั้นแล้ว ชำระธรรมจักษุ๑- ให้หมดจด
	[๓๖๑]         ขณะนั้น หม่อมฉันหมอบลงแทบพระยุคลบาท
	          ของพระพุทธเจ้า ผู้แสวงหาคุณอันยิ่งใหญ่
	          เพื่อประสงค์จะแสดงโทษ จึงได้กราบทูลคำนี้ว่า
	[๓๖๒]         “ข้าแต่พระองค์ผู้ทรงเห็นแจ้งในธรรมทั้งปวง
	          หม่อมฉันขอนอบน้อมพระองค์
	          ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นบ่อเกิดแห่งพระมหากรุณา
	          หม่อมฉันขอนอบน้อมพระองค์
	          ข้าแต่พระองค์ผู้เสด็จข้ามวัฏฏสงสารได้แล้ว
	          หม่อมฉันขอนอบน้อมพระองค์
	          ข้าแต่พระองค์ผู้ทรงประทานอมตธรรม
	          หม่อมฉันขอนอบน้อมพระองค์
	[๓๖๓]         หม่อมฉันจมอยู่ในมิจฉาทิฏฐิ
	          หลงใหลเพราะกามราคะ
	          พระองค์ทรงแนะนำด้วยอุบายที่ชอบ
	          เป็นผู้ยินดีในธรรมที่ทรงแนะนำ
	[๓๖๔]         สัตว์ทั้งหลายพลัดพรากจากประโยชน์
	          เพราะไม่ได้เห็นพระพุทธเจ้า
	          ผู้แสวงหาคุณอันยิ่งใหญ่เช่นพระองค์
	          จึงประสบมหันตทุกข์อยู่ในสงสารสาคร
	[๓๖๕]         ในกาลใดหม่อมฉันยังมิได้มาเข้าเฝ้าพระองค์
	          ผู้ทรงเป็นที่พึ่งของสัตว์โลก ผู้ไม่มีข้าศึกคือกิเลส
@เชิงอรรถ :
@๑ ธรรมจักษุ หมายถึงปัญญาในมรรค ๓ คือ โสดาปัตติมรรค สกทาคามิมรรค อนาคามิมรรค
@(ที.สี.อ. ๑/๒๑๓/๑๖๕, ๒๑๔, ๒๕๐)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	          ทรงถึงที่สุดแห่งมรณธรรม
	          ทรงมีธรรมที่เป็นประโยชน์อย่างดี
	          หม่อมฉันขอแสดงโทษนั้น
	[๓๖๖]         หม่อมฉันมัวแต่ยินดีในรูป
	          ระแวงว่าพระองค์จะไม่เป็นประโยชน์จึงมิได้เข้าเฝ้า
	          พระองค์ผู้ทรงมีความเกื้อกูลมาก
	          ทรงประทานพระธรรมที่ประเสริฐ
	          หม่อมฉันขอแสดงโทษนั้น”
	[๓๖๗]         ครั้งนั้น พระชินเจ้าผู้ประกอบด้วยพระมหากรุณา
	          มีพระสุรเสียงไพเราะและก้องกังวาน
	          เมื่อจะทรงใช้น้ำอมฤตรดหม่อมฉันจึงตรัสว่า “ลุกขึ้นเถิดเขมา”
	[๓๖๘]         ครั้งนั้น หม่อมฉันประณตน้อมนมัสการด้วยเศียรเกล้า
	          ทำประทักษิณพระองค์แล้ว กลับไปเฝ้าพระราชา
	          ผู้เป็นใหญ่กว่านรชนแล้วกราบทูลคำนี้ว่า
	[๓๖๙]         “ข้าแต่พระองค์ผู้ย่ำยีข้าศึก
	          อุบายที่พระองค์ทรงดำริแล้วโดยชอบนี้ น่าอัศจรรย์
	          หม่อมฉันผู้ปรารถนาจะเที่ยวชมพระเวฬุวันมหาวิหาร
	          ได้เฝ้าพระมุนีผู้ไม่มีกิเลสเพียงดังป่าแล้ว
	[๓๗๐]         ข้าแต่พระราชา ถ้าพระองค์ทรงพอพระทัย
	          หม่อมฉันผู้เบื่อหน่ายในรูปตามที่พระมุนีตรัสสอนแล้ว
	          จักบวชในศาสนาของพระมุนีผู้คงที่พระองค์นั้น”
ภาณวารที่ ๒ จบ
	[๓๗๑]         ครั้งนั้น พระเจ้าแผ่นดินพระนามว่าพิมพิสาร พระองค์นั้น
	          ทรงประคองอัญชลีตรัสว่า “พระน้องนาง
	          พี่อนุญาตแก่เธอ ขอการบรรพชาจงสำเร็จแก่เธอเถิด”
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๘. เขมาเถริยาปทาน
	[๓๗๒]         ครั้งนั้น หม่อมฉันบวชมาแล้วผ่านไป ๗ เดือน
	          เห็นประทีปสว่างขึ้นและดับไป จึงมีใจสังเวช
	[๓๗๓]         มีความเบื่อหน่ายในสังขารทั้งปวง ฉลาดในปัจจยาการ
	          ข้ามพ้นโอฆะ๑- ๔ แล้ว ก็ได้บรรลุอรหัตตผล
	[๓๗๔]         หม่อมฉันเป็นผู้มีความชำนาญในฤทธิ์
	          ในทิพพโสตธาตุและในเจโตปริยญาณ
	[๓๗๕]         รู้ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ
	          ทิพยจักษุหม่อมฉันก็ชำระให้หมดจดแล้ว
	          อาสวะทั้งปวงก็สิ้นไปแล้ว
	          บัดนี้ ภพใหม่ไม่มีอีก
	[๓๗๖]         อัตถปฏิสัมภิทาญาณ ธัมมปฏิสัมภิทาญาณ
	          นิรุตติปฏิสัมภิทาญาณ
	          และปฏิภาณปฏิสัมภิทาญาณที่บริสุทธิ์ของหม่อมฉัน
	          ล้วนเกิดขึ้นแล้วในศาสนาของพระพุทธเจ้า
	[๓๗๗]         หม่อมฉันเป็นผู้ฉลาดในวิสุทธิทั้งหลาย๒-
	          คล่องแคล่วในกถาวัตถุ
	          รู้แจ้งนัยแห่งพระอภิธรรม เชี่ยวชาญในศาสนา
	[๓๗๘]         จากนั้น พระราชสวามีผู้ฉลาด
	          ตรัสถามปัญหาที่ละเอียดลึกซึ้งในโตรณวัตถุ
	          หม่อมฉันได้วิสัชนาโดยควรแก่กถา
	[๓๗๙]         ครั้งนั้น พระราชาเสด็จเข้าเฝ้าพระสุคตแล้ว
	          ทูลถามปัญหาเหล่านั้น
	          พระพุทธเจ้าทรงพยากรณ์ปัญหาเหล่านั้น
	          เหมือนอย่างที่หม่อมฉันพยากรณ์
@เชิงอรรถ :
@๑ โอฆะ หมายถึงสังกิเลสท่วมทับใจสัตว์มี ๔ คือ (๑) กาโมฆะ (๒) ภโวฆะ (๓) ทิฏโฐฆะ (๔) อวิชโชฆะ
@๒ วิสุทธิทั้งหลาย หมายถึงสีลวิสุทธิ จิตตวิสุทธิ และทิฏฐิวิสุทธิ (ที.ปา. (แปล) ๑๑/๓๐๔/๒๕๗)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๒. เอกูโปสถิกวรรค]
                                                                 ๙. อุปปลวัณณาเถริยาปทาน
	[๓๘๐]         พระชินเจ้าผู้สูงสุดแห่งนระ
	          ทรงพอพระทัยในคุณสมบัตินั้น
	          จึงทรงตั้งหม่อมฉันไว้ในเอตทัคคะว่า
	          เป็นผู้เลิศกว่าบรรดาภิกษุณีผู้มีปัญญามาก
	[๓๘๑]         กิเลสทั้งหลายหม่อมฉันก็เผาได้แล้ว
	          ภพทั้งปวงหม่อมฉันก็ถอนได้แล้ว
	          หม่อมฉันตัดกิเลสเครื่องผูกพันได้แล้วอยู่อย่างผู้ไม่มีอาสวะ
	          ดุจพญาช้างตัดเครื่องพันธนาการได้แล้วอยู่อย่างอิสระ
	[๓๘๒]         การที่หม่อมฉันมาในสำนักของพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐที่สุด
	          เป็นการมาดีแล้วโดยแท้
	          วิชชา ๓ หม่อมฉันได้บรรลุแล้วโดยลำดับ
	          คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า หม่อมฉันก็ได้ทำสำเร็จแล้ว
	[๓๘๓]         คุณวิเศษเหล่านี้ คือ ปฏิสัมภิทา ๔ วิโมกข์ ๘
	          และอภิญญา ๖ หม่อมฉันก็ได้ทำให้แจ้งแล้ว
	          คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า หม่อมฉันก็ได้ทำสำเร็จแล้ว ดังนี้แล
	ได้ทราบว่า พระเขมาภิกษุณีได้ภาษิตคาถาเหล่านี้ ด้วยประการฉะนี้
เขมาเถริยาปทานที่ ๘ จบ
๙. อุปปลวัณณาเถริยาปทาน
ประวัติในอดีตชาติของพระอุบลวรรณาเถรี
	(พระอุบลวรรณาเถรี เมื่อจะประกาศประวัติในอดีตชาติของตน จึงกล่าวว่า)
	[๓๘๔]         พระอุบลวรรณาภิกษุณีถึงความสำเร็จแห่งฤทธิ์
	          กราบไหว้พระยุคลบาทของพระศาสดาแล้วกราบทูลคำนี้ว่า
	[๓๘๕]         “ข้าแต่พระมหามุนี หม่อมฉันข้ามพ้นชาติสงสารได้แล้ว
	          บรรลุบทที่ไม่หวั่นไหว ทุกข์ทั้งปวงหม่อมฉันให้สิ้นไปแล้วจึงขอบอกว่า
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๔๓๘}

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับ มจร. เล่มที่ ๓๓ หน้าที่ ๔๒๖-๔๓๘.
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_page.php?book=33&page=426&pages=13&edition=mcu
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=33&A=11855
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_line.php?B=33&A=11855#p426
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ 33 :-
https://84000.org/tipitaka/read/?index_33
https://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu33
https://84000.org/tipitaka/english/?index_33