ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 1 : PALI ROMAN Vinaya.A. (samanta.1)

iti ayam gatha vuttattha hoti.
     Pariyattibhedam sampattim        vipattincapi yam yahim
     papunati yatha bhikkhu        tampi sabbam vibhavaye
iti ettha pana tisu pitakesu tidha pariyattibhedo datthabbo. Tisso
hi pariyattiyo alagaddupama nissaranattha bhandagariyapariyattiti.
Tattha duggahita uparambhadihetupariyaputa alagaddupama yam sandhaya
vuttam seyyathapi bhikkhave puriso alagaddatthiko .pe. So
passeyya mahantam alagaddam tamenam bhoge va nangutthe va
ganheyya tassa so alagaddo parivattitva hatthe va bahayam va
annatarasmim va angapaccange damseyya so tatonidanam maranam va
Nigaccheyya maranamattam va dukkham tam kissahetu duggahitatta bhikkhave
alagaddassa evameva kho bhikkhave idhekacce moghapurisa dhammam
pariyapunanti suttam .pe. Vedallam te tam dhammam pariyapunitva
tesam dhammanam pannaya attham na upaparikkhanti tesam te dhamma
pannaya attham anupaparikkhatam na nijjhanam khamanti te uparambhanisamsa
ceva dhammam pariyapunanti itivadappamokkhanisamsa ca yassa
catthaya dhammam pariyapunanti tancassa attham nanubhonti tesam te
dhamma duggahita digharattam ahitaya dukkhaya samvattanti tam kissahetu
duggahitatta bhikkhave dhammananti 1-. Ya pana sugahita
silakkhandhadiparipurimyeva akankhamanena pariyaputa na uparambhadihetu
ayam nissaranattha nama. Yam sandhaya vuttam tesam te dhamma sugahita
digharattam hitaya sukhaya samvattanti tam kissahetu sugahitatta bhikkhave
dhammananti 2-. Yam pana parinnatakkhandho pahinakileso bhavitamaggo
patividdhakuppo sacchikatanirodho khinasavo kevalam pavenipalanatthaya
vamsanurakkhanatthaya pariyapunati ayam bhandagarikapariyattiti.
Vinaye pana supatipanno bhikkhu silasampattim nissaya tisso vijja
papunati tasamyeva ca tattha pabhedavacanato. Sutte supatipanno
samadhisampadam nissaya chalabhinna papunati tasamyeva ca tattha
pabhedavacanato. Abhidhamme supatipanno  pannasampadam nissaya
catasso patisambhida papunati tasanca tattheva pabhedavacanato.
@Footnote: 1-2. Ma. mu. 12/268-269.
Evametesu supatipanno yathakkamena imam vijjattayachalabhinna-
catuppatisambhidabhedam sampattim papunati. Vinaye pana duppatipanno
anunnatasukhasamphassaattharanapapuranadisamaphassasamannato
patikkhittesu upadinnaphassadisu anavajjasanni hoti. Vuttampi hetam
tathaham bhagavata dhammam desitam ajanami yatha yeme antarayika
dhamma vutta bhagavata te patisevato nalam antarayayati 1-.
Tato dussilabhavam papunati. Sutte duppatipanno cattaro me
bhikkhave puggala santo samvijjamanatiadisu 2- adhippayam ajananto
duggahitam ganhati. Yam sandhaya vuttam attana duggahitena amhe
ceva abbhacikkhati attananca khanati bahunca apunnam pasavatiti 3-.
Tato micchaditthitampapunati. Abhidhamme duppatipanno dhammacintam
atidhavanto acinteyyanipi cinteti  tato cittakkhepam papunati.
Vuttam hetam cattarimani bhikkhave acinteyyani na cintetabbani
yani cintento ummadassa vighatassa bhagi assati evametesu
duppatipanno yathakkamena imam dussilabhava micchaditthitacittakkhepabhedam
vipattim papunati. Ettavata
     pariyattibhedam sampattim       vipattincapi yam yahim
     papunati yatha bhikkhu       tampi sabbam vibhavaye
iti ayampi gatha vuttattha hoti. Evam nanappakarato pitakani
natva tesam vasenetam buddhavacanam tividhanti natabbam.
@Footnote: 1. vi. maha. 2/434     2. tikanayena an. catuk. 21/124. 3. Ma. mu. 12/266.
@4. catuk. 21/104.
     Katham nikayavasena pancavidham. Sabbameva cetam dighanikayo
majjhimanikayo samyuttanikayo anguttaranikayo khuddakanikayoti
pancappabhedam hoti. Tattha katamo dighanikayo. Tivaggasangahani
brahmajaladini catuttimsa suttani.
     Catuttimseva suttanta      tivaggo yassa sangaho
     esa dighanikayoti        pathamo anulomiko.
Kasma panesa dighanikayoti vuccati. Dighappamananam suttanam
samuhato nivasato ca. Samuhanivasa hi nikayoti vuccanti. Naham
bhikkhave annam ekanikayampi samanupassami evancittam yathayidam
bhikkhave tiracchanagata pana ponikanikayo cikkhallikanikayoti
evamadini cettha sadhakani sasanato ca lokato ca. Evam
sesanampi nikayabhave vacanattho veditabbo. Katamo
majjhimanikayo. Majjhimappamanani pancadasavaggasangahani
mulapariyayasuttadini diyaddhasatam dve ca suttani.
     Diyaddhasatasuttanta      dve ca suttani yattha so
     nikayo majjhimo panca   dasavaggapariggaho.
Katamo samyuttanikayo. Devatasamyuttadivasena thitani
oghataranasuttadini satta suttasahassani satta ca suttasatani dvasatthi
ceva suttani.
     Satta suttasahassani      satta suttasatani ca
     dvasatthi ceva suttanta  eso samyuttasangaho.
Katamo anguttaranikayo. Ekekaangatirekavasena thita
cittapariyadanadini nava suttasahassani panca suttasatani sattapannasa
ca suttani.
       Nava suttasahassani         pancasuttasatani ca
       sattapannasa suttani       sankha anguttare ayam.
Katamo khuddakanikayo. Sakalam vinayapitakam abhidhammapitakam khuddakapathadayo
ca pubbe nidassita pancadasabheda thapetva cattaro
nikaye avasesam buddhavacananti.
       Thapetva caturopete      nikaye dighaadike
       tadannam buddhavacanam          nikayo khuddako matoti.
Evam nikayavasena pancavidham.
     Katham angavasena navavidham. Sabbameva hidam suttam geyyam
veyyakaranam gatha udanam itivuttakam jatakam abbhutadhammam vedallanti
navappabhedam hoti. Tattha ubhatovibhanganiddesakkhandhakaparivara
suttanipate mangalasuttaratanasuttanalakasuttatuvatakasuttadini annampi
ca suttantanamakam tathagatavacanam suttanti veditabbam. Sabbampi
sagathakam suttam geyyanti veditabbam. Visesena samyuttake sakalopi
sagathakavaggo. Sakalam abhidhammapitakam niggathakasuttam yanca annampi
atthahi angehi asangahitam buddhavacanam tam veyyakarananti veditabbam.
Dhammapadatheragathatherigatha suttanipate nosuttanamika suddhikagatha
ca gathati veditabbam. Somanassananamayikagathapatisamyutta
Dveasitisuttanta udananti veditabbam. Vuttam hetam bhagavatati adinayap-
pavatta dasuttarasatasuttanta itivuttakanti veditabbam. Apannakajatakadini
pannasadhikani pancajatakasatani jatakanti veditabbam. Cattarome
bhikkhave acchariya abbhutadhamma anandetiadinayappavatta sabbepi
acchariyabbhutadhammapatisamyuttanta suttanta abbhutadhammanti veditabbam.
Culavedallamahavedallasammaditthisakkapanhasankharabhajaniyamahapunnamasuttadayo
sabbepi vedanca tutthinca laddha laddha pucchitasuttanta
vedallanti veditabbam. Evam angavasena navavidham.
     Katham dhammakkhandhavasena caturasitisahassavidham. Sabbameva cetam
buddhavacanam
       dvasiti buddhato ganhim      dve sahassani bhikkhuto
       caturasitisahassani         ye me dhamma pavattinoti
evam paridipitadhammakkhandhavasena caturasitisahassappabhedam hoti. Tattha
ekanusandhikam suttam eko dhammakkhandho. Yam anekanusandhikam
tattha anusandhivasena dhammakkhandhaganana. Gathabandhesu panhapucchanam
eko dhammakkhandho visajjanam eko. Abhidhamme ekamekam
tikadukabhajanam ekamekanca cittavarabhajanam eko dhammakkhandho.
Vinaye atthi vatthu atthi matika atthi padabhajaniyam atthi
antarapatti atthi apatti atthi anapatti atthi tikacchedo.
Tattha ekameko kotthaso ekameko dhammakkhandhoti veditabbo .
Evam dhammakkhandhavasena caturasitisahassavidham.
     Evametam abhedato rasavasena ekavidham bhedato dhammavinayadivasena
duvidhadibhedam buddhavacanam sangayantena mahakassapappamukhena vasiganena
ayam dhammo ayam vinayo idam pathamabuddhavacanam idam majjhimabuddhavacanam
idam pacchimabuddhavacanam idam vinayapitakam idam suttantapitakam idam
abhidhammapitakam ayam dighanikayo .pe. Ayam khuddakanikayo imani
suttadini navangani imani caturasitidhammakkhandhasahassaniti imam
pabhedam vavatthapetvava sangitam. Na kevalanca imameva annampi
udanasangahavaggasangahapeyyalasangahaekanipatadukanipatadinipatasangaha-
samyuttasangahapannasakasangahadimanekavidham tisu pitakesu sandissamanam
sangahappabhedam vavatthapetva evam sattahi masehi sangitam.
Sangitipariyosane cassa idam mahakassapattherena dasabalassa sasanam
pancavassasahassappamanakalam pavattanasamattham katanti sanjatappamoda
sadhukaram viya dadamana ayam mahapathavi udakapariyantam katva
anekappakaram sankampi sampakampi sampavedhi. Anekani ca acchariyani
paturahesunti. Ayam pathamamahasangiti nama ya loke
       satehi pancahi kata      tena pancasatati ca
       thereheva katatta ca    therikati pavuccatiti.
     Imissa pathamamahasangitiya vattamanaya vinayam pucchantena
ayasmata mahakassapena pathamam avuso upali parajikam kattha
pannattanti evamadivacanapariyosane vatthumpi pucchi nidanampi pucchi
puggalampi pucchiti ettha nidane pucchite tam nidanam adito pabhuti
Vittharetva yena ca pannattam yasma ca pannattam sabbametam
kathetukamena ayasmata upalittherena vuttam. Tena samayena
buddho bhagava veranjayam viharatiti sabbam vattabbam evamidam ayasmata
upalittherena vuttam. Tanca pana pathamamahasangitikale vuttanti
veditabbam. Ettavata ca idam vacanam kena vuttam kada ca vuttanti
etesam padanam attho pakasito hoti. Idani kasma vuttanti
ettha vuccate. Yasma ayamayasma mahakassapattherena nidanam
puttho tasma tena tam nidanam adito pabhuti vittharetum vuttanti.
Evamidam ayasmata upalittherena pathamamahasangitikale vadantenapi
imina karanena vuttanti veditabbam. Ettavata ca vuttam yena
yada yasmati imesam matikapadanam attho pakasito hoti.
Idani dharitam yena cabhatam yattha patitthitancetametam vatva vidhinti
etesam atthappakasanattham idam vuccati. Tam panetam tena samayena
buddho bhagava veranjayam viharatiti evamadivacanapatimanditanidanam
vinayapitakam kena dharitam kenabhatam kattha patitthitanti. Vuccate.
Adito tava idam bhagavato sammukha ayasmata upalittherena
dharitam. Tassa sammukhato aparinibbuteva tathagate chalabhinnadibhedehi
anekehi bhikkhusahassehi parinibbute tathagate mahakassapappamukhehi
dhammasangahakattherehi. Kenabhatanti. Jambudipe tava upalittheramadim
katva acariyaparamparaya yava tatiyasangiti tava abhatam.
Tatrayam acariyaparampara.
       Upali dasako ceva       sonako siggavo tatha
       tisso moggaliputto ca     pancete vijitavino
       paramparaya vinayam          dipe jambusirivhaye
       acchijjamanam anesum      tatiyo yava sangaho.
     Ayasma hi upali imam vinayavamsam vinayatantim vinayappavenim bhagavato
sammukha uggahetva bahunam hadaye patitthapesi. Tassa hayasmato
santike vinayavamsam uggahetva vinaye pakatannutam pattesu puggalesu
puthujjanasotapannasakadagamianagamino gananapatham vitivatta.
Khinasavanam sahassamekam ahosi. Dasakattheropi tasseva saddhivihariko
ahosi. So upalittherassa sammukha uggahetva tatheva vinayam
vacesi. Tassapi ayasmato santike uggahetva vinaye pakatannutam
patta puthujjanadayo gananapatham vitivatta. Khinasavanam sahassamekam
ahosi. Sonakatthero pana dasakattherassa saddhivihariko ahosi.
Sopi attano upajjhayassa dasakattherassa sammukha uggahetva
tatheva vinayam vacesi. Tassapi ayasmato santike uggahetva
vinaye pakatannutam patta puthujjanadayo gananapatham vitivatta.
Khinasavanam sahassameva ahosi. Siggavattheropi sonakattherassa
saddhivihariko therassa santike vinayam uggahetva arahantasahassassa
dhuraggaho ahosi. Tassa panayasmato santike uggahetva vinaye
pakatannutam patta puthujjanasotapannasakadagamianagaminopi khinasavapi
ettakani sataniti va ettakani sahassaniti va aparicchinna
Ahesum. Tada kira jambudipe atimahabhikkhusamudayo ahosi.
Moggaliputtatissattherassa anubhavo tatiyasangitiyam pakato bhavissati.
Evamidam vinayapitakam jambudipe tava imaya acariyaparamparaya yava
tatiyasangiti tava abhatanti veditabbam.
     Dutiyasangitivijananattham pana ayamanukkamo veditabbo. Yada hi
       sangayitvana saddhammam        jotayitva ca sabbadhi
       yavajivitapariyantam            thatva pancasatapi te
       khinasava jutimanto          thera kassapaadayo
       khinasneha padipava          nibbayimsu analaya.
     Athanukkamena gacchantesu rattindivesu vassasataparinibbute bhagavati
vesalika vajjiputta bhikkhu vesaliyam kappati singilonakappo
kappati dvangulakappo kappati gamantarakappo kappati avasakappo
kappati anumatikappo kappati acinnakappo kappati amathitakappo
kappati jalogim patum kappati adasakam nisidanam kappati jataruparajatanti 1-
imani dasa vatthuni dipesum. Tesam susunagaputto kalasoko nama
raja pakkho ahosi. Tena kho pana samayena ayasma yaso
kakandakaputto vajjisu carikancaramano vesalika kira vajjiputtaka
bhikkhu vesaliyam dasa vatthuni dipentiti sutva na kho pana me tam
patirupam yvaham dasabalassa sasanavipattim sutva appossukko bhaveyyam
handaham adhammavadino niggahetva dhammam dipemiti cintento yena
@Footnote: 1. vi. cul. 7/396.
Vesali tadavasari. Tatra sudam ayasma yaso kakandakaputto
vesaliyam viharati mahavane kutagarasalayam. Tena kho pana samayena
vesalika vajjiputtaka bhikkhu tadahuposathe kamsapatim udakena puretva
majjhe bhikkhusanghassa thapetva agatagate vesalike upasake evam
vadenti dethavuso sanghassa kahapanampi addhampi padampi
masakarupampi bhavissati sanghassa parikkharena karaniyanti. Sabbantava
vattabbam yava imaya pana vinayasangitiya satta bhikkhusatani
anunani anadhikani ahesum tasmayam vinayasangiti sattasatikati
vuccatiti. Etasminca sannipate dvadasa bhikkhusatasahassani sannipatimsu
ayasmata yasena kakandakaputtena samussahitani. Tesam majjhe
ayasmata revatena putthena sabbakamittherena vinayam visajjentena
tani dasavatthuni vinicchitani adhikaranam vupasamitam. Atha thera
puna dhammanca vinayanca sangayissamati tipitakadhare pattapatisambhide
sattasate bhikkhu uccinitva vesaliyam valikarame sannisiditva
mahakassapattherena sangayitasadisameva sabbam sasanamalam sodhetva
puna pitakavasena nikayavasena angavasena dhammakkhandhavasena ca sabbam
dhammanca vinayanca sangayimsu. Ayam sangiti atthahi masehi
nitthita ya loke
       satehi sattahi kata       tena sattasatati ca
       pubbe katam upadaya      dutiyati ca vuccatiti.
Sa panayam
       Yehi therehi sangita          sangiti te 1- suvissuta
       sabbakami ca salho ca         revato khujjasobhito
       yaso ca sanasambhuto           ete saddhiviharika
       thera anandatherassa          ditthapubba tathagatam.
       Sumano vasabhagami ca           neyya saddhiviharika
       dve ime anuruddhassa          ditthapubba tathagatam.
       Dutiyo pana sangito            yehi therehi sangaho
       sabbepi pannabhara te         katakicca anasavati.
                     Ayam dutiyasangiti.
     Evamimam dutiyasangitim  sangayitva te thera uppajjissati
nu kho anagatepi sasanassa evarupam abbudanti olokayamana idam
addasamsu ito vassasatassa upari attharasame vasse pataliputte
dhammasoko nama raja uppajjitva sakalajambudipe rajjam karessati
so buddhasasane pasiditva mahantam labhasakkaram pavattayissati tato
titthiya labhasakkaram patthayamana sasane pabbajitva sakam sakam
ditthim paridipessanti evam sasane mahantam abbudam uppajjissatiti.
Atha tesam etadahosi kinnukho mayam etasmim abbude uppanne
sammukha bhavissama na bhavissamati. Atha sabbeva tada attano
asammukhibhavam natva ko nu kho tam adhikaranam vupasametum samattho
bhavissatiti sakalam manussalokanca chakamavacaradevalokanca olokenta
na kanci disva brahmaloke tissam nama mahabrahmanam addasamsu
@Footnote: 1. tikayanceva yojanayanca tesuti dissati sukaro vibhattivasena kato na upasaggavasena.
Parittayukam uparibrahmalokupapattiya bhavitamaggam. Disvana nesam
etadahosi sace mayam etassa brahmuno manussaloke nibbattanatthaya
ussaham kareyyama addha esa moggalibrahmanassa gehe
patisandhim gahessati tato ca mantehi palobhito nikkhamitva
pabbajissati so evam pabbajitva sakalam buddhavacanam uggahetva
adhigatapatisambhido hutva titthiye madditva tam adhikaranam vinicchinitva
sasanam pagganhissatiti. Te brahmalokam gantva tissam mahabrahmanam
etadavocum samma marisa ito vassasatassa upari attharasame
vasse sasane mahantam abbudam uppajjissati mayanca sakalam manussalokam
chakamavacaradevalokanca olokayamana kanci sasanam paggahetum
samattham adisva brahmalokam vicinanta bhavantam addasama sadhu
sappurisa manussaloke nibbattitva dasabalassa sasanam paggahetum
patinnam dehiti. Evam vutte mahabrahma aham kira sasane uppannam
abbudam sodhetva sasanam paggahetum samattho bhavissamiti hatthappahattho
udaggudaggo hutva sadhuti patissunitva patinnam adasi. Thera
brahmaloke tam karaniyam tiretva puna paccagamimsu. Tena kho pana
samayena siggavatthero ca candavajjitthero ca dvepi navaka
honti. Te thera daharabhikkhu tipitakadhara pattapatisambhida khinasava
sonakassa saddhiviharika. Te tam adhikaranam na sampapunimsu. Thera
tumhe avuso amhakam imasmim adhikarane no sahayaka ahuvattha
tena vo idam dandakammam hotu tisso nama mahabrahma
Moggalibrahmanassa gehe patisandhim ganhissati tam tumhakam
eko niharitva pabbajetu eko buddhavacanam ugganhapetuti
vatva sabbepi yavatayukam thatva
       sabbakamippabhutayo         tepi thera mahiddhika
       aggikkhandhava lokamhi      jalitva parinibbuta.
       Dutiyasangaham katva         visodhetvana sasanam
       anagatepi katvana        hetum saddhammavuddhiya
       khinasava vasippatta       pabhinnapatisambhida
       aniccatavasam thera        tepi nama upagata.
       Evam aniccatam jammim        natva durabhisambhavam
       tam pattum vayame dhiro     yam niccam amatam padanti.
     Ettavata sabbakarena dutiyasangitivannana nitthita hoti.
Tissopi kho mahabrahma brahmaloka cavitva moggalibrahmanassa
gehe patisandhim aggahesi. Siggavattheropi tassa patisandhigahanato
pabhuti satta vassani brahmanassa geham pindaya pavisi.
Ekadivasampi ulunkamattam va yagum katacchumattam va bhattam nalattha.
Sattannam pana vassanam accayena ekadivasam aticchatha bhanteti vacanamattam
alattha. Tamdivasameva brahmanopi bahiddha kinci karaniyam katva
agacchanto patipathe theram disva bho pabbajita amhakam geham
agamitthati aha. Ama brahmana agamimhati. Api kinci
labhitthati. Ama brahmana labhimhati. So geham gantva
Pucchi api tassa pabbajitassa kinci adatthati. Na kinci
adamhati. Brahmano dutiyadivase gharadvareyeva nisidi ajja
pabbajitam musavadena niggahessamiti. Thero dutiyadivase brahmanassa
gharadvaram sampatto. Brahmano theram disvava evamaha tumhe
hiyyo amhakam gehe kinci aladdhayeva labhimhati avocuttha vattati
nukho tumhakam musavadoti. Thero aha mayam brahmana
tumhakam gehe satta vassani aticchathati vacanamattampi alabhitva
hiyyo aticchathati vacanamattam labhimha athetam patisantharam 1- upadaya
evamavocumhati. Brahmanopi cintesi ime patisantharamattampi
labhitva labhimhati pasamsanti annam kinci khadaniyam bhojaniyam
labhitva kasma na pasamsantiti 2- evam pasiditva attano atthaya
patiyaditabhattato katacchubhikkham tadupiyanca byanjanam dapetva imam
bhikkham sabbakalam tumhe labhissathati aha. So punadivasato pabhuti
upasankamantassa therassa upasamam disva bhiyyoso mattaya pasiditva
theram niccakalam attano ghare bhattavissaggakaranatthaya yaci. Thero
adhivasetva divase divase bhattakiccam katva gacchanto thokam thokam
buddhavacanam kathetva gacchati. Sopi kho manavako solasavassuddesikoyeva
tinnam vedanam paragu ahosi. Brahmalokato agatassa
suddhasattassa asane va sayane va anno koci nisajjita va
nipajjita va natthi. So yada acariyagharam gacchati tadassa mancapitham
@Footnote: 1. poranapotthakesu patisantharantipi likhiyati .  2. na pasamsissantiti.
Setena vatthena paticchadetva laggetva thapenti. Thero cintesi
samayodani manavakam pabbajetum ciranca me idhagacchantassa na
ca kaci manavakena saddhim katha uppajjati handadani imina
upayena pallankam nissaya uppajjissatiti. Geham gantva yatha
tasmim gehe thapetva manavakassa pallankam annam na kinci asanam
dissati tatha adhitthasi. Brahmanassa gehajano theram disva
annam kinci asanam apassanto manavakassa pallankam attharitva
therassa adasi. Nisidi thero pallanke. Manavakopi kho
tamkhanamyeva acariyaghara agamma theram attano pallanke nisinnam disva
kupito anattamano ko mama pallankam samanassa pannapesiti aha.
Thero bhattakiccam katva vupasante manavakassa candikabhave evamaha
kim pana tvam manavaka kinci mantam janasiti. Manavo bho
pabbajita mayidani mante ajanante anne ke janissantiti
vatva theram pucchi tumhe pana mantam janathati. Puccha manava
pucchitva sakka janitunti. Athakho manavo tisu vedesu
sanighanduketubhesu sakkharappabhedesu itihasapancamesu yani
ganthitthanani yesam nayam neva attana passati napissa acariyo
addasa tesu theram pucchi. Thero pakatiyapi tinnam vedanam paragu
idani pana patisambhidappatto tenassa natthi tesam panhanam visajjane
bharoti tavadeva te panhe visajjetva manavam aha manava
aham taya bahu pucchito ahampidani tam ekam panaham pacchani
Byakarissasi meti. Ama bho pabbajita puccha byakarissamiti.
Thero cittayamake imam panham pucchi yassa cittam uppajjati na
nirujjhati tassa cittam nirujjhissati nuppajjissati yassa va pana
cittam nirujjhissati nuppajjissati tassa cittam uppajjati na
nirujjhatiti. Manavo uddham va adho va haritum asakkonto kinnama
bho pabbajita idanti aha. Buddhamanto namayam manavati.
Sakka panayam bho mayhampi datunti. Sakka manava amhehi
gahitapabbajjam ganhantassa datunti. Tato manavo matapitaro
upasankamitva aha ayam pabbajito buddhamante nama janati
na ca attano santike apabbajitassa deti aham etassa santike
pabbajitva mantam ugganhissamiti. Athassa matapitaro
pabbajitvapi no putto mante ganhatu gahetva punagamissatiti
mannamana ganha puttati anujanimsu. Thero darakam pabbajetva
dvattimsakarakammatthanam tava acikkhi. So tattha parikammam
karonto nacirasseva sotapattiphale patitthasi. Tato thero cintesi
samanero sotapattiphale patitthito abhabbodani sasanato
nivattitum sace panassaham kammatthanam vaddhetva katheyyam
arahattam papuneyya appossukko bhaveyya buddhavacanam gahetum 1-
samayodani nam candavajjittherassa santikam pesetunti. Tato nam
aha ehi tvam samanera therassa santikam gantva buddhavacanam
@Footnote: 1. uggahitum.
Ugganha mama vacanena arogyam puccha evanca vadehi upajjhayo
mam bhante tumhakam santikam pahiniti ko nama te upajjhayoti ca
vutte siggavatthero nama bhanteti vadeyyasi aham ko namati
vutte evam vadeyyasi mama upajjhayo bhante tumhakam namam
janatiti. Evam bhanteti kho tisso samanero theram abhivadetva
padakkhinam katva anupubbena candavajjittherassa santikam gantva
vanditva ekamantam atthasi. Thero samanera kuto agatositi
aha. Upajjhayo mam bhante tumhakam santikam pahiniti. Ko
nama te upajjhayoti. Siggavatthero nama bhanteti. Aham
ko namati. Mama upajjhayo bhante tumhakam namam janatiti.
Pattacivaramdani patisamehiti. Sadhu bhanteti. Samanero
pattacivaram patisametva punadivase parivenam sammajjitva
udakadantaponam upatthapesi. Thero sammajjanatthanam puna sammajji tam
udakam chaddetva annam udakam ahari tanca dantakattham apanetva
annam dantakattham ganhi. Evam satta divasani katva sattame
divase puna pucchi. Samanero punapi pubbe kathitasadisameva
kathesi. Thero suvaco vatayam brahmanoti sanjanitva kimattham
agatositi aha. Buddhavacanam ugganhanatthaya bhanteti. Thero
ugganhadani samanerati vatva punadivasato pabhuti buddhavacanam
patthapesi. Tisso samanerova hutva thapetva vinayapitakam sabbam
buddhavacanam ugganhi saddhim atthakathaya. Upasampannakale pana
Avassikova samano tipitakadharo ahosi. Acariyupajjhaya moggali-
puttatissattherassa hatthe sakalam buddhavacanam patitthapetva yavatayukam
thatva parinibbayimsu. Moggaliputtatissattheropi aparena samayena
kammatthanam vaddhetva arahattam patto bahunam dhammavinayam vacesi.
     Tena kho pana samayena bindusarassa ekasatam putta
ahesum. Te sabbe asoko attana saddhim ekamatikam tissakumaram
thapetva ghatesi. Ghatento cattari vassani anabhisittova
rajjam karetva catunnam vassanam accayena tathagatassa parinibbanato
dvinnam vassasatanam upari attharasame vasse sakalajambudipe
ekarajjabhisekam papuni. Abhisekanubhavena cassa ima rajiddhiyo
agata. Mahapathaviya hettha yojanappamane ana pavattati
tatha upari akase. Anottattadahato atthahi kajehi solasa
paniyaghate divase divase devata aharanti yato sasane
uppannasaddho hutva attha ghate bhikkhusanghassa adasi. Dve
ghate satthimattanam tipitakadharanam bhikkhunam. Dve ghate aggamahesiya
asandhimittaya. Dve ghate solasannam natakitthisahassanam. Dve
ghate attana paribhunji. Devataeva himavante nagalatadantakatthannama
atthi siniddham mudukam rasavantam tam divase divase aharanti
yena ranno ca mahesiya ca solasannanca natakitthisahassanam
satthimattananca bhikkhusahassanam devasikam dantaponakiccam nippajjati.
Devasikameva cassa devata agadamalakam agadaharitakam suvannavannanca
Gandharasasampannam ambapakkam aharanti. Tatha chandantadahato
pancavannam nivasanaparupanam pitakavannam hatthapunchanapatakam dibbanca
panakam aharanti. Devasikameva panassa sisanahanagandham anulepanagandham
parupanatthaya asuttamayikam sumanapupphapatam maharahanca anjanam
nagabhavanato nagarajano aharanti. Chaddantadaheva utthitassa
salino nava vahasahassani divase divase suvaka aharanti.
Musika nitthusakane karonti. Ekopi khandatandulo na hoti.
Ranno sabbatthanesu ayameva tandulo paribhogam gacchati.
Madhumakkhika madhum karonti. Kammarasalasu accha kattham
paharanti. Karavikasakuna agantva madhurassaram vikujanta ranno
balikammam karonti.
     Imahi iddhihi samannagato raja ekadivasam suvannasankhalikabandhanam
pesetva catunnam buddhanam adhigatarupadassanam kappayukam
kalanagarajanam anayitva setacchattassa hettha maharahe pallanke
nisidapetva anekasatavannehi jalajathalajapupphehi ca suvannapupphehi
ca pujam katva sabbalankarapatimanditehi ca solasanatakitthisahassehi
samantato parikkhipitva anantananassa tava me saddhammavaracakkappavattino
sammasambuddhassa rupam imesam akkhinam apatham karohiti
vatva tena nimmitam sakalasariravippakinnapunnappabhavanibbattasityanubyanjana-
patimanditadvattimsamahapurisalakkhanasassirikataya vikasitakamaluppalapundarikapatimanditamiva
salilatalam
Taraganaramsijalavisaravipphuritasobhasamujjalitamiva gaganatalam nilapitalohitadibheda-
vicitravannaramsivinaddhabyamappabhaparikkhepavilasitaya sajjhappabhanuraga-
indadhanuvijjulataparikkhittamiva kanakagirisikharam nanaviragavimalaketumala-
samujjalitacarumatthakasobham nayanarasayanamiva brahmadevamanujanagayakkhagananam
buddharupam passanto satta divasani akkhipujam nama akasi.
Raja kira abhisekam papunitva tiniyeva samvaccharani bahirapasandam
parigganhi. Catutthe samvacchare buddhasasane pasidi. Tassa kira
pita bindusaro brahmanabhatto ahosi. So brahmanananca
brahmanajatiyapasandananca pandarangaparibbajakadinam satthisahassamattanam
niccabhattam patthapeti. Asokopi pitara pavattitam danam
attano antepure tatheva dadamano ekadivasam sihapanjare
thito te upasamaparibahirena acarena bhunjamane asamyatindriye
avinitairiyapathe disva cintesi idisam danam upaparikkhitva
yuttatthane datum vattatiti evam cintetva amacce aha
gacchatha bhane attano attano sadhusammate samanabrahmane
antepuram atiharatha danam dassamati. Amacca sadhu devati
ranno patissunitva te te pandarangaparibbajakajivakanigganthadayo
anetva ime maharaja amhakam arahantoti ahamsu. Atha
raja antepure uccavacani asanani pannapetva agacchantuti
vatva agatagate aha attano attano patirupe asane
nisidathati. Tesu ekacce bhaddapithakesu ekacce phalakapithakesu
Nisidimsu. Tam disva raja natthi tesam antosaroti natva
tesam anurupam khadaniyam bhojaniyam datva uyyojesi. Evam
gacchante kale ekadivasam sihapanjare thito addasa nigrodhasamaneram
rajanganena gacchantam dantam guttam santindriyam iriyapathasampannam.
     Ko panayam nigrodho nama. Bindusararanno jetthaputtassa
sumanarajakumarassa putto. Tatrayam anupubbikatha.
Bindusararanno kira dubbalakaleyeva asokakumaro attana laddham
ujjenirajjam pahaya agantva sabbam nagaram attano hatthagatam
katva sumanam rajakumaram aggahesi. Tam divasameva sumanassa
rajakumarassa sumana nama devi paripunnagabbha ahosi.
Sa annatakavesena nikkhamitva avidure annataram candalagamam
sandhaya gacchanti jetthakacandalassa  gehato avidure annatarasmim
nigrodharukkhe adhivatthaya devataya ito ehi sumaneti vadantiya
saddam sutva tassa samipam gata. Devata attano anubhavena
ekam salam nimminitva ettha vasahiti adasi. Sa tam salam
pavisi. Gatadivaseyeva puttam vijayi. Sa tassa nigrodhadevataya
pariggahitatta nigrodhotveva namam akasi. Jetthacandalo
ditthadivasato pabhuti tam attano samidhitaram viya mannamano
nibaddhavattam patthapesi. Rajadhita tattha satta vassani vasi.
Nigrodhakumaropi sattavassiko jato. Tada mahavarunatthero
nama eko araha darakassa hetusampadam disva vicaramano
Sattavassikodani darako kalo nam pabbajetunti cintetva
rajadhitaya arocapetva nigrodhakumaram pabbajesi. Kumaro
khuraggeyeva arahattam papuni. So ekadivasam patova sariram
patijaggitva acariyupajjhayavattam katva pattacivaramadaya matu
upasikaya gehadvaram gacchamiti nikkhami. Matu nivasatthanancassa
dakkhinadvarena nagaram pavisitva nagaramajjhena gantva pacinadvarena
nikkhamitva gantabbam hoti. Tena ca samayena asoko dhammaraja
pacinadisabhimukho sihapanjare cankamati. Tamkhanamyeva nigrodho
rajanganam sampapuni santindriyo santamanaso yuggamattam 1-
pekkhamano. Tena vuttam ekadivasam sihapanjare thito addasa
nigrodhasamaneram rajanganena gacchantam dantam guttam santindriyam
iriyapathasampannanti.
     Disvanassa etadahosi ayam jano sabbopi vikkhittacitto
bhantamigapatibhago ayam pana darako avikkhittacitto ativiyassa
alokitam vilokitam samminjitam pasarananca 2- sobhati addha
etassa abbhantare lokuttaradhammo bhavissatiti. Ranno saha
dassaneneva samanere cittam pasidi pemam santhahi. Kasma.
Pubbepi kira punnakaranakale esa ranno jetthabhata vanijako
ahosi. Vuttampi hetam 3-
@Footnote: 1. poranapotthakepi idisameva dissati. yugamattanti pana yuttataram sabbattha tatheva
@dissamanatta .    2. pasaritanca .    3. khu. ja. 27/91. tadatthakatha 3/313.
       Pubbeva sannivasena      paccuppannahitena va
       evantam jayate pemam     uppalamva yathodaketi.
     Atha raja sanjatapemo sambahumano etam samaneram
pakkosathati amacce pesesi. Te aticirayantiti puna dve tayo
pesesi turitam agacchatuti. Samanero attano pakatiyaeva agamasi.
Raja patirupamasanam natva nisidathati aha. So itocitoca
viloketva natthidani anne bhikkhuti samussitasetacchattam rajapallankam
upasankamitva pattaggahanatthaya ranno akaram dassesi.
Raja tam pallankasamipam upagacchantamyeva disva cintesi ajjeva
dani ayam samanero imassa gehassa samiko bhavissatiti.
Samanero ranno hatthe pattam datva pallankam abhiruhitva nisidi.
Raja attano atthaya sampaditam sabbam yagukhajjakabhattavikatim
upanamesi. Samanero attano yapaniyamattakameva sampaticchi.
Bhattakiccavasane raja aha satthara tumhakam dinnam ovadam
janathati. Janami maharaja ekadesenati. Tata mayhampi nam
kathehiti. Sadhu maharajati ranno anurupam dhammapade appamadavaggam
anumodanatthaya abhasi. Raja
     appamado amatam padam pamado maccuno padanti
sutvava annatam tata pariyosapehiti aha. Anumodanavasane
ca attha te tata dhuvabhattani dammiti aha. Samanero
aha etani aham upajjhayassa dammi maharajati. Ko ayam
tata upajjhayo namati. Vajjavajjam disva codeta sareta
Ca maharajati. Annanipi te tata attha dammiti. Etani
acariyassa dammi maharajati. Ko ayam tata acariyo namati.
Imasmim sasane sikkhitabbadhammesu patitthapeta maharajati. Sadhu
tata annanipi te attha dammiti. Etani bhikkhusanghassa dammi
maharajati. Ko ayam tata bhikkhusangho namati. Yam nissaya
maharaja amhakam acariyupajjhayananca mamanca pabbajja ca
upasampada cati. Raja bhiyyoso mattaya tutthacitto aha
annanipi te tata attha dammiti. Samanero sadhuti
sampaticchitva punadivase dvattimsa bhikkhu gahetva rajantepuram
pavisitva bhattakiccam akasi. Raja annepi dvattimsa bhikkhu
tumhehi saddhim sve bhikkham ganhantuti eteneva upayena divase
divase vaddhapento satthisahassanam brahmanaparibbajakadinam bhattam
upacchinditva antonivesane satthisahassanam bhikkhunam niccabhattam
patthapesi nigrodhattheragateneva pasadena. Nigrodhattheropi
rajanam saparisam tisu saranesu pancasu ca silesu patitthapetva
buddhasasane pothujjanikena pasadena acalappasadam katva patitthapesi.
Puna raja asokaramam nama mahaviharam karapetva satthisahassanam
bhikkhunam bhattam patthapesi. Sakalajambudipe ca caturasitiya nagarasahassesu
caturasiti viharasahassani karapesi caturasitisahassacetiyapatimanditani
dhammeneva no adhammena.
     Ekadivasam kira raja asokarame mahadanam datva
Satthisahassasankhayassa bhikkhusanghassa majjhe nisajja sangham catuhi paccayehi
pavaretva imam panham pucchi bhante bhagavata desitadhammo nama
kittako hotiti. Angato maharaja navangani khandhato
caturasitidhammakkhandhasahassaniti. Raja dhamme pasiditva ekekam
dhammakkhandham ekekaviharena pujessamiti ekadivasameva channavutikotidhanam
visajjetva amacce anapesi etha bhane ekamekasmim nagare
ekamekam viharam karapenta caturasitiya nagarasahassesu caturasiti-
viharasahassani karapethati sayanca asokarame asokamahaviharatthaya
kammam patthapesi. Sangho indaguttattherannama mahiddhiyam mahanubhavam
khinasavam navakammadhitthayakam adasi. Thero yamyam na nitthati
tam tam attano anubhavena nitthapesi. Evampi tihi samvaccharehi
viharakammam nitthapesi.
     Ekadivasameva sabbanagarehi pannani agamimsu. Amacca
ranno arocesum nitthitani deva caturasitiviharasahassaniti.
Raja nagare bherincarapesi ito sattannam divasanam accayena
viharamaho bhavissati sabbe attha silangani samadiyitva antonagare
bahinagare ca viharamaham patiyadentuti. Tato sattannam divasanam
accayena sabbalankaravibhusitaya anekasatasahassasankhaya caturanginiya
senaya parivuto raja devaloke amaravatiya rajadhaniya sirito
adhikatarasassirikam viya nagaram katukamena ussahajatena mahajanena
alankatapatiyattam nagaram anuvicaranto viharam gantva bhikkhusanghassa majjhe
Atthasi. Tasminca khane sannipatita asiti bhikkhukotiyo ahesum.
Bhikkhuninanca pana channavutisatasahassani. Tattha khinasavabhikkhuyeva
satasahassasankha ahesum. Tesam etadahosi sace raja attano
adhikaram anavasesam passeyya ativiya buddhasasane pasideyyati tato
lokavivaranam nama patihariyam akamsu. Raja asokarame thitova
catuddisa anuvilokento samantato samuddapariyantam jambudipam passati
caturasitinca viharasahassani ularaya viharamahapujaya virocamanani.
So tam vibhutim passamano ularena pitipamujjena samannagato atthi
pana annassapi kassaci evarupam pitipamujjam uppannapubbanti cintento
bhikkhusangham pucchi bhante amhakam lokanathassa dasabalassa sasane
ko mahapariccagam pariccaji kassa pariccago mahantoti. Bhikkhusangho
moggaliputtatissattherassa bharam akasi. Thero aha
maharaja dasabalassa sasane paccayadayako nama taya sadiso
dharamanepi tathagate na koci ahosi taveva pariccago mahati. Raja
therassa vacanam sutva ularena pitipamujjena nirantaram phutthasariro
hutva cintesi natthi kira maya sadiso paccayadayako mayham kira
pariccago maha aham kira deyyadhammena sasanam pagganhami
kim panaham evam sati sasanassa dayado homi na homiti. Tato
bhikkhusangham pucchi bhavami nu kho aham bhante sasanassa dayadoti.
Tato moggaliputtatissatthero ranno idam vacanam sutva rajaputtassa
mahindassa upanissayasampattim sampassamano sace ayam rajakumaro
Pabbajissati sasanassa ativiya vuddhi bhavissatiti cintetva rajanam
etadavoca na kho maharaja ettavata sasanassa dayado hoti
apica kho paccayadayakoti va upatthakoti va sankhyam gacchati
yopi hi maharaja pathavito yavabrahmalokaparimanam paccayarasim
dadeyya sopi sasane dayadoti sankhyam na gacchatiti. Atha
kathancarahi bhante sasanassa dayado hotiti. Yo hi koci
maharaja addho va daliddo va attano orasam puttam pabbajeti
ayam vuccati maharaja dayado sasanassati. Evam vutte asoko
dhammaraja aham kira evarupam pariccagam katvapi neva sasanassa
dayadabhavam pattoti sasane dayadabhavam patthayamano itocitoca
viloketva addasa mahindam kumaram avidure thitam. Disvanassa
etadahosi kincapi aham imam kumaram tissakumarassa pabbajitakalato
pabhuti uparajje thapetukamo athayo uparajjatopi pabbajjava
uttamati. Tato kumaram aha sakkasi tvam tata pabbajitunti.
Kumaro pakatiyapi tissakumarassa pabbajitakalato pabhuti pabbajitukamova
ranno vacanam sutva ativiya pamujjajato hutva aha
pabbajami deva mam pabbajetva tumhe sasane dayada hothati.
Tena ca samayena rajadhita sanghamittapi tasmimyeva thane thita
hoti. Tassava samiko aggibrahma nama kumaro uparajena
tissakumarena saddhim pabbajito hoti. Raja tam disva aha
tvampi amma pabbajitum sakkasiti. Sadhutata sakkomiti. Raja
Puttanam manam labhitva pahatthacitto bhikkhusangham etadavoca bhante ime
darake pabbajetva mam sasane dayadam karothati. Sangho ranno
vacanam sampaticchitva kumaram moggaliputtatissattherena upajjhayena
mahadevattherena ca acariyena pabbajapesi 1- majjhantikattherena
acariyena upasampadesi. Tada kira kumaro paripunnavisativasso
hoti. So tasmimyeva upasampadamandale saha patisambhidahi
arahattam papuni. Sanghamittayapi rajadhitaya acariya ayupalittheri
nama upajjhaya pana dhammapalittheri nama ahosi. Tada
kira sanghamitta attharasavassa hoti. Tam pabbajitamattam tasmimyeva
simamandale sikkhaya patitthapesum. Ubhinnam pabbajitakale raja
chavassabhiseko hoti. Atha mahindatthero upasampannakalato pabhuti
attano upajjhayasseva santike dhammanca vinayanca pariyapunanto
dvepi sangitiyo arulham tipitakasangahitam satthakatham sabbam theravadam
tinnam vassanam abbhantare uggahetva attano upajjhayassa
antevasikanam sahassamattanam bhikkhunam pamokkho ahosi. Tada
asoko dhammaraja  navavassabhiseko hoti.
     Ranno pana atthavassabhisekakaleyeva kontaputtatissatthero
byadhipatikammattham bhikkhacaravattena ahinditva pasatamattam sappi
alabhitva byadhibalena parikkhinayusankharo bhikkhusangham appamadena
ovaditva akase pallankena nisiditva tejodhatum samapajjitva
@Footnote: 1. pabbajesi.
Parinibbayi. Raja tam pavuttim sutva therassa sakkaram katva
mayi nama rajjam karente evam bhikkhunam paccaya dullabhati nagarassa
catusu dvaresu pokkharaniyo karetva bhesajjassa purapetva
dapesi. Tena kira samayena pataliputtassa catusu dvaresu cattari
satasahassani sabhayam satasahassanti divase divase panca satasahassani
ranno uppajjanti. Tato raja nigrodhattherassa devasikam
satasahassam visajjesi. Buddhassa cetiye gandhamaladihi pujanatthaya
satasahassam dhammassa satasahassam. Tam dhammadharanam bahussutanam
catuppaccayatthaya upaniyati. Sanghassa satasahassam. Catusu dvaresu
bhesajjattham satasahassam. Evam sasane ularo labhasakkaro
nibbatti. Titthiya parihinalabhasakkara antamaso ghasacchadanamattampi
alabhanta labhasakkaram patthayamana sasane pabbajitva sakani
sakani ditthigatani ayam dhammo ayam vinayoti dipenti.
Pabbajjam alabhamanapi sayameva mundetva kasayani acchadetva
viharesu vicaranta uposathampi pavaranampi sanghakammampi ganakammampi
pavisanti. Bhikkhu tehi saddhim uposatham  na karonti. Tada
moggaliputtatissatthero uppannamdani adhikaranam tam nacirasseva kakkhalam
bhavissati na kho panetam sakka imesam majjhe vasantena vupasametunti
mahindattherassa ganam niyyadetva attana phasukaviharena viharitukamo
adhogangam pabbatam agamasi. Tepi kho titthiya bhikkhusanghena dhammena
vinayena satthu sasanena niggayhamanapi dhammavinayanulomaya
Patipattiya asanthahanta anekarupam sasanassa abbudanca malanca
kantakanca samutthapesum. Keci aggim paricaranti. Keci
pancatape tappanti. Keci adiccam anuparivattanti. Keci dhammanca
vinayanca vo bhindissamati 1- pagganhimsu. Tada bhikkhusangho na
tehi saddhim uposatham va pavaranam va akasi. Asokarame
satta vassani uposatho upacchijji. Rannopi etamattham arocesum.
Raja ekam amaccam anapeti viharam gantva adhikaranam
vupasametva uposatham karapehiti. Amacco rajanam patipucchitum
avisahanto anne amacce upasankamitva aha raja mam viharam
gantva adhikaranam vupasametva uposatham karohiti pahini kathannukho
adhikaranam vupasammatiti. Te ahamsu mayam evam sallakkhema yatha
nama paccantam vupasamenta core ghatenti evameva ye uposatham
na karonti te marapetukamo raja bhavissatiti. Atha so
amacco viharam gantva bhikkhusangham sannipatetva aha aham ranna
uposatham karapehiti pesito karotha dani bhante uposathakammanti.
Bhikkhu na mayam titthiyehi saddhim uposatham karomati ahamsu.
Amacco therasanato patthaya asina sisani patetum araddho.
Addasa kho tissatthero tam amaccam tatha vipatipannam.
     Tissatthero nama na yo so ranno ekamatiko bhata
tissakumaro nama. Tam kira raja pattabhiseko uparajje thapesi.
So ekadivasam vanacaram gato addasa mahantam migasangham cittaya kilikaya
@Footnote: 1. vobhindissama.
Kilantam. Disvanassa etadahosi ime tava tinabhakkha miga evam
kilanti ime pana samana rajakule panitani bhojanani bhunjitva
mudukasu seyyasu sayamana kimva manapam kilitam na kilissantiti.
So tato agantva imam attano vitakkam ranno arocesi.
Raja atthane kukkuccayitam kumarena handa nam evam sannapessamiti
ekadivasam kenaci karanena kuddho viya ehi satta divase
rajjam sampaticcha tato tam ghatessamiti maranabhayena tajjetva
tamattham sannapesi. So kira kumaro sattame divase mam
marapessatiti na cittarupam nahayi na bhunji na supi ativiya lukhasariro
ahosi. Tato nam raja pucchi kissa tvam evarupo jatoti.
Maranabhayena devati. Are tvam nama paricchinnamaranam sampassamano
vissattho na kilasi bhikkhu assasappassasupanibaddham maranam pekkhamana
katham kilissantiti. Tato pabhuti kumaro sasane pasidi.
So punekadivasam migavam nikkhamitva aranne anuvicaramano addasa
yonakamahadhammarakkhittattheram annatarena hatthinagena salasakham gahetva
vijiyamanam nisinnam. Disvana pamujjajato cintesi kada nukho
ahampi ayam mahathero viya pabbajeyyam siya nukho so divasoti.
Thero tassa ajjhasayam viditva tassa passantasseva akase
uppatitva asokarame pokkharaniya udakatale thatva civaranca
uttarasanganca akase laggetva nahayitum araddho. Kumaro
therassanubhavam disva ativiya pasanno ajjeva pabbajissamiti
Nivattitva ranno arocesi pabbajissamaham devati. Raja
anekappakaram yacitva tam nivattetum asakkonto asokaramagamaniyam
maggam alankarapetva kumaram chanavesam gahapetva alankataya
senaya parivarapetva viharam nesi. Yuvaraja kira pabbajissatiti
sutva bahu bhikkhu pattacivarani patiyadesum. Kumaro padhanagharam
gantva mahadhammarakkhitattherasseva santike pabbaji saddhim
purisasatasahassena. Kumarassa pana anupabbajitakanam gananaparicchedo
natthi. Kumaro ranno catuvassabhisekakale pabbajito. Atha
anno ranno bhagineyyo sanghamittaya samiko aggibrahma
nama kumaro atthi. Sanghamitta tassa ekameva puttam vijayi.
Sopi yuvaraja pabbajitoti sutva rajanam upasankamitva ahampi
deva pabbajissamiti yaci. Pabbaja tatati ca ranna anunnato
tam divasameva pabbaji. Evam anupabbajito ularavibhavena khattiyajanena
ranno kanitthabhata tissattheroti vinneyyo.
     So tam amaccam tatha vipatipannam disva cintesi na raja
there maretum pahineyya addha imassevetam amaccassa duggahitam
bhavissatiti gantva sayam tassa asanne asane nisidi. So
theram sanjanitva sattham nipatetum avisahanto gantva ranno
arocesi aham deva uposatham katum anicchantanam ettakanannama
bhikkhunam sisani patesim atha ayyassa tissattherassa patipati
sampatta kinti karomiti. Raja sutvava are kimpana tvam
Maya bhikkhu ghatetum pesitoti tavadeva sarire uppannadaho hutva
viharam gantva there bhikkhu pucchi ayam bhante amacco maya
ananattova evam akasi kassa nukho imina papena
bhavitabbanti. Ekacce thera ayam tava vacanena akasi tuyhametam
papanti ahamsu. Ekacce ubhinnampi vo etam papanti
ahamsu. Ekacce evamahamsu kim pana te maharaja atthi cittam
ayam gantva bhikkhu ghatetuti. Natthi bhante kusaladhippayo
aham pesesim samaggo bhikkhusangho uposatham karotuti. Sace tvam
kusaladhippayo natthi tuyham papam amaccassevetam papanti.
Raja dvelhakajato aha atthi nukho bhante koci bhikkhu
mametam dvelhakam chinditva sasanam paggahetum  samatthoti. Atthi
maharaja moggaliputtatissatthero nama so te imam dvelhakam
chinditva sasanam pagganhitum samatthoti. Raja tadaheva cattaro
dhammakathike ekekam bhikkhusahassaparivaram cattaro ca amacce
ekekapurisasahassaparivaram 1- theram ganhitva agacchathati pesesi. Te
gantva raja tumhe pakkosatiti ahamsu. Thero na aganchi.
Dutiyampikho raja attha dhammakathike attha ca amacce
sahassasahassaparivareyeva pesesi raja bhante pakkosatiti vatva
ganhitvava agacchathati. Te tatheva ahamsu. Dutiyampikho thero
naganchi. Raja there pucchi aham bhante dvikkhattum pahinim
kasma thero nagacchatiti. Raja pakkosatiti vuttatta maharaja
@Footnote: 1. ekekam purisasahassaparivaram.
Nagacchati evam pana vutte agaccheyya sasanam bhante osidati
amhakam sasanam pagganhanatthaya sahayaka hothati. Atha raja
tatha vatva solasa dhammakathike solasa ca amacce sahassasahassaparivare
pesesi. Bhikkhu puna patipucchi mahallako nukho bhante thero
daharo nukhoti. Mahallako maharajati. Vayham va sivikam va
abhiruhissati bhanteti. Nabhiruhissati maharajati. Kuhim bhante
thero vasatiti. Upari gangaya maharajati. Raja aha tenahi
bhane navasanghatam bandhitva tattheva theram nisidapetva dvisupi
tiresu arakkham samvidhaya theram anethati. Bhikkhu ca amacca ca
therassa santikam gantva ranno sasanam arocesum. Thero sutva
yam kho aham mulato patthaya sasanam  pagganhissamiti pabbajitomhi
ayam dani me so kalo anuppattoti cammakhandam gahetva
utthahi. Atha thero sve pataliputtam sampapunissatiti rattibhage
raja supinam addasa. Evarupo supino ahosi sabbaseto
hatthinago agantva rajanam sisato patthaya paramasitva
dakkhinahatthe aggahesi. Punadivase raja supinajjhayake pucchi
maya evarupo supino dittho kim me bhavissatiti. Eko
tam maharaja samananago dakkhinahatthe ganhissatiti. Atha
raja tavadeva thero agatoti sutva gangatiram gantva nadim
otaritva abbhuggacchanto janumatte udake theram sampapunitva
therassa navato otarantassa hattham adasi. Thero rajanam
Dakkhinahatthe aggahesi. Tam disva asiggaha therassa
sisampatessamati kosato asim abbahimsu. Kasma. Etam
kira carittam rajakulesu yo rajanam hatthe ganhati tassa
asina sisampatetabbanti. Raja chayamyeva disva aha pubbepi
aham bhikkhusu viruddhakarana assadam na vindami makho there
virujjhitthati. Thero pana kasma rajanam hatthe aggahesiti.
Yasma ranna panham pucchanatthaya pakkosapito tasma antevasiko
me ayanti aggahesi. Raja theram attano uyyanam
netva bahirato tikkhattum parivarapetva arakkham thapetva sayameva
therassa pade dhovitva telena makkhetva therassa santike nisiditva
patibalo nukho thero mama kankham chinditva uppannam adhikaranam
vupasametva sasanam pagganhitunti vimamsanatthaya aham bhante ekam
patihariyam datthukamoti aha. Kataram patihariyam datthukamosi
maharajati. Pathavikampanam datthukamo bhanteti. Sakalam pathavikampanam
datthukamosi maharaja padesapathavikampananti. Kataram panettha bhante
dukkaranti. Kinnukho maharaja kamsapatiya udakapunnaya sabbam
udakam kampetum dukkaram udahu upaddhanti. Upaddham bhanteti.
Evameva kho maharaja padesapathavikampanam dukkaranti. Tenahi bhante
padesapathavikampanam passissamiti. Tenahi maharaja samantato yojane
yojane puratthimaya disaya ekena cakkena simam akkamitva ratho
titthatu dakkhinaya disaya dvihi padehi simam akkamitva asso
Titthatu pacchimaya disaya ekena padena simam akkamitva puriso
titthatu uttaraya disaya upaddhabhagena akkamitva eka udakapati
titthatuti. Raja tatha karapesi. Thero abhinnapadakam
catutthajjhanam samapajjitva vutthaya raja passatuti yojanappamanam
pathavicalanam adhitthahi. Puratthimadisaya rathassa antosimaya thitova
pado cali itaro na cali. Evam dakkhinapacchimadisasu assapurisanam
antosimaya thitapadayeva calimsu upaddhupaddham sariranca.
Uttaradisaya udakapatiyapi antosimaya thitam upaddhabhagagatameva
udakam cali avasesam niccalamahositi. Raja tam patihariyam disva
sakkati dani 1- thero sasanam paggahitunti nittham gantva attano
kukkuccam pucchi aham bhante ekam amaccam viharam gantva adhikaranam
vupasametva uposatham karehiti pahinim so viharam gantva ettake
bhikkhu jivita voropesi etam papam kassa hotiti. Kim pana te
maharaja atthi cittam ayam viharam gantva bhikkhu ghatetuti.
Natthi bhanteti. Sace te maharaja natthi evarupam cittam natthi
tuyham papanti. Atha thero rajanam etamattham imina suttena
sannapesi cetanaham bhikkhave kammam vadami cetayitva kammam
karoti kayena vacaya manasati 2-. Tamevattham paridipetum tittirajatakam 3-
ahari atite maharaja dipakatittiro tapasam pucchi
       natako no nisinnoti   bahu agacchati jano
@Footnote: 1. sakkhatitipi dissati .   2. an. chakka. 22/463 .   3. ja. catukka. 4/305.
     Paticca kammam phussati 1- tasmim me sankati manoti.
Tapaso aha atthi pana te cittam mama saddena ca rupadassanena
ca agantva ete pakkhino bajjhantu va hannantu vati.
Natthi bhanteti tittiro aha. Tato nam tapaso sannapesi
sace te natthi cittam natthi papam cetayantameva hi kammam
phussati nacetayanti
     na paticca kammam phussati mano ca nappadussati
     appossukkassa bhadrassa na papamupalippatiti.
Evam thero rajanam sannapetva tattheva rajuyyane satta divasani
vasanto rajanam samayam ugganhapesi. Raja sattame divase
asokarame bhikkhusangham santipatapetva sanipakaram parikkhipapetva
sanipakarantare nisinno ekaladdhike ekaladdhike bhikkhu ekato
ekato karapetva ekamekam bhikkhusamuham pakkosapetva pucchi
kimvadi sammasambuddhoti. Tato sassatavadino sassatavaditi
ahamsu. Ekaccasassatika antanantika amaravikkhepika
adhiccasamuppannika sannivada asannivada nevasanninasannivada
ucchedavada ditthadhammanibbanavada ditthadhammanibbanavaditi ahamsu.
Raja pathamameva samayassa uggahitatta na ime bhikkhu annatitthiya
imeti natva tesam setakani vatthani datva uppabbajesi.
Te sabbepi satthisahassa ahesum. Athanne bhikkhu pakkosapetva
pucchi kimvadi bhante sammasambuddhoti. Vibhajjavadi maharajati.
@Footnote: 1. paticcakammam phusatitipi dissati.
Evam vutte raja theram pucchi vibhajjavadi bhante sammasambuddhoti.
Ama maharajati. Tato raja suddhamdani bhante sasanam
karotu bhikkhusangho uposathanti arakkham datva nagaram pavisi.
Samaggo sangho sannipatitva uposatham akasi. Tasmim sannipate
satthibhikkhusatasahassani ahesum.
     Tasmim samagame moggaliputtatissatthero parappavadam maddanto
kathavatthuppakaranam akasi. Tato satthisatasahassasankhyesu bhikkhusu
uccinitva tipitakapariyattidharanam pabhinnapatisambhidanam tevijjadibhedanam
bhikkhunam sahassamekam gahetva yatha mahakassapatthero ca yasatthero
ca dhammanca vinayanca sangayimsu evameva dhammanca vinayanca
sangayanto sabbam sasane malam visodhetva tatiyasangitim akasi.
Sangitipariyosane anekappakaram pathavi akampittha. Ayam sangiti
navahi masehi nitthita ya loke
           kata bhikkhusahassena        tasma sahassikati ca
           purima dve upadaya      tatiyati ca vuccatiti.
                     Ayam tatiyasangiti.
     Ettavata ca kenabhatanti etassa panhassa visajjanattham
yamavocumha jambudipe tava upalittheram adim katva acariyaparamparaya
yava tatiyasangiti tava abhatam tatrayam acariyaparampara
           upali dasako ceva       sonako siggavo tatha
           tisso moggaliputto ca     pancete vijitavino
       Paramparaya vinayam          dipe jambusirivhaye
       acchijjamanam anesum       tatiyo yava sangahoti
tassattho  pakasito hoti.
     Tatiyasangahato pana uddham imam dipam mahindadihi abhatam
mahindato uggahetva kanci kalam aritthattheradihi abhatam tato
yava ajjatana tesamyeva antevasikaparamparabhutaya acariyaparamparaya
abhatanti veditabbam. Yathahu porana.
       Tato mahindo ittiyo      uttiyo sambalo tatha
       .............. 1-    Bhaddanamo ca pandito
       ete naga mahapanna    jambudipa idhagata
       vinayam te vacayimsu         pitakam tambapanniya
       nikaye panca vacesum      satta ceva pakarane.
       Tato arittho medhavi      tissadatto ca pandito
       visarado kalasumano       thero ca dighanamako
       ............ 1-      Dighasumano ca pandito
       punareva kalasumano        nagatthero buddharakkhito
       tissatthero ca medhavi     devatthero ca pandiro
       punareva sumano medhavi     vinaye ca visarado
       bahussuto culanago        gajova duppadhamsiyo
       dhammapalitanamo ca        rohane sadhupujito
@Footnote: 1. ayam visamapado nattho pannayati.
       Tassa sisso mahapanno      khemanamo tipetako
       dipe tarakarajava         pannaya atirocatha
       upatisso ca medhavi        pussadevo mahakavi
       punareva sumano medhavi      pupphanamo bahussuto
       mahakavi mahasivo          pitake sabbattha kovido
       punareva upali medhavi      vinaye ca visarado
       mahanago mahapanno       saddhammavamsakovido
       punareva abhayo medhavi      pitake sabbattha kovido
       tissatthero ca medhavi      vinaye ca visarado
       tassa sisso mahapanno      pupphanamo bahussuto
       sasanam anurakkhanto         jambudipe  patitthito
       culabhayo ca medhavi        vinaye ca visarado
       tissatthero ca medhavi      saddhammavamsakovido
       culadevo ca medhavi        vinaye ca visarado
       sivatthero ca medhavi       vinaye sabbattha kovido
       ete naga mahapanna     vinayannu maggakovida
       vinayam dipe pakasesum       pitakam tambapanniyati.
     Tatrayam anupubbikatha. Moggaliputtatissatthero kira imam
tatiyasangitim katva evam cintesi tattha nukho anagate sasanam
suppatitthitam bhaveyyati. Athassa upaparikkhato etadahosi
paccantimesu janapadesu suppatitthitam bhavissatiti. So tesam bhikkhunam
Bharam katva te te bhikkhu tattha tattha pesesi. Majjhantikattheram
kasmiragandhararattham pesesi tvam etam rattham gantva ettha sasanam
patitthapehiti. Mahadevattheram tatheva vatva mahisakamandalam pesesi.
Rakkhitattheram vanavasim. Yonakadhammarakkhitattheram aparantakam.
Mahadhammarakkhitattheram maharattham. Maharakkhitattheram yonakalokam.
Majjhimattheram himavantappadesabhagam. Sonakattheranca uttarattheranca
suvannabhumim. Attano saddhiviharikam mahindattheram ittiyattherena
uttiyattherena sambalattherena bhaddasalattherena saddhim tambapannidipam
pesesi tumhe tambapannidipam gantva ettha sasanam patitthapethati.
Sabbepi tam tam disabhagam gacchanta attapancama agamamsu paccantimesu
janapadesu pancavaggo gano alam upasampadakammayati mannamana.
     Tena kho pana samayena kasmiragandhararatthe sassapakasamaye
aravalo nama nagaraja karakavassam nama vassam vassapetva
sassam harapetva mahasamuddam papeti. Majjhantikatthero
pataliputtato vehasam abbhuggantva hamavati aravaladahassa
upari otaritva aravaladahapitthiyam cankamatipi titthatipi nisidatipi
seyyampi kappeti. Nagamanavika tam disva aravalassa
nagarajassa arocesum maharaja eko chinnabhinnapatadharo bhandu
kasavavasano amhakam udakam dusetiti. Nagaraja tam sutva
tavadeva kodhabhibhuto nikkhamitva theram disva makkham asahamano
antalikkhe anekani bhimsanakani nimmini. Tato tato bhusa vata
Vayanti. Rukkha bhijjanti. Pabbatakutani patanti. Megha
gajjanti. Vijjulata niccharanti. Asaniyo phalanti. Bhinnam viya
gaganam udakam paggharati. Bhayanakarupa nagakumara sannipatanti.
Sayampi dhumayati pajjalati paharanavutthiyo visajjeti ko ayam
mundako chinnabhinnapatadharotiadihi pharusavacanehi theram santajjeti.
Etha ganhatha hanatha niddamatham 1- imam samananti nagabalam anapesi.
Thero sabbantam bhimsanakam nagabalam attano iddhibalena patibahitva
nagarajanam aha
       sadevakopi ce loko       agantva tasayeyya mam
       na me patibalo assa        janetum bhayabheravam.
       Sacepi tvam mahim sabbam        sasamuddam sapabbatam
       ukkhipitva mahanaga        khipeyyasi mamupari
       neva me sakkuneyyasi      janetum bhayabheravam.
       Annadatthum tavevassa         vighato uragadhipati.
Evam vutte nagaraja vihatanubhavo nipphalavayamo dukkhi
dummano pajjhayanto ahosi. Tam thero tamkhananurupaya dhammiya
kathaya sandassetva samadapetva samuttejetva sampahamsetva
tisu saranesu pancasu silesu ca patitthapesi saddhim caturasitiya
nagasahassehi. Annepi bahu himavantavasino yakkha ca
gandhabba ca kumbhanda ca therassa dhammakatham sutva saranesu ca
@Footnote: 1. niddhamathatipi dissati.
Silesu ca patitthahimsu. Pancakopi yakkho saddhim haritiya
yakkhiniya pancahi ca puttasatehi pathame phale patitthito.
Athayasma majjhantikatthero sabbepi nagayakkharakkhase amantetva
evamaha
       ma dani kodham janayittha       ito uddham yatha pure
       sassaghatanca makattha         sukhakama hi panino
       karotha mettam sattesu        vasantu manuja sukhanti.
Te sabbe sadhu bhanteti therassa patissunitva yathanusittham
patipajjimsu. Tamdivasameva ca nagarajassa pujasamayo hoti.
Atha nagaraja attano ratanamayam pallankam aharapetva therassa
pannapesi. Nisidi thero pallanke. Nagarajapi theram
vijayamano samipe atthasi. Tasmim khane kasmiragandhararatthavasino
manussa agata theram disva amhakam nagarajatopi thero
mahiddhikataroti therameva vanditva nisinna. Thero tesam
asivisopamasuttantam 1- kathesi. Suttapariyosane asitiya panasahassanam
dhammabhisamayo ahosi. Kulasatasahassam pabbaji. Tato pabhuti ca
kasmiragandhara yavajjatana kasavappajjota isivatapativataeva.
       Gantva kasmiragandharam       isi majjhantiko tada
       duttham nagam pasadetva      mocesi bandhana bahuti.
Mahadevattheropi mahisakamandalam gantva devadutasuttam kathesi.
Suttapariyosane cattalisapanasahassani dhammacakkhum patilabhimsu.
@Footnote: 1. alagaddupamasuttam bhavitabbam.
Cattalisamyeva panasahassani pabbajimsu.
       Gantvana rattham mahisam        mahadevo mahiddhiko
       codetva devadutehi       mocesi bandhana bahuti.
     Rakkhitatthero pana vanavasim gantva akase thatva
anamataggapariyayakathaya vanavasike pasadesi. Kathapariyosane
panassa satthisahassanam dhammabhisamayo ahosi. Sattattimsasahassamatta
pabbajimsu. Panca viharasatani patitthahimsu. Evam so
tattha sasanam patitthapesi.
       Gantvana rakkhitatthero      vanavasim mahiddhiko
       antalikkhe thito tattha       desesi anamataggiyanti.
     Yonakadhammarakkhitattheropi aparantakam gantva
aggikkhandhupamasuttantakathaya aparantake pasadetva sattattimsapanasahassani
dhammamatam payesi. Khattiyakulatoyeva purisasahassam pabbaji.
Samadhikani ca cha itthisahassani. Evam so tattha sasanam
patitthapesi.
       Aparantakam vigahitva        yonako dhammarakkhito
       aggikkhandhupamenettha        pasadesi jane bahuti.
     Mahadhammarakkhitatthero pana maharattham  gantva mahanarada-
kassapajatakakathaya maharatthake pasadetva caturasitipanasahassani
maggaphalesu patitthapesi. Terasa sahassani pabbajimsu. Evam so
tattha sasanam patitthapesi.
       Maharattham isi gantva       so mahadhammarakkhito
       jatakam kathayitvana          pasadesi mahajananti.
     Maharakkhitattheropi yonakarattham gantva kalakaramasuttantakathaya
yonakalokam pasadetva sattattimsasahassadhikassa panasatasahassassa
maggaphalalankaram adasi. Santike cassa dasa sahassani pabbajimsu.
Evam sopi tattha sasanam patitthapesi.
       Yonakarattham tada gantva     so maharakkhito isi
       kalakaramasuttena         te pasadesi yonaketi.
     Majjhimatthero pana kassapagottattherena alakadevattherena
dundubhissarattherena sahassadevattherena ca saddhim himavantappadesabhagam
gantva dhammacakkappavattanasuttantakathaya tam padesam pasadetva
asitipanakotiyo maggaphalaratanani patilabhesi. Pancapi cete
thera panca ratthani pasadesum. Ekamekassa santike
satasahassamatta pabbajimsu. Evam te tattha sasanam patitthapesum.
        Gantvana majjhimatthero     himavantam pasadayi
        yakkhasenam pakasento      dhammacakkappavattanti.
     Sonakattheropi saddhim uttarattherena suvannabhumim agamasi.
Tena ca samayena tattha eka rakkhasi samuddato nikkhamitva
rajakule jate jate darake khadati. Tamdivasameva rajakule
eko darako jato hoti. Manussa theram disva rakkhasanam
sahayako esoti mannamana avudhani gahetva theram paharitukama
Gacchanti. Thero kim tumhe avudhahattha agacchathati aha.
Te ahamsu rajakule jate jate darake rakkhasa khadanti
tesam tumhe sahayakati. Thero na mayam rakkhasasahayaka
samana nama mayam virata panatipata .pe. Virata majjapana
ekabhattika silavanto brahmacarino kalyanadhammati aha.
Tasmimyeva ca khane sa rakkhasi saparivara samuddato nikkhami
rajakule darako jato tam khadissamati. Manussa tam
disva esa bhante rakkhasi agacchatiti bhita viravimsu. Thero
rakkhasehi dvigune attabhave nimminitva tehi attabhavehi
tam rakkhasim saparisam majjhe katva ubhosu passesu parikkhipi.
Tassa saparisaya etadahosi addha imehi idam thanam laddham
bhavissati mayam pana imesam bhakkha bhavissamati. Sabbe rakkhasa
vegasa palayimsu. Theropi te yava adassanam tava palapetva
dipassa samantato arakkham thapesi. Tasmim pana samaye sannipatitam
mahajanakayam brahmajalasuttantakathaya pasadetva saranesu ca
silesu ca patitthapesi. Satthisahassanam panettha dhammabhisamayo
ahosi. Kuladarakanam addhuddhani sahassani pabbajimsu.
Kuladhitanam diyaddhasahassam. Evam so tattha sasanam patitthapesi.
Tato pabhuti rajakule jatadarakanam sonuttaranamameva karonti.
       Suvannabhumim gantvana         sonuttara mahiddhika
       pisace niddhamitvana        brahmajalam adesisunti.
Mahindatthero pana tambapannidipam gantva sasanam patitthapehiti
upajjhayena ca bhikkhusanghena ca ajjhittho cintesi kalo nukho me
tambapannidipam gantum hoti. Athassa vimamsato na tava kaloti
ahosi. Kim panassa disva etadahosi. Mutasivaranno
mahallakabhavam .  tato cintesi ayam raja mahallako na sakka imam
ganhitva sasanam paggahetum idani panassa putto devanampiyatisso
rajjam karessati tam ganhitva sakka bhavissati sasanam paggahetum
handa yava so samayo agacchati tava natake olokema puna
dani mayam imam janapadam agaccheyyama va na vati. So evam
cintetva upajjhayanca bhikkhusanghanca vanditva asokaramato
nikkhamma tehi ittiyadihi catuhi therehi sanghamittaya puttena
sumanasamanerena bhandakena ca upasakena saddhim rajagahanagaraparivattakena
dakkhinagirijanapadena carikancaramano natake olokento cha mase
atikkamesi. Athanupubbena matu nivasanatthanam vedisanagarannama 1-
sampatto. Asoko kira kumarakale janapadam labhitva ujjenim
gacchanto vedisanagaram patva vedisasetthissa dhitaram aggahesi.
Sa tamdivasameva gabbham gahetva ujjeniyam mahindakumaram vijayi.
Kumarassa cuddasavassakale raja abhisekam papuni. Sa tassa
mata tena samayena natighare vasati. Tena vuttam anupubbena
matu nivasanatthanam vedisanagarannama sampattoti. Sampattanca
@Footnote: 1. vetisanagarannamatipi dissati.
Pana theram disva theramata devi pade sirasa vanditva bhikkham
datva theram attana katam vedisagirimahaviharam nama aropesi.
Thero tasmim vihare nisinno cintesi amhakam idha kattabbakiccam
nitthitam samayo nukho idani lankadipam gantunti. Tato cintesi
anubhavatu tava me pitara pesitam abhisekam devanampiyatisso
ratanattayagunanca sunatu chanatthanca nagarato nikkhamitva missakapabbatam
abhiruhatu tada tam tattha dakkhissamati. Athaparam ekamasam
tattheva vasam kappesi. Masatikkamena ca jetthamulamasapunnamayam
uposathadivase sannipatita sabbepi kalo nukho amhakam tambapannidipam
gamanaya udahu noti mantayimsu. Tenahu porana
       mahindo nama namena        sanghatthero tada ahu
       ittiyo uttiyo thero       bhaddasalo ca sambalo
       samanero ca sumano         chalabhinno mahiddhiko
       bhandako sattamo tesam        ditthasacco upasako
       iti hete mahanaga        mantayimsu rahogatati.
Tada sakko devanamindo mahindattheram upasankamitva etadavoca
kalakato bhante mutasivaraja idani devanampiyatissamaharaja rajjam
karesi sammasambuddhena ca tumhe byakata anagate mahindo nama
bhikkhu tambapannidipam pasadessatiti tasmatiha vo bhante kalo
dipavaram gamanaya ahampi vo sahayo bhavissamiti. Kasma pana
sakko evamaha. Bhagava kirassa bodhimuleeva buddhacakkhuna lokam
Voloketva anagate imassa dipassa sampattim disva etamattham
arocesi tada tvampi sahayo bhaveyyasiti ca anapesi.
Tasma evamaha. Thero tassa vacanam sampaticchitva attasattamo
vedisapabbata vehasam uppatitva anuradhapurassa puratthimadisaya
missakapabbate patitthahi yam etarahi cetiyapabbatotipi sanjananti.
Tenahu porana
       vedisagirimhi rajagahe        vasitva timsarattiyo
       kalova gamanassati          gacchama dipamuttamam
       palina jambudipato          hamsarajava ambare
       evamuppatita thera         nipatimsu naguttame
       purato purasetthassa          pabbate meghasannibhe
       patitthahimsu pilakutamhi          hamsava nagamuddhaniti.
Evam ittiyadihi saddhim agantva patitthahanto ca ayasma
mahindatthero sammasambuddhassa parinibbanato dvinnam vassasatanam
upari chattimsatime vasse imasmim dipe patitthahiti veditabbo.
     Ajatasattussa hi atthame vasse sammasambuddho parinibbayi.
Tasmimyeva vasse sihakumarassa putto tambapannidipassa adiraja
vijayakumaro imam dipamagantva manussavasam akasi. Jambudipe
udayabhaddassa cuddasame vasse idha vijayo kalamakasi. Udayabhaddassa
pancadasame vasse panduvasudevo nama imasmim dipe rajjam papuni.
Tattha nagadassakaranno visatime vasse idha panduvasudevo
Kalamakasi. Tasmimyeva vasse abhayo nama rajakumaro imasmim
dipe rajjam papuni. Tattha susunagaranno sattarasame vasse idha
abhayaranno visativassani paripurimsu. Atha abhayassa visatime vasse
pakundakabhayo nama damariko rajjam aggahesi. Tattha kalasokassa
solasame vasse idha pakundakassa sattarasa vassani paripurimsu. Tani
hettha ekena vassena saha attharasa honti. Tattha candaguttassa
cuddasame vasse idha pakundakabhayo kalamakasi. Mutasivaraja
rajjam papuni. Tattha asokadhammarajassa sattarasame vasse idha
mutasivaraja kalamakasi. Devanampiyatisso rajjam papuni.
Parinibbute ca sammasambuddhe ajatasattu catuvisati vassani rajjam
karesi. Udayabhaddo ca solasa. Anuruddho ca mundo ca
attha. Nagadassako catuvisati. Susunago attharasa. Tasseva
putto asoko atthavisati. Asokassa putta dasabhatukarajano
dvevisativassani rajjam karesum. Tesam pacchato nava nanda
dvevisatimeva. Candagutto catuvisati. Vindusaro 1- atthavisati.
Tassavasane asoko rajjam papuni. Tassa pure abhiseka cattari.
Abhisekato attharasame vasse imasmim dipe mahindatthero patitthito.
Evametena rajavamsanusarena veditabbametam sammasambuddhassa
parinibbanato dvinnam vassasatanam upari chattimsatime vasse imasmim
dipe patitthahiti.
     Tasminca divase tambapannidipe jetthamulanakkhattannama hoti.
@Footnote: 1. bindusarotipi.
Raja nakkhattam ghosapetva chanam karothati amacce anapetva
cattalisapurisasahassaparivaro nagaramha nikkhamitva yena
missakapabbato tena payasi migavam kilitukamo. Atha tasmim pabbate
adhivattha eka devata ranno there dassessamiti rohitamigarupam
gahetva avidure tinapannani khadamana viya carati. Raja tam
disva ayuttandani pamattam vijjhitunti jiyam pothesi. Migo
ambatthalamaggam gahetva palayitum arabhi. Raja pitthito pitthito
anubandhanto ambatthalameva abhiruhi. Migopi theranam avidure
antaradhayi. Mahindatthero rajanam avidure agacchantam disva
mamamyeva raja passatu ma itareti adhitthahitva tissa tissa
ito ehiti aha. Raja sutva cintesi imasmim dipe jato
mam tissoti namam gahetva alapitum samattho nama natthi ayam
pana chinnabhindapatadharo bhandu kasavavasano mam namena alapati
ko nukho ayam bhavissati manusso va amanusso vati. Thero aha
       samana mayam maharaja        dhammarajassa savaka
       taveva anukampaya          jambudipa idhagatati.
     Tena samayena devanampiyatissamaharaja ca asokadhammaraja ca
aditthasahayaka honti. Devanampiyatissamaharajassa ca punnanubhavena
chatakapabbatapade ekamhi velugumbe tisso veluyatthiyo
rathayatthippamana uppajjimsu. Eka latayatthinama eka pupphayatthi
nama eka sakunayatthinama. Tasu latayatthi sayam rajatavanna
Hoti. Tam alankaritva uppannalata kancanavanna khayati.
Pupphayatthiyam pana nilapitalohitodatakachavannani pupphani
suvibhattavantapattakinjakkhani hutva khayanti. Sakunayatthiyam pana
hamsakukkutajivanjivakadayo sakuna nanappakarani ca catuppadani 1-
sajivani viya khayanti. Vuttampi cetam dipavamse
       chatapabbatapadamhi         veluyatthi tayo ahu
       seta rajatayatthi ca        lata kancanasannibha
       niladi yadisam puppham        pupphayatthimhi tadisam
       sakuna sakunayatthimhi        sarupeneva santhitati.
Samuddatopissa muttamaniveduriyadi anekavihitam ratanam uppajji.
Tambapanniyam pana attha mutta uppajjimsu hayamutta gajamutta
rathamutta amalakamutta valayamutta angulivethakamutta kakudhaphalamutta
pakatikamuttati. So ta ca yatthiyo ta ca mutta annanca
bahum ratanam asokassa dhammaranno pannakaratthaya pesesi.
Asoko pasiditva tassa pancarajakakudhabhandani pahini chattam camaram
khaggam moliratanam padukam annanca abhisekatthaya bahuvidham
pannakaram. Seyyathidam. Sankham gangodakam 2- vaddhamanam vatamsakam
bhingaram nandiyavatam sivikam kannam adhovimam dussayugam hatthapunchanam
haricandanam arunavannamattikam anjanam haritakam amalakanti. Vuttampi
@Footnote: 1. idam padam savisesanam pumlingikam kattabbam.
@2. anotattodakameva gangodakanti vuttanti saratthadipani.
Cetam dipavamse
       valavijanim unhissam         chattam khagganca padukam
       vethanam sarapamangam        bhingaram nandivattakam
       sivikam sankham vatamsakanca       adhovimam vatthakotikam
       sovannapatim katacchum        mahaggham hatthapunchanam
       anotattodakam kajam        uttamam haricandanam
       arunavannamattikam           anjanam nagamahatam
       haritakam amalakam           mahaggham amatosadham
       satthivahasatam salim         sugandham suvakahatam
       punnakammabhinibbattam        paheti 1- asokavhayoti.
Na kevalanca etam amisapannakaram  imam kira dhammapannakarampi
pesesi
       aham buddhanca dhammanca       sanghanca saranam gato
       upasakattam desesim        sakyaputtassa sasane
       imesu tisu vatthusu         uttamesu naruttama
       tvampi cittam pasadehi      saddha saranamupehiti.
Svayam raja tam divasam asokaranna pesitena abhisekena
ekamasabhisitto hoti. Visakhapunnamayam hissa abhisekamakamsu.
     So acirassutam tam sasanappavuttim anussaramano tam therassa
samana mayam maharaja dhammarajassa savakati vacanam sutva
ayya nukho agatati tavadeva avudham nikkhipitva ekamantam nisidi
@Footnote: 1. pahesitipi dissati.
Sammodaniyam katham kathayamano. Yathaha.
       Avudham nikkhipitvana          ekamantam upavisi
       nisajja raja sammodi        bahum atthupasamhitanti.
Sammodaniyam kathanca kurumaneyeva tasmim tanipi cattalisapurisasahassani
agantva tam parivaresum. Tada thero itarepi cha jane
dassesi. Raja disva ime kada agatati aha. Maya
saddhimyeva maharajati. Idani pana jambudipe annepi evarupa
samana santiti. Santi maharaja etarahi jambudipo kasavappajjoto
isivatapativato tasmim
       tevijja iddhipatta ca       cetopariyayakovida
       khinasava arahanto          bahu buddhassa savakati.
Bhante kena agatatthati. Neva maharaja udakena na thalenati.
Raja akasena agatati annasi. Thero atthi nukho ranno
pannaveyyattikanti vimamsanatthaya asannam ambarukkham arabbha
panham pucchi kimnamo ayam maharaja rukkhoti. Ambarukkho
nama bhanteti. Imam pana maharaja ambam muncitva anno ambo
atthi natthiti. Atthi bhante annepi bahu ambarukkhati.
Imanca ambam te ca ambe muncitva atthi nukho maharaja
anne rukkhati. Atthi bhante te pana na ambarukkhati.
Anne ambe ca anambe ca muncitva atthi pana anno
rukkhoti. Ayameva bhante ambarukkhoti. Sadhu maharaja
Panditosi atthi pana te maharaja natakati. Atthi me bhante
bahu janati. Te muncitva anne keci annatakapi atthi
maharajati. Annataka bhante natakehi bahutarati. Tava natake
ca annatake ca muncitva atthi anno koci maharajati.
Aham bhanteti. Sadhu maharaja atta nama attano neva natako
na annatakoti. Atha thero pandito raja sakkissati 1- dhammam
annatunti culahatthipadopamasuttantam kathesi. Kathapariyosane
raja tisu saranesu patitthahi saddhim cattalisaya panasahassehi.
Tam khanamyeva ca ranno bhattam ahariyittha. Raja ca suttantam
sunanto evam annasi na imesam imasmim kale bhojanam
kappatiti. Apucchitva pana bhunjitum ayuttanti cintetva
bhunjissatha bhanteti pucchi. Na maharaja amhakam imasmim kale
bhojanam kappatiti. Kasmim kale bhante kappatiti. Arunuggamanato
patthaya yava majjhantikasamaya maharajati. Gacchama bhante
nagaranti. Alam maharaja idheva vasissamati. Sace bhante
tumhe vasatha ayam darako agacchatuti. Maharaja ayam darako
agataphalo vinnatasasano pabbajjapekkho idani pabbajissatiti.
Raja tenahi bhante sve ratham pesissami tam abhiruhitva
agaccheyyathati vatva vanditva pakkami. Thero acirapakkantassa
ranno sumanasamaneram amantesi ehi tvam sumana dhammassavanakalam
ghosehiti. Bhante kittakam thanam savento ghosemiti.
@Footnote: 1. sakkhissatitipi.
Sakalatambapannidipanti. Sadhu bhanteti samanero abhinnapadakam
catutthajjhanam samapajjitva vutthaya adhitthahitva samahitena cittena
sakalatambapannidipam savento tikkhattum dhammassavanakalam ghosesi.
Raja tam saddam sutva theranam santikam pesesi kim bhante atthi
koci upaddavoti. Natthamhakam koci upaddavo dhammassavanakalam
ghosapayimha buddhavacanam kathetukamamhati. Tanca pana samanerassa
saddam sutva bhumma deva saddamanussavesum. Etenupayena
yava brahmaloka saddo abbhugganchi. Tena saddena
mahadevatasannipato ahosi. Thero mahantam devatasannipatam
disva samacittasuttantam kathesi. Kathapariyosane asankheyyanam
devanam dhammabhisamayo ahosi. Bahu naga ca supanna ca
saranesu patitthahimsu. Yadiso ca sariputtattherassa imam suttantam
kathayato devatanam sannipato ahosi tadiso mahindattherassapi
jato. Atha tassa rattiya accayena raja theranam ratham
pesesi. Sarathi ratham ekamante thapetva theranam arocesi
agato bhante ratho abhiruhatha gacchissamati. Thera na mayam
ratham abhiruhama gaccha tvam paccha mayam gacchissamati vatva
vehasam abbhuggantva anuradhapurassa puratthimadisaya pathamacetiyatthane
otarimsu. Tam hi cetiyam therehi pathamam otinnatthane katattayeva
pathamacetiyanti vuccati. Rajapi sarathim pesetva antonivesane
mandapam patiyadethati amacce anapesi. Tavadeva sabbe
Hatthatuttha ativiya pasadikam mandapam patiyadesum. Puna raja cintesi
hiyo thero silakkhandham kathayamano uccasayanamahasayanam na kappatiti
aha nisidissanti nukho ayya asanesu na nisidissantiti. Tassevam
cintayantasseva so sarathi nagaradvaram sampatto. Tato addasa
there pathamataram agantva kayabandhanam bandhitva civaram parupante.
Disva ativiya pasannacitto hutva agantva ranno arocesi
agata deva therati. Raja ratham arulhati pucchi.
Na arulha deva apica mama pacchato nikkhamitva pathamataram
agantva pacinadvare thitati. Raja rathampi nabhiruhimsuti
sutva na dani ayya uccasayanam sadiyissantiti cintetva
tenahi bhane theranam bhummattharanasankhepena asanani pannapethati
vatva patipatham agamasi. Amacca pathaviyam tattikam pannapetva
upari kojavakadini citrattharanani pannapesum. Uppadapathaka
disva gahitadani imehi ayam pathavi ime tambapannidipassa
samika bhavissantiti byakarimsu. Rajapi gantva there vanditva
mahindattherassa hatthato pattam gahetva mahatiya pujaya ca
sakkarena ca there nagaram pavesetva antonivesanam pavesesi. Thero
asanappannattam disva amhakam sasanam sakalalankadipe pathavi viya
patthatam niccalanca hutva patitthahissatiti cintento nisidi. Raja there
panitena khadaniyena bhojaniyena sahattha santappetva sampavaretva
anuladevipamukhani pancaitthisatani theranam abhivadanam pujasakkaranca
Karontuti pakkosapetva ekamantam nisidi. Thero bhattakiccavasane
ranno saparijanassa dhammaratanavassam vassanto petavatthum vimanavatthum
saccasamyuttanca kathesi. Tam therassa dhammadesanam sutva tani
pancapi itthisatani sotapattiphalam sacchakamsu. Yepi te
manussa purimadivase missakapabbate there addasamsu te tesu tesu
thanesu theranam gune kathenti. Tesam sutva mahajanakayo rajangane
sannipatitva mahasaddamakasi. Raja kim eso saddoti pucchi.
Nagara deva there datthum na labhamati viravantiti. Raja sace
idha pavisissanti okaso na bhavissatiti cintetva gacchatha bhane
hatthisalam patijaggitva valukam akiritva pancavannani pupphani
vikiritva celavitanam bandhitva mangalahatthitthane theranam asanani
pannapethati aha. Rajaamacca tatha akamsu. Thero tattha
gantva nisiditva devadutasuttantam kathesi. Kathapariyosane panasahassam
sotapattiphale patitthahi. Tato hatthisala atisambadhati
dakkhinadvare nandanavanuyyane asanam pannapesum. Thero tattha
nisiditva asivisopamasuttantam kathesi. Tampi sutva panasahassam
sotapattiphalam patilabhi. Evam agatadivasato dutiyadivase addhateyyanam
panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Therassa nandanavanuyyane
agatagatahi kulitthihi kulasunhahi kulakumarihi saddhim sammodamanasseva
sayanhasamayo jato . Thero kalam sallakkhetva gacchamadani
missakapabbatanti utthahi. Amacca kattha bhante gacchathati.
Amhakam nivasanatthananti. Te ranno samviditam katva rajanumatena
ahamsu akalo bhante idani tattha gantum idameva nandanavanuyyanam
ayyanam avasanatthanam hotuti. Alam gacchamati. Puna ranno
vacanenahamsu raja bhante aha etam meghavanam nama uyyanam mama
pitu santakam nagarato natiduram naccasannam gamanagamanasampannam
ettha thera vasam kappentuti. Vasimsu thera meghavanuyyane. Rajapi
kho tassa rattiya accayena therassa samipam gantva sukhasayitabhavam
pucchitva kappati bhante bhikkhusanghassa aramoti pucchi. Thero
kappati maharajati vatva imam suttam ahari anujanami bhikkhave
aramanti. Raja tuttho suvannabhingaram gahetva therassa hatthe
udakam patetva mahameghavanam uyyanam adasi. Saha udakapatena
pathavi kampi. Ayam mahavihare pathamo pathavikampo ahosi.
Raja bhito theram pucchi kasma bhante pathavi kampatiti.
Ma bhayi maharaja imasmim dipe dasabalassa sasanam patitthahissati
idanca pathamam mahaviharatthanam bhavissati tassetam pubbanimittanti.
Raja bhiyyoso mattaya pasidi. Thero punadivasepi rajageheyeva
bhunjitva nandanavane anamataggiyani kathesi. Punadivase
aggikkhandhopamasuttam kathesi. Eteneva upayena sattadivasani
kathesi. Addhanavamanam panasahassanam dhammabhisamayo ahosi.
Tato patthaya nandanavanam sasanassa jotipatubhavatthananti katva
jotivananti namam labhi. Sattame pana divase thera antepure
Ranno appamadasuttam kathayitva cetiyagirimeva agamamsu. Athakho
raja amacce pucchi thero amhe galhena ovadena ovadi
gaccheyya nukhoti. Amacca tumhehi deva thero ayacito sayameva
agato tasma tassa anapucchava gamanampi bhaveyyati ahamsu.
Tato raja ratham abhiruhitva dve ca deviyo aropetva
cetiyagirim agamasi mahaccarajanubhavena. Gantva deviyo
ekamantam apakkamapetva sayam theranam samipam upasankanto ativiya
kilantarupo hutva upasankami. Tato nam thero aha kasma
tvam maharaja evam kilamamanova agatoti. Tumhe mama galham
ovadam datva idani gantukama nukhoti jananattham bhanteti.
Na mayam maharaja gantukama apica vassupanayikakalonamayam
maharaja tatra samanena vassupanayikam thanam natum vattatiti.
Tam divasameva arittho nama amacco pancapannasaya
jetthakanitthabhatukehi saddhim ranno samipe thito aha acchamaham deva
theranam santike pabbajitunti. Sadhu bhane pabbajassuti.
Raja anujanitva theram sampaticchapesi. Thero tadaheva pabbajesi.
Sabbe khuraggeyeva arahattam papunimsu. Rajapi kho tam khanamyeva
kantakehi cetiyanganam parikkhipitva atthasatthiya lenesu kammam
patthapetva nagarameva agamasi. Tepi thera dasabhatikasamakulam
rajakulam pasadetva mahajanam ovadamana cetiyagirimhi vassam
vasimsu. Tadapi cetiyagirimhi pathamavassam upagata dvasatthi
Arahanto ahesum.
     Athayasma mahamahindo vutthavasso pavaretva kattikapunnamayam
uposathadivase rajanam etadavoca maharaja amhehi ciram
dittho sammasambuddho anathavasam vasimha icchama jambudipam
gantunti. Raja aha bhante tumhe catuhi paccayehi
upatthahami ayanca mahajano tumhe nissaya tisu saranesu
patitthito kasma tumhe ukkanthathati. Ciram dittho no maharaja
sammasambuddho abhivadanapaccutthananjalikammasamikammakaranatthanam
natthi tenamha ukkanthitati. Nanu bhante tumhe avocuttha
parinibbuto sammasambuddhoti. Kincapi maharaja parinibbuto
athakhvassa sariradhatuyo titthantiti. Annatam bhante thupapatitthanam
tumhe akankhathati karomi bhante thupam bhumibhagamdani vicinatha
apica bhante dhatuyo kuto lacchamati. Sumanena saddhim mantehi
maharajati. Sadhu bhanteti raja sumanam upasankamitva pucchi
kutodani bhante dhatuyo lacchamati. Sumano aha appossukko
tvam maharaja vithiyo sodhapetva dhajapatakapunnaghatadihi
alankarapetva saparijano uposathangani samadiyitva sabbatalavacare
upatthapetva mangalahatthim sabbalankarapatimanditam karapetva
upari cassa setacchattam ussapetva sayanhasamaye mahanagavanuyyanabhimukho
yahi addha tasmim thane dhatuyo lacchasiti. Raja
sadhuti sampaticchi. Thera cetiyagirimeva agamamsu. Tatrayasma
Mahindatthero sumanam samaneramaha gaccha tvam samanera jambudipe
tava ayyakam asokam dhammarajanam upasankamitva mama vacanena evam
vadehi sahayo te maharaja devanam piyatisso buddhasasane pasanno
thupam patitthapetukamo tumhakam kira hatthe dhatu atthi tam
me dethati tam gahetva sakkam devarajanam upasankamitva evam
vadehi tumhakam kira maharaja hatthe dve dhatuyo atthi
dakkhinadadhanca dakkhinakkhakanca tato tumhe dakkhinadadham pujetha
dakkhinakkhakam pana mayham dethati evanca nam vadehi kasma
tvam maharaja amhe tambapannidipam pahinitva pamajjasiti. Sadhu
bhanteti kho sumano therassa vacanam samapaticchitva tavadeva
pattacivaramadaya vehasam abbhuggantva pataliputtadvare oruyha ranno
santikam gantva etamattham arocesi. Maharaja tuttho samanerassa
hatthato pattam gahetva gandhehi ubbattetva varamuttasadisanam
dhatunam puretva adasi. So tam gahetva sakkam devarajanam
upasankami. Sakko devaraja samaneram disva kim bhante sumana
ahindasiti aha. Tvam maharaja amhe tambapannidipam pesetva
kasma pamajjasiti. Nappamajjami bhante vadehi kim karomiti.
Tumhakam kira hatthe dve dhatuyo atthi dakkhinadadhanca
dakkhinakkhakanca tato tumhe dakkhinadadham pujetha dakkhinakkhakampana
mayham dethati. Sadhu bhanteti kho sakko devanamindo
yojanappamanam manithupam ugghatetva dakkhinakkhakam dhatum niharitva
Sumanassa adasi. So tam gahetva cetiyagirimhiyeva patitthasi. Athakho
mahindappamukha sabbepi te mahanaga asokadhammarajena dinnadhatuyo
cetiyagirimhiyeva patitthapetva dakkhinakkhakam adaya vaddhamanakacchayaya
mahanagavanuyyanam agamamsu. Rajapi kho sumanena vuttappakaram
pujasakkaram katva hatthikkhandhavaragato sayam mangalahatthimatthake
setacchattam dharayamano mahanagavanuyyanam sampapuni. Athassa
etadahosi sace ayam sammasambuddhassa dhatu chattam apanamatu
mangalahatthi jannukehi bhumiyam patitthahatu dhatucankotakam mayham matthake
patitthatuti. Saha ranno cittuppadena chattam apanami hatthi
jannukehi bhumiyam patitthahi dhatucankotakam ranno matthake patitthahi.
Raja amateneva abhisittagatto viya paramena pitipamujjena samannagato
pucchi dhatum bhante kim karomati. Hatthikumbhamhiyeva tava maharaja
thapehiti. Raja dhatucankotakam gahetva hatthikumbhe thapesi.
Pamudito nago koncanadam nadi. Mahamegho utthahitva
pokkharavassam vassi. Udakapariyantam katva mahabhumicalo ahosi
paccantepi nama sammasambuddhassa dhatu patitthahissatiti. Devamanussa
pamodimsu. Evam iddhanubhavasiriya devamanussanam pitim janayanto
     punnamayam mahaviro        catummasiniya idha
     agantva devalokamha    hatthikumbhe patitthitoti.
Atha so hatthinago anekatalavacaraparivarito ativiya ularena
pujasakkarena sakkariyamano pacchimadisabhimukho hutva apasakkanto
Yava nagarassa puratthimadvaram tava gantva puratthimadvarena nagaram
pavisitva sakalanagarehi ularaya pujaya kariyamanaya dakkhinadvarena
nikkhamitva thuparamassa pacchimadisabhage mahejavatthu nama kira
atthi tattha gantva puna thuparamabhimukhoyeva patinivatti. Tena
ca samayena thuparame purimakanam tinnam sammasambuddhanam paribhogacetiyatthanam
hoti.
     Atite kira ayam dipo ojadipo nama ahosi. Raja abhayo
nama. Nagaram abhayapurannama. Cetiyapabbato devakutapabbato
nama. Thuparamo patiyaramo nama. Tena kho pana samayena
kakusandho bhagava loke uppanno hoti. Tassa savako mahadevo
nama bhikkhusahassena saddhim devakute patitthasi mahindatthero viya
cetiyapabbate. Tena samayena ojadipe satta pajjarakena
anayabyasanam apajjanti .  addasa kho kakusandho bhagava buddhacakkhuna
lokam volokento te satte anayabyasanamapajjante. Disva
cattalisaya bhikkhusahassena parivuto agamasi. Tassanubhavena
tavadeva pajjarako vupasanto. Roge vupasante bhagava dhammam
desesi. Caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi.
Bhagava dhammakarakam datva pakkami. Tam anto pakkhipitva
patiyarame cetiyam akamsu. Mahadevo dipam anusasanto vihasi.
Konagamanassa pana bhagavato kale ayam dipo varadipo nama ahosi.
Raja samiddhi nama. Nagaram vaddhamanam nama. Pabbato
Suvannakuto nama. Tena kho pana samayena varadipe dubbutthika hoti
dubbhikkham dussassam. Satta chatakarogena anayabyasanam apajjanti.
Addasa kho konagamano bhagava buddhacakkhuna lokam volokento
te satte anayabyasanam apajjante. Disva timsabhikkhusahassaparivuto
agamasi. Buddhanubhavena devo sammadharam anuppavecchi. Subhikkham
ahosi. Bhagava dhammam desesi. Caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo ahosi. Bhagava bhikkhusahassaparivaram mahasumanam nama
theram dipe thapetva kayabandhanam datva pakkami. Tam anto
pakkhipitva cetiyamakamsu. Kassapassa pana bhagavato kale ayam
dipo mandadipo nama ahosi. Raja jayanto nama. Nagaram
visalam nama. Pabbato subhakuto nama. Tena kho pana samayena
mandadipe mahavivado hoti. Bahu satta kalahaviggahajata
anayabyasanam apajjanti. Addasa kho kassapo bhagava buddhacakkhuna
lokam volokento te satte anayabyasanam apajjante. Disva
visatibhikkhusahassaparivuto agantva vivadam vupasametva dhammam desesi.
Caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Bhagava
bhikkhusahassaparivaram sabbanandim nama theram dipe patitthapetva udakasatikam
datva pakkami. Tam anto pakkhipitva cetiyamakamsu. Evam
thuparame purimakanam tinnam sammasambuddhanam paribhogacetiyani
patitthahimsu. Tani sasanantaradhanena nassanti. Thanamattam
avasissati. Tasma vuttam tena ca samayena thuparame purimakanam
Tinnam sammasambuddhanam paribhogacetiyatthanam hotiti.
     Tadetam vinatthesu cetiyesu devatanubhavena kantakasamakinnasakhehi
nanagacchehi parivutam titthati ma nam koci ucchitthasucimalakacavarehi
sandusesiti. Atha tassa hatthino purato gantva rajapurisa
sabbagacche chinditva bhumim sodhetva tam hatthatalasadisamakamsu. Hatthinago
gantva tam thanam purato katva tassa pacchimadisabhage bodhirukkhatthane
atthasi. Athassa matthakato dhatum oropetum arabhimsu. Nago oropetum
na deti. Raja theram pucchi kasma bhante nago dhatum oropetum
na detiti. Arulham maharaja oropetum na vattatiti. Tasminca
kale abhayavapiya udakam chinnam hoti. Samanta bhumi phalita hoti.
Suuddhara mattikapinda. Tato mahajano sigham sigham mattikam
aharitva hatthikumbhappamanam vatthumakasi. Tavadeva thupakaranattham
itthaka katum arabhimsu. Yava itthaka parinitthanti tava hatthinago
katipaham diva bodhirukkhatthane hatthisalayam titthati rattim
thupapatitthanabhumim pariyayati. Atha vatthum cinapetva raja theram
pucchi kidiso bhante thupo katabboti. Vihirasisadiso
maharajati .  sadhu bhanteti raja janghappamanam thupam cinapetva
dhatum oropanatthaya mahasakkaram karesi. Sakalanagaranca janapado
ca dhatumahadassanattham sannipati. Sannipatite ca tasmim mahajanakaye
dasabalassa dhatu hatthikumbhato sattatalappamanam vehasam abbhuggantva
yamakapatihariyam dassesi. Tehi tehi dhatuppadesehi channam vannanam
Udakadhara ca aggikkhandha ca pavattanti. Savatthiyam gandambamule
bhagavato 1- dassitapatihariyasadisameva patihariyam ahosi. Tanca kho neva
theranubhavena na devatanubhavena apica kho buddhanubhaveneva.
Bhagava kira dharamanova adhitthasi mayi parinibbute tambapannidipe
anuradhapurassa dakkhinabhage purimakanam tinnam buddhanam paribhogacetiyatthane
mama dakkhinakkhakadhatupatitthanadivase yamakapatihariyam
hotuti.
       Evam acintiya buddha      buddhadhamma acintiya
       acintiye pasannanam        vipako hotyacintiyoti.
     Sammasambuddho kira imam dipam dharamanakalepi tikkhattum
agamasi. Pathamam yakkhadamanattham ekakova  agantva yakkhe dametva
mayi parinibbute imasmim dipe mama sasanam patitthahissatiti tambapannidipe
rakkham karonto tikkhattum dipam avijjhi. Dutiyam matulabhagineyyanam
nagarajunam damanatthaya ekakova agantva te dametva
agamasi. Tatiyam pancasatabhikkhuparivaro agantva mahacetiyatthane
ca thuparamacetiyatthane ca mahabodhippatitthane ca mutinganacetiyatthane
ca dighavapicetiyatthane ca kalyaniyacetiyatthane ca
nirodhasamapattim samapajjitva nisidi. Idamassa catuttham dhatusarirena
agamanam. Dhatusarirato ca panassa nikkhantaudakaphusitehi sakale
tambapannitthale na koci phutthokaso 2- nama ahosi. Evamassa tam
dhatusariram udakaphusitehi tambapannitthalassa parilaham vupasametva
@Footnote: 1. bhagavatatipi dissati .    2. aphutthokasoti yojanapatho.
Mahajanassa patihariyam dassetva otaritva ranno matthake
patitthasi. Raja saphalam manussapatilabham mannamano mahantam sakkaram
karitva dhatum patitthapesi. Saha dhatupatitthanena mahabhumicalo
ahosi. Tasminca pana dhatupatihariye cittam pasadetva ranno
bhata abhayo nama rajakumaro purisasahassena saddhim pabbaji.
Vetaligamato panca darakasatani pabbajimsu. Tatha dvaramandaladihi
gamakehi nikkhamitva panca panca darakasatani. Sabbanipi antonagarato
ca bahinagarato ca pabbajitani timsa bhikkhusahassani ahesum.
Nitthite pana thupasmim raja ca rajabhattika ca deviyo ca
devanagayakkhanampi vimhayakaram paccekam paccekam pujamakamsu. Nitthitaya
pana dhatupujaya patitthite dhatuvare mahindatthero meghavanuyyanameva
gantva vasam kappesi.
     Tasmim kho pana samaye anula devi pabbajitukama hutva
ranno arocesi. Raja tassa vacanam sutva therametadavoca
anula bhante devi pabbajitukama pabbajetha nanti. Na maharaja
amhakam matugamam pabbajetum kappati pataliputte pana mayham
bhagini sanghamittattheri nama atthi tam pakkosapehi imasmim ca
pana maharaja dipe purimakanam tinnam sammasambuddhanam bodhi
patitthasi amhakampi bhagavato sarasaramsijalavisajjanakena bodhina idha
patitthatabbam tasma tatha sasanam pahineyyasi yatha sanghamitta
bodhim gahetva agaccheyyati. Sadhu bhanteti raja therassa
Vacanam sampaticchitva amaccehi saddhim mantetva arittham nama attano
bhagineyyam aha sakkissasi tvam pataliputtam gantva mahabodhina
saddhim ayyam sanghamittattherim anetunti. Sakkissami deva sace me
pabbajjam anujanissasiti. Gaccha tata therim anetva pabbajahiti.
So ranno ca therassa ca sasanam gahetva therassa adhitthanabalena
ekadivaseneva jambukolapattanam gantva navam abhiruhitva samuddam
atikkamitva pataliputtameva agamasi. Anulapi kho devi pancahi
kannasatehi pancahi ca antepurikasatehi saddhim dasa silani samadayitva
kasayani vatthani acchadetva nagarassa ekadese upassayam karapetva
nivasam kappesi. Aritthopi tamdivasameva gantva ranno sasanam appesi
evanca avoca putto te deva mahindatthero evamaha sahayakassa
kira te devanampiyatissassa bhatu jaya anula nama devi
pabbajitukama tam pabbajetum ayyam sanghamittattherim pahinatha ayyayeva
ca saddhim mahabodhinti. Therassa sasanam arocetva sanghamittattherim
upasankamitva evamaha ayye tumhakam bhata mahindatthero mam
tumhakam santike pesesi devanampiyatissaranno bhatu jaya anula
devi pancahi kannasatehi pancahi ca antepurikasatehi saddhim
pabbajitukama tam kira agantva pabbajethati. Sa tavadeva
turitaturita ranno santikam gantva evamaha maharaja mayham bhata
mahindatthero evam pahini ranno kira bhatu jaya anula nama
devi pancahi kannasatehi pancahi ca antepurikasatehi saddhim
Pabbajitukama mayham agamanam udikkhati icchamaham maharaja
tambapannidipam gantunti. Raja aha amma puttopi me
mahindatthero natta ca sumanasamanero mam chinnahattham viya karonta
tambapannidipam gata tassa mayham tepi apassantassa uppanno
soko tava mukham passantassa vupasamati alam amma ma agamasiti.
Bhariyam me maharaja bhatuno vacanam anulapi khattiya
itthisahassaparivuta pabbajjapurekkhara mam patimaneti gacchamaham
maharajati. Tenahi amma mahabodhim gahetva gacchahiti.
     Kuto ranna laddho mahabodhiti. Raja kira tato pubbe eva
dhatuggahanatthaya anagate sumane lankadipam mahabodhim pesetukamo
kathannukho asatthaghataraham mahabodhim pesessamiti upayam apassanto
mahadevam nama amaccam pucchi. So aha santi deva bahu
pandita bhikkhuti. Tam sutva raja bhikkhusanghassa bhattam
patiyadetva bhattakiccavasane sangham pucchi gantabbam nu kho bhante
bhagavato mahabodhina lankadipannoti. Sangho moggaliputtatissattherassa
bharam akasi. Thero gantabbam maharaja mahabodhina
lankadipanti vatva bhagavato panca mahaadhitthanati kathesi.
Katamani panca. Bhagava kira parinibbanamance nipanno lankadipe
mahabodhippatitthapanatthaya asokamaharaja mahabodhim gahanattham
gamissati tada mahabodhissa dakkhinasakha sayameva chijjitva
suvannakatahe patitthatuti adhitthasi. Idamekamadhitthanam. Tattha
Patitthanakale ca mahabodhi himavalahakagabbham pavisitva titthatuti
adhitthasi. Idam dutiyamadhitthanam. Sattame divase himavalahakagabbhato
oruyha suvannakatahe patitthahanto pattehi ca phalehi ca chabbannaramsiyo
muncatuti adhitthasi. Idam tatiyamadhitthanam. Thuparame
dakkhinakkhakadhatu cetiyamhi patitthanadivase yamakapatihariyam karotuti
adhitthasi. Idam catutthamadhitthanam. Lankadipamhiyeva me
donamatta dhatuyo mahacetiyamhi patitthanakale buddhavesam gahetva
akasam abbhuggantva yamakapatihariyam karontuti adhitthasi. Idam
pancamamadhitthanam. Raja imani panca mahaadhitthanani sutva
pasannacitto pataliputtato yava mahabodhi tava maggam
patijaggapetva suvannakatahatthaya bahum suvannam niharapesi. Tavadeva
ranno cittam natva vissukammadevaputto kammaravannam nimminitva
purato atthasi. Raja tam disva tata imam suvannam gahetva
kataham karohiti aha. Pamanam deva janathati. Tvameva tata
natva pamanam karohiti. Sadhu deva karissamiti suvannam gahetva
attano anubhavena hatthena parimajjitva suvannakataham nimmini
navahatthaparikkhepam pancahatthubbedham tihatthavikkhambham atthangulabahalam
hatthisondamulappamanamukhavattim. Atha raja sattayojanayamaya
tiyojanavittharaya mahatiya senaya pataliputtato nikkhamitva
ariyasangham adaya mahabodhisamipam agamasi. Sena samussitaddhajapatakam
nanaratanavicittam anekalankarapatimanditam nanavidhakusumasamakinnam
Anekaturiyasanghuttham mahabodhim parikkhipi. Raja sahassamatte
ganapamokkhe mahathere gahetva sakalajambudipe pattabhisekanam rajunam
sahassena attananca mahabodhinca parivarapetva mahabodhimule thatva
mahabodhim olokesi. Mahabodhissa khandhanca dakkhinamahasakhaya
catuhatthappamanam padesanca thapetva avasesam adassanam agamasi.
Raja tam patihariyam disva uppannapitipamujjo aham bhante
imam patihariyam disva tuttho mahabodhim diparajjena pujemiti
bhikkhusanghassa vatva abhisekam adasi. Tato pupphagandhadihi pujetva
tikkhattum padakkhinam katva atthasu thanesu vanditva utthaya
anjalim paggayha thatva saccavacanakiriyaya mahabodhim ganhitukamo
bhumito yava mahabodhissa dakkhinasakha tava uccam katva
thapitassa sabbaratanamayapithassa upari suvannakataham thapapetva ratanapitham
aruyha suvannatulikam gahetva manosilaya lekham katva yadi
mahabodhina lankadipe patitthatabbam yadi caham buddhasasane
nibbematiko bhaveyyam mahabodhi sayameva imasmim suvannakatahe
patitthatuti saccavacanakiriyamakasi. Saha saccavacanakiriyaya bodhisakha
manosilaya paricchinnatthane chijjitva gandhakalalapurassa suvannakatahassa
upari atthasi. Tassa ubbedhena dasahattho khandho hoti.
Catuhattha pancamahasakha pancahiyeva phalehi patimandita.
Khuddakasakhanam pana sahassam. Atha raja mulalekhaya upari tivangule
padese annam lekham paricchindi. Tato tavadeva bubbulaka hutva
Dasa mahamulani nikkhamimsu. Puna uparupari tivangule tivangule anna
nava lekha paricchindi. Tahipi dasa dasa bubbulaka hutva navutimulani
nikkhamimsu. Pathamaka dasa mahamula caturangulamattam nikkhanta.
Itarepi gavakkhajalasadisam anusibbanta nikkhanta. Ettakam
patihariyam raja ratanapithamatthake thitoyeva disva anjalim paggayha
mahanadam nadi. Anekani bhikkhusahassani sadhukaramakamsu.
Sakalarajasena unnadini ahosi. Celukkhepasatasahassani pavattimsu.
Bhummatthakadeve adim katva yava brahmakayika deva tava
sadhukaram pavattayimsu. Ranno imam patihariyam passantassa pitiya
nirantaram phutthasarirassa anjalim paggahetva thitasseva mahabodhi mulasatena
suvannakatahe patitthasi. Dasa mahamula suvannakatahatalam
ahacca atthamsu. Avasesa navuti anupubbena vaddhanaka hutva
gandhakalale oruyha thita. Evam suvannakatahe patitthitamatte
mahabodhimhi mahapathavi cali. Akase devadundubhiyo 1- phalimsu.
Pabbatanam naccehi devatanam sadhukarehi yakkhanam hinkarehi
asuranam thutijappehi brahmanam apphotanehi meghanam gajjitehi
catuppadanam ravehi pakkhinam virutehi sabbatalavacaranam sakasakapatibhanehi
pathavitalato yava brahmaloka tava ekakolahalamekaninnadam
ahosi. Pancasu sakhasu phalato phalato chabbannaramsiyo nikkhamitva
sakalacakkavalam ratanagopanasivinaddham viya kurumana yava brahmaloka
abbhuggacchimsu. Tam khanato ca pana pabhuti satta divasani mahabodhi
@Footnote: 1. devadundubhiyotipi.
Himavalahakagabbham pavisitva atthasi. Na koci mahabodhim passati.
Raja ratanapithato oruyha satta divasani mahabodhipujam karesi.
Sattame divase sabbadisahi himanca ramsiyo ca avattitva
mahabodhimeva pavisimsu. Vigatahimavalahake vippasanne cakkavalagabbhe
mahabodhi paripunnakhandhasakhapasakho pancaphalapatimandito
suvannakatahe patitthitova pannayittha. Raja mahabodhim disva tehi
patihariyehi sanjanitapitipamujjo sakalajambudiparajjena tarunamahabodhim
pujessamiti abhisekam datva satta divasani mahabodhitthaneyeva
atthasi. Mahabodhi pubbakattikapavaranadivase sayanhasamaye pathamam
suvannakatahe patitthahi. Tato himagabbhasattaham abhisekasattahanca
vitinametva kalapakkhassa uposathadivase raja ekadivaseneva
pataliputtam pavisitva kattikajunhapakkhassa patipadadivase mahabodhim
pacinamahasalamule thapesi. Suvannakatahe patitthitadivasato
sattarasame divase mahabodhissa abhinavankura paturahesum. Te disvapi
pasanno raja puna mahabodhim rajjena pujento
sakalajambudipabhisekamadasi. Sumanasamanero kattikapunnamidivase dhatuggahanattham
gato mahabodhissa kattikacchanabhutam pujam addasa.
     Evam mahabodhimandato anetva pataliputte thapitam
mahabodhim sandhaya aha tenahi amma mahabodhim gahetva yahiti.
Sa sadhuti sampaticchi. Raja mahabodhirakkhanatthaya attharasa
devatakulani attha amaccakulani attha brahmanakulani attha
Kutumbiyakulani attha gopakakulani attha taracchakulani attha ca
kalingakulani datva udakasincanatthaya attha suvannaghate attha
ca rajataghate datva imina parivarena mahabodhim gangaya navam
aropetva sayampi nagarato nikkhamitva vijjhatavim samatikkamma
anupubbena sattahi divasehi tambalittim anuppatto. Antaramagge
devanagamanussa ularam mahabodhipujam akamsu. Rajapi samuddatire
satta divasani mahabodhim thapetva sakalajambudipe maharajjam adasi.
Idamassa tatiyam jambudiparajjasampadanam hoti. Evam maharajjena
pujetva migasirassa pathamapatipadadivase asoko dhammaraja mahabodhim
ukkhipitva galappamanam udakam oruyha navayam patitthapetva
sanghamittatherimpi saparivaram navam aropetva arittham amaccam etadavoca
aham tata mahabodhim tikkhattum sakalajambudiparajjena pujetva
galappamanam udakam oruyha mama sahayassa pesesim sopi evameva
mahabodhim pujetuti. Evam sahayassa sasanam datva gacchati vata re
dasabalassa sarasaramsijalam vimuncamano mahabodhirukkhoti kanditva
anjalim paggahetva assuni pavattayamano atthasi. Sapi kho
mahabodhisamarulha nava passato passato mahajanassa mahasamuddatalam
pakkhanta. Mahasamudde samanta yojanam viciyo vupasanta.
Pancavannani padumani pupphitani. Antalikkhe dibbani turiyani
pavajjimsu. Akasajalathalarukkhadisannissitahi devatahi pavattita
ativiya ulara puja ahosi. Sanghamittattheri supannarupena
Mahasamudde nagakulani santasesi. Te cutrastarupa naga
agantva tam vibhutim passitva therim yacitva mahabodhim nagabhavanam
atiharitva satta divasani nagarajjena pujetva puna navaya
patitthapesum. Tamdivasameva nava jambukolapattanam agamasi.
Asokamaharajapi mahabodhiviyogadukkhito kanditva roditva yava
dassanavisayam oloketva patinivatti. Devanampiyatisso maharajapi kho
sumanasamanerassa vacanena migasiramasassa pathamapatipadadivasato pabhuti
uttaradvarato patthaya yava jambukolapattanam tava maggam sodhapetva
alankarapetva nagarato nikkhamanadivase uttaradvarasamipe
samuddasalavatthusmim thitoyeva taya vibhutiya mahasamudde
agacchantamyeva mahabodhim therassa anubhavena disva tutthamanaso
hutva nikkhamitva sabbam maggam pancavannehi pupphehi okirapento
antarantara pupphaagghiyani thapento ekaheneva jambukolapattanam
gantva sabbatalavacaraparivuto pupphadhupagandhadihi pujayamano
galappamanam udakam oruyha agato vata re dasabalassa
sarasaramsijalavisajjanako mahabodhirukkhoti pasannacitto mahabodhim ukkhipitva
uttamange sirasmim patitthapetva mahabodhim parivaretva agatehi
solasahi jatisampannakulehi saddhim samuddato paccuttaritva samuddatire
mahabodhim thapetva tini divasani sakalatambapannidiparajjena pujesi.
Solasannam jatisampannakulanam rajjam vicaresi. Atha catutthe divase
mahabodhim adaya ularam pujam kurumano anupubbena anuradhapuram
Sampatto. Anuradhapurepi mahasakkaram katva catuddasidivaseyeva
vaddhamanakacchayaya mahabodhim uttaradvare pavesetva nagaramajjhena
atiharanto dakkhinadvarena nikkhamitva dakkhinadvarato pancadhanusatike
thane yattha amhakam sammasambuddho nirodhasamapattim samapajjitva
nisidi purimaka ca tayo sammasambuddha samapattim appetva nisidimsu
yattha kakusandhassa bhagavato mahasirisabodhi konagamanassa bhagavato
udumbarabodhi kassapasammasambuddhassa ca nigrodhabodhi patitthasi tasmim
mahameghavanuyyanassa tilakabhute sumanasamanerassa vacanena pathamameva
katabhumiparikamme rajavatthudvarakotthakatthane mahabodhim patitthapesi.
Katham. Katani kira bodhim parivaretva agatani solasa jatisampannakulani
rajavesam ganhimsu. Raja dovarikavesam ganhi. Solasa
kulani mahabodhim gahetva oropayimsu. Mahabodhi tesam hatthato
muttasamanantarameva asitihatthappamanam vehasam abbhuggantva
chabbannaramsiyo munci. Ramsiyo sakaladipam pattharitva upari brahmalokam
ahacca atthamsu. Mahabodhipatihariyam disva sanjatappasadani dasa
purisasahassani anupubbavipassanam patthapetva arahattam patva pabbajimsu.
Yava suriyassatthangama mahabodhi antalikkhe atthasi. Atthamite 1- pana
suriye rohininakkhattena pathaviyam patitthahi. Saha mahabodhipatitthana
udakapariyantam katva mahapathavi akampi. Patitthahitva ca pana
mahabodhi satta divasani himagabbhe sannisidi. Lokassa adassanam
agamasi. Sattame divase vigatavalahakam nabham ahosi. Chabbannaramsiyo
@Footnote: 1. atthangamitetipi dissati.
Jalanta vippharanta niccharimsu. Mahabodhissa khandho ca sakhayo ca
pattani ca panca phalani ca dassimsu. Mahindatthero ca sanghamittattheri
ca raja ca saparivara mahabodhitthanameva agamamsu.
Yebhuyyena ca sabbe dipavasino sannipatimsu. Tesam passantanamyeva
uttarasakhato ekam phalam pacitva sakhato mucci. Thero hattham
upanamesi. Phalam therassa hatthe patitthasi. Tam thero ropaya
maharajati ranno adasi. Raja gahetva suvannakatahe
madhurapamsum akiritva gandhakalalam puretva ropetva mahabodhiasannatthane
thapesi. Sabbesam passantanamyeva catuhatthappamana
attha tarunabodhirukkha utthahimsu. Raja tam acchariyam disva
attha tarunabodhirukkhe setacchattena pujetva abhisekam adasi.
Tato ekam bodhirukkham agamanakale mahabodhina pathamapatitthitokase
jambukolapattane ropayimsu. Ekam gavakkabrahmanassa gamadvare
ekam thuparame ekam issaranimmanavihare ekam  pathamacetiyatthane
rohanajanapadamhiyeva candanagame. Itaresam catunnam phalanam bijehi
jate dvattimsa bodhitarune yojaniyaaramesu patitthapesum.
     Evam puttanattaparamparaya samanta dipavasinam hitaya sukhaya
patitthite dasabalassa saddhammaddhajabhute mahabodhimhi anula devi
pancahi kannasatehi pancahi ca antepurikasatehiti matugamasahassena
saddhim sanghamittattheriya santike pabbajitva nacirasseva
Saparivara arahatte patitthasi. Aritthopi kho ranno bhagineyyo
pancahi purisasatehi saddhim therassa santike pabbajitva nacirasseva
saparivaro arahatte patitthasi.
     Athekadivasam raja mahabodhim vanditva therena saddhim thuparamam
gacchati. Tassa lohapasadatthanam sampattassa purisa pupphani
abhiharimsu. Raja therassa pupphani adasi. Thero pupphehi
lohapasadatthanam pujesi. Pupphesu bhumiyam patitamattesu
mahabhumicalo ahosi. Raja kasma bhante bhumi calitthati pucchi.
Imasmim maharaja okase sanghassa anagate uposathagaram bhavissati
tassetam pubbanimittanti. Raja puna therena saddhim gacchanto
ambanganatthanam sampatto. Tatthassa vannagandhasampannam
atimadhurarasamekam ambapakkam ahariyittha. Raja tam therassa paribhogatthaya
adasi. Thero tattheva paribhunjitva idam ettheva ropethati
aha. Raja tam ambatthim gahetva tattheva ropetva udakam
asinci. Saha ambabijaropanena pathavi sankampi. Raja kasma
bhante pathavi kampitthati pucchi. Imasmim maharaja okase
sanghassa anagate ambanganannama sannipatatthanam bhavissati tassetam
pubbanimittanti. Raja tattha attha pupphamutthiyo okiritva
vanditva puna therena saddhim gacchanto mahacetiyatthanam patto.
Tatthassa campakapupphani abhiharimsu. Tani raja therassa adasi.
Thero mahacetiyatthanam pupphehi pujetva vandi. Tavadeva
Mahapathavi sankampi. Raja kasma bhante pathavi kampitthati
pucchi. Imasmim maharaja okase anagate buddhassa bhagavato
asadiso mahathupo bhavissati tassetam pubbanimittanti. Raja
ahameva karomi bhanteti. Alam maharaja tumhakam annam bahu
kammam atthi tumhakam pana natta dutthagamani abhayo nama
karessatiti. Atha raja sace bhante  mayham natta karissati
katamyeva mayati dvadasahattham pasanatthambham aharapetva
devanampiyatissaranno natta dutthagamani abhayo nama imasmim padese
thupam karotuti akkharani likhapetva patitthapetva theram pucchi
patitthitam nu kho bhante tambapannidipe sasananti. Patitthitam
maharaja sasanam mulani panassa na tava otarantiti. Kada pana
bhante mulani otinnani nama bhavissantiti. Yada maharaja
tambapannidipakanam matapitunam tambapannidipe jato darako
tambapannidipe pabbajitva tambapannidipamhiyeva vinayam uggahetva
tambapannidipe vacessati tada sasanassa mulani otinnani
nama bhavissantiti. Atthi pana bhante idiso bhikkhuti. Atthi
maharaja mahaarittho bhikkhu patibalo etasmim kammeti. Maya ettha
bhante kim kattabbanti. Mandapam maharaja katum vattatiti.
Sadhu bhanteti raja meghavannabhayassa amaccassa parivenatthane
mahasangitikale ajatasattumaharajena katamandapappakaram
rajanubhavena mandapam karetva sabbatalavacare sakasakasippesu
Payojetva sasanassa mulani otarantani passissamiti
anekapurisasahassaparivuto thuparamam anuppatto. Tena kho pana samayena
thuparame atthasatthi bhikkhusahassani sannipatimsu. Mahamahindattherassa
asanam dakkhinabhimukham pannattam hoti. Mahaaritthattherassa
dhammasanam uttarabhimukham pannattam hoti. Athakho mahaaritthatthero
mahindattherena ajjhittho attano anurupena pattanukkamena
dhammasane nisidi. Mahindattherappamukha atthasatthi mahathera
dhammasanam parivaretva nisidimsu. Rannopi kanitthabhata mattabhayatthero
nama dhuraggaho hutva vinayam ugganhissamiti pancahi bhikkhusatehi
saddhim mahaaritthattherassa dhammasanameva parivaretva nisidi.
Avasesapi bhikkhu sarajika ca parisa attano attano pattasane
nisidimsu. Athayasma mahaaritthatthero tena samayena buddho
bhagava veranjayam viharati nalerupucimandamuleti vinayanidanam abhasi.
Bhasite ca panayasmata aritthattherena vinayanidane akasam
mahaviravam viravi. Akalavijjulata niccharimsu. Devata sadhukaram
adamsu. Mahapathavi udakapariyantam katva sankampi. Evam anekesu
patihariyesu vattamanesu ayasma aritthatthero mahamahindappamukhehi
atathasatthiya paccekaganihi khinasavamahatherehi tadannehi ca
satthisahassehi bhikkhuhi parivuto pathamakattikapavaranadivase
thuparamamahaviharamajjhe satthukarunadigunaparidipakam bhagavato anusatthikaranam
kayakammavacikammavipphanditavinayanam vinayapitakam pakasesi. Pakasetva
Ca yavatayukam titthamano bahunam vacetva bahunam hadaye patitthapetva
anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Tepi kho mahamahindappamukha
tasmim samagame
       atthasatthi mahathera       dhuraggaha samagata
       paccekaganino sabbe       dhammarajassa savaka
       khinasava vasippatta       tevijja iddhikovida
       uttamatthamabhinnaya         anusasimsu rajino.
       Alokam dassayitvana       obhasetva mahim imam
       jalitva aggikhandhava       parinibbimsu mahesayo.
Tesam parinibbanato aparabhage annepi tesam theranam antevasika
tissadattakalasumanadighasumanadayo ca mahaaritthattherassa antevasikanam
antevasika cati evam pubbe vuttappakara acariyaparampara imam
vinayapitakam yava ajjatana anesum. Tena vuttam tatiyasangahato
pana uddham imam dipam mahindadihi abhatam mahindato uggahetva
kanci kalam aritthattheradihi abhatam tato yava ajjatana tesamyeva
antevasikaparamparabhutaya acariyaparamparaya abhatanti.
     Kattha patitthitanti. Yesam palito ca atthato ca anunam
vattati manighate pakkhittatelamiva isakampi na paggharati evarupesu
adhimattasatigatidhitimantesu lajjisu kukkuccakesu sikkhakamesa puggalesu
patitthitanti veditabbam.
     Tasma vinayapatitthapanattham vinayapariyattiya anisamsam sallakkhetva
Sikkhakamena bhikkhuna vinayo pariyapunitabbo. Tatrayam
vinayapariyattiya anisamso. Vinayapariyattikusalo hi puggalo sasane
patiladdhasaddhanam kulaputtanam matapitutthaniyo hoti. Tadayatta
hi nesam pabbaja upasampada vattanuvattapatipatti acaragocarakusalata.
Apicassa vinayapariyattim nissaya attano silakkhandho
sugutto hoti surakkhito kukkuccappakatanam patissaranam hoti
visarado sanghamajjhe voharati paccatthike sahadhammena suniggahitam
nigganhati saddhammatthitiya patipanno hoti. Tenaha bhagava
pancime bhikkhave anisamsa vinayadhare puggale attano silakkhandho
sugutto hoti surakkhito .pe. Saddhammatthitiya patipanno
hotiti 1-. Ye capi samvaramulaka kusala dhamma vutta bhagavata vinayadharo
puggalovesam dayado vinayamulakatta tesam dhammanam. Vuttampi
hetam bhagavata vinayo samvaratthaya samvaro avipatisaratthaya
avipatisaro pamujjatthaya pamujjam pitatthaya piti passaddhatthaya
passaddhi sukhatthaya sukham samadhatthaya samadhi yathabhutananadassanatthaya
yathabhutananadassanam nibbidatthaya nibbida viragatthaya
virago vimuttatthaya vimatti vimuttinanadassanatthaya vimuttinanadassanam
anupadaparinibbanatthaya etadattha katha etadattha
mantana etadattha upanisa etadattham sotavadhanam yadidam
anupada cittassa vimokkhoti 2-. Tasma vinayapariyattiya ayogo
@Footnote: 1. naYu. vi. parivara. 8/453.   2. vi. parivara. 8/406.
Karaniyoti.
     Ettavata ya sa vinayasamvannanattham matika thapita tattha
           vuttam yena yada yasma    dharitam yena cabhatam
           yattha patitthitanceta-      metam vatva vidhintatoti
imissa tava gathaya attho pakasito. Vinayassa ca
bahiranidanasamvannana yathadhippayam samvannita hotiti.
                     -------------
                 Veranjakandavannana
     {1} idani tenatiadipathassa           attham nanappakarato
                   dassayanto karissami     vinayassatthavannananti
     vuttatta tena samayena buddho bhagavatiadinam atthavannanam
karissami. Seyyathidam.
     Tenati aniyamaniddesavacanam. Tassa sarupena avuttenapi
aparabhage atthato siddhena yenati imina vacanena patiniddeso
veditabbo. Aparabhage hi vinayappannattiyacanahetubhuto ayasmato
sariputtassa parivitakko siddho. Tasma yena samayena so
parivitakko udapadi tena samayena buddho bhagava veranjayam viharatiti
evamettha sambandho veditabbo. Ayam hi sabbasmimpi vinaye yutti
yadidam yattha yattha tenati vuccati tattha tattha pubbe va
paccha va atthato siddhena yenati imina vacanena patiniddeso
katabboti. Tatridam mukhamattanidassanam. Tena hi bhikkhave bhikkhunam
sikkhapadam pannapessami yena sudinno methunam dhammam patisevi
yasma patisevi tasma pannapessamiti vuttam hoti. Evantava
pubbe atthato siddhena yenati imina vacanena patiniddeso
yujjati. Tena samayena buddho bhagava rajagahe viharati yena
samayena dhaniyo kumbhakaraputto ranno daruni 1- adinnam adiyiti
evam paccha atthato siddhena yenati imina vacanena patiniddeso
@Footnote: 1. poranaacariyakamatiya daraniti padam sarupavisesanantipi vuccati.
Yujjatiti. Vutto tenati vacanassa attho.
        Samayenati ettha pana samayasaddo tava
        samavaye khane kale      samuhe hetuditthisu
        patilabhe pahane ca       pativedhe ca dissati.
Tathahissa appeva nama svepi upasankameyyama kalanca samayanca
upadayati 1- evamadisu samavayo attho. Eko ca kho bhikkhave
khano ca samayo ca brahmacariyavasayati 2- evamadisu khano
attho. Unhasamayo parilahasamayoti 3- evamadisu kalo.
Mahasamayo pavanasminti 4- evamadisu samuho. Samayopi kho te
bhaddali apatividdho ahosi bhagavapi kho savatthiyam viharati sopi
mam janissati bhaddali nama bhikkhu satthu sasane sikkhaya
aparipurikariti ayampi kho te bhaddali samayo apatividdho ahositi 5-
evamadisu hetu. Tena kho pana samayena uggahamano paribbajako
samanamundikaputto samayappavadake tindukacire ekasalake mallikaya
arame pativasatiti 6- evamadisu ditthi.
        Ditthe dhammeva yo cattho    yo cattho samparayiko
        atthabhisamaya dhiro         panditoti pavuccatiti 7-
evamadisu patilabho. Sammamanabhisamaya antamakasi dukkhassati 8-
@Footnote: 1. di. Si. 9/251.   2. an. atthaka. 23/230. 3. vi. mahavibhanga. 2/399. 4. di.
@maha. 10/287.  5. Ma. Ma. 13/165.     6. Ma. Ma. 13/342. 7. sam. sa. 15/126
@ditthe dhamme ca yo atthoti paliyam dissati. 8. an. catukka. 21/223.
Evamadisu pahanam. Dukkhassa pilanattho sankhatattho santapattho
viparinamattho abhisamayatthoti 1- evamadisu pativedho attho. Idha
panassa kalo attho. Tasma yena kalena ayasmato
sariputtassa vinayappannattiyacanahetubhuto parivitakko udapadi
tena kalenati evamettha attho datthabbo. Etthaha atha
kasma yatha suttante ekam samayanti upayogavacanena niddeso kato
abhidhamme ca yasmim samaye kamavacaranti bhummavacanena tatha
akatva idha tena samayenati karanavacanena niddeso katoti.
Tattha tatha idha ca annatha atthasambhavato. Katham. Suttante
tava accantasayogattho sambhavati. Yam hi samayam bhagava brahmajaladisu
suttantani desesi accantameva tam samayam karunaviharena
vihasi. Tasma tadatthajotanattham tattha upayoganiddeso kato.
Abhidhamme ca adhikaranattho bhavena bhavalakkhanattho ca sambhavati.
Adhikaranam hi kalattho samuhattho ca samayo tattha vuttanam
phassadidhammanam khanasamavayahetusankhatassa samayassa bhavena tesam
bhavo lakkhiyati. Tasma tadatthajotanattham tattha bhummavacanena
niddeso kato. Idha pana hetuattho karanattho ca sambhavati.
Yo hi so sikkhapadappannattisamayo sariputtadihi duvinneyyo
tena samayena hetubhutena karanabhutena ca sikkhapadani pannapayanto
sikkhapadappannattihetunca avekkhamano bhagava tattha
@Footnote: 1. khu. pati. 31/454.
Tattha vihasi. Tasma tadatthajotanattham idha karanavacanena niddeso
katoti veditabbo. Hoti cettha
        upayogena bhummena      tam tam atthamavekkhiya
        annattha samayo vutto    karaneneva so idhati.
Porana pana vannayanti tam samayanti va tasmim samayeti va
tena samayenati va abhilapamattabhedo esa sabbattha bhummameva
atthoti. Tasma tesam laddhiya tena samayenati vuttepi tasmim
samayeti attho veditabbo.
     Buddho bhagavati imesam padanam parato attham vannayissami.
     Veranjayam viharatiti ettha pana veranjati annatarassa
nagarassetam adhivacanam. Tassam veranjayam. Samipatthe bhummavacanam.
Viharatiti avisesena iriyapathadibbabrahmaariyaviharesu
annataraviharasamangiparidipanametam. Idha pana thanagamanasanasayanappabhedesu
iriyapathesu annatarairiyapathasamayogaparidipanam. Tena thitopi
gacchantopi nisinnopi sayanopi bhagava viharaticceva veditabbo. So hi
ekam iriyapathabadhanam annena iriyapathena vicchinditva aparipatantam
attabhavam harati pavatteti tasma viharatiti vuccati.
     Nalerupucimandamuleti ettha naleru nama yakkho.
Pucimandoti nimbarukkho. Mulanti samipam. Ayam hi mulasaddo mulani
uddhareyya antamaso usiranalamattanipitiadisu mulamule dissati.
Lobho akusalamulantiadisu asadharanahetumhi. Yava majjhantike
Kale chaya pharati nivate pannani patanti ettavata
rukkhamulantiadisu samipe. Idha pana samipe adhippeto. Tasma
naleruyakkhena adhigahitassa pucimandassa samipeti evamettha attho
datthabbo. So kira pucimando rammaniyo pasadiko anekesam
rukkhanam adhipaccam viya kurumano tassa nagarassa avidure gamanagamanasampanne
thane ahosi. Athakho bhagava veranjam gantva patirupe
thane viharanto tassa rukkhassa samipe hetthabhage vihasi. Tena
vuttam veranjayam viharati nalerupucimandamuleti. Tattha siya yadi
tava bhagava veranjayam viharati nalerupucimandamuleti na vattabbam
atha tattha viharati veranjayanti na vattabbam na hi sakka
ubhayattha teneva samayena apubbam acarimam viharitunti. Nakhopanetam
evam datthabbam nanu avocumha samipatthe bhummavacananti tasma
yatha gangayamunadinam samipe goyuthani carantani gangaya caranti
yamunaya carantiti vuccanti evamidhapi yadidam veranjaya samipe
nalerupucimandamulam tattha viharanto vuccati veranjayam viharati
nalerupucimandamuleti. Gocaragamanidassanattham hissa veranjavacanam.
Pabbajitanurupanivasanatthananidassanattham nalerupucimandamulavacanam. Tattha
veranjakittanena ayasma upalitthero bhagavata 1- gahatthanuggahakaranam
dasseti. Nalerupucimandamulakittanena pabbajitanuggahakaranam.
Tatha purimena paccayaggahanato attakilamathanuyogavivajjanam pacchimena
vatthukamappahanato kamasukhallikanuyogavivajjanupayanidassanam. Purimena
@Footnote: 1. bhagavatotipi dissati.
Ca dhammadesanabhiyogam pacchimena vivekadhimuttim. Purimena karunaya
upagamanam pacchimena pannaya apagamanam. Purimena sattanam
hitasukhanipphadanadhimuttatam pacchimena parahitasukhakarane nirupalepanam.
Purimena dhammikasukhapariccaganimittam phasuviharam pacchimena
uttarimanussadhammanuyoganimittam. Purimena manussanam upakarabahulatam pacchimena
devatanam. Purimena loke jatassa loke samvaddhabhavam pacchimena loke
anupalittatam. Purimena ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano
uppajjati bahujanahitaya bahujanasukhaya lokanukampaya atthaya
hitaya sukhaya devamanussanam katamo ekapuggalo tathagato araham
sammasambuddhoti 1- vacanato yadattham bhagava uppanno tadatthaparinipphadanam
pacchimena yattha uppanno tadanurupam viharam. Bhagava hi pathamam
lumbinivane dutiyam bodhimandeti lokiyalokuttaraya uppattiya vaneyeva
uppanno tenassa vaneyeva viharam dassetitievamadina nayenettha
atthayojana veditabba.
     Mahata bhikkhusanghena saddhinti ettha mahatati gunamahattenapi
mahata sankhyamahattenapi mahata. So hi bhikkhusangho gunehipi
maha ahosi yasma yo tattha pacchimako so sotapanno.
Sankhyayapi maha pancasatasankhyatta. Bhikkhunam sangho bhikkhusangho.
Tena bhikkhusanghena. Ditthisilasamannasankhatasanghatena samanaganenati
attho. Saddhinti ekato. Pancamattehi bhikkhusatehiti panca
@Footnote: 1. an. tika. 20/28.
Matta etesanti pancamatta. Mattati pamanam vuccati.
Tasma yatha bhojane mantannuti vutte bhojane mattam janati
pamanam janatiti attho hoti evamidhapi tesam bhikkhusatanam
panca matta panca pamananti evamattho datthabbo. Bhikkhunam
satani bhikkhusatani. Tehi pancamattehi bhikkhusatehi. Etena yam
vuttam mahata bhikkhusanghena saddhinti ettha tassa mahato bhikkhusanghassa
sankhyamahattam dassitam hoti. Parato panassa nirabbudo hi
sariputta bhikkhusangho niradinavo apagatakalako suddho sare
patitthito imesam hi sariputta pancannam bhikkhusatanam yo
pacchimako so sotapannoti vacanena gunamahattam avibhavissati.
     Assosi kho veranjo brahmanoti assositi suni upalabhi
sotadvarasampattavacananigghosanusarena annasi. Khoti
padapuranamatte avadharanatthe va nipato. Tattha avadharanatthena
assosieva nassa koci savanantarayo ahositi ayamattho veditabbo.
Padapuranena padabyanjanasilitthatamattameva. Veranjayam jato
veranjo. Veranjayam bhavo veranjo. Veranja va assa nivasoti
veranjo. Matapituhi katanamavasena panayam udayoti vuccati.
Brahmam anatiti brahmano. Mante sajjhayatiti attho. Idameva
hi jatibrahmananam niruttivacanam. Ariya pana bahitapapatta
brahmanati vuccanti.
     Idani yamattham veranjo brahmano assosi tam pakasento
Samano khalu bho gotamotiadimaha. Tattha samitapapatta samanoti
veditabbo. Vuttam hetam bahitapapoti brahmano samitatta
samanoti vuccatiti. Bhagava ca anuttarena ariyamaggena samitapapo.
Tenassa yathabhuccagunadhigatametam namam yadidam samanoti. Khaluti
anussavatthe nipato. Bhoti brahmanajatikanam jatisamudagatam
alapanamattam. Vuttampi hetam bhovadi nama so hoti save hoti
sakincanoti. Gotamoti bhagavantam gottavasena parikitteti. Tasma
samano khalu bho gotamoti ettha samano kira  bho gotamagottoti
evamattho datthabbo. Sakyaputtoti idam pana bhagavato
uccakulaparidipanam. Sakyakula pabbajitoti saddhapabbajitabhavaparidipanam.
Kenaci parijunnena anabhibhuto aparikkhinamyeva tam kulam pahaya saddhaya
pabbajitoti vuttam hoti. Tato param vuttatthameva.
     Tamkho panati itthambhutakhyanatthe upayogavacanam. Tassa
kho pana bhoto gotamassati attho. Kalyanoti
kalyanagunasamannagato. Setthoti vuttam hoti. Kittisaddoti kittiyeva
thutighoso va.
     Itipi so bhagavatiadisu pana ayam tava yojana so bhagava
itipi  araham itipi sammasambuddho .pe. Itipi bhagavati.
Imina ca imina ca karanenati vuttam hoti. Idani vinayadharanam
suttantanayakosallattham vinayasamvannanarambhe buddhagunapatisamyuttaya
dhammiya kathaya cittasampahamsanatthanca etesam padanam vittharanayena
Vannanam karissami. Tasma yam vuttam so bhagava itipi arahantiadi
tattha arakatta arinam arananca hatatta paccayadinam
arahatta papakarane rahabhavati imehi tava karanehi so
bhagava arahanti veditabbo. Araka hi so sabbakilesehi
suviduravidure thito maggena savasananam kilesanam viddhamsitattati
arakatta araham. Te canena kilesarayo maggena hatati
arinam hatattapi araham. Yam cetam avijjabhavatanhamayanabhi
punnadiabhisankhararam jaramarananemi asavasamudayamayena akkhena vijjhitva
tibhavarathe samayojitam anadikalappavattam samsaracakkam tassanena
bodhimande viriyapadehi silapathaviyam patitthaya saddhahatthena kammakkhayakaram
nanapharasum gahetva sabbe ara hatati aranam hatattapi araham.
Athava samsaracakkanti anamataggasamsaravattam vuccati. Tassa ca avijja
nabhi mulakatta jaramaranam nemi pariyosanatta sesa dasa dhamma
ara avijjamulakatta jaramaranapariyantatta ca. Tattha dukkhadisu
annanam avijja. Kamabhave ca avijja kamabhave sankharanam
paccayo hoti. Rupabhave avijja rupabhave sankharanam paccayo
hoti. Arupabhave avijja arupabhave sankharanam paccayo hoti.
Kamabhave sankhara kamabhave patisandhivinnanassa paccaya honti.
Esa nayo itaresu. Kamabhave patisanadhivinnanam kamabhave namarupassa
paccayo hoti. Tatha rupabhave. Arupabhave namasseva paccayo
hoti. Kamabhave namarupam kamabhave salayatanassa paccayo hoti.
Rupabhave namarupam rupabhave tinnam ayatananam paccayo hoti.
Arupabhave namam arupabhave ekassayatanassa paccayo hoti. Kamabhave
salayatanam kamabhave chabbidhassa phassassa paccayo hoti. Rupabhave
tini ayatanani rupabhave tinnam phassanam. Arupabhave ekamayatanam
arupabhave ekassa phassassa paccayo hoti. Kamabhave cha phassa
kamabhave channam vedananam paccaya honti. Rupabhave tayo tattheva
tissannam. Arupabhave eko phasso tattheva ekissa vedanaya
paccayo hoti. Kamabhave cha vedana kamabhave channam tanhakayanam
paccaya honti. Rupabhave tisso tattheva tinnam. Arupabhave eka
vedana arupabhave ekassa tanhakayassa paccayo hoti. Tattha tattha
sa sa tanha tassa tassa upadanassa. Upadanadayo bhavadinam.
Katham. Idhekacco kame paribhunjissamiti kamupadanapaccaya kayena
duccaritam carati vacaya duccaritam carati manasa duccaritam carati
duccaritaparipuriya apaye uppajjati. Tatthassa upapattihetubhutam kammam
kammabhavo khandhanam nibbatti jati paripako jara bhedo
maranam. Aparo saggasampattim anubhavissamiti tatheva sucaritancarati
sucaritaparipuriya sagge uppajjati. Tatthassa upapattihetubhutam
kammam kammabhavoti soeva nayo. Aparo pana brahmaloke
sampattim anubhavissamiti kamupadanapaccaya mettam bhaveti karunam
muditam upekkham bhaveti bhavanaparipuriya brahmaloke nibbattati.
Tatthassa nibbattihetubhutam kammam kammabhavoti soyeva nayo. Aparo
Arupabhave sampattim anubhavissamiti tatheva akasanancayatanadisamapattiyo
bhaveti bhavanaparipuriya tattha tattha nibbattati.
Tatthassa nibbattihetubhutam kammam kammabhavo kammanibbatta khandha
upapattibhavo khandhanam nibbatti jati paripako jara bhedo
marananti. Esa nayo sesupadanamulikasupi yojanasu. Evamayam
avijja hetu sankhara hetusamuppanna ubhopete hetusamuppannati
paccayapariggahe panna dhammatthitinnanam. Atitampi addhanam
anagatampi addhanam avijja hetu sankhara hetusamuppanna ubhopete
hetusamuppannati paccayapariggahe panna dhammatthitinnananti.
Etena nayena sabbapadani vittharetabbani. Tattha avijjasankhara
eko sankhepo. Vinnananamarupasalayatanaphassavedana eko.
Tanhupadanabhava eko. Jatijaramaranam eko. Purimasankhepo cettha
atito addha. Dve majjhima paccuppanno. Jatijaramaranam
anagato. Avijjasankharaggahanena cettha tanhupadanabhava gahitava
hontiti ime panca dhamma atite kammavattam. Vinnanadayo panca
etarahi vipakavattam. Tanhupadanabhavaggahanena avijjasankhara
gahitava hontiti ime panca dhamma etarahi kammavattam.
Jatijaramaranapadesena vinnanadinam nidditthatta ime panca dhamma
ayatim vipakavattam. Te akarato visatividha honti.
Sankharavinnananancettha antara eko sandhi. Vedanatanhanamantara
eko. Bhavajatinamantara ekoti. Iti bhagava etam catasankhepam
Tiyaddham visatakaram tisandhim paticcasamuppadam sabbakarato janati
passati annati pativijjhati. Tam natatthena nanam pajananatthena
panna. Tena vuccati paccayapariggahe panna dhammatthitinnananti.
Imina dhammatthitinnanena bhagava te dhamme yathabhutam natva
tesu nibbindanto virajjanto vimuccanto vuttappakarassa imassa
samsaracakkassa are hani vihani viddhamsesi. Evampi aranam
hatattapi araham. Aggadakkhineyyatta ca civaradipaccaye arahati
pujavisese ca. Teneva uppanne tathagate yekeci mahesakkha
devamanussa na te annattha pujam karonti. Tathahi brahma
sahampati sinerumattena ratanadamena tathagatam pujesi. Yathabalanca
anne deva manussa ca bimbisarakosalarajadayo. Parinibbutampi
ca bhagavantam uddissa channavutikotidhanam vissajjetva asokamaharaja
sakalajambudipe caturasitiviharasahassani patitthapesi. Ko pana
vado annesam pujavisesananti paccayadinam arahattapi araham.
Yatha ca loke keci panditamanino bala asilokabhayena raho
papam karonti evamesa na kadaci karotiti papakarane rahabhavatopi
araham. Hoti cettha
       arakatta ca hatatta        kilesarina so muni
       hatasamsaracakkaro           paccayadinamaraho 1-
       na raho karoti papani       arahantena vuccatiti.
     Samma samanca sabbadhammanam buddhatta pana
@Footnote: 1. paccayadina caraho.
Sammasambuddho. Tathahesa sabbadhamme sammasambuddho abhinneyye
dhamme abhinneyyato buddho parinneyye dhamme parinneyyato
buddho pahatabbe dhamme pahatabbato buddho sacchikatabbe
dhamme sacchikatabbato buddho bhavetabbe dhamme bhavetabbato
buddho. Tenevaha
       abhinneyyam abhinnatam    bhavetabbanca bhavitam
       pahatabbam pahinamme     tasma buddhosmi brahmanati 1-.
Apica cakkhum dukkhasaccam tassa mulakaranabhavena tamsamutthapika
purimatanha samudayasaccam ubhinnamappavatti nirodhasaccam nirodhappajanana
patipada maggasaccanti evam ekekapaduddharenapi sabbadhamme samma
samanca buddho. Esa nayo sotaghanajivhakayamanesu.
Eteneva nayena rupadini cha ayatanani cakkhuvinnanadayo cha
vinnanakaya cakkhusamphassadayo cha phassa cakkhusamphassajavedanadayo
cha vedana rupasannadayo cha sanna rupasancetanadayo cha
cetana rupatanhadayo cha tanhakaya rupavitakkadayo cha vitakka
rupavicaradayo cha vicara rupakkhandhadayo pancakkhandha dasa kasinani
dasa asubhani dasa anussatiyo uddhumatakasannadivasena dasa
sanna kesadayo dvattimsakara dvadasayatani attharasa dhatuyo
kamabhavadayo nava bhava pathamadini cattari jhanani mettabhavanadayo
catasso appamannayo akasanancayatanadika catasso
@Footnote: 1. khu. su. 25/444.
Arupasamapattiyo patilomato jaramaranadini anulomato avijjadini
paticcasamuppadangani ca yojetabbani. Tatrayam ekapadayojana.
Jaramaranam dukkhasaccam jati samudayasaccam ubhinnampi nissaranam nirodhasaccam
nirodhappajanana patipada maggasaccanti evam ekekapaduddharena
sabbadhamme samma samanca buddho anubuddho patividdho. Tena
vuttam samma samanca sabbadhammanam buddhatta pana sammasambuddhoti.
     Vijjahi ca pana caranena ca sampannatta vijjacaranasampanno.
Tattha vijjati tissopi vijja atthapi vijja. Tisso bhayabheravasutte
vuttanayeneva veditabba. Attha ambatthasutte. Tatra hi
vipassanananena manomayiddhiya ca saha cha abhinna pariggahetva
attha vijja vutta. Carananti silasamvaro indriyesu guttadvarata
bhojane mattannuta jagariyanuyogo satta saddhamma cattari
jhananiti ime pannarasa dhamma veditabba. Imeyeva hi
pannarasa dhamma yasma etehi carati ariyasavako gacchati
amatam disam tasma carananti vutta. Yathaha. Idha mahanama
ariyasavako silava hotiti 1-. Vittharo. Bhagava imahi vijjahi
imina ca caranena samannagato tena vuccati vijjacaranasampannoti.
Tattha vijjasampada bhagavato sabbannutam puretva thita.
Caranasampada mahakarunikatam. So sabbannutaya sabbasattanam
@Footnote: 1. Ma. Ma. 13/26.
Atthanattham natva mahakarunikataya anattham parivajjetva atthe
niyojeti yathatam vijjacaranasampanno. Tenassa savaka supatipanna
honti no duppatipanna vijjacaranavipannanam savaka attantapadayo viya.
     Sobhanagamanatta sundaram thanam gatatta samma gatatta samma
ca gadatta sugato. Gamanampi hi gatanti vuccati. Tanca bhagavato
sobhanam parisuddhamanavajjam. Kim pana tanti. Ariyamaggo. Tena
hesa gamanena khemam disam asajjamano gatoti sobhanagamanatta sugato.
Sundarancesa thanam gato amatam nibbananti sundaram thanam gatattapi
sugato. Samma ca gatoti sugato tena tena maggena pahine kilese puna
apaccagacchanto. Vuttancetam sotapattimaggena ye kilesa pahina
te kilese na puneti na pacceti na paccagacchatiti sugato .pe.
Arahattamaggena ye kilesa pahina te kilese na puneti na pacceti
na paccagacchatiti sugatoti. Samma va gato dipankarapadamulato
pabhuti yava bodhimanda tava samattimsaparamipuritaya sammapatipattiya
sabbalokassa hitasukhameva karonto sassatam ucchedam kamasukham
attakilamathanti ime ca ante anupagacchanto gatoti samma gatattapi
sugato. Samma cesa gadati yuttatthane yuttameva vacam bhasatiti
samma gadattapi sugato. Tatridam sadhakasuttam yam tathagato vacam
janati abhutam ataccham anatthasamhitam sa ca paresam appiya amanapa
na tam tathagato vacam bhasati yampi tathagato vacam janati bhatam
Taccham anatthasamhitam sa ca paresam appiya amanapa tampi
tathagato vacam na bhasati yanca kho tathagato vacam janati bhutam
taccham atthasamhitam sa ca paresam appiya amanapa tatra kalannu
tathagato hoti tassa vacaya veyyakaranaya yampi tathagato
vacam janati abhutam ataccham anatthasamhitam sa ca paresam piya
manapa na tam tathagato vacam bhasati yampi tathagato vacam
janati bhutam taccham anatthasamhitam sa ca paresam piya manapa tampi
tathagato vacam na bhasati yanca kho tathagato vacam janati bhutam
taccham atthasamhitam  sa ca paresam piya manapa tatra kalannu
tathagato hoti tassa vacaya veyyakaranayati 1-. Evam samma
gadattapi sugato veditabbo.
     Sabbatha viditalokatta pana lokavidu. So hi bhagava
sabhavato samudayato nirodhato nirodhupayatopi sabbatha lokam avedi
annasi pativijjhi. Yathaha. Yattha kho avuso na jayati
na jiyyati na miyyati na cavati na uppajjati nahantam gamanena
lokassantam nateyyam dittheyyam patteyyanti vadami na caham avuso
appatvava lokassantam dukkhassa antakiriyam vadami apicaham
avuso imasmimyeva byamamatte kalevare sasannamhi samanake lokanca
pannapemi lokasamudayanca lokanirodhanca lokanirodhagamininca
patipadam
@Footnote: 1. Ma. Ma. 13/91.
       Gamanena na pattabbo         lokassanto kudacanam
       na ca appatva lokassantam     dukkha atthi pamocanam.
               Tasma have lokavidu sumedho
               lokantagu vusitabrahmacariyo
               lokassa antam samita vinata
               nasimsati lokamimam parancati 1-.
Apica tayo loka sankharaloko sattaloko okasalokoti. Tatra
eko loko sabbe satta aharatthitikati 2- agatatthane
sankharaloko veditabbo. Sassato lokoti va asassato lokoti 3- va
agatatthane sattaloko.
     Yavata candimasuriya pariharanti    disa bhanti virocana
     tava sahassadha loko          ettha te vattate vasoti 4-.
Agatatthane okasaloko. Tampi bhagava sabbatha avedi.
Tathahissa eko loko sabbe satta aharatthitika dve loka
namanca rupanca tayo loka tisso vedana cattaro loka
cattaro ahara panca loka pancupadanakkhandha cha loka
cha ajjhattikani ayatanani satta loka satta vinnanatthitiyo
attha loka attha lokadhamma nava loka nava sattavasa dasa
loka dasayatanani dvadasa loka dvadasayatanani attharasa
@Footnote: 1. an. catukka. 21/62. paliyampana vusitabrahmacariyo, samitavi natvati dissati.
@2. khu. pati. 31/179.   3. Ma. Ma. 13/143.   4. Ma. Ma. 12/594.
Loka attharasa dhatuyoti 1- ayam sankharalokopi sabbatha vidito.
Yasma panesa sabbesampi sattanam asayam janati anusayam janati
caritam janati adhimuttim janati aparajakkhe maharajakkhe tikkhindriye
mudindriye svakare dvakare suvinnapaye duvinnapaye bhabbe
abhabbe satte janati tasmassa sattalokopi sabbatha vidito.
Yatha ca sattaloko evam okasalokopi. Tathahesa ekam cakkavalam
ayamato ca vittharato ca yojananam dvadasasatasahassani tini
sahassani cattari satani pannasanca yojanani parikkhepato
       sabbam satasahassani       chattimsa parimandalam
       dasanceva sahassani      addhuddhani satani ca
tattha   duve satasahassani       cattari nahutani ca
       ettakam bahalattena      sankhatayam vasundhara.
Tassaeva 2- sandharakam
       cattari satasahassani     attheva nahutani ca
       ettakam bahalattena      jalam vate patitthitam.
Tassapi sandharako
       nava satasahassani        maluto nabhamuggato
       satthinceva sahassani     esa lokassa santhiti.
Evam santhite cettha yojananam
       caturasitisahassani       ajjhogalho mahannave
       accuggato tavadeva     sineru pabbatuttamo.
@Footnote: 1. khu. pati. 31/179.    2. tassayevatipi dissati.
         Tato upaddhupaddhena        pamanena yathakkamam
         ajjhogalhuggata dibba    nanaratanacittita 1-
         yugandharo isindharo        karaviko sudassano
         nemindharo vinattako       assakanno giribraha
         ete satta mahasela     sinerussa samantato
         maharajanamavasa       devayakkhanisevita
         yojananam satanucco       himava panca pabbato
         yojananam sahassani        tini ayatavitthato
         caturasitisahassehi         kutehi patimandito.
         Tipancayojanakkhandha-        parikkhepa nagavhaya
         pannasayojanakkhandha-       sakhayama samantato
         satayojanavitthinna         tavadeva ca uggata
         jambu yassanubhavena       jambudipo pakasito.
         Dve asitisahassani        ajjhogalho mahannave
         accuggato tavadeva       cakkavalasiluccayo
         parikkhipitva tam sabbam       lokadhatumayam thito.
Tattha candamandalam ekunapannasayojanam. Suriyamandalam pannasayojanam.
Tavatimsabhavanam dasasahassayojanam. Tatha asurabhavanam avicimahanirayo
jambudipo ca. Aparagoyanam sattasahassayojanam. Tatha
pubbevideham. Uttarakuru atthasahassayojanam. Ekameko cettha
@Footnote: 1. nanaratanacittakatipi dissati.   2. karavikotipi dissati.
Mahadipo pancasatapancasataparittadipaparivaro. Tam sabbampi ekam
cakkavalam eka lokadhatu tadantaresu lokantarikanirayo 1- evam
anantani cakkavalani ananta lokadhatuyo bhagava anantena
buddhananena avedi annasi pativijjhi. Evamassa okasalokopi
sabbatha vidito. Evampi sabbatha viditalokatta lokavidu.
     Anuttaroti attano pana gunehi visitthatarassa kassaci abhava
natthi etassa uttaroti anuttaro. Tathahesa silagunenapi
sabbalokam abhibhavati samadhipannavimuttivimuttinnanadassanagunenapi.
Silagunenapi asamo asamasamo apatimo apatibhago apatipuggalo
.pe. Vimuttinnanadassanagunenapi. Yathaha. Nakho panaham
bhikkhave samanupassami sadevake loke .pe. Sadevamanussaya attana
silasampannataranti 2-. Vittharo. Evam aggappasadasuttadini na me
acariyo atthiti 3- adika gathayo ca vittharetabba. Purisadamme
saretiti purisadammasarathi dameti vinetiti vuttam hoti. Tattha
purisadammati adanta dametum yutta tiracchanapurisapi manussapurisapi
amanussapurisapi. Tathahi bhagavata tiracchanapurisapi apalalo
nagaraja culodaro mahodaro aggisikho dhumasikho alavalo
nagaraja dhanapalako hatthitievamadayo damita nibbisa kata saranesu
ca silesu ca patitthapita. Manussapurisapi saccakanigganthaputta-
ambatthamanavapokkharasatisonadandakutadantadayo.
@Footnote: 1. lokantariyanirayatipi .    2. sam. sa. 15/204. 3. Ma.mu. 12/329.
Amanussapurisapi alavakasucilomakharalomayakkhasakkadevarajadayo damita vinita
vicitrehi vinayanupayehi. Ahamkho kesi purisadamme sanhenapi
vinemi pharusenapi vinemi sanhapharusenapi vinemiti 1- idancettha suttam
vittharetabbam. Athava anuttaro purisadammasarathiti ekamevidam
atthapadam. Bhagava hi tatha purisadamme sareti yatha ekapallankeneva
nisinna attha disa asajjamana dhavanti tasma anuttaro
purisadammasarathiti vuccati. Hatthidamakena bhikkhave hatthidammo sarito
ekamyeva disam dhavatiti 2- idancettha suttam vittharetabbam.
     Ditthadhammikasamparayikaparamatthehi yatharaham anusasatiti sattha.
Apica satthati bhagava satthavaho. Yatha satthavaho satthe
kantaram tareti corakantaram tareti valakantaram tareti
dubbhikkhakantaram tareti nirudakakantaram tareti uttareti nittareti
pattareti khemantabhumim sampapeti evameva bhagava sattha
satthavaho satte kantaram tareti jatikantaram taretitiadina 3-
niddesanayena cettha attho veditabbo. Devamanussananti
devananca manussananca. Ukkatthaparicchedavasenetam vuttam
bhabbapuggalaparicchedavasena ca. Bhagava pana tiracchanagatanampi
anusasanappadanena satthayeva. Tepi hi bhagavato dhammassavanena
upanissayasampattim patva tayaeva upanissayasampattiya dutiye va
tatiye va attabhave maggaphalabhagino honti. Mandukadevaputtadayo
@Footnote: 1. an. cakukka. 21/151.   2. Ma. u. 14/409.  3. khu. cu. 30/313.
Cettha nidassanam. Bhagavati kira gaggaraya pokkharaniya tire
campanagaravasinam dhammam desayamane eko manduko bhagavato sare
nimittam aggahesi. Tam eko vacchapalako dandamolubbha titthanto
sise sannirumhitva 1- atthasi. So tavadeva kalam katva
tavatimsabhavane dvadasayojanike kanakavimane nibbatti suttappabuddho
viya. Tattha accharasanghaparivutam attanam disva are ahampi nama
idha nibbatto kinnukho kammam akasinti avajjento na annam
kinci addasa annatra bhagavato sare nimittaggaha. So tavadeva
saha vimanena agantva bhagavato pade sirasa vandi. Bhagava
janantova pucchi
       ko me vandati padani       iddhiya yasasa jalam
       abhikkantena vannena         sabba obhasayam disati.
       Mandukoham pure asim         udake varigocaro
       tava dhammam sunantassa          avadhi vacchapalakoti.
Bhagava tassa dhammam desesi. Caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo ahosi. Devaputtopi sotapattiphale patitthaya sitam
katva pakkamiti.
     Yam pana kinci atthi neyyam nama sabbassa buddhatta
vimokkhantikannanavasena buddho. Yasma va cattari saccani
attanapi bujjhi annepi satte bodhesi tasma evamadihipi
karanehi buddho. Imassapitthassa vinnapanattham bujjhita
@Footnote: 1. sannirumbhitvatipi.
Saccaniti buddho bodheta pajayati buddhoti 1- evam pavatto
sabbopi niddesanayo patisambhidanayo va vittharetabbo.
     Bhagavati idam panassa gunavisitthasattuttamagarugaravadhivacanam.
Tenahu porana
       bhagavati vacanam settham      bhagavati vacanamuttamam
       garugaravayutto so       bhagava tena vuccatiti.
Catubbidham hi nama avatthikam lingikam nemittakam adhiccasamuppannanti.
Adhiccasamuppannam nama lokiyavoharena yadicchakanti vuttam hoti. Tattha
vaccho damo balivaddoti evamadi avatthikam. Dandi chatti sikhi
kariti evamadi lingikam. Tevijjo chalabhinnoti evamadi nemittakam.
Sirivaddhako dhanavaddhakoti evamadi vacanatthamanapekkhitva pavattam
adhiccasamuppannam. Idam pana bhagavati namam nemittakam na mahamayaya
na suddhodanamaharajena na asitinnatisahassehi katam na sakkasantusitadihi
devatavisesehi. Vuttam cetam dhammasenapatina bhagavati netam namam
matara katam .pe. Vimokkhantikametam buddhanam bhagavantanam bodhiya
mule saha sabbannutannanassa patilabha sacchika pannatti yadidam
bhagavati 2-. Yam gunanemittakancetam namam tesam gunanam pakasanattham
imam gatham vadanti
                 bhagi bhaji bhagi vibhattava iti
                 akasi bhagganti garuti bhagyava
@Footnote: 1. khu. cu. 30/271. khu. pati. 31/261.   2. khu. cu. 30/11.
                   Bahuni nayehi subhavitattano
                   bhavantago so bhagavati vuccatiti.
Niddese vuttanayeneva cettha tesam tesam padanamattho datthabbo.
Ayam pana aparo nayo.
       Bhagyava bhaggava yutto      bhaggehi ca vibhattava
       bhattava vantagamano          bhavesu bhagava tatoti.
Tattha vannagamo vannavipariyayoti etam niruttilakkhanam gahetva
saddanayena va pisodaradipakkhepalakkhanam gahetva yasma
lokiyalokuttarasukhabhinibbattakam danasiladiparappattam bhagyamassa atthi
tasma bhagyavati vattabbe bhagavati vuccatiti natabbam. Yasma
pana lobhadosamohaviparitamanasikaraahirikanottappakodhupanahamakkha-
palasaissamacchariyamayasatheyyathambhasarambhamanatimanamadappamada-
tanhavijjatividhakusalamuladuccaritasankilesamalavisamasannavitakka-
papancacatubbidhavipariyesaasavaganthaoghayogagatitanhupadanapanca-
cetokhilavinibandhanivaranabhinandanachavivadamulachatanhakayasattanusaya-
atthamicchattanavatanhamulakadasakusalakammapathadvasatthiditthigataatthasata-
tanhaviparitappabhedasabbadarathaparilahakilesasatasahassani 1- sankhepato
va pancakilesakkhandhaabhisankharamaccudevaputtamare abhanji tasma
bhaggatta etesam parissayanam bhaggavati vattabbe bhagavati vuccati.
Aha cettha
     bhaggarago bhaggadoso    bhaggamoho anasavo
@Footnote: 1. tanhavicarita...itipi dissati.
       Bhaggassa papaka dhamma    bhagava tena vuccatiti.
Bhagyavataya cassa satapunnalakkhanadharassa rupakayasampatti dipita
hoti. Bhaggadosataya dhammakayasampatti. Tatha lokiyaparikkhakanam
bahumatabhavo gahatthapabbajitehi abhigamaniyata abhigatananca tesam
kayacittadukkhapanayane patibalabhavo amisadanadhammadanehi upakarita
lokiyalokuttarasukhehi ca sannojanasamatthata dipita hoti. Yasma
ca loke issariyadhammayasasirikamappayattesu chasu dhammesu bhagasaddo
vattati. Paramancassa sakacitte issariyam animalanghimadikam va
lokiyasammatam sabbakaraparipuram atthi. Tatha lokuttaradhammo
lokattayabyapako yathabhuccagunadhigato ativiya parisuddho yaso
rupakayadassanabyavatajananayanamanappasadajananasamattha sabbakaraparipura
sabbangapaccangasiri yam yam etena icchitam patthitam attahitam
parihitam va tassa tassa tatheva abhinipphannatta icchitatthanipphattisannito
kamo sabbalokagarubhavuppattihetubhuto sammavayamasankhato payatto
va atthi. Tasma imehi bhagehi yuttattapi bhaga assa
santiti imina atthena bhagavati vuccati. Yasma pana kusaladihi
bhedehi sabbadhamme khandhayatanadhatusaccaindriyapaticcasamuppadadihi
va kusaladidhamme pilanasankhatasantapaviparinamatthena va dukkhamariyasaccam
ayuhananidanasamyogapalibodhatthena samudayam nissaranavivekasankhataamatatthena
nirodham niyyanikahetudassanadhipateyyatthena maggam
vibhattava vibhajitva vivaritva desitavati vuttam hoti tasma
Vibhattavati vattabbe bhagavati vuccati. Yasma ca esa dibbabrahma-
ariyavihare kayacittaupadhiviveke sunnatappanihitanimittavimokkhe
anne ca lokiyalokuttare uttarimanussadhamme bhaji sevi bahulamakasi
tasma bhattavati vattabbe bhagavati vuccati. Yasma pana tisu
bhavesu tanhasankhatam gamanamanena vantam tasma bhavesu vantagamanoti
vattabbe bhavasaddato bhakaram gamanasaddato gakaram vantasaddato
vakaranca digham katva adaya bhagavati vuccati. Yatha loke
mehanassa khassa malati vattabbe mekhalati vuccati.
     So imam lokanti so bhagava imam lokam. Idani vattabbam
nidasseti. Sadevakanti saha devehi sadevakam. Evam saha
marena samarakam saha brahmuna sabrahmakam saha samanabrahmanehi
sassamanabrahmanim. Pajatatta paja. Tam pajam. Saha
devamanussehi sadevamanussam. Tattha sadevakavacanena pancakamavacara-
devaggahanam veditabbam. Samarakavacanena chatthakamavacaradevaggahanam
veditabbam. Sabrahmakavacanena brahmakayikadibrahmaggahanam.
Sassamanabrahmanivacanena sasanassa paccatthikapaccamitta-
samanabrahmanaggahanam samitapapavahitapapasamanabrahmanaggahananca.
Pajavacanena sattalokaggahanam. Sadevamanussavacanena
sammatidevaavasesamanussaggahanam. Evamettha tihi padehi okasaloko
dvihi pajavasena sattaloko gahitoti veditabbo. Aparo nayo.
Sadevakaggahanena arupavacaraloko gahito. Samarakaggahanena
Chakamavacaradevaloko. Sabrahmakaggahanena rupibrahmaloko
sassamanabrahmanadiggahanena catupparisavasena sammatidevehi va saha
manussaloko avasesasabbasattaloko va gahito. Apicettha sadevakavacanena
ukkatthaparicchedato sabbassapi lokassa sacchikatabhavam savento
tassa bhagavato kittisaddo abbhuggato. Tato yesam siya maro
mahanubhavo chakamavacarissaro vasavatti kim sopi etena sacchikatoti
tesam vimatim vidhamento samarakanti abbhuggato. Yesam pana siya
brahma mahanubhavo ekanguliya ekasmim cakkavalasahasse alokam pharati
dvihi .pe. Dasahi angulihi dasasu cakkavalasahassesu alokam pharati
anuttaranca jhanasamapattisukham patisamvedeti kim sopi sacchikatoti
tesam vimatim vidhamento sassamanabrahmanim pajanti abbhuggato.
Evam ukkatthananam sacchikatabhavam pakasetva atha sammatideve
avasesamanusse ca upadaya ukkatthaparicchedavasena sesasattalokassa
sacchikatabhavam pakasento sadevamanussanti abbhuggato. Ayamettha
anusandhikkamo.
     Sayam abhinna sacchikatva pavedetiti ettha pana sayanti samam
aparaneyyo hutva. Abhinnati abhinnaya adhikena nanena
natvati attho. Sacchikatvati paccakkham katva. Etena
anumanadipatikkhepo kato hoti. Pavedetiti bodheti napeti
pakaseti.
     So dhammam deseti adikalyanam .pe. Pariyosanakalyananti
So bhagava sattesu karunnatam paticca hitvapi anuttaram vivekasukham
dhammam deseti. Tancakho appam va bahum va desento
adikalyanaditippakarameva deseti. Katham. Ekagathapi hi
samantabhadrakatta dhammassa pathamapadena adikalyana dutiyatatiyapadehi
majjhekalyana pacchimapadena pariyosanakalyana. Ekanusandhikam
suttam nidanena adikalyanam nigamanena pariyosanakalyanam sesena
majjhekalyanam. Nananusandhikam suttam pathamanusandhina adikalyanam
pacchimena pariyosanakalyanam sesehi majjhekalyanam. Sakalopi
sasanadhammo attano atthabhutena silena adikalyano
samathavipassanamaggaphalehi majjhekalyano nibbanenapi
pariyosanakalyano. Silasamadhihi va adikalyano vipassanamaggehi
majjhekalyano phalanibbanehi pariyosanakalyano. Buddhasubodhitaya
va adikalyano dhammasudhammataya majjhekalyano sanghasupatipattiya
pariyosanakalyano. Tam sutva tathattaya patipannena adhigantabbaya
abhisambodhiya va adikalyano paccekabodhiya majjhekalyano
savakabodhiya pariyosanakalyano. Suyyamanopesa nivaranavikkhambhanato
savanenapi kalyanameva avahatiti adikalyano patipajjiyamano
samathavipassanasukhavahanato patipattiyapi kalyanameva avahatiti
majjhekalyano tatha patipanno ca patipattiphale nitthite
tadibhavavahanato patipattiphalenapi kalyanameva avahatiti
pariyosanakalyano. Nathappabhavatta ca pabhavasuddhiya adikalyano
Atthasuddhiya majjhekalyano kiccasuddhiya pariyosanakalyano.
Tasma eso bhagava appam va bahum va desento
adikalyanaditippakarameva desetiti veditabbo.
     Sattham sabyanjananti evamadisu pana yasma imam dhammam desento
sasanabrahmacariyam maggabrahmacariyanca pakaseti nananayehi dipeti.
Tanca yathanurupam atthasampattiya sattham byanjanasampattiya sabyanjanam.
Sankasanappakasana vivarana vibhajana uttanikaranappannatti attha
padasamayogato sattham akkharapadabyanjanakaraniruttiniddesasampattiya
sabyanjanam. Atthagambhiratapativedhagambhiratahi sattham
dhammagambhiratadesanagambhiratahi sabyanjanam. Atthapatibhanapatisambhidavisayato
sattham dhammaniruttipatisambhidavisayato sabyanjanam. Panditavedaniyato
parikkhakajanappasadakanti sattham saddheyyato lokiyajanappasadakanti sabyanjanam.
Gambhiradhippayato sattham uttanapadato sabyanjanam. Upanetabbassa
abhavato sakalaparipunnabhavena kevalaparipunnam apanetabbassa abhavato
niddosabhavena parisuddham sikkhattayapariggahitatta brahmabhutehi setthehi
caritabbato tesanca cariyabhavato brahmacariyam tasma sattham
sabyanjanam .pe. Brahmacariyam pakasetiti vuccati.
     Apica yasma sanidanam sauppattikanca desento adikalyanam
deseti veneyyanam anurupato atthassa aviparitataya ca hetudaharanayuttato
ca majjhekalyanam sotunam saddhapatilabhena nigamanena ca
pariyosanakalyanam deseti. Evam desento ca brahmacariyam pakaseti.
Tanca patipattiya adhigamabyattito sattham pariyattiya agamabyattito
sabyanjanam siladipancadhammakkhandhayuttato kevalaparipunnam nirupakkilesato
nittharanatthaya pavattito lokamisanirapekkhato ca parisuddham setthatthena
brahmabhutanam buddhapaccekabuddhabuddhasavakanam cariyato brahmacariyanti
vuccati. Tasmapi so dhammam deseti adikalyanam .pe. Brahmacariyam
pakasetiti vuccati.
     Sadhu kho panati sundaram kho pana. Atthavaham sukhavahanti
vuttam hoti. Tatharupanam arahatanti yatharupo so bhavam gotamo
evarupanam yathabhuccagunadhigamena loke arahantoti laddhasaddhanam
arahatam. Dassanam hotiti pasadasommani akkhini ummiletva
dassanamattampi sadhu hotiti evam ajjhasayam katva.
     {2} Athakho veranjo brahmano yena bhagava tenupasankamiti yenati
bhummatthe karanavacanam. Tasma yattha bhagava tattha upasankamiti
evamettha attho datthabbo. Yena va karanena bhagava
devamanussehi upasankamitabbo tena karanena upasankamiti evamettha
attho datthabbo. Kena ca karanena bhagava upasankamitabbo.
Nanappakaragunavisesadhigamadhippayena sadhuphalupabhogadhippayena
dijaganehi niccaphalitamaharukkho viya. Upasankamiti ca gatoti vuttam
hoti. Upasankamitvati upasankamanapariyosanaparidipanam. Athava
evam gato tato asannataram thanam bhagavato samipasankhatam gantvatipi
vuttam hoti.
     Bhagava saddhim sammoditi yatha gamaniyadini 1- pucchanto bhagava
tena evam sopi bhagavata saddhim samappavattamodo ahosi sitodakam
viya unhodakena sammoditam ekibhavam agamasi. Yaya ca kacci bho
gotama khamaniyam kacci yapaniyam kacci bhoto gotamassa savakananca
appabadham appatankam lahutthanam balam phasuviharotiadikaya
kathaya sammodi. Tam pitipamojjasankhatasammodajananato sammoditum
yuttabhavato ca sammodaniyam atthabyanjanamadhurataya sucirampi kalam
saretum nirantaram pavattetum araharupato saritabbabhavato ca saraniyam.
Suyyamanasukhato ca sammodaniyam anussariyamanasukhato saraniyam.
Tatha byanjanaparisuddhataya sammodaniyam atthaparisuddhataya saraniyanti.
     Evam anekehi pariyayehi sammodaniyam katham saraniyam
vitisaretva pariyosapetva nitthapetva yenatthena agato tam
pucchitukamo ekamantam nisidi. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso
visamam candimasuriya anuparivattantitiadisu viya. Tasma yatha
nisinno ekamantam nisinno hoti tatha nisiditi evamettha attho
datthabbo. Bhummatthe va etam upayogavacanam. Nisiditi upavisi.
Pandita hi purisa garutthaniyam upasankamitva asanakusalataya ekamantam
nisidanti. Ayanca tesam annataro tasma ekamantam nisidi.
Katham nisinno pana ekamantam nisinno hotiti. Cha nisajjadose
vajjetva. Seyyathidam. Atiduramaccasannam uparivatamunnatappadesam
atisammukha atipacchati. Atidure nisinno hi sace kathetukamo
@Footnote: 1. khamaniyadiniti bhaveyya.
Hoti uccasaddena kathetabbam hoti. Accasanne nisinno sanghattanam
karoti. Uparivate nisinno sariragandhena badhati. Unnatappadese
nisinno agaravam pakaseti. Atisammukha nisinno sace datthukamo
hoti cakkhuna cakkhum ahacca datthabbam hoti. Atipaccha nisinno
sace datthukamo hoti givam pasaretva datthabbam hoti. Tasma
ayampi ete cha nisajjadose vajjetva nisidi. Tena vuttam ekamantam
nisiditi.
     Ekamantam nisinno kho veranjo brahmano bhagavantam
etadavoca. Etanti idani vattabbamattham dasseti. Dakaro
padasandhikaro. Avocati abhasi. Sutammetanti sutam me tam.
Etam maya sutanti idani vattabbamattham dasseti. Bho gotamati
bhagavantam gottena alapati. Idani yam tena sutam tam
dassento na samano gotamoti evamadimaha. Tatrayam
anuttanapadavannana. Brahmaneti jatibrahmane. Jinneti
jajjaribhute jaraya khandiccadibhavam apadite. Vuddheti
angapaccanganam vuddhimariyadappatte. Mahallaketi jatimahallakataya
samannagate. Cirakalappasuteti vuttam hoti. Addhagateti addhanam
gate. Dve tayo rajaparivatte atiteti adhippayo.
Vayoanuppatteti pacchimavayam sampatte. Pacchimavayo nama vassasatassa
pacchimo tatiyabhago. Apica jinneti porane. Cirakalappavattakulanvayeti
vuttam hoti. Vuddheti silacaradigunavuddhiyutte.
Mahallaketi vibhavamahantataya samannagate mahaddhane mahabhoge.
Addhagateti maggapatipanne brahmananam vattacariyadimariyadam
avitikkamma caramane. Vayoanuppatteti jativuddhabhavam
antimavayam anuppatteti evamettha yojana veditabba. Idani
abhivadetiti evamadini na samano gotamoti ettha vuttanakarena
yojetva evamatthato veditabbani na vandati nasana vutthahati
napi idha bhonto nisidantuti evam asanena upanimantetiti.
Ettha hi vasaddo vibhavane nama atthe rupam niccam va aniccam
vatiadisu viya. Evam vatva atha attano abhivadanadini
akarontam bhagavantam disva aha tayidam bho gotama tathevati
yantam maya sutam tam tatheva tam savananca me dassananca
samsandati sameti atthato ekibhavam gacchati. Na hi bhavam gotamo
.pe. Asanena va nimantetiti evam attana sutam ditthena
nigametva nindanto aha tayidam bho gotama na sampannamevati
tam abhivadanadinam akaranam na yuttameva.
     Athassa bhagava attukkamsanaparavambhanadosam anupagamma
karunasitalahadayena tam annanam vidhamitva yuttabhavam dassetukamo aha
nahantam brahmana .pe. Muddhapi tassa vipateyyati. Tatrayam
sankhepattho. Aham brahmana apatihatena sabbannutannanacakkhuna
olokentopi tam puggalam etasmim sadevakadibhede loke na passami
yam aham abhivadeyyam va paccuttheyyam va asanena va nimanteyyam.
Anacchariyam va etam yvaham ajja sabbannutappatto evarupam
nipaccakararaham puggalam na passami. Apica kho yadapaham
sampatijatova uttarenabhimukho sattapadavitiharena gantva sakalam
dasasahassalokadhatum olokesim tadapi etasmim sadevakadibhede loke tam
puggalam na passami yamaham abhivadeyyam va paccuttheyyam va asanena
va nimanteyyam. Athakho mam solasakappasahassayuko
khinasavamahabrahmapi anjalim paggahetva tvam loke mahapuriso tvam
sadevakassa lokassa aggo ca jettho ca settho ca natthi taya
uttaritaroti sanjatasomanasso patimanesi. Tadapicaham attana
uttaritaram apassanto asabhim vacam niccharesim aggohamasmi
lokassa jetthohamasmi lokassa setthohamasmi lokassati.
Evam sampatijatassapi mayham abhivadanadiraho puggalo natthi. Svaham
idani sabbannutappatto kam abhivadeyyam va .pe. Asanena va
nimanteyyam tasma tvam brahmana ma tathagata evarupam nipaccakaram
patthayittha yam hi brahmana tathagato abhivadeyya va .pe.
Asanena va nimanteyya muddhapi tassa puggalassa rattipariyosane
paripakasithilabandhanam vanta pamuttam talaphalamiva givato pacchijjitva
sahasava bhumiyam vipateyya.
     {3} Evam vuttepi brahmano duppannataya tathagatassa lokajetthakabhavam
asallakkhento kevalam tam vacanam asahamano aha arasarupo
bhavam gotamoti. Ayam kirassa adhippayo yam loke
Abhivadanapaccutthananjalikammasamicikammam samaggirasoti vuccati tam bhoto
gotamassa natthi tasma arasarupo bhavam gotamo arasajatiko
arasasabhavoti.
     Athassa bhagava cittamudubhavajananattham ujuvipaccanikabhavam pariharanto
annatha tassa vacanassattham attani sandassento atthi khvesa
brahmana pariyayotiadimaha.
     Tattha pariyayoti karanam. Ayam hi pariyayasaddo
desanavarakaranesu vattati. Madhupindikapariyayotveva nam dharehitiadisu
hi esa desanayam vattati. Kassa nukho ananda ajja pariyayo
bhikkhuniyo ovadituntiadisu vare. Sadhu bhante bhagava annam
pariyayam acikkhatu yathayam bhikkhusangho annaya santhaheyyatiadisu
karane. Svayam idha karane vattati. Tasma ettha evamattho
datthabbo atthi kho brahmana etam karanam yena karanena mam
arasarupo bhavam gotamoti vadamano puggalo samma vadeyya
avitathavaditi sankham gaccheyya. Katamo pana soti. Ye te brahmana
ruparasa .pe. Photthabbarasa te tathagatassa pahinati. Kim
vuttam hoti. Ye te jativasena va uppattivasena va
setthasammatanampi puthujjananam ruparammanadini assadentanam abhinandantanam
rajjantanam uppajjanti kamasukhassadasankhata ruparasa saddarasa
gandharasa rasarasa photthabbarasa ye imam lokam givayam bandhitva
viya avinchanti vattharammanadisamaggiyanca sati uppannatta
Samaggirasati vuccanti te sabbepi tathagatassa pahina. Mayham
pahinati vattabbepi mamamkarena attanam anukkhipanto dhammam deseti.
Desanavilaso va esa bhagavato.
     Tattha pahinati cittasantanato vigata jahita va. Etasmim
panatthe karane samivacanam datthabbam. Ariyamaggasatthena ucchinnam
tanhavijjamayam mulametesanti ucchinnamula. Talavatthu viya nesam
vatthu katanti talavatthukata. Yatha hi talarukkham samulam uddharitva
tassa vatthumatte tasmim padese kate na puna tassa talassa uppatti
pannayati evam ariyamaggasatthena samule rupadirase uddharitva tesam
pubbe uppannapubbabhavena vatthumatte cittasantane kate sabbepi
te talavatthukatati vuccanti. Avirulhidhammata va matthakacchinnatalo
viya katati talavatthukata. Yasma pana evam talavatthukata
anabhavam kata honti yatha nesam pacchabhavo na hoti tatha
kata honti tasma aha anabhavam katati. Ayam hettha padacchedo
anuabhavam kata anabhavam katati. Anabhavam gatatipi patho. Tassa
anuabhavam gatati attho. Tattha padacchedo anuabhavam gata anabhavam
gatati yatha anuacchariya anacchariyati. Ayatim anuppadadhammati
anagate anuppajjanakasabhava. Ye hi abhavam gata te katham
uppajjissanti. Tenaha anabhavam gata ayatim anuppadadhammati.
Ayam kho brahmana pariyayoti idam kho brahmana karanam yena mam
samma vadamano vadeyya arasarupo samano gotamoti. No ca
Kho yam tvam sandhaya vadesiti yanca kho mam sandhaya tvam vadesi
so pariyayo na hoti. Kasma pana bhagava evamaha nanu evam
vutte yo brahmanena vutto samaggiraso tassattani vijjamanata
anunnata hotiti. Vuccate. Na hoti. Yo hi tam samaggirasam katum
bhabbo hutva na karoti so tadabhavena arasarupoti vattabbo
bhaveyya. Bhagava pana abhabbova tam  katum tenassa karane abhabbatam
pakasento aha no ca kho yam tvam sandhaya vadesiti yam
pariyayam sandhaya tvam mam arasarupoti vadasi so amhesu neva
vattabboti.
     {4} Evam brahmano attana adhippetam arasarupatam aropetum
asakkonto athaparam nibbhogo bhavantiadimaha. Sabbapariyayesu
cettha vuttanayeneva yojanakkamam viditva sandhaya bhasitamattham evam
veditabbam. Brahmano tameva vayovuddhanam abhivadanakammadim loke
samaggiparibhogoti mannamano tadabhavena bhagavantam nibbhogoti
aha. Bhagava yvayam rupadisu sattanam chandaragaparibhogo tadabhavam
attani sampassamano aparam pariyayam anujanati. {5} Puna brahmano yam
loke vayovuddhanam  abhivadanadikulasamudacarakammam lokiya karonti
tassa akiriyam sampassamano bhagavantam akiriyavadoti aha. Bhagava
pana yasma kayaduccaritadinam akiriyam vadati tasma tam akiriyavadam
attani sampassamano aparam pariyayam anujanati. Tattha ca
kayaduccaritanti panatipataadinnadanamicchacaracetana veditabba.
Vaciduccaritanti musavadapisunavacapharusavacasamphappalapacetana
veditabba. Manoduccaritanti abhijjhabyapadamicchaditthiyo veditabba.
Thapetva te dhamme avasesa akusala dhamma anekavihita papaka
akusala dhammati veditabba. {6} Puna brahmano tameva abhivadanadikammam
bhagavati apassanto imam agamma ayam lokatanti lokappaveni
ucchijjatiti mannamano bhagavantam ucchedavadoti aha.
Bhagava pana yasma attha lobhasahagatacittuppadesu pancakamagunikaragassa
dvisu akusalacittesu uppajjamanakadosassa ca anagamimaggena
ucchedam vadati sabbakusalasambhavassa pana niravasesassa mohassa
arahattamaggena ucchedam vadati thapetva te tayo avasesanam papakanam
akusalanam dhammanam yathanurupam catuhi maggehi ucchedam vadati tasma
tam ucchedavadam attani sampassamano aparam pariyayam anujanati.
     {7} Puna brahmano jigucchati manne samano gotamo idam vayovuddhanam
abhivadanadikulasamudacarakammantena na tam karotiti mannamano
bhagavantam jegucchiti aha. Bhagava pana yasma jigucchati
kayaduccaritadihi. Kim vuttam hoti. Yanca tividham kayaduccaritam yanca
catubbidham vaciduccaritam yanca tividham manoduccaritam ya ca thapetva
tani duccaritani avasesanam lamakatthena papakanam akosallasambhutatthena
akusalanam dhammanam samapatti samapajjana samangibhavo
tam sabbampi gutham viya mandanakajatiyo puriso jigucchati hiriyati.
Tasma tam jegucchitam attani sampassamano aparam pariyayam anujanati
Tattha kayaduccaritenati upayogatthe karanavacanam datthabbam. {8} Puna
brahmano tameva abhivadanadikammam bhagavati apassanto ayam imam
lokajetthakakammam vineti vinaseti athava yasma etam samicikammam
na karoti tasma ayam vinetabbo nigganhitabboti mannamano
bhagavantam venayikoti aha. Tatrayam padattho. Vinayatiti vinayo
vinasetiti vuttam hoti. Vinayoeva venayiko. Vinayam va arahatiti
venayiko. Niggaham arahatiti vuttam hoti. Bhagava pana yasma
ragadinam vinayaya vupasamaya dhammam deseti tasma venayiko hoti.
Ayameva ettha padattho. Vinayaya dhammam desetiti venayiko.
Vicitra hi taddhitavutti. Svayantam venayikabhavam attani sampassamano
aparam pariyayam anujanati. {9} Puna brahmano yasma abhivadanadini
samicikammani karonta vayovuddhe tosenti hasenti akaronta
pana tapenti vihesenti domanassam nesam uppadenti bhagava
ca tani na karoti tasma ayam vayovuddhe tappatiti mannamano
sappurisacaravirahitatta va kapanapuriso ayanti mannamano bhagavantam
tapassiti aha. Tatrayam padattho. Tapatiti tapo roseti
vihesetiti vuttam hoti. Samicikammakaranassetam namam. Tapo
assa atthiti tapassi. Dutiye atthavikappe byanjanani avicaretva
loke kapanapuriso tapassiti vuccati. Bhagava pana ye akusala
dhamma lokam tapanato tapaniyati vuccanti tesam pahinatta yasma
tapassiti sankham gato tasma tam tapassitam attani sampassamano aparam
Pariyayam anujanati. Tatrayam padattho. Tapantiti tapa. Akusalanam
dhammanametam adhivacanam. Vuttampi hetam idha tappati pecca tappatiti
gathayam. Te tape assi nirassi pahasi viddhamsesiti tapassi.
     {10} Puna brahmano tam abhivadanadikammam devalokagabbhasampattiya
devalokapatisandhipatilabhaya samvattatiti mannamano bhagavati cassa abhavam
disva bhagavantam apagabbhoti aha. Kodhavasena va bhagavato matu
kucchismim patisandhiggahane dosam dassentopi evamaha. Tatrayam
padattho. Gabbhato apagatoti apagabbho. Abhabbo devalokupapattim
papunitunti adhippayo. Hino va gabbho assati
apagabbho. Devalokagabbhaparibahiratta ayatim hinagabbhapatilabhabhagiti
hino vassa matu kucchismim gabbhavaso ahositi adhippayo.
Bhagavato pana yasma ayatim gabbhaseyya apagata tasma so tam
apagabbhatam attani sampassamano aparam pariyayam anujanati. Tatra
ca yassa kho brahmana ayatim gabbhaseyya punabbhavabhinibbatti
pahinati etesam padanam evamattho datthabbo. Brahmana yassa
puggalassa anagate gabbhaseyya punabbhave ca abhinibbatti anuttarena
maggena vihatakaranatta pahina. Gabbhaseyyagahanena cettha
jalabujayoni gahita. Punabbhavabhinibbattiggahanena itara tissopi.
Apica gabbhassa seyya gabbhaseyya punabbhavoeva abhinibbatti
punabbhavabhinibbattiti evamettha attho datthabbo. Yatha ca
vinnanatthititi vuttepi na vinnanato anna thiti atthi
Evamidhapi na gabbhato anna seyya veditabba. Abhinibbatti ca
nama yasma punabbhavabhutapi apunabbhavabhutapi atthi idha ca
punabbhavabhuta adhippeta tasma vuttam punabbhavoeva abhinibbatti
punabbhavabhinibbattiti.
     {11} Evam agatakalato patthaya arasarupatadihi atthahi
akkosavatthuhi akkosantampi brahmanam bhagava dhammissaro dhammaraja
dhammasami tathagato anukampaya sitaleneva cakkhuna olokento
yam dhammadhatum pativijjhitva desanavilasappatto hoti tassa
dhammadhatuya supatividdhatta vigatabalahake antalikkhe samabbhuggato
punnacando viya saradakale suriyo viya ca brahmanassa hadayandhakaram
vidhamanto taniyeva akkosavatthuni tena tena pariyayena annatha
dassetva punapi attano karunavippharam atthahi lokadhammehi
akampiyabhavena patiladdham tadigunalakkhanam pathavisamacittatam akuppadhammatanca
pakasento ayam brahmano kevalam palitasirakhandadantavalitatacatadihi
attano vuddhabhavam sanjanati no ca kho janati attanam
jatiya anugatam jaraya anusatam byadhina abhibhutam maranena abbhahatam
vattakhanubhutam ajja maritva puna sveva uttanasayanadarakabhavagamaniyam
mahantena kho pana ussahena mama santikam agato tadassa agamanam
satthakam hotuti cintetva imasmim loke attano apatisamam purejatabhavam
dassento seyyathapi brahmanatiadina nayena brahmanassa
dhammadesanam vaddhesi. Tattha seyyathati opammatthe nipato.
Piti sambhavanatthe. Ubhayenapi yatha nama brahmanati dasseti.
Kukkutiya andani attha va dasa va dvadasa vati ettha pana
kincapi kukkutiya vuttappakarato unadhikanipi andani honti
athakho vacanasilitthataya evam vuttanti veditabbam. Evam hi loke
silitthavacanam hoti. Tanissuti tani assu. Bhaveyyunti vuttam
hoti. Kukkutiya samma adhisayitaniti taya janettiya kukkutiya
pakkhe pasaretva tesam upari sayantiya samma adhisayitani. Samma
pariseditaniti kalena kalam utum ganhapentiya sutthu samantato
seditani. Usmikataniti vuttam hoti. Samma paribhavitaniti kalena
kalam sutthu samantato bhavitani. Kukkutigandham gahapitaniti vuttam
hoti. Idani yasma taya kukkutiya evam tihi pakarehi tani
andani paripaliyamanani na putini honti yopi nesam allasineho
so pariyadanam gacchati kapalam tanukam hoti padanakhasikha ca
mukhatundakanca kharam hoti kukkutapotaka parinamam gacchanti
kapalassa tanutta bahiddha aloko anto pannayati atha te
kukkutapotaka ciramvata mayam sankutitahatthapada sambadhe sayimha
ayanca bahi aloko dissati ettha dani no sukhaviharo
bhavissatiti nikkhamitukama hutva kapalam padena paharanti givam
pasarenti. Tato tam kapalam dvedha bhijjati. Kukkutapotaka pakkhe
vidhunanta tamkhananurupam viravanta nikkhamanti. Evam nikkhamantananca
nesam yo pathamataram nikkhamati so jetthoti vuccati tasma bhagava taya
Upamaya attano jetthabhavam sadhetukamo brahmanam pucchati yo
nukho tesam kukkutacchapakanam .pe. Kinti svassa vacaniyoti. Tattha
kukkutacchapakananti kukkutapotakanam. Kinti svassa vacaniyoti
so kinti vacaniyo assa kim vattabbo bhaveyya jettho va kanittho
vati. Sesam uttanatthameva. Tato brahmano aha jetthotissa
bho gotama vacaniyoti bho gotama so jettho iti assa
vacaniyoti. Kasma iti ce. So hi nesam jetthoti yasma
so nesam vuddhataroti attho. Athassa bhagava opammam
patipadento aha evameva kho brahmana yatha so kukkutacchapako
evam ahampi avijjagataya pajayati. Avijjagatayati avijja
vuccati annanam tattha gataya. Pajayati sattadhivacanametam.
Tasma ettha avijjandakosassa anto pavitthesu sattesuti evam
attho datthabbo. Andabhutayati ande bhutaya jataya
sanjataya. Yatha hi ande nibbatta ekacce satta
andabhutati vuccanti evamayam sabbapi paja avijjandakose
nibbattatta andabhutati vuccati. Pariyonaddhayati tena
avijjandakosena samantato onaddhaya baddhaya vethitaya.
Avijjandakosampadaletvati tam avijjamayam andakosam bhinditva.
Ekova loketi sakalepi lokasannivase ahameva eko adutiyo.
Anuttaram sammasambodhim abhisambuddhoti anuttaranti uttaravirahitam
sabbasettham. Sammasambodhinti samma samanca bodhim. Athava
Pasattham sundaranca bodhim. Bodhiti rukkhopi maggopi sabbannutannanampi
nibbanampi vuccati. Bodhirukkhamule pathamabhisambuddhoti ca antara
ca bodhim antara ca gayanti ca agatatthanesu hi rukkho bodhiti
vuccati. Sattattimsabodhipakkhiyanam dhammanam catusu maggesu nananti
agatatthane maggo. Pappoti bodhim varabhurimedhasoti agatatthane
sabbannutannanam. Patvana bodhim amatam asankhatanti agatatthane
nibbanam. Idha pana bhagavato arahattamaggannanam adhippetam.
Sabbannutannanantipi vadanti. Annesam arahattamaggo anuttaro
bodhi hoti na hotiti. Na hoti. Kasma. Asabbagunadayakatta.
Tesam hi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti. Kassaci
tisso vijja. Kassaci cha abhinna . Kassaci catasso
patisambhida. Kassaci savakaparaminanam. Paccekabuddhanampi
paccekabodhinnanameva deti. Buddhanam pana arahattamaggo
sabbagunasampattim deti abhiseko viya ranno sabbalokissariyabhavam.
Tasma annassa kassacipi anuttaro bodhi na hotiti. Abhisambuddhoti
abbhannasim pativijjhim pattomhi adhigatomhiti vuttam hoti. Idani
yadetam bhagavata evameva kho aham brahmanatiadina nayena vuttam
opammasampatipadanam tam evam atthena samsandetva veditabbam. Yatha
hi tassa kukkutiya attano andesu adhisayitaditividhakiriyakaranam
evam bodhipallanke nisinnassa bodhisattabhutassa bhagavato attano
cittasantane aniccam dukkhamanattati tividhanupassanakaranam. Kukkutiya
Tividhakiriyasampadanena andanam aputibhavo viya bodhisattabhutassa
bhagavato tividhanupassanasampadanena vipassanananassa aparihani.
Kukkutiya tividhakiriyakaranena andanam allasinehapariyadanam viya
bodhisattabhutassa bhagavato tividhanupassanasampadanena bhavattayanugata-
nikantisinehapariyadanam. Kukkutiya tividhakiriyakaranena andakapalanam
tanubhavo viya bodhisattabhutassa bhagavato tividhanupassanasampadanena
avijjandakosassa tanubhavo. Kukkutiya tividhakiriyakaranena
kukkutacchapakassa padanakhatundakanam thaddhakharabhavo viya bodhisattabhutassa
bhagavato tividhanupassanasampadanena vipassanananassa
tikkhakharavippasannasurabhavo. Kukkutiya tividhakiriyakaranena kukkutacchapakassa
parinamakalo viya bodhisattabhutassa bhagavato tividhanupassanasampadanena
vipassanananassa parinamakalo vaddhitakalo gabbhagahanakalo
veditabbo. Tato kukkutiya tividhakiriyakaranena kukkutacchapakassa
padanakhasikhaya va mukhatundakena va andakosampadaletva pakkhe
papphotetva sotthina abhinibbidakalo 1- viya tassa bhagavato
tividhanupassanasampadanena vipassanananam gabbham ganhapetva
anupubbadhigatena arahattamaggena avijjandakosampadaletva abhinnapakkhe
papphotetva sotthina sakalabuddhagunasacchikatakalo veditabbo.
Svaham brahmana jettho settho lokassati so aham brahmana
yatha tesam kukkutapotakanam pathamataram andakosampadaletva abhinibbatto
kukkutapotako jettho hoti evam avijjagataya pajaya tam
@Footnote: 1. abhinibbidha...itipi.
Avijjandakosampadaletva pathamataram ariyaya jatiya jatatta
jettho vuddhatamoti sankham gato sabbagunehi pana apatisamatta
setthoti.
     Evam bhagava attano anuttaram jetthasetthabhavam brahmanassa
pakasetva idani yaya patipadaya tam adhigato tam patipadam
pubbabhagato pabhuti dassetum araddham kho pana me brahmanatiadimaha.
Imam va bhagavato anuttaram jetthasetthabhavam sutva
brahmanassa cittamevam uppannam kaya nukho patipadaya imam pattoti
tassa cittamannaya imayaham patipadaya imam anuttaram jetthasetthabhavam
pattoti dassento evamaha. Tattha araddham kho pana me
brahmana viriyam ahositi brahmana na maya ayam anuttaro
jetthasetthabhavo kusitena mutthassatina saraddhakayena vikkhittacittena
adhigato apica kho tadadhigamaya araddham kho pana me viriyam ahosi
bodhimande nisinnena maya caturangasamannagatam viriyam araddham ahosi.
Paggahitam asithilappavattitanti vuttam hoti. Araddhattayeva ca
me tam asallinam ahosi. Na kevalanca viriyameva satipi me
arammanabhimukhibhavena upatthita ahosi upatthitattayeva ca
appamuttha. Passaddho kayoti kayacittappassaddhivasena kayopi
me passaddho ahosi. Tattha yasma namakaye passaddhe
rupakayopi passaddhoeva hoti tasma namakayo rupakayoti
avisesetvava passaddho kayoti vuttam. Asaraddhoti so ca
Kho passaddhattayeva asaraddho. Vigatadarathoti vuttam hoti.
Samahitam cittam ekagganti cittampi me samma ahitam sutthu thapitam
appitam viya ahosi samahitattaeva ca ekaggam acalam nipphandananti.
Ettavata jhanassa pubbabhagapatipada kathita hoti.
     Idani imaya patipadaya adhigatam pathamajjhanam adim katva
vijjattayapariyosanam visesam dassento sokho ahantiadimaha.
Tattha vivicceva kamehi vivicca akusalehi dhammehitiadinam
kincapi tattha katame kama chando kamo rago kamo
chandarago kamo sankappo kamo rago kamo sankapparago
kamo ime vuccanti kama tattha katame akusala dhamma
kamacchando .pe. Vicikiccha ime vuccanti akusala dhamma
iti imehi ca kamehi imehi ca akusalehi dhammehi vivitto
hoti pavivitto tena vuccati vivicceva kamehi vivicca akusalehi
dhammehitiadina nayena vibhangeyeva attho vutto tathapi
atthakathanayam vina na sutthu pakato hoti atthakathanayeneva nam
pakasayissami. Seyyathidam. Vivicceva kamehiti kamehi viviccitva
vina hutva apasakkitva. Yo panayamettha evakaro so
niyamatthoti veditabbo. Yasma ca niyamattho tasma tasmim
pathamajjhanam upasampajja viharanasamaye avijjamananampi kamanam
tassa pathamajjhanassa patipakkhabhavam kamapariccageneva cassa adhigamam
dipeti. Katham. Vivicceva kamehiti evam hi niyame kariyamane
Idam pannayati nunimassa jhanassa kama patipakkhabhuta yesu
sati idam nappavattati andhakare sati padipo viya tesam
pariccageneva cassa adhigamo hoti orimatirapariccagena parimatirasseva
tasma niyamam karotiti. Tattha siya kasma panesa pubbapadeyeva
vutto na uttarapade kim akusalehi dhammehi aviviccapi jhanam
upasampajja vihareyyati. Na kho panetam evam datthabbam.
Tannissaranato hi pubbapade esa vutto. Kamadhatusamatikkamanato
hi kamaragapatipakkhato ca idam jhanam kamanameva nissaranam.
Yathaha. Kamanametam nissaranam yadidam nekkhammanti. Uttarapadepi
panesa yatha idheva bhikkhave pathamo samano idha dutiyo
samanoti ettha evakaro anetva vuccati evam vattabbo.
Na hi sakka ito annehipi nivaranasankhatehi akusaladhammehi avivicca
jhanam upasampajja viharitum tasma vivicceva kamehi vivicceva
akusalehi dhammehiti evam padadvayepi esa datthabbo. Padadvayepi
ca kincapi viviccati imina sadharanavacanena tadangavivekadayo
kayavivekadayo ca sabbepi viveka sangaham gacchanti tathapi kayaviveko
cittaviveko vikkhambhanavivekoti tayoeva idha datthabba. Kamehiti
imina pana padena ye ca niddese katame vatthukama manapiya
rupatiadina nayena vatthukama vutta ye ca tattheva vibhange
ca chando kamotiadina nayena kilesakama vutta te
sabbepi sangahita icceva datthabba. Evam hi sati vivicceva
Kamehiti vatthukamehipi viviccevati attho yujjati. Tena
kayaviveko vutto hoti. Vivicca akusalehi dhammehiti kilesakamehi
sabbakusalehi va viviccati attho yujjati. Tena cittaviveko
vutto hoti. Purimena cettha vatthukamehi vivekavacanatoyeva
kamasukhapariccago dutiyena kilesakamehi vivekavacanato nekkhammasukhapariggaho
vibhavito hoti. Evam vatthukamakilesakamavivekavacanatoyeva
ca etesam pathamena sankilesavatthuppahanam dutiyena sankilesappahanam
pathamena lolabhavassa hetupariccago dutiyena balabhavassa pathamena
ca payogasuddhi dutiyena asayaposanam vibhavitam hotiti vinnatabbam.
Esa tava nayo kamehiti ettha vuttakamesu vatthukamapakkhe.
Kilesakamapakkhe pana chandoti ca ragoti ca evamadihi anekabhedo
kamacchandoyeva kamoti adhippeto. So ca akusalapariyapannopi
samano tattha katamo kamacchando kamotiadina nayena
vibhange jhanapatipakkhato visum vutto. Kilesakamatta va purimapade
vutto. Akusalapariyapannatta dutiyapade. Anekabhedato cassa
kamatoti avatva kamehiti vuttam. Annesampi ca dhammanam
akusalabhave vijjamane tattha katame akusala dhamma kamacchandotiadina
nayena vibhange uparijhananganam paccanikapatipakkhabhavadassanato
nivarananeva vuttani. Nivaranani hi jhanangapaccanikani. Tesam
jhananganameva patipakkhani viddhamsakaniti vuttam hoti. Tatha hi
samadhi kamacchandassa patipakkho piti byapadassa vitakko
Thinamiddhassa sukham uddhaccakukkuccassa vicaro vicikicchayati petake
vuttam. Evamettha vivicceva kamehiti imina kamacchandassa
vikkhambhanaviveko vutto hoti. Vivicca akusalehi dhammehiti
imina pancannampi nivarananam. Aggahitaggahanena pana pathamena
kamacchandassa dutiyena sesanivarananam. Tatha pathamena tisu
akusalamulesu pancakamagunabhedavisayassa lobhassa dutiyena
aghatavatthubhedadivisayanam dosamohanam. Oghadisu va dhammesu pathamena
kamoghakamayogakamasavakamupadanaabhijjhakayaganthakamaragasamyojananam
dutiyena avasesaoghayogasavaupadanaganthasamyojananam. Pathamena ca
tanhaya tamsampayuttakananca dutiyena avijjaya tamsampayuttakananca.
Apica pathamena lobhasampayuttaatthacittuppadanam dutiyena sesanam catunnam
akusalacittuppadanam vikkhambhanaviveko vutto hotiti veditabbo.
Ayam tava vivicceva kamehi vivicca akusalehi dhammehiti ettha
atthappakasana.
     Ettavata ca pathamassa jhanassa pahanangam dassetva
idani sampayogangam dassento savitakkam savicarantiadimaha.
Tattha vitakkanam vitakko ohananti 1- vuttam hoti. Svayam arammane
cittassa abhiniropanalakkhano ahananapariyahananaraso. Tatha hi
tena yogavacaro arammanam vitakkahatam vitakkapariyahatam karotiti
vuccati. Arammane cittassa anayanapaccupatthano. Vicaranam
vicaro anusancarananti vuttam hoti. Svayam
@Footnote: 1. uhanantipi dissati.
Arammananumajjanalakkhano tattha sahajatanuyojanaraso cittassa
anuppabandhanapaccupatthano. Santepi ca nesam katthaci aviyoge olarikatthena
pubbangamatthena ca ghandabhighatasaddo 1- viya cetaso pathamabhinipato vitakko
sukhumatthena anuravo viya anuppabandho vicaro. Vippharava cettha
vitakko paripphandabhavo cittassa akase uppatitukamassa pakkhino
pakkhavikkhepo viya padumabhimukhapato viya ca gandhanubandhacetaso
bhamarassa santavutti vicaro natiparipphandabhavo cittassa akase
uppatitassa pakkhino pakkhappasaranam viya paribbhamanam viya ca
padumabhimukhapatitassa bhamarassa padumassa uparibhage. So pana tesam viseso
pathamadutiyajjhanesu pakato hoti. Iti imina ca vitakkena imina
ca vicarena saha vattati rukkho viya pupphena ca phalena cati idam jhanam
savitakkam savicaranti vuccati. Vibhange pana imina ca vitakkena imina
ca vicarena upeto hoti samupetotiadina nayena puggaladhitthana
desana kata. Attho pana tatrapi evameva datthabbo. Vivekajanti
ettha vivitti viveko nivaranavigamoti attho. Vivittoti va viveko
nivaranavivitto jhanasampayuttadhammarasiti attho. Tasma viveka
tasmim va viveke jatanti vivekajam. Pitisukhanti ettha pinayatiti
piti. Sa sampiyayanalakkhana kayacittapinanarasa pharanarasa va
odagyapaccupatthana. Sukhanam sukham. Sutthu va khadati khanati ca
kayacittabadhanti sukham. Tam satalakkhanam tamsampayuttanam upabruhanarasam
anuggahapaccupatthanam. Satipi ca nesam katthaci aviyoge
@Footnote: 1. ghantavighata...itipi.
Ittharammanapatilabhatutthi piti patiladdharasanubhavanam sukham. Yattha piti tattha
sukham. Yattha sukham tattha na niyamato piti. Sankharakkhandhasangahita
piti vedanakkhandhasangahitam sukham. Kantarakhinnassa vanantudakantadassanassavanesu
viya piti vanacchayappavesanaudakaparibhogesu viya sukham.
Tasmim tasmim samaye pakatabhavato cetam vuttanti veditabbam. Ayanca
piti idanca sukham assa jhanassa asmim va jhane atthiti idam
jhanam pitisukhanti vuccati. Athava piti ca sukhanca pitisukham
dhammavinayadayo viya. Vivekajam pitisukhamassa jhanassa asmim va jhane
atthiti evampi vivekajam pitisukham. Yatheva hi jhanam evam pitisukham
cettha vivekajameva hoti. Tancassa atthiti tasma ekapadeneva
vivekajapitisukhantipi vuttam yujjati. Vibhange pana idam sukham imaya
pitiya sahagatantiadina nayenetam vuttam. Attho pana tatrapi
evameva datthabbo. Pathamanti ganananupubbato pathamam. Idam pathamam
samapajjatiti pathamam. Paccanikadhamme jhapetiti jhanam. Imina
yogino jhayantitipi jhanam. Paccanikadhamme dahanti gocaram va
cintentiti attho. Sayam va tam jhayati upanijjhayatiti jhanam.
Teneva tam upanijjhayanalakkhananti vuccati. Tadetam arammanupanijjhanam
lakkhanupanijjhananti duvidham hoti. Tattha arammanupanijjhananti
saha upacarena atthasamapattiyo vuccanti. Kasma.
Kasinarammanupanijjhayanato. Lakkhanupanijjhananti vipassanamaggaphalani
vuccanti. Kasma. Lakkhanupanijjhayanato. Ettha hi
Vipassana aniccalakkhanadini upanijjhayati. Vipassanaya upanijjhayanakiccam
pana maggena sijjhatiti maggo lakkhanupanijjhananti vuccati.
Phalam pana nirodhassa tathalakkhanam upanijjhayatiti lakkhanupanijjhananti
vuccati. Imasmim pana atthe arammanupanijjhanameva jhananti
adhippetam. Etthaha katamam pana tam jhanam nama yam savitakkam
savicaram .pe. Pitisukhanti evam apadesam arahatiti. Vuccate.
Yatha sadhano saparijanotiadisu thapetva dhananca parijananca
anno apadesaraho na hoti evam thapetva vitakkadidhamme
annam apadesaraham natthi. Yatha pana saratha sapattika senati
vuttesu senangesueva senasammati evamidha pancasu angesuyeva
jhanasammati veditabba. Katamesu pancasu. Vitakko vicaro
piti sukham cittekaggatati etesu. Etaneva hissa savitakkam
savicarantiadina nayena angabhavena vuttani. Avuttatta
ekaggata angam na hotiti ce. Tanca na. Kasma.
Vuttatta eva. Sapi hi vibhange jhananti vitakko vicaro piti
sukham cittassekaggatati evam vuttayeva tasma yatha savitakkam
savicaranti evam sacittekaggatanti idha avuttepi imina vibhangavacanena
cittekaggatapi angamevati veditabba. Yena hi adhippayena
bhagavata uddeso kato soeva tena vibhangepi pakasitoti.
Upasampajjati upagantva papunitvati vuttam hoti.
Upasampadayitva va nipphadetvati vuttam hoti. Vibhange pana
Upasampajjati pathamassa jhanassa labho patilabho patti sampatti
phusana sacchikiriya upasampadati vuttam. Tassapi evamevattho
veditabbo. Vihasinti bodhimande nisajjasankhatena
iriyapathaviharena itivuttappakarajjhanasamangi hutva attabhavassa iriyanam
vuttim palanam yapanam yapanam caram viharam abhinipphadesinti attho. Vuttam
hetam vibhange viharatiti iriyati vattati paleti yapeti yapeti carati
viharati tena vuccati viharatiti. Kim pana katva bhagava imam jhanam
upasampajja vihasiti. Kammatthanam bhavetva. Kataram.
Anapanassatikammatthanam. Annena tadatthikena kim katabbanti. Annenapi
etam va kammatthanam pathavikasinadinam va annataram bhavetabbam.
Tesam bhavananayo visuddhimagge vuttanayeneva veditabbo. Idha
pana vuccamane atibhariyam vinayanidanam hoti. Tasma paliya
atthappakasanamattameva karomati.
                  Pathamajjhanakatha nitthita.
     Vitakkavicaranam vupasamati vitakkassa ca vicarassa cati imesam
dvinnam vupasama samatikkama. Dutiyajjhanakkhane apatubhavati
vuttam hoti. Tattha kincapi dutiyajjhane sabbepi pathamajjhanadhamma
na santi anneva hi pathamajjhane phassadayo anne
idha olarikassa pana olarikassa angassa samatikkama pathamajjhanato
paresam dutiyajjhanadinam adhigamo hotiti dipanattham vitakkavicaranam
vupasamati evam vuttanti veditabbam. Ajjhattanti idha niyakajjhattam
Adhippetam. Vibhange pana ajjhattam paccattanti 1- ettakameva vuttam.
Yasma pana niyakajjhattam adhippetam tasma attani jatam attano
santane nibbattanti ayamettha attho. Sampasadananti sampasadanam
vuccati saddha sampasadanayogato jhanampi sampasadanam
nilavannayogato nilam vattham viya. Yasma va tam jhanam
sampasadanasamannagatatta vitakkavicarakkhobhavupasamanena ceto sampasadayati
tasmapi sampasadananti vuttam. Imasminca atthavikappe sampasadanam
cetasoti evam padasambandho veditabbo. Purimasmim pana atthavikappe
cetasoti etam ekodibhavena saddhim yojetabbam. Tatrayam
atthayojana. Eko udetiti ekodi vitakkavicarehi anajjharulhatta
aggo settho hutva udetiti attho. Setthopi hi loke
ekoti vuccati. Vitakkavicaravirahito va eko asahayo hutva
itipi vattati. Athava sampayuttadhamme udayatiti udi utthapetiti
attho. Setthatthena eko ca so udi cati ekodi. Samadhissetam
adhivacanam. Iti imam ekodim bhaveti vaddhayatiti idam dutiyajjhanam
ekodibhavam. So panayam ekodi yasma cetaso na sattassa
na jivassa tasma etam cetaso ekodibhavanti vuttam. Nanu
cayam saddha pathamajjhanepi atthi ayanca ekodinamako samadhi atha
kasma idameva sampasadanam cetaso ekodibhavancati vuttam.
Vuccate. Adum hi pathamajjhanam vitakkavicarakkhobhena
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/348.
Vicitarangasamakulamiva jalam na suppasannam hoti tasma satiyapi saddhaya
sampasadananti na vuttam. Na suppasannattayeva cettha samadhipi
na sutthu pakato tasma ekodibhavantipi na vuttam. Imasmim
pana jhane vitakkavicarapalibodhabhavena laddhokasa balavati saddha
balavasaddhasahayapatilabheneva samadhipi pakato tasma idameva
evam vuttanti veditabbam. Vibhange pana sampasadananti ya saddha
saddahana okappana abhippasado. Cetaso ekodibhavanti ya
cittassa thiti .pe. Samadhiti 1- ettakameva vuttam. Evam vuttena
panetena saddhim ayam atthavannana yatha na virujjhati annadatthum
samsandati ceva sameti ca evam veditabba. Avitakkam avicaranti
bhavanaya pahinatta etasmim etassa va vitakko natthiti avitakkam.
Iminava nayena avicaram. Vibhangepi vuttam iti ayanca vitakko
ayanca vicaro santa honti samita vupasanta atthangata
abbhatthangata appita byappita sosita visosita byantikata tena
vuccati avitakkam avicaranti. Etthaha nanu ca vitakkavicaranam
vupasamati iminapi ayam attho siddho atha kasma puna vuttam
avitakkam avicaranti. Vuccate. Evameva siddhovayamattho na
panetam tadatthadipakam. Nanu avocumha olarikassa pana olarikassa
angassa samatikkama pathamajjhanato paresam dutiyajjhanadinam samadhigamo
hotiti dipanattham vitakkavicaranam vupasamati evam vuttanti. Apica
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/348.
Vitakkavicaranam vupasama idam sampasadanam na kilesakalussiyassa
vitakkavicaranam vupasama ca ekodibhavam na upacarajjhanamiva
nivaranappahana pathamajjhanamiva ca angapatubhavati evam
sampasadanaekodibhavanam hetuparidipakamidam vacanam. Tatha vitakkavicaranam
vupasama idam avitakkam avicaram na tatiyacatutthajjhanani viya cakkhuvinnanadini
viya ca abhavati evam avitakkaavicarabhavassa hetuparidipakanca na
vitakkavicarabhavamattaparidipakam. Vitakkavicarabhavamattaparidipakameva
pana avitakkam avicaranti idam vacanam tasma purimam vatvapi
vattabbamevati. Samadhijanti pathamajjhanasamadhito va sampayuttasamadhito
va jatanti attho. Tattha kincapi pathamampi sampayuttasamadhito
jatam athakho ayameva samadhiti vattabbatam arahati vitakkavicarakkhobhavirahena
ativiya acalatta suppasannatta ca tasma imassa
vannabhananattham idameva samadhijanti vuttam. Pitisukhanti idam
vuttanayameva. Dutiyanti ganananupubbato dutiyam. Idam dutiyam
samapajjatitipi dutiyam. Jhananti ettha pana yatha pathamajjhanam
vitakkadihi pancangikam hoti evamidam sampasadadihi caturangikanti
veditabbam. Yathaha. Jhananti sampasado piti sukham cittassa
ekaggatati 1-. Pariyayoyeva ceso. Sampasadanam pana thapetva
nippariyayena tivangikamevetam hoti. Yathaha. Katamam tasmim
samaye tivangikam jhanam hoti piti sukham cittassa ekaggatati 2-.
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/349.   2. abhi. vi. 35/355.
Sesam vuttanayamevati.
                  Dutiyajjhanakatha nitthita.
     Pitiya ca viragati ettha vuttatthayeva piti. Viragoti tassa
jigucchanam va samatikkamo va. Ubhinnamantara casaddo
sampindanattho. So vupasamam va sampindeti vitakkavicaravupasamam va.
Tattha yada vupasamameva sampindeti tada pitiya viraga ca
kinci bhiyyo vupasama cati evam yojana veditabba. Imissa ca
yojanaya virago jigucchanattho hoti tasma pitiya jigucchana ca
vupasama cati ayamattho datthabbo. Yada pana vitakkavicaravupasamam
sampindeti tada pitiya ca viraga kinci bhiyyo
vitakkavicarananca vupasamati evam yojana veditabba. Imissa ca
yojanaya virago samatikkamanattho hoti tasma pitiya ca
samatikkama vitakkavicarananca vupasamati ayamattho datthabbo.
Kamancete vitakkavicara dutiyajjhaneyeva vupasanta imassa pana
jhanassa maggaparidipanattham vannabhananatthancetam vuttam.
Vitakkavicarananca vupasamati hi vutte idam pannayati nuna vitakkavicaranam
vupasamo maggo imassa jhanassati. Yatha ca tatiye ariyamagge
appahinanampi sakkayaditthadinam pancannam orambhagiyanam sannojananam
pahanati evam pahanam vuccamanam vannabhananam hoti tadadhigamaya
ussukkanam ussahajananattham evameva idha avupasantanampi
vitakkavicaranam vapasamo vuccamano vannabhananam hoti. Tenayamattho
Vutto pitiya ca samatikkama vitakkavicarananca vupasamati. Upekkhako
ca vihasinti ettha upapattito ikkhatiti upekkha samam passati
apakkhapatitava hutva passatiti attho. Taya visadaya vipulaya
thamagataya samannagatatta tatiyajjhanasamangi upekkhakoti vuccati.
Upekkha pana dasavidha hoti chalangupekkha brahmaviharupekkha
bojjhangupekkha viriyupekkha sankharupekkha vedanupekkha
vipassanupekkha tatramajjhattupekkha jhanupekkha parisuddhiupekkhati.
Evamayam dasavidhapi tattha tattha agatanayato bhumipuggala-
  cittarammanakkhandhasangahaekakkhanakusalattikasankhepavasena ca papancasudaniya
majjhimatthakathaya bhayabheravasuttavannanaya atthasaliniya va
dhammasangahatthakathaya vuttanayena veditabba. Idha pana vuccamana
vinayanidanam atibhariyam karotiti na vutta. Lakkhanadito pana idha
adhippetupekkha majjhattalakkhana anabhogarasa abyaparapaccupatthana
pitiviragapadatthanati. Etthaha nanu cayam atthato tatramajjhattupekkhava
hoti sa ca pathamadutiyajjhanesupi atthi tasma tatrapi
upekkhako ca vihasinti evamayam vattabba siya sa kasma na
vuttati. Aparibyattakiccato. Aparibyattam hi tassa tattha kiccam
vitakkadihi abhibhutatta. Idha panayam vitakkavicarapitihi anabhibhutatta
ukkhittasira viya hutva paribyattakicca jata tasma vuttati.
Nitthita upekkhako ca vihasinti etassa sabbaso attavannana.
Idani sato ca sampajanoti ettha saratiti sato. Sampajanatiti
Sampajano. Puggalena sati ca sampajannanca vuttam. Tattha
saranalakkhana sati appamusanarasa arakkhapaccupatthana. Asammohalakkhanam
sampajannam tiranarasam pavicayapaccupatthanam. Vittharato panetam
majjhimatthakathayam satipatthanavannanayam vuttanayeneva veditabbam.
Tattha kincapi idam satisampajannam purimajjhanesupi atthi.
Mutthassatissa hi asampajanassa upacaramattampi na sampajjati
pageva appana. Olarikatta pana tesam jhananam bhumiyam viya
purisassa cittassa gati sukha hoti abyattam tattha satisampajannakiccam.
Olarikangappahanena pana sukhumatta imassa jhanassa
purisassa khuradharayam viya satisampajannakiccapariggahitayeva cittassa
gati icchitabbati idheva vuttam. Kinci bhiyyo yathapi dhenupako
vaccho dhenuto apanito arakkhiyamano punareva dhenum upagacchati
evamidam tatiyajjhanasukham pitito apanitam satisampajannarakkhena
arakkhiyamanam punareva pitim upagaccheyya pitisampayuttameva siya.
Sukhe capi satta sarajjanti idanca atimadhuram sukham tato param
sukhabhava satisampajannanubhavena panettha sukhe asarajjana
hoti no annathati imampi atthavisesam dassetum idam idheva vuttanti
veditabbam. Idani sukhanca kayena patisamvedesinti ettha kincapi
tatiyajjhanasamangino sukhapatisamvedanabhogo natthi evam santepi
yasma tassa namakayena sampayuttam sukham yam va tam namakayasampayuttam
sukham tamsamutthanenassa yasma atipanitena rupena rupakayo phuttho
Yassa phutthatta jhana vutthitopi sukham patisamvedeyya tasma
etamattham dassento sukhanca kayena patisamvedesinti aha. Idani
yantam ariya acikkhanti upekkhako satima sukhavihariti ettha
yamjhanahetu yamjhanakarana tamtatiyajjhanasamangipuggalam buddhadayo
ariya acikkhanti desenti pannapenti patthapenti vivaranti vibhajanti
uttanikaronti pakasenti pasamsantiti adhippayo. Kinti.
Upekkhako satima sukhavihariti. Tam tatiyajjhanam upasampajja
vihasinti evamettha yojana veditabba. Kasma pana tam te
evam pasamsantiti. Pasamsarahato. Ayam hi yasma atimadhurasukhe
sukhaparamippattepi tatiyajjhane upekkhako na tattha sukhabhisangena
akaddhiyati yatha ca piti na uppajjati evam upatthitassatitaya
satima yasma ca ariyakantam ariyajanasevitameva ca asankilittham sukham
namakayena patisamvedeti tasma pasamsaraho. Iti pasamsarahato nam
ariya te evam pasamsarahahetubhute gune pakasenta upekkhako
satima sukhavihariti evam pasamsantiti veditabbam. Tatiyanti
ganananupubbato tatiyam. Idam tatiyam samapajjatitipi tatiyam. Jhananti
ettha yatha dutiyam sampasadadihi caturangikam evamidam upekkhadihi
pancangikam. Yathaha. Jhananti upekkha sati sampajannam sukham cittassa
ekaggatati. Pariyayoyeva ceso. Upekkhasatisampajannani
pana thapetva nippariyayena duvangikamevetam hoti. Yathaha.
Katamam tasmim samaye duvangikam jhanam hoti sukham cittassekaggatati.
Sesam vuttanayamevati.
                  Tatiyajjhanakatha nitthita.
     Sukhassa ca pahana dukkhassa ca pahanati kayikasukhassa ca
kayikadukkhassa ca pahana. Pubbevati tanca kho pubbeva na
catutthajjhanakkhane. Somanassadomanassanam atthangamati
cetasikasukhassa cetasikadukkhassa cati imesampi dvinnam pubbeva atthangama
pahana icceva vuttam hoti. Kada pana nesam pahanam hotiti.
Catunnam jhananam upacarakkhane. Somanassam hi catutthassa jhanassa
upacarakkhaneyeva pahiyati. Dukkhadomanassasukhani pathamadutiyatatiyanam
upacarakkhanesu. Evametesam pahanakkamena avuttanam indriyavibhange
pana indriyanam uddesakkameneva idhapi vuttanam
sukhadukkhasomanassadomanassanam pahanam veditabbam. Yadi panetani tassa tassa
jhanassa upacarakkhaneyeva pahiyanti atha kasma kattha cuppannam
dukkhindriyam aparisesam nirujjhati idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kamehi
.pe. Pathamam jhanam upasampajja viharati etthuppannam dukkhindriyam
aparisesam nirujjhati kattha cuppannam domanassindriyam sukhindriyam
somanassindriyam aparisesam nirujjhati idha bhikkhave bhikkhu sukhassa ca
pahana .pe. Catuttham jhanam upasampajja viharati etthuppannam
somanassindriyam aparisesam nirujjhatiti 1- evam jhanesveva nirodho
vuttoti. Atisayanirodhatta. Atisayanirodho hi nesam pathamajjhanadisu
@Footnote: 1. sam. mahavara. 19/283.
Nirodho. Nirodhoyeva pana upacarakkhane natisayanirodhoti. Tatha
hi nanavajjane pathamajjhanupacare niruddhassapi dukkhindriyassa
damsamakasadisamphassena va visamasanupatapena va siya uppatti na
tveva antoappanayam. Upacare va niruddhampetam na sutthu niruddham
hoti patipakkhena avihatatta. Antoappanayam pana pitipharanena
sabbo kayo sukhokkanto hoti. Sukhokkantakayassa ca sutthu
niruddham hoti dukkhindriyam patipakkhena vihatatta. Nanavajjaneeva
ca dutiyajjhanupacare pahinassa domanassindriyassa yasma etam
vitakkavicarapaccayepi kayakilamathe cittupaghate ca sati uppajjati
vitakkavicarabhave ca neva uppajjati yattha pana uppajjati tattha
vitakkavicarabhave appahinaeva dutiyajjhanupacare vitakkavicarati
tatthassa siya uppatti appahinapaccayatta na tveva dutiyajjhane
pahinapaccayatta. Tatha tatiyajjhanupacare pahinassapi sukhindriyassa
pitisamutthanappanitarupaphutthakayassa siya uppatti na tveva
tatiyajjhane. Tatiyajjhane hi sukhassa paccayabhuta piti sabbaso
niruddhati. Tatha catutthajjhanupacare pahinassapi somanassindriyassa
pitiasannatta appanapattaya upekkhaya abhavena samma
anatikkantatta ca siya uppatti na tveva catutthajhane. Tasma
evanca etthuppannam dukkhindriyam aparisesam nirujjhatiti tattha tattha
aparisesaggahanam katanti. Etthaha athevam tassa tassa jhanassupacare
pahinapi eta vedana idha kasma samahariti. Sukhaggahanattham.
Ya hi ayam adukkhamasukhanti ettha adukkhamasukha vedana vutta
sa sukhuma atiduvinneyya na sakka sukhena gahetum tasma
yatha nama dutthassa yatha va tatha va upasankamitva gahetum
asakkuneyyassa gonassa gahanattham gopo ekasmim vaje sabba
gavo samaharati athekekam niharanto patipatiya agatam ayam so
ganhatha nanti tampi gahayati evameva bhagava sukhaggahanattham
sabba eta samahari. Evam hi samahata eta dassetva yam
neva sukham na dukkham na somanassam na domanassam ayam adukkhamasukha
vedanati sakka hoti esa gahayitum apica adukkhamasukhaya cetovimuttiya
paccayadassanatthancapi eta vuttati veditabba. Sukhappahanadayo
hi tassa paccaya. Yathaha. Cattaro kho avuso paccaya
adukkhamasukhaya cetovimuttiya samapattiya idhavuso bhikkhu sukhassa
ca pahana .pe. Catuttham jhanam upasampajja viharati  ime kho
avuso cattaro paccaya adukkhamasukhaya cetovimuttiya
samapattiyati 1-. Yatha va annattha pahinapi sakkayaditthiadayo
tatiyamaggassa vannabhananattham tattha pahinati vutta evam
vannabhananatthampetassa jhanasseta idha vuttati veditabba.
Paccayaghatena va ettha ragadosanam atidurabhavam dassetumpeta vuttati
veditabba. Etasu hi sukham somanassassa paccayo somanassam
ragassa dukkham domanassassa paccayo domanassam dosassa
@Footnote: 1. Ma. Ma. 12/553.
Sukhadighatena ca sapaccaya ragadosa hatati atidure hontiti.
Adukkhamasukhanti dukkhabhavena adukkham sukhabhavena asukham. Etenettha
dukkhasukhapatipakkhabhutam tatiyavedanam dipeti. Na dukkhasukhabhavamattam.
Tatiyavedana nama adukkhasukha upekkhatipi vuccati. Sa
itthanitthaviparitanubhavanalakkhana majjhattarasa avibhutapaccupatthana
sukhanirodhapadatthanati veditabba. Upekkhasatiparisuddhinti upekkhaya
janitassatiparisuddhim. Imasmim hi jhane suparisuddha sati ya ca
tassa satiya parisuddhi sa upekkhaya kata na annena
tasma etam upekkhasatiparisuddhiti vuccati. Vibhangepi vuttam ayam
sati imaya upekkhaya vivata hoti parisuddha pariyodata tena
vuccati upekkhasatiparisuddhiti 1-. Yaya ca upekkhaya ettha satiya
parisuddhi hoti sa atthato tatramajjhattatati veditabba. Na
kevalam cettha taya satiyeva parisuddha apica kho sabbepi
sampayuttadhamma. Satisisena pana desana vutta. Tattha kincapi ayam
upekkha hetthapi tisu jhanesu vijjati yatha pana diva
suriyappabhabhibhava somabhavena ca attano upakarakattena va sabhagaya
rattiya alabha diva vijjamanapi candalekha aparisuddha hoti
apariyodata evamayampi tatramajjhattupekkhacandalekha
vitakkadipaccanikadhammatejabhibhava sabhagaya ca upekkhavedanarattiya
alabha vijjamanapi pathamadijjhanabhede aparisuddha hoti. Tassa ca
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/352.
Aparisuddhaya diva aparisuddhacandalekhaya pabha viya sahajatapi
satiadayo aparisuddhava honti. Tasma tesu ekampi
upekkhasatiparisuddhiti na vuttam. Idha pana vitakkadipaccanikadhamma-
  tejabhibhavabhava sabhagaya ca upekkhavedanarattiya patilabha ayam
tatramajjhattupekkhacandalekha ativiya parisuddha. Tassa parisuddhatta
parisuddhacandalekhapabha viya sahajatapi satiadayo parisuddha honti
pariyodata. Tasma idameva upekkhasatiparisuddhiti vuttanti
veditabbam. Catutthanti ganananupubbato catuttham. Idam catuttham
samapajjatiti catuttham. Jhananti ettha yatha tatiyam upekkhadihi
pancangikam evamidam upekkhadihi tivangikam. Yathaha. Jhananti
upekkha sati cittassekaggatati. Pariyayoeva ceso. Thapetva
pana satim upekkhavedanameva gahetva nippariyayena duvangikametam
hoti. Yathaha. Katamam tasmim samaye duvangikam jhanam hoti
upekkha cittassekaggatati. Sesam vuttanayamevati.
                  Catutthajjhanakatha nitthita.
     {12} Iti imani cattari jhanani kesanci cittekaggatatthani
honti kesanci vipassanapadakani kesanci abhinnapadakani kesanci
nirodhapadakani kesanci bhavokkamanatthani. Tattha khinasavanam
cittekaggatatthani honti. Te hi samapajjitva ekaggacitta sukham
divasam viharissamati icceva kasinaparikammam katva attha samapattiyo
nibbattenti. Sekkhaputhujjananam samapattito vutthaya samahitena
Cittena vipassissamati nibbattentanam vipassanapadakani honti.
Ye pana attha samapattiyo nibbattetva abhinnapadakam jhanam
samapajjitva samapattito vutthaya ekopi hutva bahudha hotiti 1-
vuttanaya abhinnayo patthenta nibbattenti tesam abhinnapadakani
honti. Ye pana attha samapattiyo nibbattetva nirodhasamapattim
samapajjitva sattaham acittaka hutva dittheva dhamme nirodham nibbanam
patva sukham viharissamati nibbattenti tesam nirodhapadakani honti.
Ye pana attha samapattiyo nibbattetva aparihinajjhana hutva
brahmaloke uppajjissamati nibbattenti tesam bhavokkamanatthani
honti. Bhagavata panidam catutthajjhanam bodhirukkhamule nibbattitam
tam tassa vipassanapadakanceva ahosi abhinnapadakanca
nirodhapadakanca sabbakiccasadhakanca sabbalokiyalokuttaragunadayakanti
veditabbam. Yesanca gunanam dayakam ahosi tesam ekadesam
dassento evam samahite cittetiadimaha.
     Tattha soti so aham. Evanti catutthajjhanakkamanidassanametam.
Imina kamena catutthajjhanam patilabhitvati vuttam hoti. Samahiteti
imina catutthajjhanasamadhina samahite. Parisuddhetiadisu pana
upekkhasatiparisuddhibhavena parisuddhe. Parisuddhattayeva pariyodate
pabhassareti vuttam hoti. Sukhadinam paccayanam ghatena
vihataragadianganatta anangane. Ananganattayeva vigatupakkilese.
@Footnote: 1. an. tika. 20/217.
Anganena hi cittam upakkilissati. Subhavitatta mudubhute
vasibhavappatteti vuttam hoti. Vase vattamanam hi cittam muduti vuccati.
Muduttaeva ca kammaniye kammakkhame kammayoggeti vuttam hoti.
Mudu hi cittam kammaniyam hoti sunidhantamiva suvannam. Tadubhayampi
ca subhavitattaeva. Yathaha. Naham bhikkhave annam ekadhammampi
samanupassami yam evam bhavitam bahulikatam mudu ca hoti kammaniyanca
yathayidam bhikkhave cittanti 1-. Etesu parisuddhabhavadisu thitatta thite
thitattayeva anenjappatte acale nirinjaneti vuttam hoti.
Mudukammannabhavena va attano vase thitatta thite. Saddhadihi
pariggahitatta anenjappatte. Saddhapariggahitam hi cittam asaddhiyena
na injati viriyapariggahitam kosajjena na injati satipariggahitam
pamadena na injati samadhipariggahitam uddhaccena na injati
pannapariggahitam avijjaya na injati obhasagatam kilesandhakarena
na injati imehi chahi dhammehi pariggahitam anenjappattam hoti.
Evam atthangasamannagatam cittam abhiniharakkhamam hoti
abhinnasacchikaraniyanam dhammanam abhinnasacchikiriyaya. Aparopi nayo.
Catutthajjhanasamadhina samahite nivaranaduribhavena parisuddhe
vitakkadisamatikkamena pariyodate jhanapatilabhapaccayanam 2- papakanam
icchavacaranam abhavena anangane icchaya avacaranam icchavasena otinnanam
pavattanam nanappakaranam kamaragapaccayananti attho. Abhijjhadinam
@Footnote: 1. an. eka. 20/11.    2. visuddhimagga. 2/203. peDna jhanapatilabhapaccanikanam.
Cittupakkilesanam vigamena vigatupakkilese. Ubhayampi cetam
ananganavatthusuttanusarena veditabbam. Vasippattiya mudubhute
iddhipadabhavupagamanena kammaniye bhavanaparipuriya panitabhavupagamanena thite
anenjappatte yatha anenjappattam hoti evam thiteti attho.
Evampi atthangasamannagatam cittam abhiniharakkhamam hoti
abhinnasacchikaraniyanam dhammanam abhinnasacchikiriyaya padakam
padatthanabhutanti. Pubbenivasanussatinnanayati evam abhinnapadake
jate etasmim citte pubbenivasanussatimhi yam nanam tadatthaya. Tattha
pubbenivasoti pubbe atitajatisu nivutthakkhandha. Nivutthati
ajjhavuttha anubhuta attano santane uppajjitva niruddha.
Nivutthadhamma va. Nivutthati gocaranivasena nivuttha attano
vinnanena vinnata paricchinna paravinnanavinnatapi va
chinnavattumakanussaranadisu. Pubbenivasanussatiti yaya satiya
pubbenivasam anussati pubbenivasanussati. Nananti taya
satiya sampayuttam nanam. Evamimassa pubbenivasanussatinnanassa
atthaya pubbenivasanussatinnanaya etassa nanassa adhigamaya
pattiyati vuttam hoti. Abhininnamesinti abhiniharim. Soti so
aham. Anekavihitanti anekavidham anekehi va pakarehi pavattitam
samvannitanti attho. Pubbenivasanti samanantaratitam bhavam adim
katva tattha tattha nivutthasantanam. Anussaramiti ekampi jatim
dvepi jatiyo tissopi jatiyoti evam jatipatipatim anugantva
Anugantva sarami anueva 1- va sarami citte abhininnamitamatteeva
saramiti dasseti. Puritaparaminam hi mahapurisanam parikammakaranam
natthi tena te cittam abhininnamitvava saranti. Adikammikakulaputta
pana parikammam katva saranti. Tasma tesam vasena
parikammam vattabbam siya. Tam pana vuccamanam atibhariyam vinayanidanam
karoti. Tasma tam na vadama. Atthikehi pana visuddhimagge
vuttanayena gahetabbam. Idha pana palimeva vannayissama.
Seyyathidanti araddhappakaradassanatthe nipato. Teneva yvayam
pubbenivaso araddho tassa pakarappabhedam dassento ekampi
jatintiadimaha. Tattha ekampi jatinti ekampi patisandhimulam
cutipariyosanam ekabhavapariyapannam khandhasantanam. Esa nayo dvepi
jatiyotiadisu. Anekepi samvattakappetiadisu pana parihayamano
kappo samvattakappo vaddhamano vivattakappoti veditabbo. Tattha
samvattena samvattatthayikappo gahito hoti tammulakatta. Vivattena  ca
vivattatthayi. Evam hi sati yani tani cattarimani bhikkhave kappassa
asankheyyani katamani cattari samvatto samvattatthayi vivatto
vivattatthayiti 2- vuttani tani sabbani pariggahitani honti. Tattha
tayo samvatta tejosamvatto aposamvatto vayosamvattoti. Tisso
samvattasimayo abhassara subhakinha vehapphalati. Yada kappo
tejena samvattati abhassarato hettha aggina dayhati. Yada
@Footnote: 1. anudevatipi dissati .    2. an. catukka. 21/190.
Udakena samvattati subhakinhato hettha udakena viliyati. Yada
vatena samvattati vehapphalato hettha vatena viddhamsiyati.
Vittharato pana sadapi ekam buddhakkhettam vinassati. Buddhakkhettannama
tividham hoti jatikkhettam anakkhettam visayakkhettanca. Tattha
jatikkhettam dasasahassacakkavalapariyantam hoti yam tathagatassa
patisandhiadisu kampati. Anakkhettam kotisatasahassacakkavalapariyantam
yattha ratanaparittam mettaparittam khandhaparittam dhajaggaparittam atanatiyaparittam
moraparittanti imesam parittanam anubhavo pavattati.
Visayakkhettam anantamaparimanam yam yavata va pana akankheyyati
vuttam yattha yam yam akankhati tam tam anussarati. Evametesu tisu
buddhakkhettesu ekam anakkhettam vinassati. Tasmim pana vinassante
jatikkhettam vinatthameva hoti. Vinassantanca ekatova vinassati.
Santhahantampi ekato santhahati. Tassa vinaso ca santhahananca
visuddhimagge vuttam. Atthikehi tato gahetabbam. Ye pana te
samvattavivatta vutta etesu bhagava bodhimande sammasambodhim
abhisambujjhanatthaya nisinno anekepi samvattakappe anekepi
vivattakappe anekepi samvattavivattakappe sari. Katham. Amutrasintiadina
nayena. Tattha amutrasinti aham amumhi samvattakappe aham
amumhi bhave va yoniya va gatiya va vinnanatthitiya va
sattavase va sattanikaye va ahosim. Evannamoti vessantaro
va jotipalo va. Evamgottoti bhagavo va gotamo va.
Evamvannoti odato va samo va. Evamaharoti
salimamsodanaharo va pavattaphalabhojano va. Evamsukhadukkhapatisamvediti
anekappakarena kayikacetasikanam samisaniramisadippabhedanam va
sukhadukkhanam patisamvedi. Evamayupariyantoti evamvassasataparimanayupariyanto
caturasitikappasahassaparimanayupariyanto va. So tato
cuto amutra udapadinti so aham tato bhavato yonito gatito
vinnanatthitito sattavasato sattanikayato va cuto puna
amukasmim nama bhave yoniya gatiya vinnanatthitiya sattavase
sattanikaye va udapadim. Tatrapasinti atha tatrapi bhave va
yoniya va gatiya va vinnanatthitiya va sattavase va
sattanikaye va puna ahosim. Evamnamotiadi vuttanayameva.
Athava yasma amutrasinti idam anupubbena arohantassa
yavadicchakaanussaranam so tato cutoti patinivattantassa paccavekkhanam
tasma idhupapannoti imissa idhupapattiya anantaram amutra udapadinti
tusitabhavanam sandhayahati veditabbo. Tatrapasim evannamoti
tatrapi tusitabhavane setuketu nama devaputto ahosim. Evamgottoti
tahi devatahi saddhim ekagotto. Evamvannoti suvannavanno.
Evamaharoti dibbasudhaharo. Evamsukhadukkhapatisamvediti evam dibbasukham
patisamvedi. Dukkham pana sankharadukkhamattameva. Evamayupariyantoti
evam sattapannasavassakotisatthivassasatasahassayupariyanto. So tato
cutoti so aham tato tusitabhavanato cuto. Idhupapannoti idha
Mahamayaya deviya kucchismim nibbatto. Ititi evam. Sakaram
sauddesanti namagottavasena sauddesam vannadivasena sakaram.
Namagottena hi satto naro tisso 1- gotamoti uddisiyati.
Vannadihi odato samoti nanattato pannayati. Tasma
namagottam uddeso itare akara. Kim pana buddhayeva
pubbenivasam sarantiti. Vuccate. Na buddhayeva
paccekabuddhasavakatitthiyapi no ca kho visesena. Titthiya hi cattalisamyeva
kappe saranti na tato param. Kasma. Dubbalappannatta.
Tesam hi namarupaparicchedavirahita dubbala panna hoti. Savakesu
pana asitimahasavaka kappasatasahassam saranti. Dve aggasavaka
ekamasankheyyam kappasatasahassanca. Paccekabuddha dve asankheyyani
kappasatasahassanca. Ettako hi tesam abhiniharo. Buddhanam pana
paricchedo natthi yava icchanti tava saranti. Titthiya ca
khandhapatipatimeva saranti patipatim muncitva cutipatisandhivasena saritum
na sakkonti. Tesam hi andhanam viya icchitappadesokkamanam natthi.
Savaka ubhayathapi saranti. Tatha paccekabuddha. Buddha pana
khandhapatipatiyapi cutipatisandhivasenapi sihokkantavasenapi anekasu
kappakotisu hettha va upari va yam yam thanam akankhanti tam tam
sabbam sarantiyeva. Ayam kho me brahmanatiadisu. Meti maya.
Vijjati viditakaranatthena vijja. Kim viditam karoti. Pubbenivasam.
@Footnote: 1. ito param katthaci dattotipi dissati.
Avijjati tasseva pubbenivasassa aviditakaranatthena tappaticchadakamoho
vuccati. Tamoti sveva moho paticchadakatthena tamoti
vuccati. Alokoti sayeva vijja obhasakaranatthena alokoti
vuccati. Ettha ca vijja adhigatati ayam attho. Sesam
pasamsavacanam. Yojana panettha ayam kho me vijja adhigata tassa me
adhigatavijjassa avijja vihata vinatthati attho. Kasma. Yasma
vijja uppanna. Esa nayo itarasmimpi padadvaye. Yathatanti
ettha yathati opamme. Tanti nipato. Satiya avippavasena
appamattassa viriyatapena atapino kaye ca jivite ca anapekkhataya
pahitattassa pesitacittassati attho. Idam vuttam hoti.
Yatha appamattassa atapino pahitattassa viharato avijja
vihanneyya vijja uppajjeyya tamo vihanneyya aloko
uppajjeyya evameva mama avijja vihata vijja uppanna
tamo vihato aloko uppanno etassa me padhananuyogassa
anurupameva phalam laddhanti. Ayam kho me brahmana pathama
abhinibbida 1- ahosi kukkutacchapakasseva andakosamhati ayam kho
mama brahmana pubbenivasanussatinnanamukhatundakena
pubbenivutthakkhandhapaticchadakam avijjandakosampadaletva pathama abhinibbida
pathama nikkhanti pathama ariya jati ahosi kukkutacchapakasseva
mukhatundakena  va padanakhasikhaya va andakosampadaletva tamha
andakosamha abhinibbida nikkhanti kukkutanikaye pacchajatiti 2-.
                  Pubbenivasakatha nitthita.
@Footnote: 1. paliyampana abhinibbidhati dissati. katthaci abhinibbhidatipi dissati.
@2. paccajatiti bhaveyya.
     {13} So evam .pe. Cutupapatannanayati cutiya ca upapate
ca nanaya. Yena nanena sattanam cuti ca upapato ca nayati
tadatthanti vuttam hoti. Cittam abhininnamesinti parikammacittam
niharim. So dibbena .pe. Passamiti ettha pana puritaparaminam
mahasattanam parikammakaranam natthi te hi citte abhininnamitamatte eva
dibbena cakkhuna .pe. Satte passanti. Adikammikakulaputta
parikammam katva. Tasma tesam vasena parikammam vattabbam siya.
Tam pana vuccamanam atibhariyam vinayanidanam karoti tasma tam na
vadama. Atthikehi pana visuddhimagge vuttanayena gahetabbam. Idha
pana palimeva vannayissama. Soti so aham. Dibbenatiadisu
dibbasadisatta dibbam. Devatanam hi sucaritakammanibbattam
pittasemharudhiradihi apalibuddham upakkilesavimuttataya durepi
arammanasampaticchanasamattham dibbam pasadacakkhu hoti. Idancapi
viriyabhavanabalanibbattam nanacakkhu tamsadisamevati dibbasadisatta dibbam.
Dibbaviharavasena patiladdhatta attana ca dibbaviharasannissitattapi
dibbam. Alokapariggahena mahajutikattapi dibbam. Tirokuddadigatarupadassanena
mahagatikattapi dibbam. Tam sabbam saddasatthanusarena
veditabbam. Dassanatthena cakkhu cakkhukiccakaranena cakkhumivatipi
cakkhu. Cutupapatadassanena ditthivisuddhihetutta visuddham. Yo hi
cutimattameva passati na upapatam so ucchedaditthim ganhati.
Yo upapatamattameva passati na cutim so navasattapatubhavaditthim
Ganhati. Yo pana tadubhayam passati so yasma duvidhampi tam
ditthigatam ativattati tasmassa tam dassanam ditthivisuddhihetu hoti.
Tadubhayanca bhagava addasa. Tenetam vuttam cutupapatadassanena
ditthivisuddhihetutta visuddhanti. Ekadasaupakkilesavirahato va visuddham.
Bhagavato hi ekadasaupakkilesavirahitam dibbacakkhu. Yathaha. So kho aham
anuruddha vicikiccha cittassa upakkilesoti iti viditva vicikiccham cittassa
upakkilesam pajahim amanasikaro cittassa thinamiddham cittassa chambhitattam
cittassa ubbillam cittassa dutthullam cittassa accaraddhaviriyam cittassa
atilinaviriyam cittassa abhijappa cittassa nanattasanna cittassa
atinijjhayitattam rupanam cittassa upakkilesoti iti viditva
atinijjhayitattam rupanam cittassa upakkilesam pajahim so kho aham
anuruddha appamatto atapi pahitatto viharanto obhasam hi
kho sanjanami na ca rupani passami rupani hi kho passami
na ca obhasam sanjanamiti 1- evamadim. Tadevam
ekadasaupakkilesavirahato visuddham. Manussupacaram atikkamitva rupadassanena
atikkantamanusakam. Manusakam va mamsacakkhum atikkantatta atikkantamanusakanti
veditabbam. Tena dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena.
Satte passamiti manusso mamsacakkhuna viya satte passami dakkhami
olokemi. Cavamane upapajjamaneti ettha cutikkhane
upapattikkhane va dibbacakkhuna datthum na sakka ye pana asannacutika
idani cavissantiti te cavamana ye ca gahitapatisandhika sampatinibbatta
@Footnote: 1. Ma. upari. 14/306.
Va te upapajjamanati adhippeta. Te evarupe cavamane
upapajjamane ca passamiti dasseti. Hineti mohanissandayuttatta
hinanam jatikulabhogadinam vasena hilite onate avannate.
Paniteti amohanissandayuttatta tabbiparite. Suvanneti
adosanissandayuttatta itthakantamanapavannayutte. Dubbanneti
dosanissandayuttatta anitthaakantaamanapavannayutte. Abhirupavirupetipi
attho. Sugateti sugatigate. Alobhanissandayuttatta va addhe
mahaddhane. Duggateti duggatigate. Lobhanissandayuttatta va
dalidde appannapane. Yathakammupageti yam yam kammam upacitam tena
tena upagate. Tattha purimehi cavamanetiadihi dibbacakkhukiccam
vuttam. Imina pana padena yathakammupagannanakiccam. Tassa ca
nanassa ayamuppattikkamo. Hettha nirayabhimukham alokam vaddhetva
nerayikasatte passati mahantam dukkhamanubhavamane. Tam dassanam
dibbacakkhukiccameva. So evam manasikaroti kinnukho kammam katva ime
satta evam dukkhamanubhavantiti. Athassa idannama katvati tamkammarammanam
nanam uppajjati. Tatha upari devalokabhimukham alokam vaddhetva
nandanavanamissakavanaparusakavanadisu satte passati mahasampattim
anubhavamane. Tampi dassanam dibbacakkhukiccameva. So evam manasikaroti
kinnukho kammam katva ime satta evam sampattimanubhavantiti.
Athassa idannama katvati tam kammarammanam nanam uppajjati. Idam
yathakammupagannanam nama. Imassapi visum parikammannama natthi.
Yathapimassa evam anagatamsannanassapi. Dibbacakkhupadakaneva hi
imani dibbacakkhuna saheva ijjhanti. Kayaduccaritenatiadisu
dutthu caritam duttham va caritam kilesaputikattati duccaritam. Kayena
duccaritam kayato va uppannam duccaritanti kayaduccaritam. Evam
vacimanoduccaritanipi datthabbani. Samannagatati samangibhuta.
Ariyanam upavadakati buddhapaccekabuddhabuddhasavakanam ariyanam antamaso
gihisotapannanampi anatthakama hutva antimavatthuna va
gunapariddhamsanena va upavadaka akkosaka garahakati vuttam hoti.
Tattha natthi imesam samanadhammo assamana eteti vadanto
antimavatthuna upavadati natthi imesam jhanam va vimokkham va maggo
va phalam vati vadanto gunapariddhamsanena upavadatiti veditabbo.
So ca janam va upavadeyya ajanam va ubhayathapi ariyupavadova
hoti. Bhariyam kammam saggavaranam maggavarananca. Tassa ca
avibhavattham idam vatthumudaharanti. Annatarasmim kira game eko
thero ca daharabhikkhu ca pindaya caranti. Te pathamaghareyeva
ulunkamattam unhayagum labhimsu. Therassa ca kucchivato atthi. So
cintesi ayam yagu mayham sappaya yava na sitala hoti
tava nam pivamiti. So manussehi ummaratthaya ahate darukhande
nisiditva tam pivi. Itaro tam jigucchi aticchato vatayam mahallako
amhakam lajjitabbatam akasiti. Thero game caritva viharam
gantva daharabhikkhum aha atthi te avuso imasmim sasane
Patitthati. Ama bhante sotapanno ahanti. Tenahavuso
uparimaggatthaya vayamam ma akasi khinasavo taya upavaditoti.
So tam khamapesi. Tenassa tam pakatikam ahosi. Tasma yo
annopi ariyam upavadati tena gantva sace attana vuddhataro
hoti aham ayasmantam idancidanca avacam tam me khamahiti
khamapetabbo. Sace navakataro hoti vanditva ukkutikam nisiditva
anjalim paggahetva aham bhante tumhe idancidanca avacam tam
me khamathati khamapetabbo. Sace so nakkhamati disapakkanto va
hoti ye tasmim vihare bhikkhu vasanti tesam santikam gantva
sace attana vuddhataro hoti thitakeneva sace navakataro
ukkutikam nisiditva anjalim paggahetva khamapetabbam. Aham bhante
asukannama ayasmantam idancidanca avacam khamatu me so ayasmati
evam vadantena khamapetabbam. Sace so parinibbuto hoti
parinibbutamancatthanam gantva yava sivathikam gantvapi khamapetabbam.
Evam kate saggavarananca maggavarananca na hoti pakatikameva
hoti. Micchaditthikati viparitadassana. Micchaditthikammasamadanati
micchaditthivasena samadinnananavidhakamma ye ca
micchaditthimulakesu kayakammadisu annepi samadapenti. Tattha ca
vaciduccaritaggahaneneva ariyupavade manoduccaritaggahaneneva ca
micchaditthiya sangahitayapi imesam dvinnam punavacanam
mahasavajjabhavadassanatthanti veditabbam. Mahasavajjo hi ariyupavado
Anantariyasadiso. Yathaha. Seyyathapi sariputta bhikkhu silasampanno
samadhisampanno pannasampanno dittheva dhamme annam aradheyya
evam sampadamidam sariputta vadami tam vacam appahaya tam cittam
appahaya tam ditthim apatinissajjitva yathabhatam nikkhitto evam
nirayeti. Micchaditthito ca mahasavajjatarannama annam natthi.
Yathaha. Naham bhikkhave annam ekadhammampi samanupassami evam
mahasavajjataram yathayidam micchaditthi micchaditthiparamani bhikkhave
vajjaniti 1-. Kayassa bhedati upadinnakkhandhapariccaga.
Parammaranati tadanantaram abhinibbattakkhandhaggahana. Athava
kayassa bhedati jivitindriyassupaccheda. Parammaranati cuticittato
uddham. Apayantievamadi sabbam nirayavevacanam. Nirayo hi
saggamokkhahetubhuta punnasammata aya apetatta sukhanam va
ayassa abhava apayo. Dukkhassa gati patisarananti duggati.
Dosabahulataya va dutthena kammuna nibbatta gatiti duggati.
Vivasa nipatanti tattha dukkatakarinoti vinipato. Vinassanta
va ettha nipatanti sambhajjamanangapaccangati 2- vinipato. Natthi
ettha assadasannito ayoti nirayo. Athava apayaggahanena
tiracchanayonim dipeti. Tiracchanayoni hi apayo sugatito apetatta
na duggati mahesakkhanam nagarajadinam sambhavato. Duggatiggahanena
pittivisayam dipeti. So hi apayo ceva duggati ca sugatito
@Footnote: 1. an. tika. 20/44.    2. sambhijjamananga...itipi.
Apetatta dukkhassa ca gatibhutatta na tu vinipato asurasadisam
avinipatitatta. Petamahaddhikanam hi vimananipi nibbattanti.
Vinipataggahanena asurakayam dipeti. So hi yathavuttenatthena
apayo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipatitatta vinipatoti
vuccati. Nirayaggahanena aviciadimanekappakaram nirayameva dipeti.
Upapannati upagata tattha abhinibbattati adhippayo.
Vuttavipariyayena sukkapakkho veditabbo. Ayam pana viseso. Ettha
sugatiggahanena manussagatimpi 1- sangayhati. Saggaggahanena devagatiyeva.
Tattha sundara gatiti sugati. Rupadihi visayehi sutthu aggoti
saggo. So sabbopi lujjanappalujjanatthena lokoti ayam vacanattho.
Vijjati dibbacakkhunnanavijja. Avijjati sattanam
cutipatisandhipaticchadika avijja. Sesam vuttanayamevati.
                   Dibbacakkhukatha nitthita.
     Ayameva hettha viseso. Yatha pubbenivasakathayam
pubbenivasanussatinnanamukhatundakena pubbenivutthakkhandhapaticchadakam
avijjandakosampadaletvati vuttam evamidha cutupapatannanamukhatundakena
cutupapatapaticchadakam  avijjandakosampadaletvati vattabbam.
     {14} So evam samahite citteti idha vipassanapadakam catutthajjhanacittam
veditabbam. Asavanam khayannanayati arahattamaggannanatthaya.
Arahattamaggo hi asavavinasanato asavanam khayoti
@Footnote: 1. manussagatipi.
Vuccati. Tatra cetam nanam tattha pariyapannattati. Cittam
abhininnamesinti vipassanacittam abhiniharim. So idam
dukkhantievamadisu ettakam dukkham na ito bhiyyo dukkhanti sabbampi
dukkhasaccam sarasalakkhanapativedhena yathabhutam abbhannasim janim pativijjhim
tassa ca dukkhassa nibbattikam tanham ayam dukkhasamudayoti tadubhayampiyam
thanam patva nirujjhati tam tesam appavattim nibbanam ayam
dukkhanirodhoti tassa ca sampapakam ariyamaggam ayam dukkhanirodhagamini
patipadati sarasalakkhanapativedhena yathabhutam abbhannasim janim pativijjhinti
evamattho veditabbo. Evam sarupato saccani dassetva idani
kilesavasena pariyayato dassento ime asavatiadimaha.
Tassa me evam janato evam passatoti tassa mayham evam
janantassa evam passantassa. Saha vipassanaya kotippattam maggam
kathesi. Kamasavati kamasavato. Vimuccitthati imina
phalakkhanam dasseti. Maggakkhane hi cittam vimuccati phalakkhane
vimuttam hoti. Vimuttasmim vimuttamiti 1- nananti imina
paccavekkhanannanam dasseti. Khina jatitiadihi tassa bhumim. Tena
hi nanena bhagava paccavekkhanto khina jatitiadini abbhannasi.
Katama pana bhagavato jati khina kathanca nam abbhannasiti.
Vuccate. Na tavassa atita jati khina pubbeva khinatta na
anagata anagate vayamabhavato na paccuppanna vijjamanatta.
@Footnote: 1. poranapotthakesu vimuttamhiti dissati.
Ya pana maggassa abhavitatta uppajjeyya ekacatuppancavokarabhavesu
ekacatuppancakkhandhappabheda jati sa maggassa bhavitatta
anuppadadhammatam apajjanena khina. Tam so maggabhavanaya pahinakilese
paccavekkhitva kilesabhave vijjamanampi kammam ayatim apatisandhikam
hotiti jananto abbhannasi. Vusitanti vuttham parivuttham katam
caritam nitthitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyam.
Puthujjanakalyanakena hi saddhim satta sekkha brahmacariyavasam vasanti
nama. Khinasavo vutthavaso. Tasma bhagava attano
brahmacariyavasam paccavekkhanto vusitam brahmacariyanti abbhannasi. Katam
karaniyanti catusu saccesu catuhi maggehi parinnapahanasacchikiriyabhavanavasena
solasavidhampi kiccam nitthapitanti attho. Puthujjanakalyanakadayo
hi tam kiccam karonti. Khinasavo katakaraniyo.
Tasma bhagava attano karaniyam paccavekkhanto katam karaniyanti
abbhannasi. Naparam itthattayati idani puna itthabhavaya evam
solasakiccabhavaya kilesakkhayaya va maggabhavanakiccam me natthiti
abbhannasi. Idani evam paccavekkhanannanapariggahitam tam
asavanam khayannanadhigamam brahmanassa dassento ayam kho me
brahmanatiadimaha. Tattha vijjati arahattamaggannanavijja.
Avijjati catussaccapaticchadika avijja. Sesam vuttanayameva 1-.
@Footnote: 1. dibbacakkhukatham upadaya ito param asavakkhayakatha nitthitati vacanena bhavitabbam.
@tancakho na katthaci dissati.
     Ayam pana viseso. Ayam kho me brahmana tatiya abhinibbida
ahositi ettha ayam kho mama brahmana asavanam khayannanamukhatundakena
catussaccapaticchadakam avijjandakosam padaletva tatiya
abhinibbida tatiya nikkhanti tatiya ariya jati ahosi kukkutacchapakasseva
mukhatundakena va padanakhasikhaya va andakosam padaletva
tamha andakosamha abhinibbida nikkhanti kukkutanikaye pacchajatiti. 1-
Ettavata kim dassesiti. So hi brahmana kukkutacchapako
andakosampadaletva tato nikkhamanto sakideva jayati aham pana
pubbenivutthakkhandhapaticchadakam  avijjandakosam bhinditva pathamantava
pubbenivasanussatinnanavijjaya jato tato sattanam
cutipatisandhipaticchadakam avijjandakosampadaletva dutiyam dibbacakkhunnanavijjaya
jato puna catussaccapaticchadakam avijjandakosampadaletva tatiyam
asavanam khayannanavijjaya jato evam tihi vijjahi tikkhattum
jatomhi sa ca me jati araya sundara parisuddhati idam dassesi.
Evam dassento ca pubbenivasannanena atitamsannanam dibbacakkhuna
paccuppannanagatamsannanam asavakkhayena sakalalokiyalokuttaragunanti
evam tihi vijjahi sabbepi sabbannugune pakasetva attano
ariyaya jatiya jetthasetthabhavam brahmanassa dassesi.
     {15} Evam vutte veranjo brahmanoti evam bhagavata
lokanukampakena brahmanam anukampamanena viniguhitabbepi attano ariyaya
jatiya jetthasetthabhave vijjattayappakasitaya dhammadesanaya vutte
@Footnote: 1. paccajatiti bhaveyya.
Pitivippharaparipunnagattacitto veranjo brahmano tam bhagavato
ariyaya jatiya jetthasetthabhavam viditva idisam namaham
sabbalokasettham sabbagunasamannagatam sabbannum annesam abhivadanadikammam na
karotiti avacam dhiratthu vata re annananti attanam garahitva
ayam dani loke ariyaya jatiya purejatatthena jettho sabbagunehi
apatisamatthena setthoti nittham gantva bhagavantam etadavoca jettho
bhavam gotamo settho bhavam gotamoti. Evanca vatva puna
tam bhagavato dhammadesanam abbhanumodamano abhikkantam bho gotamatiadimaha.
     Tatthayam abhikkantasaddo khayasundaraabhirupaabbhanumodanesu
dissati. Abhikkanta bhante ratti nikkhanto pathamo yamo
ciram nisinno bhikkhusanghotiadisu hi khaye dissati. Ayam imesam
catunnam puggalanam abhikkantataro ca panitataro catiadisu sundare.
       Ko me vandati padani    iddhiya yasasa jalam
       abhikkantena vannena      sabba obhasayam disati-
adisu abhirupe. Abhikkantam bhantetiadisu abbhanumodane.
Idhapi abbhanumodaneyeva. Yasma ca abbhanumodane tasma sadhu
sadhu bho gotamati vuttam hotiti veditabbam.
       Bhaye kodhe pasamsayam      turite kotuhalacchare
       hase soke pasade ca   kare ameditam 1- budhoti
imina ca lakkhanena idha pasadavasena pasamsavasena cayam dvikkhattum
@Footnote: 1. amenditantipi dissati.
Vuttoti veditabbo. Athava abhikkantanti atikantam atiittham
atimanapam atisundaranti vuttam hoti. Tattha ekena abhikkantasaddena
desanam thometi ekena attano pasadam. Ayam hi ettha adhippayo
abhikkantam bho gotama yadidam bhoto gotamassa dhammadesana abhikkantam
yadidam bhoto gotamassa dhammadesanam agamma mama pasadoti. Bhagavatoyeva
pavacanam dve dve atthe sandhaya thometi. Bhoto gotamassa
vacanam abhikkantam dosanasanato abhikkantam gunadhigamanato tatha
saddhajananato pannajananato satthato sabyanjanato uttanapadato
gambhiratthato kannasukhato hadayangamato anattukkamsanato
aparavambhanato karunasitalato pannavadatato apatharammaniyato
vimaddakkhamato suyyamanasukhato vimamsiyamanahitatotievamadihi
yojetabbam.
     Tato parampi catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha
nikujjitanti adhomukhatthapitam hetthamukhajatam va. Ukkujjeyyati
uparimukham kareyya. Paticchannanti tinapannadicchaditam.
Vivareyyati ugghateyya. Mulhassati disamulhassa. Maggam
acikkheyyati hatthe gahetva esa maggoti vadeyya.
Andhakareti kalapakkhacatuddasiaddharattaghanavanasandameghapatalehi
caturange tamasi. Ayam tava anuttanapadattho. Ayam pana
adhippayayojana. Yatha koci nikujjitam ukkujjeyya evam
saddhammavimukham asaddhammapatitam mam asaddhamma vutthapentena
Yatha paticchannam vivareyya evam kassapassa bhagavato sasanantaradhana
pabhuti micchaditthigahanapaticchannam sasanam vivarantena yatha mulhassa
maggam acikkheyya evam kummaggamicchamaggapatipannassa me saggamokkhamaggam
acikkhantena yatha andhakare telappajjotam dhareyya evam
mohandhakaranimuggassa me buddhadiratanarupani apassato tappaticchadaka-
mohandhakaraviddhamsakadesanapajjotam dharentena mayham bhota gotamena
etehi pariyayehi pakasitatta anekapariyayena dhammo pakasito.
     Evam dhammadesanam thometva imaya desanaya ratanattaye
pasannacitto pasannakaram karonto esahantiadimaha. Tattha
esahanti eso aham. Bhavantam gotamam saranam gacchamiti bhavantam
gotamam sarananti gacchami bhavam me gotamo saranam parayanam aghassa
tata 1- hitassa ca vidhatati imina adhippayena bhavantam gotamam gacchami
bhajami sevami payirupasami evam janami bujjhamiti. Yesam hi
dhatunam gati attho buddhipi tesam attho. Tasma gacchamiti imassa
janami bujjhamiti ayampi attho vutto. Dhammanca bhikkhusanghancati
ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathanusittham patipajjamane ca
apayesu apatamane dharetiti dhammo. So atthato ariyamaggo
ceva nibbananca. Vuttam hetam yavata bhikkhave dhamma sankhata
va asankhata va ariyo atthangiko maggo tesam aggamakkhayatiti.
Vittharo. Na kevalam ariyamaggo ceva nibbananca apica kho
@Footnote: 1. hatatipi dissati.
Ariyaphalehi saddhim pariyattidhammopi. Vuttampi hetam chattamanavakavimane 1-
                 ragaviragamanenjamasokam
                 dhammamasankhatamappatikulam
                 madhuramimam pagunam suvibhattam
                 dhammamimam saranatthamupehiti.
Ettha hi ragaviragoti maggo kathito. Anenjamasokanti phalam.
Dhammamasankhatanti nibbanam. Appatikulam madhuramimam pagunam suvibhattanti
pitakattayena vibhattasabbadhammakkhandhati. Ditthisilasanghatena samhatoti
sangho. So atthato atthaariyapuggalasamuho. Vuttam hetam tasmimyeva
vimane
                 yattha ca dinnam mahapphalamahu
                 catusu sucisu purisayugesu
                 attha ca puggaladhammadasa 2- te
                 sanghamimam saranatthamupehiti
bhikkhunam sangho bhikkhusangho. Ettavata ca brahmano tini
saranagamanani pativedesi.
     Idani tesveva tisu saranagamanesu kosallattham saranam
saranagamanam yo saranam gacchati saranagamanappabhedo saranagamanaphalam
sankileso bhedoti ayam vidhi veditabbo. So pana idha vuccamano
atibhariyam vinayanidanam karotiti na vutto. Atthikehi pana
papancasudaniyam va majjhimatthakathayam bhayabheravasuttavannanato paramatthajotikayam
@Footnote: 1. khu. vi. 26/94.    2. paliyampana puggaladhammaddasati dissati.
Va khuddakatthakathayam sumangalavilasiniyam va dighanikayatthakathayam
saranavannanato gahetabboti. Upasakam mam bhavam gotamo dharetuti
mam bhavam gotamo upasako ayanti evam dharetuti attho.
Upasakavidhikosallattham panettha ko upasako kasma upasakoti
vuccati kimassa silam ko ajivo ka vipatti ka sampattiti
idam pakinnakam veditabbam. Tam atibharakaranato idha na vibhattam.
Atthikehi pana papancasudaniyam majjhimatthakathayam vuttanayeneva
veditabbam. Ajjataggeti ettha ayam aggasaddo adikotikotthasasetthesu
dissati. Ajjatagge samma dovarika avarami dvaram
niganthanam niganthinantiadisu hi adimhi dissati. Teneva
angulaggena tam angulaggam paramaseyya ucchuggam veluggantiadisu
kotiyam. Ambilaggam va madhuraggam va tittikaggam va anujanami
bhikkhave viharaggena va parivenaggena va bhajetuntiadisu
kotthase. Yavata bhikkhave satta apada va dvipada va
.pe. Tathagato tesam aggamakkhayatitiadisu setthe. Idha
panayam adimhi datthabbo. Tasma ajjataggeti ajjaggam 1- adim
katvati evamettha attho veditabbo. Ajjagganti 1- ajjabhavanti
vuttam hoti. Ajjadagge icceva va patho. Dakaro
padasandhikaro. Ajja aggam katvati vuttam hoti. Panupetanti
panehi upetam yava me jivitam pavattati tava upetam
anannasatthukam tihi saranagamanehi saranam gatam mam bhavam gotamo dharetu
@Footnote: 1. ajjatanti bhaveyya.
Janatu ahanhi sacepi me tikhinena asina sisam chindeyyum neva
buddham. Na buddhoti va dhammam na dhammoti va sangham na sanghoti
va vadeyyanti. Ettha ca brahmano panupetam saranam gatanti
puna saranagamanam vadanto attasanniyyatanam pakasetiti veditabbo.
Evam attanam niyyadetva bhagavantam saparisam upatthatukamo aha
adhivasetu ca me bhavam gotamo veranjayam vassavasam saddhim
bhikkhusanghenati. Kim vuttam hoti. Upasakanca mam bhavam gotamo
dharetu adhivasetu ca me veranjayam vassavasam tayo mase veranjam
upanissaya mama anuggahattham vassavasam sampaticchatuti. Adhivasesi
bhagava tunhibhavenati athassa vacanam sutva bhagava kayangam va
vacangam va acopetva abbhantareyeva khantim dharetva tunhibhavena
adhivasesi. Brahmanassa anuggahattham manasava sampaticchiti vuttam
hoti. Athakho veranjo brahmano bhagavato adhivasanam
viditvati athakho veranjo brahmano sace me samano gotamo
nadhivaseyya kayena va vacaya va patikkhipeyya yasma pana
apatikkhipitva abbhantare khantim dharesi tasma me manasava
adhivasesiti evam akarasallakkhanakusalataya bhagavato adhivasanam viditva
attano nisinnasanato utthaya catusu disasu bhagavantam sakkaccam
abhivadetva tikkhattum padakkhinam katva agatakalato pabhuti
jatimahallakabrahmananam abhivadanadini na karotiti vigarahitvapi idani
vinnatabuddhaguno kayena vacaya manasa ca anekakkhattum vandantopi
Atittoyeva hutva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalimpaggayha sirasmim
patitthapetva yava dassanavisayo tava patimukhoyeva apakkamitva
dassanavisayam vijahanatthane vanditva pakkami.
     {16} Tena kho pana samayena veranja dubbhikkha hotiti yasmim
veranjena brahmanena bhagava veranjam upanissaya vassavasam
yacito tena samayena veranja dubbhikkha hoti. Dubbhikkhati
dullabhabhikkha. Sa pana dullabhabhikkhata  yattha manussa assaddha
honti appasanna tattha susassakalepi atisamagghepi pubbannaparanne
hoti veranjayam pana yasma na tatha ahosi apica kho
dussassataya chatakadosena ahosi tasma tamattham dassento
dvihitikatiadimaha. Tattha dvihitikati dvidha pavattaihitika.
Ihitannama iriya dvidha pavatta cittairiya cittaiha. Ettha
lacchama nukho kinci bhikkhamana na lacchamati jivitum va sakkhissama
nukho noti ayamettha adhippayo. Athava dvihitikati dujjivika.
Ihitam iha iriyanam pavattanam jivitantiadini hi padani ekatthani.
Tasma dukkhena ihitam ettha pavattatiti dvihitikati ayamettha padattho.
Setatthikati setakani atthini etthati setatthika. Divasampi
yacitva kinci aladdha matanam kapanamanussakanam ahicchattakavannehi
atthikehi tatra tatra parikinnati vuttam hoti. Setattikatipi
patho. Tassattho seta atti etthati setattika. Attiti
aturata byadhirogo. Tattha ca sassanam gabbhaggahanakale
Setakarogena upahatameva pacchinnakhiram aggahitatandulam pandarapandaram
salisisam va yavagodhumasisam va nikkhamati tasma setattikati
vuccati. Vappakale sutthu abhisankharitvapi vuttasassam tattha salaka eva
sampajjatiti salakavutta. Salakaya va tattha jivitam pavattentiti
salakavutta. Kim vuttam hoti. Tattha kira dhannavikkayakanam
santikam kayakesu gatesu dubbalamanusse abhibhavitva balavamanussa dhannam
kinitva gacchanti. Dubbalamanussa alabhamana mahasaddam karonti.
Dhannavikkayaka sabbesam sangaham karissamati dhannakaranatthane
dhannamapakam nisidapetva ekapasse vannajjhakkham 1- nisidapesum.
Dhannatthika vannajjhakkhassa santikam gacchanti. So agatapatipatiya
mulam gahetva itthannamassa ettakam databbanti salakam likhitva
deti. Te tam gahetva dhannamapakassa santikam gantva
dinnapatipatiya dhannam ganhanti. Evam salakaya tattha jivitam pavattentiti
salakavutta. Na sukara unchena paggahena yapetunti paggahena
yo uncho tena yapetum na sukara. Pattam paggahetva yam ariya
uncham karonti bhikkhacariyam caranti tena unchena yapetum na sukarati
vuttam hoti. Tada kira tattha sattatthagame pindaya caritva
ekadivasampi yapanamattam na labhanti.
     Tena kho pana samayena uttarapathaka assabanija .pe.
Assosi kho bhagava udukkhalasaddanti. Tenati yasmim samaye
bhagava veranjam upanissaya vassavasam upagato tena samayena
@Footnote: 1. vannajjhakkhanti kahapanaparikkhakanti tika.
Uttarapathavasika uttarapathato va agatatta evamladdhavohara
assabanija uttarapathe assanam utthanatthane panca assasatani
gahetva digunatigunam labham patthayamana desantaram gacchanta tehi
attano vikkayikabhandabhutehi pancamattehi assasatehi veranjayam
vassavasam upagata honti. Kasma. Na hi sakka tasmim
dese vassike cattaro mase addhanam patipajjitum. Upagacchanta
ca bahinagare udakena anajjhottharaniye thane attano ca vasagarani
assananca mandiram karapetva vatiya parikkhipimsu. Tani tesam
vasanatthanani assamandalikayoti pannayimsu. Tenaha tehi
assamandalikasu bhikkhunam pattha pattha pulakam pannattam hotiti.
Patthapatthapulakanti ekamekassa 1- bhikkhuno patthapatthappamanam pulakam.
Pattho nama nalimattam hoti ekassa purisassa alam yapanaya.
Vuttampi hetam patthodano nalamayam duvinnanti. Pulakannama
nitthusam katva ussedetva gahitayavatandula vuccanti. Yadi hi
sathusa honti panaka vijjhanti addhanakkhama na honti
tasma te banija addhanakkhamam katva yavatandulam adaya addhanam
patipajjanti yattha assanam khadaniyam tinam dullabham bhavissati tattheva
tam assabhattam bhavissatiti. Kasma pana tehi tam bhikkhunam pannattanti.
Vuccate. Na hi te dakkhinapathamanussa viya assaddha appasanna.
Te pana saddha pasanna buddhamamaka dhammamamaka sanghamamaka.
@Footnote: 1. ekekassa.
Te pubbanhasamayam kenacideva karaniyena nagaram pavisanta dve tayo
divase addasamsu sattattha bhikkhu sunivatthe suparute iriyapathasampanne
sakalampi nagaram pindaya caritva kinci alabhamane. Disvana
tesam etadahosi ayya imam nagaram upanissaya vassam upagata
chatakanca vattati na ca kinci labhanti ativiya kilamanti
mayancamha agantuka na sakkoma nesam devasikam yagunca bhattanca
patiyadetum amhakam pana assa sayanca pato ca dvikkhattum
bhattam labhanti yannuna mayam ekamekassa assassa patarasabhattato
ekamekassa bhikkhuno patthapatthapulakam dadeyyama evam ayya
na ca kilamissanti assa ca yapessantiti. Te bhikkhunam santikam
gantva etamattham arocetva bhante tumhe patthapatthapulakam
patiggahetva yam va tam va katva paribhunjathati yacitva devasikam
patthapatthapulakam pannapesum. Tena vuttam tehi assamandalikasu
bhikkhunam patthapatthapulakam pannattam hotiti. Pannattanti niccabhattasankhepena
thapitam.
     Idani bhikkhu pubbanhasamayam nivasetvatiadisu.
Pubbanhasamayanti divasassa pubbabhagasamayam. Pubbanhasamayeti
attho. Pubbanhe va samayam pubbanhasamayam. Pubbanhe ekam
khananti vuttam hoti. Evam accantasamyoge upayogavacanam labbhati.
Nivasetvati paridahitva. Viharanivasanaparivattanavasenetam veditabbam.
Na hi te tato pubbe anivattha ahesum. Pattacivaramadayati
Pattam hatthehi civaram kayena adiyitva sampaticchitva dharetvati
attho. Yena va tena va hi pakarena ganhanta adaya
icceva vuccanti. Yatha samadayeva pakkamatiti. Pindam
alabhamanati sakalampi veranjam caritva titthatu pindo antamaso
aticchathati vacampi alabhamana. Patthapatthapulakam aramam
haritvati gatagatatthane laddham ekamekam pattha pattha pulakam gahetva
aramam netva. Udukkhale kottetva paribhunjantiti theranam
koci kappiyakarako natthi yo tesam tam gahetva yagum va bhattam
va paceyya. Samampi pacanam samanasaruppam na hoti na ca
vattati. Te evam no sallahukavuttita ca bhavissati
samapakaparimocanancati atthattha jana va dasa dasa jana va ekato
hutva udukkhale kottetva kottetva sakam sakam pativisam 1- udakena
temetva paribhunjanti. Evam paribhunjitva appossukka
samanadhammam karonti. Bhagavato pana te assavanija patthapulakanca
denti tadupiyanca sappimadhusakkharam. Tam ayasma anando aharitva
silayam pimsati. Punnavata panditapurisena katam manapameva hoti.
Atha nam pimsitva sappiadihi sammayojetva bhagavato upanameti.
Athettha devata dibbojam pakkhipanti. Tam bhagava paribhunji.
Paribhunjitva phalasamapattiya kalam vitinameti. Na tato patthaya
pindaya carati. Kim pananandatthero tada bhagavato upatthako
hotiti. Na hoti no ca kho upatthakatthanam laddho. Bhagavato
@Footnote: 1. pativimsantipi.
Hi pathamabodhiyam visativassabbhantare nibaddhupatthako nama natthi.
Kadaci nagasamalatthero bhagavantam upatthapesi kadaci nagitatthero
kadaci meghiyatthero kadaci upavanatthero kadaci sagatatthero
kadaci sunakkhatto licchaviputto. Te attano ruciya upatthahitva
yada icchanti tada pakkamanti. Anandatthero tesu upatthahantesa
appossukko hoti pakkantesu sayameva vattapatipattim karoti.
Bhagavapi kincapi me natisettho upatthakatthanam na tava labhati
athakho evarupesu thanesu ayameva patirupo [1]- adhivasesi. Tena
vuttam ayasma anando pattha pattha pulakam silayam pimsitva bhagavato
upanameti tam bhagava paribhunjatiti. Nanu ca manussa dubbhikkhakale
ativiya ussahajata punnani karonti attana abhunjitvapi
bhikkhunam databbam mannanti te tada kasma katacchubhikkhampi na adamsu
ayanca veranjo brahmano mahata ussahena bhagavantam vassavasam
yaci so kasma bhagavato atthibhavampi na janatiti. Vuccate.
Maravattanaya. Veranjam hi brahmanam bhagavato santika pakkantamattameva
sakalanca nagaram samanta [2]- yojanamattam yattha sakka purebhattam
pindaya caritva paccagantum tam sabbam maro avattetva
mohetva sabbesam asallakkhanabhavam katva pakkami tasma na
koci antamaso samicikammampi kattabbam mannittha. Kim pana bhagavapi
maravattanam ajanitva tattha vassam upagatoti. No ajanitva.
Atha kasma campasavatthirajagahadinam annatarasmim na upagatoti.
@Footnote: 1. etthantare itisaddo nattho bhaveyya yojanayam dissamanatta. 2. etthantarepi
@casaddo dissati.
Titthantu campasavatthirajagahadini sacepi bhagava tasmim samvacchare
uttarakurum va tidasapuram va gantva vassam upagaccheyya tampi maro
avatteyya. So kira tam samvaccharam ativiya aghatena pariyutthitacitto
ahosi. Idha pana bhagava imam atirekam karanam addasa
assavanija bhikkhunam sangaham karissantiti tasma veranjayameva vassam
upaganci. Kim pana maro vanijake avattetum na sakkotiti.
No na sakkoti te pana avattitapariyosane agamimsu.
Patinivattitva kasma na avattesiti. Avisayhataya. Na hi so
tathagatassa abhihatabhikkhaya nibaddhadanassa appitavattassa antarayam
katum visahati. Catunnam hi na sakka antarayo katum. Katamesam
catunnam. Tathagatassa abhihatabhikkhasankhepena va nibaddhadanassa
appitavattasankhepena va pariccattanam catunnam paccayanam na sakka
kenaci antarayo katum buddhanam jivitassa na sakka kenaci
antarayo katum asitiya anubyanjananam byamappabhaya va na
sakka kenaci antarayo katum candimasuriyadevabrahmanampi hi
pabha tathagatassa anubyanjanabyamappabhapadesam patva vihatanubhava
honti buddhanam sabbannutannanassa na sakka kenaci antarayo
katunti imesam catunnam na sakka kenaci antarayo katum. Tasma
marena akatantarayabhikkham bhagava sasavakasangho tada paribhunjiti
veditabbo. Evam paribhunjanto ca ekadivasam. Assosi kho bhagava
udukkhalasaddanti bhagava pattha pattha pulakam kottentanam bhikkhunam
Musalasanghattajanitam udukkhalasaddam suni. Tato param janantapi
tathagatatievamadi yam parato kinnukho so ananda udukkhalasaddoti pucchi
tassa pariharadassanattham vuttam. Tatrayam sankhepavannana. Tathagata
nama janantapi sace tadisam pucchakaranam hoti pucchanti sace
pana tadisam pucchakaranam natthi janantapi na pucchanti. Yasma
pana buddhanam ajananam nama natthi tasma ajanantapiti na
vuttam. Kalam viditva pucchantiti sace tassa pucchaya so
kalo hoti evam tam kalam viditva pucchanti sace na hoti
evampi kalam viditva na pucchanti. Evam pucchantapi ca atthasamhitam
tathagata pucchanti yam atthanissitam karananissitam tadeva pucchanti
no anatthasamhitam. Kasma. Yasma anatthasamhite setughato
tathagatanam. Setu vuccati maggo. Maggeneva tadisassa vacanassa
ghato samucchedoti vuttam hoti. Idani atthasamhitanti ettha
yam atthanissitam vacanam tathagata pucchanti tam dassento dvihi
akarehitiadimaha. Tattha akarehiti karanehi. Dhammam
va desessamati atthuppattiyuttam suttam va pubbacaritakaranayuttam
jatakam va kathayissama. Savakanam va sikkhapadam pannapessamati
savakanam va taya pucchaya vitikkamam pakatam katva garukam  va lahukam
va sikkhapadam pannapessama anam thapessamati. Athakho bhagava
.pe. Etamattham arocesiti ettha natthi kinci vattabbam. Pubbe
vuttameva hi bhikkhunam pattha pattha pulakam patilabham 1- sallahukavuttitam
@Footnote: 1. patthapatthapulakapatilabhanti ekapadameva.
Samapakaparimocananca arocento etamattham arocesiti vuccati.
Sadhu sadhu anandati idam pana bhagava ayasmantam anandam
sampahamsento aha. Sadhukaram pana datva dvisu akaresu ekam
gahetva dhammam desento aha tumhehi ananda sappurisehi vijitam
pacchima janata salimamsodanam atimannissatiti. Tatrayam adhippayo
tumhehi ananda sappurisehi evam dubbhikkhe dullabhapinde imaya
sallahukavuttitaya imina ca sallekhena vijitam. Kim vijitanti. Dubbhikkham
vijitam lobho vijito icchacaro vijito. Katham. Ayam veranja
dubbhikkha samantato pana anantara gamanigama phalabharanamitasassa
subhikkha sulabhapinda handa mayam tattha gantva paribhunjissama
evam santepi bhagava idheva amhe ganhitva vasatiti ekabhikkhussapi
cinta va vighato va natthi evam tava dubbhikkham vijitam abhibhutam
attano vase vattitam. Katham lobho vijito. Ayam veranja
dubbhikkha samantato pana anantara gamanigama phalabharanamitasassa
subhikkha sulabhapinda handa mayam tattha gantva paribhunjissamati
lobhavasena ekabhikkhunapi ratticchedo va pacchimikaya tattha vassam
upagacchamati vassacchedo va na kato evam lobho vijito.
Katham icchacaro vijito. Ayam veranja dubbhikkha ime ca
manussa amhe dve tayo mase vasantepi na kisminci mannanti
yannuna mayam gunavanijjam katva asuko bhikkhu pathamassa jhanassa
labhi .pe. Asuko chalabhinnoti evam manussanam annamannam
Pakasetva kucchim patijaggitva paccha silam adhitthaheyyamati
ekabhikkhunapi evarupa iccha na uppadita evam icchacaro
vijito abhibhuto attano vase vattitoti. Anagate pana pacchima
janata vihare nisinna appakasireneva labhitvapi kim idam
uttandulam atikilinnam alonam atilonam anambilam accambilam ko
imina atthotiadina nayena salimamsodanam atimannissati onatam
avannatam karissati. Athava janapado nama na sabbakalam
dubbhikkho hoti ekada dubbhikkho hoti ekada subhikkho hoti
svayam yada subhikkho bhavissati tada tumhakam sappurisanam imaya
patipattiya pasanna manussa bhikkhunam yagukhajjakadippabhedena
anekappakaram salivikatim mamsodananca databbam mannissanti tam
tumhe nissaya uppannam sakkaram tumhakam sabrahmacarisankhata
pacchima janata tumhakam antare nisiditva anubhavamanava atimannissati
tappaccayam mananca karissati. Katham. Kasma ettakam pakkam kim
tumhakam bhajanani natthi yattha attano santakam pakkhipitva
thapeyyathati.
     {17} Athakho ayasma mahamoggallanotiadisu. Ayasmati
piyavacanametam garugaravasappatissadhivacanametam. Mahamoggallanoti
maha ca so gunamahattena moggallano ca gottenati
mahamoggallano. Etadavocati etam avoca idani vattabbam
etarahi bhantetiadivacanam dasseti. Kasma avoca. Thero kira
Pabbajitva sattame divase savakaparaminanassa matthakam patto
sattharapi mahiddhikataya etadagge thapito. So tam attano
mahiddhikatam nissaya cintesi ayam veranja dubbhikkha bhikkhu ca
kilamanti yannunaham pathavim parivattetva bhikkhu pappatakojam bhojeyyanti.
Athassa etadahosi sace panaham bhagavato santike viharanto bhagavantam
ayacitva evam kareyyam na me tam assa patirupam yugaggaho viya
bhagavata saddhim kato bhaveyyati tasma yacitukamo agantva
bhagavantam etadavoca. Hetthimatalam sampannanti pathaviya kira
hetthimatale pathavimanado pathavojo pathavipappatako atthi tam sandhaya
vadati. Tattha sampannanti madhuram sadhurasanti attho. Yatheva hi
tatrassa rukkho sampannaphalo ca uppannaphalo cati ettha madhuraphaloti
attho evamidhapi sampannanti madhuram sadhurasanti veditabbam.
Seyyathapi khuddakamadhu anilakanti idam panassa madhurataya
opammanidassanattham vuttam. Khuddakamadhuti khuddakamakkhikahi katamadhu.
Anilakanti nimmakkhikam nimmakkhikandakam parisuddham. Etam kira madhu
sabbamadhuhi agganca setthanca surasanca ojavantanca. Tenaha
seyyathapi khuddakamadhu anilakam evamassadanti. Sadhaham bhanteti sadhu
aham bhante. Ettha ca sadhuti ayacanavacanametam. Pathaviparivattanam
ayacanto hi thero bhagavantam evamaha. Parivatteyyanti
ukkujjeyyam hetthimatalam uparimam kareyyam. Kasma. Evam hi
kate sukhena bhikkhu pappatakojam pathavimandam paribhunjissantiti. Atha
Bhagava ananunnatukamopi theram sihanadam nadapetum pucchi ye
pana te moggallana pathavinissita pana te katham karissasiti.
Ye pathavinissita gamanigamadisu pana te pathaviya parivattiyamanaya
akase santhatum asakkonte katham karissasi kattha thapessasiti.
Atha thero bhagavata etadagge thapitabhavanurupam attano iddhanubhavam
pakasento ekaham bhantetiadimaha. Tassattho ekam aham
bhante hattham yatha ayam mahapathavi evam abhinimmissami
pathavisadisam karissami evam katva ye pathavinissita pana te
ekasmim hatthatale thite pane dutiyahatthatale sankamento viya
tattha sankamessamiti. Athassa bhagava ayacanam patikkhipanto
alam moggallanatiadimaha. Tattha alanti patikkhepavacanam.
Vipallasampi satta patilabheyyunti viparitaggahampi satta
sampapuneyyum. Katham. Ayannu kho pathavi udahu na ayanti. Athava
amhakam nukho ayam gamo udahu annesanti. Evam
nigamajanapadakkhettaramadisu. Na va esa vipallaso. Acinteyyo
hi iddhimato iddhivisayo. Evam pana vipallasam patilabheyyum idam
dubbhikkham nama na idaneva hoti anagatepi bhavissati tada
bhikkhu tadisam iddhimantam sabrahmacarim kuto labhissanti te
sotapannasakadagamianagamisukkhavipassakajjhanalabhi patisambhidappatta
khinasavapi samana iddhibalabhava parakulani pindaya
upasankamissanti tatra manussanam evam bhavissati buddhakale bhikkhu
Sikkhasu paripurikarino ahesum te gune nibbattetva dubbhikkhakale
pathavim parivattetva pappatakojam paribhunjimsu idani pana sikkhaya
paripurikarino natthi yadi siyum tatheva kareyyum na amhakam
yankinci pakkam va amam va khaditum dadeyyunti evam te
santesuyeva ariyapuggalesu natthi ariyapuggalati imam vipallasam
patilabheyyum. Vipallasavasena ca ariye garahanta upavadanta
apayupaga bhaveyyum tasma ma te rucci pathavim parivattetunti.
Atha thero imam ayacanam alabhamano annam yacanto sadhu
bhantetiadimaha. Tampissa bhagava patikkhipanto alam
moggallanatiadimaha. Tattha kincapi na vuttam vipallasampi satta
patilabheyyunti atha kho pubbe vuttanayeneva gahetabbam. Atthopi cassa
vuttasadisoyeva veditabbo. Yadi pana bhagava anujaneyya thero
kim kareyyati. Mahasamuddam ekena padavitiharena atikkamitabbam
matikamattam adhitthahitva nalerupucimandato uttarakurum abhimukham maggam
niharitva uttarakurum gamanagamanasampanne thane katva dasseyya yatha
bhikkhu gocaragamam viya yathasukham pindaya pavisitva nikkhameyyunti.
            Nitthita mahamoggallanassa sihanadakatha.
     {18} Idani ayasma upali vinayappannattiya mulato pabhuti nidanam
dassetum sariputtattherassa sikkhapadapatisamyuttam vitakkuppadam dassento
atha kho ayasmato sariputtassatiadimaha. Tattha raho gatassati
rahasi gatassa. Patisallinassati patisallinassa ekibhavam gatassa.
Katamesananti atitesu vipassiadisu buddhesu katamesam. Ciram assa
thiti cira va assa thititi ciratthitikam. Sesamettha uttanapadatthameva.
Kim pana thero imam attaparivitakkam sayam vinicchinitum na sakkotiti.
Vuccate. Sakkoti ca na sakkoti ca. Ayam hi imesam nama
buddhanam sasanam na ciratthitikam ahosi imesam ciratthitikanti ettakam
sakkoti vinicchinitum imina pana karanena na ciratthitikam ahosi
imina ciratthitikanti etam na sakkoti. Mahapadumatthero panaha
etampi solasavidhaya pannaya matthakappattassa aggasavakassa na
bhariyam sammasambuddhena pana saddhim ekatthane vasantassa sayam
vinicchayakaranam tulam chaddetva hatthena tulanasadisam hotiti bhagavantamyeva
upasankamitva pucchi. Athassa bhagava puccham visajjento bhagavato
ca sariputta vipassissatiadimaha. Tam uttanatthameva. {19} Puna
thero karanam pucchanto ko nukho bhante hetutiadimaha.
Tattha ko nukho bhanteti karanapuccha. Tassa katamo nukho
bhanteti attho. Hetu paccayoti ubhayametam karanadhivacanam.
Karanam hi yasma tena tassa phalam hinoti pavattati tasma
hetuti vuccati. Yasma tam paticca eti pavattati tasma
paccayoti vuccati. Evam atthato ekampi voharavasena
vacanasilitthataya ca tatra tatra etam ubhayampi vuccati. Sesamettha
uttanatthameva. Idani tam hetunca paccayanca dassetum bhagava
ca sariputta vipassitiadimaha. Tattha kilasuno ahesunti
Na alasiyakilasuno. Na hi buddhanam alasiyam va osannaviriyata
va atthi. Buddha hi ekassa va dvinnam va sakalacakkavalassa
va dhammam desenta samakeneva ussahena desenti na parisaya
appabhavam disva osannaviriya honti napi mahantabhavam disva
ussannaviriya. Yatha hi siho migaraja sattannam divasanam accayena
gocaraya pakkamanto khuddake va mahante va pane disva
ekasadiseneva vegena patati tam kissa hetu ma me javo
parihayiti evam buddha appakaya va mahatiya va parisaya
samakeneva ussahena dhammam desenti tam kissa hetu ma no
dhammagaruka 1- parihayiti. Dhammagaruno hi buddha dhammagaravati.
Yatha pana amhakam bhagava mahasamuddam purayamano viya vittharena
dhammam desesi evam te na desesum. Kasma. Sattanam
apparajakkhataya. Tesam kira kale dighayuka satta apparajakkha
ahesum. Te catussaccapatisamyuttam ekagathampi sutva dhammam abhisamenti
tasma na vittharena dhammam desesum. Teneva karanena appakanca
nesam ahosi suttam .pe. Vedallanti. Tattha suttadinam nanattam
pathamasangitivannanayam vuttameva. Appannattam savakanam sikkhapadanti
savakanam niddosataya dosanurupataya pannapetabbam sattapattikkhandhavasena
anasikkhapadam appannattam. Anuddittham patimokkhanti 2-
@Footnote: 1. dhammagarutati bhaveyya .  2. adimetam mukhametam pamukhametam kusalanam dhammananti
@tassa padabhajane vuttatta patimokkhantipi mati.
Anvaddhamasam anapatimokkham anuddittham ahosi.
Ovadapatimokkhameva te uddisimsu. Tampi ca no anvaddhamasam.
Tatha hi vipassi bhagava channam channam vassanam sakim sakim
ovadapatimokkham uddisi. Tancakho samamyeva. Savaka panassa attano
attano vasanatthanesu na uddisimsu. Sakalajambudipe ekasmimyeva
thane bandhumatiya rajadhaniya kheme migadaye vipassissa bhagavato
vasanatthane sabbopi bhikkhusangho uposatham akasi. Tancakho
sanghuposathameva na ganuposatham na puggaluposatham na parisuddhiuposatham
na adhitthanuposatham. Tada kira jambudipe caturasitiviharasahassani
honti. Ekamekasmim 1- vihare abbokinnani dasampi visampi timsampi
bhikkhusahassani vasanti bhiyyopi vasanti. Uposatharocitaka devata
tattha tattha gantva arocenti marisa ekam vassam atikkantam
dve tini cattari panca vassani atikkantani idam chattham vassam
agaminiya punnamasiniya buddhadassanattham uposathakaranatthanca
gantabbam sampatto vo sannipatakaloti. Tato sanubhava
bhikkhu attano anubhavena gacchanti. Itare devatanubhavena.
Katham. Te kira bhikkhu pacinasamuddante pacchimauttaradakkhinasamuddante
va thita gamiyavattam puretva pattacivaramadaya gacchamati cittam
uppadenti. Saha cittuppada uposathaggam gatava honti. Te
vipassisammasambuddham abhivadetva nisidanti. Bhagavapi sannisinnaya
@Footnote: 1. ekekasmim.
Parisaya imam ovadapatimokkham uddisati
               khanti paramam tapo titikkha
               nibbanam paramam vadanti buddha
               na hi pabbajito parupaghati
               samano hoti param vihethayanto
       sabbapapassa akaranam      kusalassupasampada
       sacittapariyodapanam        etam buddhana sasanam
       anupavado anupaghato    patimokkhe ca samvaro
       mattannuta ca bhattasmim    pantanca sayanasanam
       adhicitte ca ayogo    etam buddhana sasananti 1-.
Eteneva upayena itaresampi buddhanam patimokkhuddeso veditabbo.
Sabbabuddhanam hi ima tissova ovadapatimokkhagathayo honti.
Ta dighayukabuddhanam yava sasanapariyanta uddesamagacchanti.
Appayukabuddhanam pana pathamabodhiyamyeva. Sikkhapadappannattikalato
pana pabhuti anapatimokkhameva uddisiyati. Tancakho bhikkhuyeva
uddisanti na buddha. Tasma amhakampi bhagava pathamabodhiyam
visativassamattameva idam ovadapatimokkham uddisi. Athekadivasam
pubbarame migaramatupasade nisinno bhikkhu amantesi na
danaham bhikkhave ito param uposatham karissami patimokkham uddisissami
tumheva dani bhikkhave ito param uposatham kareyyatha patimokkham
@Footnote: 1. di. maha. 10/57.
Uddiseyyatha atthanametam bhikkhave anavakaso yam tathagato
aparisuddhaya parisaya uposatham kareyya patimokkham uddiseyyati 1-.
Tato patthaya bhikkhu anapatimokkham uddisanti. Idam
anapatimokkham tesam anuddittham ahosi. Tena vuttam anuddittham
patimokkhanti. Tesam buddhananti tesam vipassiadinam tinnam
buddhanam. Antaradhanenati khandhantaradhanena. Parinibbanenati
vuttam hoti. Buddhanubuddhananti ye tesam buddhanam anubuddha
sammukhasavaka tesanca khandhantaradhanena. Ye te pacchima
savakati ye te sammukhasavakanam santike pabbajita pacchima
savaka. Nananamati buddharakkhito dhammarakkhito sangharakkhitoti-
adinamavasena vividhanama. Nanagottati gotamo moggallanoti-
adigottavasena vividhagotta. Nanajaccati khattiyo brahmanoti-
adijativasena nanajacca. Nanakula pabbajitati
khattiyakuladivasena va uccanicaularanularabhogadikulavasena va vividhakula
nikkhamma pabbajita. Te tam brahmacariyanti te pacchima savaka
yasma ekanama ekagotta ekajatiya ekakula pabbajita amhakam
sasanam tanti paveniti attano bharam katva brahmacariyam rakkhanti ciram
pariyattidhammam pariharanti ime ca tadisa na honti tasma
annamannam vihethenta vilomam ganhanta asuko thero janissati
asko thero janissatiti sithilam karonta tam brahmacariyam khippanneva
@Footnote: 1. vi. cullavagga. 7/292.
Antaradhapesum sangaham aropetva na rakkhimsu. Seyyathapiti
tassatthassa opammanidassanam. Vikiratiti vikkhipati. Vidhamatiti
thanantaram neti. Viddhamsetiti thitatthanato apaneti. Yathatam
suttena asangahitattati yatha suttena aganthitatta abaddhatta
evam vikirati. Yatha suttena asangahitani vikiriyanti evam
vikiratiti vuttam hoti. Evameva khoti opammasampatipadanam.
Antaradhapesunti vaggasangahapannasasangahadihi asanganhanta yam
yam attano ruccati tam tadeva gahetva sesam vinasesum adassanam
nayimsu. Kilasuno ca te bhagavanto ahesum savakanam cetasa
ceto paricca ovaditunti apica sariputta te buddha attano
cetasa savakanam ceto paricca paricchinditva ovaditum kilasuno
ahesum paracittam natva anusasanam na bhariyato na papancato
addasimsu. Bhutapubbam sariputtatiadi tesam kilasubhavappakasanattham
vuttam. Bhimsanaketi bhayanake bhayajanake. Evam vitakkethati
nekkhammavitakkadayo tayo kusalavitakke vitakketha. Ma evam
vitakkayitthati kamavitakkadayo tayo akusalavitakke ma
vitakkayittha. Evam manasi karothati aniccam dukkhamanatta asubhanti
manasi karotha. Ma evam manasakatthati niccam sukham atta
subhanti ma manasi akattha. Idam pajahathati akusalam pajahatha.
Idam upasampajja viharathati kusalam upasampajja patilabhitva
nipphadetva viharatha. Anupadaya asavehi cittani vimuccimsuti
Aggahetva vimuccimsu. Tesam hi cittani yehi asavehi vimuccimsu
na te tani gahetva vimuccimsu. Anuppadanirodhena pana nirujjhamana 1-
aggahetva vimuccimsu. Tena vuttam anupadaya asavehi cittani
vimuccimsuti. Sabbepi te arahattam patta suriyaramsisamphutthamiva
padumavanam vikasitacitta ahesum. Tatra sudam sariputta bhimsanakassa
vanasandassa bhimsanakatasmim hotiti tatrati purimavacanapekkhanam.
Sudanti padapuranamatte nipato. Sariputtati alapanam. Ayam
panettha atthayojana. Tatrati yam vuttam annatarasmim bhimsanake
vanasandeti tatra yo so bhimsanakoti vanasando vutto tassa
bhimsanakassa vanasandassa bhimsanakabhavo bhimsanakata bhimsanakatasmim
bhimsanakakiriyaya hotiti attho. Kim hoti. Idam hoti yokoci
avitarago .pe. Lomani hamsantiti. Athava tatrati samiatthe
bhummam. Su iti nipato kimsu nama te bhonto samanabrahmanatiadisu
viya. Idanti adhippetamattham paccakkham viya katva dassanavacanam.
Su idanti sudam. Sandhivasena ikaralopo veditabbo
cakkhundriyam itthindrayam anannatannassamitindriyam kimsudha vittantiadisu
viya. Ayam panettha atthayojana. Tassa sariputta
bhimsanakassa vanasandassa bhimsanakatasmim idam su hoti.
Bhimsanakatasmintibhimsanakabhaveti attho. Ekassa takarassa lopo datthabbo.
Bhimsanakattasmintiyeva va patho. Bhimsanakataya iti va vattabbe
lingavipallaso kato. Nimittatthe cettha bhummavacanam. Tasma
@Footnote: 1. nirujjhamaneti yojanapatho.
Evam sambandho veditabbo bhimsanakabhave idam su hoti bhimsanakabhavanimittam
bhimsanakabhavahetu bhimsanakabhavapaccaya idam su hoti yokoci
avitarago tam vanasandam pavisati yebhuyyena lomani hamsantiti
bahutarani lomani hamsanti uddhamukhani sucisadisani kantakasadisani
ca hutva titthanti appani na hamsanti bahutaranam va sattanam
hamsanti appakanam atisurapurisanam na hamsanti. Idani ayam kho
sariputta hetutiadi nigamanam. Yancettha antarantara na vuttam
tam uttanatthameva tasma palikkameneva veditabbam. Yam pana
vuttam na ciratthitikam ahositi tam purisayugavasena vuttanti veditabbam.
Vassagananaya hi vipassissa bhagavato asitivassasahassani ayu
sammukhasavakanampissa tattakameva. Evam yvassa sabbapacchimako
savako tena saha ghatetva satasahassam satthimattani ca vassasahassani
brahmacariyam atthasi. Purisayugavasena pana yugaparamparaya agantva
dveyeva purisayugani atthasi. Tasma na ciratthitikanti vuttam.
Sikhissa pana bhagavato sattativassasahassani ayu sammukhasavakanampissa
tattakameva. Vessabhussa bhagavato satthivassasahasasani ayu
sammukhasavakanampissa tattakameva. Evam tesampi ye sabbapacchimasavaka
tehi saha ghatetva satasahassato uddham cattalisamattani visatimattani
ca vassasahassani brahmacariyam atthasi. Purisayugavasena pana
yugaparamparaya agantva dve dveyeva purisayugani atthasi. Tasma
na ciratthitikanti vuttam. {20} Evam ayasma sariputto tinnam
Buddhanam brahmacariyassa na ciratthitikaranam sutva itaresam tinnam
brahmacariyassa ciratthitikaranam sotukamo puna bhagavantam ko pana
bhante hetutiadina nayena pucchi. Bhagavapissa byakasi. Tam
sabbam vuttapatipakkhavasena veditabbam. Ciratthitikabhavepi cettha tesam
buddhanam ayuparimanatopi purisayugatopi ubhayatha ciratthitikata
veditabba. Kakusandhassa hi bhagavato cattalisavassasahassani ayu
konagamanassa bhagavato timsavassasahassani kassapassa bhagavato
visativassasahassani sammukhasavakanampi tesam tattakameva. Bahuni ca
nesam savakayugani paramparaya brahmacariyam pavattesum. Evam
tesam ayuparimanatopi savakayugatopi ubhayatha brahmacariyam ciratthitikam
ahosi. Amhakam pana bhagavato kassapassa bhagavato upaddhayuppamane
dasavassasahassayukakale uppajjitabbam siya tam asambhunantena
pancavassasahassayukakale ekavassasahassayukakale pancavassasatayukakalepi
va uppajjitabbam siya yasma panassa buddhattakarake
dhamme esantassa pariyesantassa nanam paripacentassa gabbham
ganhapentassa vassasatayukakale nanam paripakamagamasi tasma
atiparittayukakale uppanno tenassa savakaparamparavasena ciratthitikampi
brahmacariyam ayuparimanavasena vassagananaya aciratthitikamevati vattam
vattati.
     {21} Athakho ayasma sariputtoti ko anusandhi. Evam tinnam
buddhanam brahmacariyassa ciratthitikaranam sutva sikkhapadappannattiyeva
Ciratthitikabhavahetuti nittham gantva bhagavatopi brahmacariyassa
ciratthitikabhavam icchanto ayasma sariputto bhagavantam sikkhapadappannattim
yaci. Tassa yacanavidhidassanatthametam vuttam athakho ayasma
sariputto utthayasana .pe. Ciratthitikanti. Tattha addhaniyanti
addhanakkhamam. Dighakalikanti vuttam hoti. Sesam uttanatthameva.
Athassa bhagava na tavayam sikkhapadappannattikaloti pakasento
agamehi tvam sariputtatiadimaha. Tattha agamehi tvanti
tittha tava tvam. Adhivasehi tava tvanti vuttam hoti. Adaravasena
cetam dvikkhattum vuttam. Etena bhagava sikkhapadappannattiya
savakanam visayabhavam patikkhipitva buddhavisayo sikkhapadappannattiti
avikaronto tathagatovatiadimaha. Ettha ca tatthati
sikkhapadappannattiyacanapekkham bhummavacanam. Tatrayam yojana yam
vuttam taya sikkhapadam pannapeyyati tattha tassa
sikkhapadappannattiya tathagatoyeva kalam janissatiti. Evam vatva akalam
tava dassetum na tava sariputtatiadimaha. Tattha asava
titthanti etesuti asavehi thatabba na vokkamitabbati va
asavatthaniya. Yesu ditthadhammikasamparayika dukkhasava ca kilesasava ca
parupavadavippatisaravadhabandhanadayo ceva apayadukkhavisesabhuta ca asava
titthantiyeva yasma nesam te karanam hontiti attho.
Te asavatthaniya vitikkamadhamma yava na sanghe patubhavanti na
tava sattha savakanam sikkhapadam pannapetiti ayamettha yojana.
Yadi hi pannapeyya parupavada paruparambha garahadosa na
parimucceyya. Katham. Pannapentena hi yo pana bhikkhu methunam
dhammam patiseveyyatiadi sabbam pannapetabbam bhaveyya. Adisva
ca vitikkamadosam imam pannattim natva pare evam upavadanca
uparambhanca garahanca pavatteyyum katham hi nama samano gotamo
bhikkhusangho me anvayiko vacanakaroti ettavata sikkhapadehi
palivethessati parajikam pannapessati nanu ime kulaputta
mahantanca bhogakkhandham mahantanca natiparivattam hatthagatani ca
rajjanipi pahaya pabbajita ghasacchadanaparamataya santuttha
sikkhaya tibbagarava kaye ca jivite ca nirapekkha viharanti
tesu nama ko lokamisabhutam methunam va patisevissati parabhandam va
harissati parassa va ittham kantam atimadhuram jivitam upacchindissati
abhutagunakathaya va jivitam kappessati nanu parajike appannattepi
pabbajjasankhepenevetam pakatam katanti. Tathagatassapi thamanca
balanca satta na janeyyum pannattampi sikkhapadam kuppeyya
na yathathane tittheyya. Seyyathapi nama akusalo vejjo kanci
anuppannagandam purisam pakkositva ehambho purisa imasmim te
sarirappadese mahagando uppajjitva anayabyasanam papessati
patikacceva nam tikicchapehiti vatva sadhacariya tvamyeva nam
tikicchassuti vutto tassa arogam sarirappadesam phaletva lohitam
niharitva alepanabandhanadhovanadihi tam padesam sanchavim katva tam
Purisam vadeyya maharogo te maya tikicchito dehi me
deyyadhammanti. So tam kimayam balavejjo vadati kataro kira me
imina rogo tikicchito nanu me ayam dukkhanca janesi lohitakkhayanca
mam papesiti evam upavadeyya ceva uparambheyya ca garaheyya ca
na cassa gunam janeyya evameva yadi anuppanne vitikkamadose
sattha savakanam sikkhapadam pannapeyya parupavadadihi ca na
parimucceyya na cassa thamam va balam va satta janeyyum
pannattampi sikkhapadam kuppeyya na yathathane tittheyya.
Tasma vuttam na tava sariputta sattha savakanam .pe.
Patubhavantiti. Evam akalam dassetva puna kalam dassetum yato
ca kho sariputtatiadimaha. Tattha yatoti yada. Yasmim kaleti
vuttam hoti. Sesam vuttanusareneva veditabbam. Ayam va ettha
sankhepattho. Yasmim nama kale asavatthaniya dhammati sankham
gata vitikkamadosa sanghe patubhavanti tada sattha savakanam
sikkhapadam pannapeti uddisati patimokkham kasma tesamyeva
asavatthaniya dhammati sankham gatanam vitikkamadosanam patighataya.
Evam pannapento yatha nama kusalo vejjo uppannam gandam
phalanalepanabandhanadhovanadihi tikicchanto ropetva sanchavim katva
na tveva upavadadiraho hoti sake ca acariyake viditanubhavo
hutva sakkaram papunati evam na ca upavadadiraho hoti
sake ca sabbannuvisaye viditanubhavo hutva sakkaram papunati
Tancassa sikkhapadam akuppam hoti yathathane titthatiti. Evam
asavatthaniyanam dhammanam anuppattim sikkhapadappannattiya akalam
uppattinca kalanti vatva idani tesam dhammanam anuppattikalanca
dassetum na tava sariputta idhekaccetiadimaha. Tattha
uttanatthani padani palivaseneva veditabbani. Ayam pana
anuttanapadavannana. Rattiyo janantiti rattannu. Attano
pabbajitadivasato patthaya pahuta rattiyo jananti cirapabbajitati
vuttam hoti. Rattannubhi mahattam rattannumahattam. Cirapabbajitehi
mahantabhavanti attho. Tatra rattannumahattam patte sanghe upasenam
vangantaputtam arabbha sikkhapadam pannattanti veditabbam. So
hayasma unadasavasse bhikkhu upasampadente disva ekavasso
saddhivihariyam upasampadesi. Athakho bhagava sikkhapadam pannapesi
na bhikkhave unadasavassena upasampadetabbo yo upasampadeyya
apatti dukkatassati 1-. Evam pannatte sikkhapade puna bhikkhu
dasavassamha dasavassamhati bala abyatta upasampadenti. Atha
bhagava aparampi sikkhapadam pannapesi na bhikkhave balena abyattena
dasavassena upasampadetabbo yo upasampadeyya apatti
dukkatassa anujanami bhikkhave byattena bhikkhuna patibalena dasavassena
va atirekadasavassena va upasampadetunti 2-. Rattannumahattam
pattakale dve sikkhapadani pannattani. Vepullamahattanti
@Footnote: 1. vi. mahavagga. 4/109.   2. vi. mahavagga. 4/110.
Vipulabhavena mahattam. Sangho hi yava na theranavamajjhimanam vasena
vepullamahattam patto hoti tava senasanani pahonti sasane
ekacce asavatthaniya dhamma na uppajjanti vepullamahattam
patte pana te uppajjanti. Atha sattha sikkhapadam pannapeti.
Tattha vepullamahattam patte sanghe pannattasikkhapadani yo pana bhikkhu
anupasampannena uttaridvirattatirattam sahaseyyam kappeyya pacittiyam
ya pana bhikkhuni anuvassam vutthapeyya pacittiyam ya pana bhikkhuni
ekam vassam dve vutthapeyya pacittiyanti imina nayena veditabbani.
Labhaggamahattanti labhassa aggamahattam. Yo labhassa aggo
uttamo mahantabhavo tam patto hotiti attho. Labhena va
aggamahattampi labhena setthattanca mahantattanca pattoti attho.
Sangho hi yava na labhaggamahattam patto hoti tava na labham
paticca asavatthaniya dhamma uppajjanti patte pana uppajjanti.
Atha sattha sikkhapadam pannapeti yo pana bhikkhu acelakassa va
paribbajakassa va paribbajikaya va sahattha khadaniyam va bhojaniyam
va dadeyya pacittiyanti. Idam hi labhaggamahattam patte sanghe
sikkhapadam pannattam. Bahusaccamahattanti bahusaccassa
mahantabhavam. Sangho hi yava na bahusaccamahattam patto hoti tava
na asavatthaniya dhamma uppajjanti. Bahusaccamahattam patte
pana yasma ekampi nikayam dvepi .pe. Pancapi nikaye
uggahetva ayoniso ummujjamana puggala rasena rasam samsandetva
Uddhammam ubbinayam satthusasanam dipenti. Atha sattha yo pana
bhikkhu evam vadeyya tathaham bhagavata dhammam desitam ajanami
.pe. Samanuddesopi ce evam vadeyyatiadina nayena sikkhapadam
pannapetiti. Evam bhagava asavatthaniyanam dhammanam
anuppattikalanca uppattikalanca dassetva tasmim samaye sabbasopi tesam
abhavam dassento nirabbudo hi sariputtatiadimaha. Tattha
nirabbudoti abbudavirahito. Abbudati vuccanti cora. Niccoroti
attho. Coroti ca imasmim atthe dussila adhippeta. Te
hi assamana hutva samanapatinnataya paresam paccaye corenti
tasma nirabbudo niccoro niddussiloti vuttam hoti. Niradinavoti
nirupaddavo nirupasaggo. Dussiladinavavirahitoyevati vuttam hoti.
Apagatakalakoti kalaka vuccanti dussilayeva. Te hi suvannavannapi
samana kalakadhammasamayoga kalakatveva veditabba.
Tesam abhava apagatakalako. Apahatakalakotipi patho. Suddhoti
apagatakalakattayeva suddho. Pariyodatoti pabhassaro. Sare
patitthitoti saroti vuccanti silasamadhipannavimuttivimuttinanadassanaguna.
Tasmim sare patitthitatta sare patitthito. Evam
sare patitthitabhavam vatva puna so cassa sare patitthitabhavo evam
veditabboti dassento imesam hi sariputtatiadimaha. Tatrayam
sankhepavannana yanimani veranjayam vassavasam upagatani panca
bhikkhusatani imesam yo gunavasena pacchimako sabbaparittaguno
Bhikkhu so sotapannoti. Sotapannoti sotam apanno.
Sototi ca maggassetam adhivacanam. Sotapannoti tena samannagatassa
puggalassa. Yathaha. Soto sototi hidam sariputta vuccati
katamo nukho sariputta sototi. Ayameva hi bhante ariyo
atthangiko maggo seyyathidam sammaditthi .pe. Sammasamadhiti.
Sotapanno sotapannoti hidam sariputta vuccati katamo nukho
sariputta sotapannoti. Yo hi bhante imina ariyena atthangikena
maggena samannagato ayam vuccati sotapanno soyamayasma
evannamo evamgottoti. Idha pana maggena phalassa namam dinnam
tasma phalattho sotapannoti veditabbo. Avinipatadhammoti
vinipatetiti vinipato. Nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo.
Na attanam apayesu vinipatanasabhavoti vuttam hoti. Kasma.
Ye dhamma apayagamaniya tesam parikkhaya. Vinipatanam va vinipato.
Nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo. Apayesu
vinipatanasabhavo assa natthiti vuttam hoti. Sammattaniyamena maggena
niyatatta niyato. Sambodhi param ayanam para gati assati
sambodhiparayano. Uparimaggattayam avassam sampapakoti attho.
Kasma. Patiladdhapathamamaggattati.
     {22} Evam dhammasenapatim sannapetva veranjayam tam vassavasam
vitinametva vutthavasso mahapavaranaya pavaretva athakho bhagava
ayasmantam anandam amantesi. Amantesiti alapi abhasi
Sambodhesi. Kinti. Acinnam kho panetantievamadim.
Acinnanti caritam vattamanudhammata.
     Tam kho panetam acinnam duvidham hoti buddhacinnam
savakacinnanti. Katamam buddhacinnam. Idantava ekam yehi nimantita
vassam vasanti na te anapaloketva anapucchitva janapadacarikam
pakkamanti. Savaka pana apaloketva va anapaloketva va
yathasukham pakkamanti. Aparampi buddhacinnam vutthavassa pavaretva
janasangahatthaya janapadacarikam pakkamantiyeva. Janapadacarikam caranta
ca mahamandalam majjhimamandalam antimamandalanti imesam tinnam
mandalanam annatarasmim mandale caranti. Tattha mahamandalam
navayojanasatikam. Majjhimamandalam chayojanasatikam. Antimamandalam
tiyojanasatikam. Yada mahamandale carikam caritukama honti
mahapavaranaya pavaretva patipadadivase mahabhikkhusanghaparivara
nikkhamitva gamanigamadisu mahajanam amisapatiggahena anuggahanta
dhammadanena cassa vivattupanissitam kusalam vaddhenta navahi masehi
janapadacarikam pariyosapenti. Sace pana antovasse bhikkhunam
samathavipassana taruna honti mahapavaranaya appavaretva
pavaranasangaham datva kattikapunnamaya pavaretva migasirassa
pathamadivase mahabhikkhusanghaparivara nikkhamitva vuttanayeneva
majjhimamandale atthahi masehi carikam pariyosapenti. Sace pana
nesam vutthavassanam aparipakkindriya veneyyasatta honti. Tesam
Indriyaparipakam agamenta migasiramasampi tattheva vasitva
pussamasassa pathamadivase mahabhikkhusanghaparivara nikkhamitva vuttanayeneva
antimamandale sattahi masehi carikam pariyosapenti. Tesu ca
mandalesu yattha katthaci carantapi te te satte kilesehi viyojenta
sotapattiphaladihi samyojenta veneyyavaseneva nanavannani pupphani
ocinanta viya vicaranti. Aparampi buddhanam acinnam devasikam
paccusasamaye santam sukham nibbanam arammanam katva phalasamapattisamapajjanam
phalasamapattiya vutthahitva mahakarunasamapattiya samapajjanam
tato dasasahassacakkavale bodhaneyyasattasamolokanam. Aparampi
buddhanam acinnam agantukehi saddhim pathamataram patisantharakaranam
atthuppattivasena dhammadesana otinne dose
sikkhapadappannapananti. Idam buddhacinnam. Katamam savakacinnam.
Buddhassa bhagavato kale dvikkhattum sannipato pure vassupanayikaya
ca kammatthanagahanattham vutthavassananca adhigatagunarocanattham
uparikammatthanagahanatthanca. Idam savakacinnam. Idha pana buddhacinnam
dassento aha acinnam kho panetam ananda tathagatananti.
Ayamati agacchayama. Apalokessamati carikancaranatthaya
apucchissama. Evanti sampaticchanatthe nipato. Bhanteti
garavadhivacanametam. Satthuno pativacanadanantipi vattati. Bhagavato
paccassositi bhagavato vacanam patiassosi abhimukho hutva suni
sampaticchi. Evanti imina vacanena patiggahesiti vuttam hoti.
Athakho bhagava nivasetvati idha pubbanhasamayanti va
sayanhasamayanti va na vuttam. Evam santepi bhagava katabhattakicco
majjhantikam vitinametva ayasmantam anandam pacchasamanam katava
nagaradvarato patthaya nagaravithiyo suvannarasapinjarahi buddharamsihi
samujjotayamano yena veranjassa brahmanassa nivesanam
tenupasankami. Gharadvare thitamattameva cassa bhagavantam disva parijano
arocesi. Brahmano satim patilabhitva samvegajato sahasa vutthaya
maharaham asanam pannapetva bhagavantam paccuggamma ito bhagava
upasankamatuti aha. Bhagava upasankamitva pannatte asane
nisidi. Athakho veranjo brahmano bhagavantam upanisiditukamo
attana thitappadesato yena bhagava tenupasankami. Ito param
uttanatthameva. Yam pana brahmano aha apica yo deyyadhammo
so na dinnoti tatrayamadhippayo maya nimantitanam vassam
vutthanam tumhakam temasam divase divase pato yagukhajjakam majjhantike
khadaniyam bhojaniyam sayanhakale anekavidhapanavikatigandhapupphadihi
pujasakkaroti evamadiko yo deyyadhammo databbo assa so na
dinnoti. Tanca kho no asantanti ettha pana lingavipallaso
veditabbo. So ca kho deyyadhammo amhakam no asantoti ayam
hettha attho. Athava yamyam mayam tumhakam dadeyyama tanca
kho no asantanti evamettha attho veditabbo. Nopi
adatukamyatati adatukamatapi no natthi yatha pahutavittupakarananam
Maccharinam. Tam kutettha labbha bahukicca gharavasati. Ttarayam
yojana. Yasma bahukicca gharavasa tasma ettha santepi
deyyadhamme datukamyataya ca tam kuto labbha kuto tam sakka
laddhum yam mayam tumhakam deyyadhammam dadeyyamati gharavasam garahanto
aha. So kira marena avattitabhavam na janati
gharavasapalibodhena me satisammoso jatoti manni. Tasma evamaha.
Apica tam kutettha labbhati imasmim temasabbhantare yamaham tumhakam
dadeyyam tam kuto labbha bahukicca hi gharavasati evamettha
yojana veditabba. Atha brahmano yannunaham yam me tihi
masehi databbam siya tam sabbam ekadivaseneva dadeyyanti cintetva
adhivasetu me bhavam gotamotiadimaha. Tattha svatanayati
yam me tumhesu sakkare kate sve bhavissati punnanceva pitipamujjanca
tadatthaya. Atha tathagato sace aham nadhivaseyyam ayam temasam
kinci aladdha kupito manne tena me yaciyamano ekabhattampi
na patigganhati natthi imasmim adhivasanakkhanti asabbannu
ayanti evam brahmano ca veranjavasino ca garahitva bahum
apunnam pasaveyyum tam tesam ma ahositi tesam anukampaya
adhivasesi bhagava 1- tunhibhavena. Adhivasetva ca athakho bhagava
veranjam brahmanam alam gharavasapalibodhacintayati sannapetva
tam khananurupaya dhammiya kathaya ditthadhammikasamparayikam attham
@Footnote: 1. tathagatoti padam bhagavati padassa visesananti yojana.
Sandassetva kusale dhamme samadapetva ganhapetva tattha ca
nam samuttejetva saussaham katva taya saussahataya annehi ca
vijjamanagunehi sampahamsetva dhammaratanavassam vassitva utthayasana
pakkami. Pakkante ca pana bhagavati veranjo brahmano
puttadaram amantesi mayam bhane bhagavantam temasam nimantetva
ekadivasam ekabhattampi nadamha handa dani tatha danam patiyadetha
yatha temasikopi deyyadhammo sve ekadivaseneva datum sakka
hotiti. Tato panitadanam patiyadapetva yam divasam bhagava
nimantito tassa 1- rattiya accayena asanatthanam alankarapetva
maharahani asanani pannapetva gandhadhupavasakusumavicitram mahapujam
sajjitva bhagavato kalam arocapesi. Tena vuttam athakho
veranjo brahmano tassa rattiya accayena .pe. Nitthitam
bhattanti. {23} Bhagava bhikkhusanghaparivuto tattha agamasi. Tena vuttam
athakho bhagava .pe. Nisidi saddhim bhikkhusanghanti. Athakho
veranjo brahmano buddhappamukham bhikkhusanghanti buddhappamukhanti
buddhaparinayakam. Buddham sanghattheram katva nisinnanti vuttam hoti.
Panitenati uttamena. Sahatthati sahatthena. Santappetvati
sutthu tappetva paripunnam suhitam yavadattham katva. Sampavaretvati
sutthu pavaretva alam alanti hatthasannaya ca mukhasannaya ca
vacibhedena ca patikkhipapetva. Bhuttavinti bhuttavantam.
@Footnote: 1. tassa iti bhaveyya.
Onitapattapaninti pattato onitapanim apanitahatthanti vuttam
hoti. Ticivarena acchadesiti ticivaram bhagavato adasi. Idam
pana voharavacanamattam hoti ticivarena acchadesiti. Tasmim ca
ticivare ekameko satako sahassam agghati. Iti brahmano
bhagavato tisahassagghanakam ticivaramadasi uttamam kasiyavatthasadisam.
Ekamekanca bhikkhum ekamekena dussayugenati ekamekena dussayugalena.
Tatra ekasatako panca satani agghati. Evam pancannam bhikkhusatanam
pancasatasahassagghanakani dussani adasi. Brahmano ettakampi
datva atuttho puna sattatthasahassagghanake aneke rattakambale ca
pattunnapatapate 1- ca phaletva phaletva ayogaamsavaddhakakayabandhana-
parissavanadinam atthaya adasi. Satapakasahassapakananaca bhesajjatelanam
tumbani puretva ekamekassa bhikkhuno abbhanjanatthaya sahassagghanakam
telamadasi. Kim bahuna catuppaccayesu. Na koci parikkharo
samanaparibhogo adinno nama ahosi. Paliyam pana civaramattameva
vuttam. Evam mahayagam yajitva saputtadaram vanditva nisinnam
athakho bhagava veranjam brahmanam temasam maravattanena
dhammassavanamatarasaparibhogaparihinam ekadivaseneva dhammamatavassam vassitva
paripunnasankappam kurumano dhammiya kathaya sandassetva .pe.
Utthayasana pakkami. Brahmanopi saputtadaro bhagavantanca
bhikkhusanghanca vanditva punapi bhante amhakam anuggaham kareyyathati
@Footnote: 1. pattunnapattapate.
Evamadini vadanto anuvajitva assuni pavattayamano nivatti.
Athakho bhagava veranjayam yathabhirantam viharitvati yathaajjhasayam
yatharucitam vasam vasitva veranjaya nikkhamitva mahamandalacarika-
caranakale gantabbam buddhavithim pahaya dubbhikkhadosena kilantam
bhikkhusangham ujuna maggena gahetva gantukamo soreyyadini anupagamma
payagapatitthanam gantva tattha gangam nadim uttaritva yena baranasi
tadavasari. Tena avasariti tadavasari. Tatrapi yathaajjhasayam viharitva
vesalim agamasi. Tena vuttam anupagamma soreyyam .pe.
Vesaliyam viharati mahavane kutagarasalayanti.
     Samantapasadikaya vinayasamvannanaya veranjakandavannana
nitthita.
        Tatridam samantapasadikaya samantapasadikattasmim
        acariyaparamparato nidanavatthuppabhedadipanato
        parasamayavivajjanato sakasamayavisuddhito ceva
        byanjanaparisodhanato padatthato paliyojanakkamato
        sikkhapadavinicchayato vibhanganayabhedadassanato
        sampassatam na dissati kinci apasadikam yato ettha
        vinnunamayam tasma samantapasadikatveva
        samvannana pavatta vinayassa veneyyadamanakusalena
        vuttassa lokanathena lokamanukampamanenati.
                    ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 1 page 23-233. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=1&A=475&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=475&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 1 http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]