ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN Aṅ.A. (manoratha.1)

                            sujātāvatthu
     [258] Upāsikāpāliyā paṭhame paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnanti sabbapaṭhamaṃ saraṇesu
patiṭṭhitānaṃ upāsikānaṃ sujātā nāma seniyadhītā 1- aggāti dasseti. Sāpi
padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatti. Sā aparabhāge satthu dhammakathaṃ
suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā
adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā
amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva uruvelāyaṃ senānigame seniyakuṭumbikassa
gehe nibbattitvā vayappattā ekasmiṃ nigrodharukkhe paṭṭhanaṃ akāsi "sace samajātikaṃ
kulagharaṃ gantvā paṭhamagabbhe puttaṃ labhissāmi, anusaṃvaccharaṃ balikammaṃ karissāmī"ti.
Tassā sā paṭṭhanā samijjhi.
     Sā mahāsattassa dukkarakārikaṃ karontassa chaṭṭhe vasse paripuṇṇe
visākhapuṇṇamīdivase 2- "pātova balikammaṃ karissāmī"ti rattiyā paccūsasamayaṃ
paccuṭṭhāya dhenuyo duhāpesi. Vacchakā dhenūnaṃ thanamūlaṃ na agamaṃsu, thanamūle navabhājanamhi
3- upanītamatte attanova dhammatāya khīradhārā pasaviṃsu. 4- Taṃ acchariyaṃ disvā sujātā
sahattheneva khīraṃ gaṇhitvā navabhājane pakkhipitvā sahattheneva aggiṃ katvā
pacitumārabhi. 5- Tasmiṃ pāyāse paccamāne mahantamahantā pubbuḷakā 6- uṭṭhahitvā
dakkhiṇāvaṭṭā hutvā sañcaranti, ekaphussitaṃpi bahi na gacchati. Mahābrahmā chattaṃ
dhāreti, cattāro lokapālā khaggahatthā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu, sakko alātāni samānento
aggiṃ jālesi. Devatā catūsu dīpesu ojaṃ saṃharitvā tattha pakkhipiṃsu. Sujātā
ekadivaseyeva imāni acchariyāni disvā puṇṇadāsiṃ āmantesi "amma puṇṇe ajja
amhākaṃ devatā
@Footnote: 1 Sī. sujātā senānīdhītā 2 Sī.,i.,cha.Ma. visākhapuṇṇamadivase  3 Sī. thanamūlena ca
@bhojanamhi  4 cha.Ma.,i. patiṃsu  5 Ma. pacitukāmā  6 Sī.,i. bubbuḷā, Ma.pupphuḷā,
@cha. pubbuḷā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Ativiya pasannā, mayā ettakaṃ kālaṃ evarūpaṃ acchariyaṃ nāma na diṭṭhapubbaṃ, vegena gantvā devaṭṭhānaṃ paṭijaggāhī"ti. Sā "sādhu ayye"ti tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā turitaturitā rukkhamūlaṃ agamāsi. Bodhisattopi kho bhikkhācārakālaṃ āgamayamāno pātova gantvā rukkhamūle nisīdi. Rukkhamūlaṃ sodhanatthāya gatā puṇṇā āgantvā sujātāya ārocesi "devatā rukkhamūle nisinnā"ti. Sujātā "sace je saccaṃ bhaṇasi, adāsiṃ karomī"ti vatvā sabbapasādhanaṃ pasādhetvā satasahassagghanake suvaṇṇathāle pāyāsaṃ vaḍḍhetvā aparāya suvaṇṇapātiyā pidahitvā setavatthena paliveṭhetvā samantā gandhadāmamālādāmāni osāretvā ukkhipitvā gantvā mahāpurisaṃ disvā balavapītiṃ uppādetvā diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇatoṇatā gantvā sīsato thālaṃ otāretvā vivaritvā saheva pātiyā pāyāsaṃ mahāpurisassa hatthe ṭhapetvā vanditvā "yathā mayhaṃ manoratho nipphanno, evaṃ tumhākaṃpi nipphajjatū"ti vatvā pakkāmi. Bodhisatto nerañjarāya nadiyā tīraṃ gantvā suvaṇṇathālaṃ tīre ṭhapetvā nhātvā paccuttaritvā ekūnapaṇṇāsa piṇḍe karonto pāyāsaṃ paribhuñjitvā suvaṇṇapātiṃ nadiyā pavāhetvā anukkamena bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññutaṃ patvā sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe 1- atikkamitvā isipatane migadāye pavattitapavaradhammacakko sujātāya puttassa yasadārakassa upanissayaṃ disvā gantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Yasopi kulaputto rattibhāgasamanantare vivaṭaṃ itthāgāraṃ disvā sañjātasaṃvego "upaddūtaṃ vata bho, upasaṭṭhaṃ vata bho"ti vatvā nivesanato nikkhamitvā bahinagare satthu santikaṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā tīṇi maggaphalāni paṭivijjhi. Athassa pitā padānupadikaṃ gantvā 2- bhagavantaṃ upasaṅkamitvā yasassa pavuttiṃ pucchi. Satthā yasaṃ kulaputtaṃ paṭicchādetvā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne so seṭṭhī gahapati sotāpattiphale patiṭṭhāsi, yaso arahattaphalaṃ pāpuṇi. Taṃ bhagavā "ehi bhikkhū"ti @Footnote: 1 Sī. bodhipallaṅke 2 Sī. āgantvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

Āha, tāvadevassa gihiliṅgaṃ antaradhāyi, iddhimayapattacīvaradharo ahosi. Pitāpissa satthāraṃ nimantesi. Satthā yasaṃ kulaputtaṃ pacchāsamaṇaṃ katvā tassa gharaṃ gantvā katabhattakicco dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne yasassa mātā sujātā, purāṇadutiyikā ca sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Taṃdivasaṃ ayaṃ sujātā tevācikasaraṇe patiṭṭhāsi saddhiṃ suṇisāya. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ vatthu khandhake 1- āgatameva. Satthā aparabhāge paṭipāṭiyā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ upāsikaṃ paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Visākhāvatthu [259] Dutiye dāyikānanti dānābhiratānaṃ 2- upāsikānaṃ visākhā migāramātā aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ dāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapabuddhakāle kiṃkissa kāsikarañño gehe sattannaṃ bhaginīnaṃ sabbakaniṭṭhā hutvā nibbatti. Tadā hi 3- :- samaṇī samaṇaguttā ca bhikkhunī bhikkhudāsikā dhammā ceva sudhammā ca saṃghadāsī ca sattamāti. 4- Imā satta bhaginiyo ahesuṃ. Tā etarahi:- khemā uppalavaṇṇā ca paṭācārā ca gotamī dhammadinnā mahāmāyā visākhā cāpi sattamīti evaṃnāmā hutvā nibbattā. Tatrāyaṃ saṃghadāsī ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde aṅgaraṭṭhe bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañjayassa @Footnote: 1 vi.mahā. 4/25/20 pabbajjākathā 2 Ma.,ka. dānābhiratīnaṃ @3 cha.Ma.,i. 4 Sī. sattimāti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Seṭṭhino aggamahesiyā sumanadeviyā nāma kucchismiṃ nibbatti, visākhātissā nāmaṃ akaṃsu. Tassā sattavassikakāle dasabalo selabrāhmaṇassa ca aññesañca bodhaneyyabandhavānaṃ upanissayasampattiṃ disvā mahābhikkhusaṃghaparivāro cārikaṃ caramāno tasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ pāpuṇi. Tasmiṃ ca samaye meṇḍako gahapati tasmiṃ nagare pañcannaṃ mahāpuññānaṃ jeṭṭhako hutvā seṭṭhiṭṭhānaṃ kāresi. Pañca mahāpuññā nāma meṇḍako seṭṭhī, candapadumā nāma tasseva aggamahesī, tassa ca putto dhanañjayo nāma tassa bhariyā sumanadevī nāma, meṇḍakaseṭṭhissa dāso puṇṇo nāmāti. Na kevalañca meṇḍakaseṭṭhīyeva, bimbisāramahārājassa pana āṇāpavattiṭṭhāne pañca amitabhogā nāma ahesuṃ jotiko jaṭilo meṇḍako puṇṇo kākabaliyoti. 1- Tesu ayaṃ meṇḍakaseṭṭhī dasabalassa attano nagaraṃ sampattabhāvaṃ sutvā puttassa dhanañjayaseṭṭhino dhītaraṃ visākhaṃ dārikaṃ pakkositvā evamāha "amma tuyhaṃpi maṅgalaṃ amhākaṃpi maṅgalaṃ, tava parivārikehi pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ pañca sakaṭasatāni āruyha pañcahi dāsisatehi parivutā dasabalassa paccuggamanaṃ karohī"ti. Sā pitāmahassa vacanaṃ sutvā tathā akāsi. Kāraṇākāraṇesu pana kusalattā yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikāva satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Athassā cariyavasena satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Meṇḍakaseṭṭhīpi kho satthu santikaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi, 2- atha satthā tassapi cariyavasena dhammaṃ desesi. So desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ svātanāya nimantetvā punadivase attano nivesane paṇītena khādanīyena bhojanīyena buddhappamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ parivisitvā etenupāyena aḍḍhamāsaṃ mahādānaṃ adāsi. Satthā bhaddiyanagare yathābhirantaṃ viharitvā pakkāmi. @Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. kākavaliyo 2 cha.Ma. aṭṭhāsi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page357.

Ito paraṃ aññaṃ kathāmaggaṃ vissajjetvā visākhāya uppattikathāva kathetabbā. Sāvatthiyañhi kosalarājā bimbisārassa santikaṃ pesesi "mama āṇāpavattiṭṭhāne amitabhogavindanakulaṃ nāma natthi, 1- tumhākaṃ amitabhogavindanakulaṃ nāma atthi, 1- amhākaṃ amitabhogavindanakulaṃ pesetū"ti. Rājā amaccehi saddhiṃ mantesi. Amaccā "mahākulaṃ pesetuṃ na sakkā, ekaṃ pana seṭṭhiputtaṃ pesemā"ti meṇḍakaseṭṭhino puttaṃ dhanañjayaseṭṭhiṃ āyācayiṃsu. Rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā taṃ pesesi. Atha naṃ kosalarājā sāvatthito sattayojanamatthake sāketanagare seṭṭhiṭṭhānaṃ datvā vāsesi. Sāvatthiyañca migāraseṭṭhino putto puṇṇavaḍḍhanakumāro nāma vayappatto ahosi. Athassa pitā "putto me vayappatto, gharāvāsenassa ābandhanasamayo"ti ñatvā "amhākaṃ samānajātike kule dārikaṃ pariyesathā"ti kāraṇākāraṇakusale purise pesesi. Te sāvatthiyaṃ attano rucitaṃ adisvā sāketaṃ agamaṃsu. Taṃdivasañca visākhā attano samānavayehi pañcahi kumārikāsatehi parivāritā nakkhattakīḷanatthāya ekaṃ mahāvāpiṃ 2- agamāsi. Tepi purisā antonagaraṃ caritvā attano rucitaṃ dārikaṃ adisvā bahinagaradvāre aṭṭhaṃsu. Tasmiṃ samaye devo vassituṃ ārabhi. Atha tā visākhāya saddhiṃ nikkhantā dārikā temanabhayena vegena sālaṃ pavisiṃsu. Te purisā tāsaṃpi antare yathārucitaṃ dārikaṃ na passiṃsu. Tāsaṃ pana sabbapacchato visākhā devaṃ vassantaṃpi agaṇetvā aturitagamanena temayamānāva sālaṃ pāvisi. Te purisā taṃ disvā cintayiṃsu "rūpavatī tāva aññāpi etaparamā 3- bhaveyya, rūpaṃ panetaṃ ekaccāya kārikaṃ cakkaṃ 4- viya hoti, kathaṃ samuṭṭhāpetvā kathentā jānissāma madhuravacanā vā no vā"ti. Tato naṃ āhaṃsu "ativipariṇatavayaitthīvaṇṇā viyasi 5- ammā"ti. Kiṃ disvā kathetha tātāti. Aññā tayā saddhiṃ kīḷanakumāriyo temanabhayena vegena āgantvā sālaṃ paviṭṭhā, tvaṃ pana mahallikā viya padavāraṃ anatikkamma āgacchasi, @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. ime pāṭhā na dissanti 2 cha.Ma. mahāgāmaṃ 3 Sī. rūpavatī nāma aññāpi @etaparamāva 4 Sī.,i. karakapakkaṃ, cha.Ma. kāritapattaṃ 5 cha.Ma. ativiya pariṇatavayā itthī @viya yāsi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page358.

Sāṭakassa temanabhāvaṃ na gaṇesi. Sace taṃ hatthī vā asso vā anubandheyya, kiṃ evameva kareyyāsīti. Tātā sāṭakā nāma na dullabhā, sulabhā mayhaṃ kule sāṭakā. Vayappattā mātugāmā pana vikkiṇiyabhaṇḍasadisā, 1- hatthe vā pāde vā bhagge aṅgavikalaṃ mātugāmaṃ jigucchantā nuṭṭhahitvā gacchanti, 2- tasmā saṇikaṃ āgatamhīti. Te cintayiṃsu "imāya sadisā imasmiṃ jambūdīpe itthī nāma natthi, yādisā rūpenapi, kathāyapi tādisāva. Kāraṇākāraṇaṃ ñatvā kathetī"ti tassā upari mālāguḷaṃ khipiṃsu. Atha visākhā cintesi "ahaṃ pubbe apariggahitā, idāni pana pariggahitamhī"ti vinītenākārena bhūmiyaṃ nisīdi. Atha naṃ tattheva sāṇiyā parikkhipiṃsu. Sā paṭicchannabhāvaṃ ñatvā dāsīgaṇaparivutā gehaṃ agamāsi. Tepi migāraseṭṭhino purisā tāya saddhiṃyeva dhanañjayaseṭṭhissa santikaṃ agamaṃsu. "kataragāmavāsino tātā tumhe"ti ca pucchitā "sāvatthinagare migāraseṭṭhino purisamhā"ti vatvā "mayaṃ amhākaṃ seṭṭhinā tumhākaṃ gehe vayappattā dārikā atthīti sutvā pesitā"ti. Sādhu tātā, tumhākaṃ seṭṭhī kiñcāpi bhogena amhehi asadiso, jātiyā pana sadiso. Sabbākārasampanno nāma dullabho gacchatha tumhe seṭṭhissa amhehi sampaṭicchitabhāvaṃ ārocethāti. Te tassa vacanaṃ sutvā sāvatthiṃ gantvā migāraseṭṭhissa tuṭṭhiñca vuḍḍhiñca pavedetvā "laddhā no sāmi sākete dhanañjayaseṭṭhissa gehe dārikā"ti āhaṃsu. Taṃ sutvā migāraseṭṭhī "mahākulagehe kira no dārikā laddhā"ti tuṭṭhamānaso hutvā tāvadeva dhanañjayaseṭṭhino sāsanaṃ pahiṇi "idāneva dārikaṃ ānayissāma, kattabbakiccaṃ karotū"ti. Sopissa paṭisāsanaṃ pesesi "nayidaṃ amhākaṃ bhāriyaṃ, seṭṭhī pana attano kattabbakiccaṃ karotū"ti. So kosalarañño santikaṃ gantvā ārocesi "deva ekā me maṅgalakiriyā atthi, dāsassa te puṇṇavaḍḍhanassa dhanañjayaseṭṭhino dhītaraṃ visākhaṃ nāma dārikaṃ ānessāmi, sāketanagaragamanaṃ me anujānāthā"ti. @Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. paṇiyabhaṇḍasadisā 2 Sī.,i. nuṭṭhubhitvā, cha.Ma. niṭṭhubhitvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page359.

Sādhu mahāseṭṭhi, kiṃ pana amhehipi āgantabbanti. Deva tumhādisānaṃ gamanaṃ kathaṃ 1- laddhuṃ sakkāti. Rājā 2- mahākulassa saṅgahaṃ kātukāmo "hotu seṭṭhi, āgamissāmī"ti sampaṭicchitvā migāraseṭṭhinā saddhiṃ sāketanagaraṃ agamāsi. Dhanañjayaseṭṭhī "migāraseṭṭhī kira kosalarājānaṃ gahetvā āgato"ti sutvā paccuggamanaṃ katvā rājānaṃ gahetvā attano nivesanaṃ agamāsi. Tāvadeva rañño ca rājabalassa ca migāraseṭṭhino ca vasanaṭṭhānaṃ ceva mālāgandhabhattādīni ca sabbāni 3- paṭiyādesi. "idaṃ imassa laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ imassā"ti sabbaṃ attanāva jānāti. Te te janā cintayiṃsu "seṭṭhī amhākameva sakkāraṃ karotī"ti. Athekadivasaṃ rājā dhanañjayaseṭṭhino sāsanaṃ pahiṇi "na sakkā seṭṭhinā 4- cirakālaṃ amhākaṃ bharaṇaposanaṃ kātuṃ, dārikāya gamanakālaṃ jānātū"ti. Sopi rañño sāsanaṃ pesesi "idāneva vassakālo āgato, na sakkā catumāsaṃ vicarituṃ, tumhākaṃ balakāyassa yaṃ yaṃ laddhuṃ vaṭṭati, sabbantaṃ mama bhāro. Kevalaṃ devo mayā pesitakāle gacchatū"ti. Tato paṭṭhāya sāketanagaraṃ niccaṃ nakkhattagāmo viya ahosi. Evaṃ tayo māsā atikkantā. Dhanañjayaseṭṭhino pana dhītuyā mahālatāpasādhanaṃ na tāva niṭṭhaṃ gacchati. Athassa kammantādhiṭṭhāyakā āgantvā ārocayiṃsu "tesaṃ asantaṃ nāma natthi, balakāyassa pana pacanadārūni nappahontī"ti. Gacchatha tātā, hatthisālā assasālā viyojetvā bhattaṃ pacathāti. Evaṃ pacantānaṃpi aḍḍhamāso atikkanto. Tato puna ārocayiṃsu "dārūni sāmi nappahontī"ti. Tātā imsamiṃ kāle dārūni laddhuṃ na sakkā, dussakoṭṭhāgāraṃ pana vivaritvā thūle thūle sāṭake 5- gahetvā vaṭṭiyo katvā telacāṭiyaṃ temetvā bhattaṃ pacathāti. Iminā niyāmena pacantānaṃ cattāro māsā pūrayiṃsu. @Footnote: 1 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati 2 Ma. mahārājā 3 mālāgandhavatthādīni ca @4 Ma. seṭṭhi 5 cha.Ma. thūlasāṭake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page360.

Tato dhanañjayaseṭṭhī dhītuyā mahālatāpasādhanassa niṭṭhitabhāvaṃ ñatvā "sve dārikaṃ pesissāmī"ti dhītaraṃ samīpe nisīdāpetvā "amma patikule vasantiyā nāma imañcimañca ācāraṃ sikkhituṃ vaṭṭatī"ti ovādaṃ adāsi. Ayaṃ migāraseṭṭhī antaragabbhe nisinno 1- dhanañjayaseṭṭhino ovādaṃ assosi. Sopi seṭṭhī dhītaraṃ evaṃ ovadi:- amma sasurakule vasantiyā nāma antoaggi bahi na nīharitabbo, bahi aggi anto na pavesetabbo, dadantasseva dātabbaṃ, adadantassa na dātabbaṃ, dadantassāpi adadantassāpi dātabbaṃ, sukhaṃ nisīditabbaṃ, sukhaṃ bhuñjitabbaṃ, sukhaṃ nipajjitabbaṃ, aggi paricaritabbo, antodevatā namassitabbāti. Imaṃ dasavidhaṃ ovādaṃ datvā punadivase sabbā seniyo sannipātetvā rājasenāya majjhe aṭṭha kuṭumbike pāṭibhoge gahetvā "sace me dhītu gataṭṭhāne doso uppajjati, tumhehi sodhetabbo"ti vatvā navakoṭiagghanakena mahālatāpasādhanena dhītaraṃ pasādhitvā nhānacuṇṇamūlaṃ catupaṇṇāsasakaṭadhanaṃ 2- datvā dhītāya saddhiṃ nibaddhaṃ paricāriniyo 3- pañcasatā rūpadāsiyo 4- pañca ājaññarathasatāni sabbaṃ sakkārañca 5- satasataṃ datvā kosalarājānañca migāraseṭṭhiñca vissajjetvā dhītu gamanavelāya vajaṃ adhiṭṭhāyake 6- purise pakkositvā "tātā mama dhītuyā gataṭṭhāne khīrapānatthaṃ dhenūhi, yānayojanatthaṃ usabhehi ca attho hoti, tasmā mama dhītu gamanamagge vajadvāraṃ vivaritvā puthulato aṭṭha usabhāni gogaṇena pūretvā tigāvutamattaṃ 7- asukā nāma kandarā atthi, goyūthe 8- taṃ ṭhānaṃ patte bherisaññāya vajadvāraṃ pidaheyyāthā"ti. Te "sādhū"ti seṭṭhissa vacanaṃ sampaṭicchitvā tathā akaṃsu. Vajadvāre vivaṭe uḷāruḷārāyeva gāviyo nikkhamiṃsu. Dvāre pidahite pana visākhāya puññabalena dammagāvo balavagāvo caṇḍagāvo ca bahi laṅghitvā maggaṃ paṭipajjiṃsu. Atha visākhā sāvatthinagaraṃ 9- pattakāle cintesi "paṭicchannayānasmiṃ nu kho nisīditvā pavisāmi, @Footnote: 1 Sī. anantare gabbhe nipanno, cha.Ma. anantaragabbhe nisinno @2 Ma. catupaṇṇāsakoṭidhanaṃ, cha. catupaṇṇāsasakaṭasataṃ dhanaṃ @3 Sī.,i. sahacāriniyo, cha.Ma. gamanacāriniyo @4 cha.,i. dāsiyo 5 cha.Ma. sabbūpakārañca @6 cha.Ma.,i. vajādhiṭṭhāyake 7 cha.Ma. tigāvutamatthake @8 Ma. attano yūthe, cha. aggagoyūthe 9 cha.Ma. sāvatthinagaradvāraṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page361.

Udāhu rathe ṭhatvā"ti. Athassā etadahosi "paṭicchannayānena me pavisantiyā mahālatāpasādhanassa viseso na paññāyissatī"ti. Sā sakalanagarassa attānaṃ dassentī rathe ṭhatvā nagaraṃ pāvisi. Sāvatthivāsino visākhāya sampattiṃ disvā "esā kira visākhā nāma evarūpā, 1- ayañca sampatti etissāva anucchavikā"ti āhaṃsu. Iti sā mahāsampattiyā migāraseṭṭhino gehaṃ pāvisi. Āgatadivase cassā 2- sakalanagaravāsino "amhākaṃ dhanañjayaseṭṭhī attano nagaraṃ sampattānaṃ mahāsakkāraṃ akāsī"ti yathāsatti yathābalaṃ paṇṇākāraṃ pahiṇiṃsu. Visākhā pahitapahitaṃ paṇṇākāraṃ tasmiṃyeva nagare aññamaññesu kulesu sabbatthakameva dāpesi. 3- Athassā rattibhāgasamanantare ekissā ājaññavaḷavāya gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Sā dāsīhi daṇḍakadīpikā gāhāpetvā tattha gantvā vaḷavaṃ uṇhodakena nhāpetvā telena makkhāpetvā attano vasanaṭṭhānameva agamāsi. Migāraseṭṭhīpi sattāhaṃ puttassa āvāhasakkāraṃ karonto dhuravihāre vasantaṃpi tathāgataṃ manasikatvā sattame divase sakalanivesanaṃ pūrento naggasamaṇake nisīdāpetvā "āgacchatu me dhītā, arahante vandatū"ti visākhāya sāsanaṃ pahiṇi. Sā "arahanto"ti vacanaṃ sutvā sotāpannā ariyasāvikā haṭṭhatuṭṭhā hutvā tesaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ gantvā te oloketvā "evarūpā nāma arahanto na honti, hirottappavivajjitānaṃ 4- nāma santikaṃ kasmā maṃ sasuro pakkosāpessatī"ti "dhī dhī"ti garahitvā attano vasanaṭṭhānameva gatā. Naggasamaṇā taṃ disvā sabbe ekappahāreneva seṭṭhiṃ garahiṃsu "kiṃ tvaṃ gahapati aññaṃ nālattha, 5- samaṇassa gotamassa sāvikaṃ mahākāḷakaṇṇiṃ kasmā imaṃ gehe pavesesi, vegena naṃ imasmā gehā nīharāhī"ti. Tato seṭṭhī "na sakkā mayā imesaṃ vacanena imaṃ gehā nīharituṃ, mahākulassa dhītā ayan"ti cintetvā "ācariyā daharā nāma jānitvā vā ajānitvā vā kareyyuṃ, tumhe @Footnote: 1 Sī.,i. etaṃ rūpaṃ 2 Sī. gatadivaseyevassā 3 Sī. pesesi, Ma. sabbatthakaṃ pesesi @4 Ma. hirottappavissajjitānaṃ 5 Sī.,i. nālabhittha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page362.

Tuṇhī hothā"ti nagge uyyojetvā mahāpallaṅke nisīditvā suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā visākhāya parivisiyamāno suvaṇṇapātiyaṃ appodakaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñji. Tasmiṃ samaye eko piṇḍacāriko thero piṇḍāya caranto seṭṭhissa gharadvāraṃ pāpuṇi. Visākhā taṃ disvā "sasurassa ācikkhituṃ na ayuttan"ti yathā so theraṃ passati, evaṃ apagantvā aṭṭhāsi. So pana disvāpi apassanto viya hutvā adhomukho pāyāsameva bhuñjati. Visākhā "theraṃ disvāpi me sasuro saññaṃ na karotī"ti ñatvā theraṃ upasaṅkamitvā "aticchatha bhante, mayhaṃ sasuro purāṇaṃ khādatī"ti āha. So nigaṇṭhehi tāva kathitakāle adhivāsesi, "purāṇaṃ khādatī"ti vuttakkhaṇeyeva pana hatthaṃ apanetvā "imaṃ pāyāsaṃ ito haratha, etañca imasmā gehā nīharatha. Ayaṃ hi maṃ evarūpe maṅgalagehe asucikhādakaṃ nāma karotī"ti āha. Tasmiṃ kho pana nivesane sabbepi dāsakammakarādayo visākhāya santakāva, na koci naṃ hatthe vā pāde vā gaṇhissati, mukhena kathetuṃ samatthopi nāma natthi. Tato visākhā sasurassa kathaṃ sutvā āha "tāta na ettakeneva kāraṇena mayaṃ nikkhamāma, nāhaṃ tumhehi udakatitthato kumbhadāsikā viya ānītā. Dharamānakamātāpitūnaṃ dhītaro nāma na ettakena nikkhamanti, eteneva ca me kāraṇena pitā me idhāgamanadivase aṭṭha kuṭumbike pakkosāpetvā `sace mama dhītaraṃ upādāya doso uppajjati, sodheyyāthā'ti vatvā tesaṃ hatthe maṃ ṭhapesi. Te pakkosāpetvā mayhaṃ dosādosaṃ sodhāpethā"ti āha. Tato seṭṭhī "kalyāṇaṃ esā kathetī"ti aṭṭha kuṭumbike pakkosāpetvā "ayaṃ dārikā sattame divase paripuṇṇeyeva 1- maṅgalagehe nisinnaṃ maṃ `asucikhādako'ti vadatī"ti āha. Evaṃ kira ammāti. "tātā mayhaṃ sasuro asuciṃ khāditukāmo bhavissati, ahaṃ pana evaṃ katvā na kathemi. Ekasmiṃ pana piṇḍapātikatthere gharadvāre ṭhite @Footnote: 1 cha.Ma. aparipuṇṇeyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page363.

Ayaṃ appodakaṃ madhupāyāsaṃ bhuñjanto na taṃ manasikaroti, ahaṃ iminā kāraṇena `aticchatha bhante mayhaṃ sasuro imasmiṃ attabhāve puññaṃ na karoti, purāṇapuññaṃ khādatī'ti ettakaṃ kathemī"ti 1- āha. Ayye idha doso natthi, amhākaṃ dhītā kāraṇaṃ katheti, tvaṃ kasmā kujjhasīti. Ayyā esa tāva doso mā hotu, ayaṃ pana dārikā āgatadivaseyeva mama putte saññaṃ akatvā attano icchitaṭṭhānaṃ agamāsīti. Evaṃ kira ammāti. Tātā nāhaṃ rucitaṭṭhānaṃ 2- gacchāmi, imasmiṃ pana gehe ājānīyavaḷavāya vijātāya saññaṃpi akatvā nisīdanaṃ nāma ayuttanti daṇḍadīpikā gāhāpetvā dāsīhi parivutā tattha gantvā vaḷavāya jātaparihāraṃ kārāpesinti. Ayya amhākaṃ dhītā tāva 3- gehe dāsīhipi akattabbakammaṃ akāsi, tvaṃ ettha kiṃ dosaṃ passasīti. Ayyā esa tāva guṇo hotu, imissā pana pitā idhāgamanadivase ovādaṃ dento "antoaggi bahi na nīharitabbo"ti āha, kiṃ pana sakkā amhehi ubhato paṭivissakagehānaṃ aggiṃ adatvā vasitunti. Evaṃ kira ammāti. Tātā mayhaṃ pitā etaṃ aggiṃ upādāya na kathesi, yā pana antonivesane sassuādīnaṃ mātugāmānaṃ 4- rahassakathā uppajjati, sā dāsadāsīnaṃ na kathetabbā. Evarūpā hi kathā vaḍḍhamānā kalahāya saṃvattati, idaṃ sandhāya mayhaṃ pitā kathesi tātāti. Ayyā etaṃ tāva evaṃ hotu, imissā pitā "bāhirato aggi anto na pavesetabbo"ti āha, kiṃ sakkā amhehi antoaggimhi nibbute bāhirato aggiṃ anāharitunti. Evaṃ kira ammāti. Tātā mayhaṃ pitā etaṃ aggiṃ sandhāya na kathesi, yaṃ pana dosaṃ dāsakammakārehi kathitaṃ hoti, taṃ antomānusakānaṃ na kathetabbaṃ .pe. Yaṃpi tena "ye dadanti, tesaṃyeva dātabban"ti vuttaṃ, taṃ "yācitakaṃ upakaraṇaṃ gahetvā ye paṭidenti, tesaṃyeva dātabban"ti sandhāya vuttaṃ. @Footnote: 1 Sī.,i.,cha. kathayinti 2 cha.Ma. icchitaṭṭhānaṃ, i. ruccanaṭṭhānaṃ @3 cha.Ma. tava 4 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page364.

"ye na dadantī"ti idaṃpi yācitakaṃ upakaraṇaṃ gahetvā ye na paṭidenti, tesaṃ na dātabbanti sandhāya vuttaṃ. "dadantassāpi adadantassāpi dātabban"ti idaṃ pana duggatakesu ñātimittesu sampattesu paṭidātuṃ sakkontu vā mā vā, dātumeva vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ. "sukhaṃ nisīditabban"ti idaṃpi sassusasure disvā uṭṭhātabbaṭṭhāne nisīdituṃ na vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ. "sukhaṃ bhuñjitabban"ti idaṃ pana sassusasurasāmikehi puretaraṃ abhuñjitvā te parivisitvā sabbehi laddhāladdhaṃ ñatvā pacchā sayaṃ bhuñjituṃ vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ. "sukhaṃ nipajjitabban"ti idaṃ sassusasurasāmikehi puretaraṃ sayanaṃ āruyha na nipajjitabbaṃ, tesaṃ kātabbayuttakaṃ vattapaṭivattaṃ katvā pacchā sayaṃ nipajjituṃ yuttanti idaṃ sandhāya vuttaṃ. "aggi paricaritabbo"ti idaṃ pana sassusasuraṃpi sāmikaṃpi aggikkhandhaṃ viya uragarājānaṃ viya ca katvā passituṃ vaṭṭatīti idaṃ sandhāya vuttanti. Ete tāva ettakā guṇā hontu, imissā pana pitā 1- antodevataṃ namassāpeti, 1- imassa ko atthoti. Evaṃ kira ammāti. Āma tātā, evaṃ pitarā 2- idaṃ sandhāya vuttaṃ 3- "amhākaṃ paveṇigharāvāsavasanakālato 3- paṭṭhāya attano gharadvārasampattaṃ pabbajitaṃ disvā yaṃ ghare khādanīyaṃ bhojanīyaṃ atthi, tato pabbajitānaṃ @Footnote: 1-1 Ma. antodevatā namassitabbāti, cha. antodevatā namassāpeti @2 cha.Ma. etampi hi me pitarā 3-3 cha.Ma. āveṇikagharāvāsaṃ vasanakālato, i. amma @āveṇigharāvāsaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page365.

Datvāva khādituṃ vaṭṭatī"ti. Atha naṃ te āhaṃsu "tuyhaṃ pana mahāseṭṭhi pabbajite disvā adātabbameva 1- ruccati maññeti. So aññaṃ paṭivacanaṃ apassanto adhomukho nisīdi. Atha naṃ kuṭumbikā "kiṃ seṭṭhi aññopi amhākaṃ dhītu doso atthī"ti pucchiṃsu. Natthi ayyāti. Kasmā pana naṃ niddosaṃ akāraṇā gehato nīharāpesīti. Tasmiṃ khaṇe visākhā āha "paṭhamaṃ mayhaṃ sasurassa vacanena gamanaṃ na yuttaṃ, mayhaṃ pana āgamanadivase mama dosaṃ sodhanatthāya mama pitā tumhākaṃ hatthe ṭhapetvā adāsi, idāni mayhaṃ gantuṃ sukhan"ti dāsidāse "yānādīni sajjāni karothā"ti āṇāpesi. Atha naṃ seṭṭhī te kuṭumbike gahetvā "amma mayā ajānitvā kathitaṃ, khamāhi mayhan"ti āha. Tātā tumhākaṃ khamitabbaṃ tāva khamāmi, ahaṃ pana buddhasāsane aveccappasannassa kulassa dhītā, na mayaṃ vinā bhikkhusaṃghena vattāma. Sace mama ruciyā bhikkhusaṃghaṃ paṭijaggituṃ labhāmi, vasissāmīti. Amma tvaṃ yathāruciyā tava samaṇe paṭijaggāhīti. Tato visākhā dasabalaṃ nimantāpetvā punadivase nivesanaṃ pūrentī buddhappamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ nisīdāpesi. Naggaparisāpi satthu migāraseṭṭhino gehaṃ gatabhāvaṃ sutvā tattha gantvā gehaṃ parivāretvā nisīdiṃsu. Visākhā dakkhiṇodakaṃ datvā "sabbo sakkāro paṭiyādito, sasuro me āgantvā dasabalaṃ parivisatū"ti sāsanaṃ pesesi. So nigaṇṭhānaṃ vacanaṃ sutvā "mama dhītā sammāsambuddhaṃ parivisatū"ti āha. Visākhā nānaggarasehi dasabalaṃ parivisitvā niṭṭhite bhattakicce puna sāsanaṃ pahiṇi "sasuro me āgantvā dasabalassa dhammakathaṃ suṇātū"ti. Atha naṃ "idāni agamanaṃ nāma ativiya akāraṇan"ti dhammakathaṃ sotukāmatāya gacchantaṃ naggasamaṇā āhaṃsu "samaṇassa gotamassa dhammaṃ suṇanto bahisāṇiyaṃ nisīditvā suṇāhī"ti. Puretarameva gantvā @Footnote: 1 cha. adānameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page366.

Sāṇiyā parikkhipiṃsu. Migāraseṭṭhī gantvā bahisāṇiyaṃ nisīdi. Tathāgato "tvaṃ bahisāṇiyaṃ vā nisīda, parakuḍḍe 1- vā parasele vā paracakkavāḷe vā nisīda. Ahaṃ buddho nāma sakkomi taṃ mama saddaṃ sāvetun"ti suvaṇṇavaṇṇaṃ ambaphalaṃ rukkhakkhandhe 2- gahetvā cālento viya dhammakathaṃ kathesi, desanāpariyosāne seṭṭhī sotāpattiphale patiṭṭhāya sāṇiṃ ukkhipitvā satthu pāde pañcapatiṭṭhitena vanditvā satthu santikeyeva ca "tvaṃ amma ajjato paṭṭhāya 3- mama mātā"ti visākhaṃ attano mātuṭṭhāne ṭhapesi. Tato paṭṭhāya visākhā migāramātā nāma jātā. Sā ekadivasaṃ nagare nakkhattasamaye vattante "antonagare guṇo natthī"ti dāsīhi parivutā satthu dhammakathaṃ sotuṃ gacchantī "buddhānaṃ santikaṃ uttaravesena 4- gantuṃ ayuttan"ti mahālatāpasādhanaṃ omuñcitvā dāsiyā hatthe datvā satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, satthā dhammakathaṃ kathesi. Sā satthu dhammadesanāpariyosāne dasabalaṃ vanditvā nagarābhimukhā pāyāsi. Sāpi dāsī attanāpi gahitapasādhanassa ṭhapitaṭṭhānaṃ asallakkhetvā gacchantī pasādhanatthāya paṭinivatti. Atha naṃ visākhā "kahaṃ panetaṃ ṭhapitan"ti paṭipucchi. Gandhakuṭipariveṇe ayyeti. Hotu je gantvā āhara, gandhakuṭipariveṇe ṭhapitakālato paṭṭhāya āharāpanannāma 5- amhākaṃ ayuttaṃ. Tasmā taṃ vissajjetvā daṇḍakammaṃ karissāma. Tattha pana ṭhapite ayyānaṃ palibodho hotīti. Punadivase satthā bhikkhusaṃghaparivāro visākhāya nivesanadvāraṃ sampāpuṇi. Nivesane ca nibaddhaṃ paññattāni āsanāni. Visākhā satthu pattaṃ gaṇhitvā satthāraṃ gehaṃ pavesetvā paññattāsanesuyeva nisīdāpetvā katabhattakicce satthari taṃ pasādhanaṃ āharitvā satthu pādamūle nikkhipitvā "idaṃ bhante tumhākaṃ dammī"ti āha. Satthā "alaṅkāro nāma pabbajitānaṃ na vaṭṭatī"ti paṭikkhipi. Jānāmi bhanate, @Footnote: 1 cha.Ma. parakuṭṭe 2 Sī.,i.,cha.Ma. suvaṇṇavaṇṇaphalaṃ ambarukkhaṃ khandhe @3 cha.Ma. ajja ādiṃ katvā 4 Ma. uttamavesena, cha.,i. uddhatavesena 5 Ma. āharaṇaṃ nāma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page367.

Ahaṃ pana imaṃ agghāpetvā dhanaṃ gahetvā tumhākaṃ vasanagandhakuṭiṃ karissāmīti. Tadā satthā adhivāsesi. Sāpi taṃ agghāpetvā navakoṭidhanaṃ gahetvā gabbhasahassapaṭimaṇḍite pubbārāmavihāre tathāgatassa vasanagandhakuṭiṃ kāresi. Visākhāya pana nivesanaṃ pubbaṇhasamaye kāsāvapajjotaṃ isivātapaṭivātameva 1- hoti anāthapiṇḍikassa gehe viya. Tassāpi gehe sabbadānāni 2- paṭiyattāneva ahesuṃ. Sā pubbaṇhasamaye bhikkhusaṃghassa āmisasaṅgahaṃ katvā pacchābhatte bhesajjāni ceva aṭṭhavidhapānāni ca gaṇhāpetvā vihāraṃ gantvā bhikkhusaṃghassa datvā pacchā satthu dhammadesanaṃ sutvā āgacchati. Satthā aparabhāge upāsikāyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento visākhaṃ migāramātaraṃ dāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Khujjuttarā-sāmāvatīvatthu [260-261] Tatiyacatutthesu bahussutānaṃ yadidaṃ khujjuttarā, mettāvihārīnaṃ yadidaṃ sāmāvatīti bahussutānaṃ upāsikānaṃ khujjuttarā 3- aggā, mettāvihārīnaṃ upāsikānaṃ 3- sāmāvatī aggāti dasseti. Tā kira dvepi padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparabhāge "satthu dhammakathaṃ sossāmā"ti vihāraṃ agamaṃsu. Tattha khujjuttarā satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ 4- bahussutānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sāmāvatī 5- mettāvihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Tāsaṃ dvinnaṃpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā devamanussesu saṃsarantīnaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ. Atha amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva allakapparaṭṭhe ahivātakarogo nāma udapādi. Ekekasmiṃ gehe ekappahāreneva dasapi vīsatipi tiṃsapi 6- janā maranti, @Footnote: 1 Sī. isivātaparivātameva 2 cha.Ma. sabbabhattāni 3-3 cha.Ma.,i. ime pāṭhā na @dissanti 4 ka. upāsikānaṃ 5 cha.Ma. sāmāvatīpi ekaṃ upāsikaṃ 6 Sī. vajjiraṭṭhe, @Ma. mallaraṭṭhe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page368.

Tiroraṭṭhaṃ pana gatā jīvitaṃ labhanti. Taṃ ñatvā eko puriso attano puttadāraṃ ādāya "aññaṃ raṭṭhaṃ gamissāmī"ti tato nikkhami. Athassa ghare gahitapātheyyaṃ antarāmagge kantāre atiṇṇeyeva 1- parikkhayaṃ agamāsi. Tesaṃ sarīrabalaṃ parihāyi, sakiṃ mātā puttaṃ ukkhipati, sakiṃ pitā. Athassa pitā cintesi "amhākaṃ sarīrabalaṃ parihīnaṃ, puttaṃ ukkhipitvā gacchantā kantāraṃ nittharituṃ na sakkhissāmā"ti. So tassa mātaraṃ ajānāpetvāva udakakiccena ohīno viya puttaṃ magge nisīdāpetvā ekakova maggaṃ paṭipajji. Athassa bhariyā āgamanaṃ olokayamānā ṭhitā hatthe puttaṃ adisvā viravamānā gantvā "kahaṃ me sāmi putto"ti āha. Ko tava puttenattho, jīvamānā puttaṃ labhissāmāti. Sā "atisāhasiko vatāyaṃ puriso"ti vatvā "gaccha tvaṃ, nāhaṃ tādisena saddhiṃ gamissāmī"ti āha. So "anupadhāretvā me bhadde kataṃ, khametaṃ mayhan"ti vatvā puttaṃ ādāya gato. 2- Te taṃ kantāraṃ samatikkamitvā sāyaṃ ekaṃ gopālakakulaṃ sampāpuṇiṃsu. Taṃdivasañca gopālakakulavāsino 3- nirudakapāyāsaṃ paciṃsu. Te te disvā "ime ativiya chātakā"ti pāyāsassa mahābhājanaṃ pūretvā ulluṅkapūraṃ 4- sappiṃ āsiñcitvā adaṃsu. Tesu taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu sā itthī pamāṇeneva bhuñji, puriso pana pamāṇātikkantaṃ bhuñjitvā jirāpetuṃ asakkonto rattibhāgasamanantare kālamakāsi. So kālaṃ karonto tesu sālayabhāvena gopālakānaṃ gehe sunakhiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sunakhī nacirasseva vijātā. Gopālako taṃ kukkuraṃ sassirikaṃ disvā piṇḍena palobhetvā attani uppannasinehaṃ gahetvā saddhimeva vicarati. 5- Athekadivasaṃ eko paccekabuddho bhikkhācāravelāya gopālakassa gharadvāraṃ sampatto. Sopi taṃ disvā bhikkhaṃ datvā attānaṃ nissāya vasanatthāya paṭiññaṃ gaṇhi. Paccekabuddho gopālakakulassa avidūraṭṭhāne ekasmiṃ vanasaṇḍe vāsaṃ upagato. @Footnote: 1 cha.Ma. anuttiṇṇeyeva, i. anitthiṇṇe 2 cha. ādāyāgato 3 ka. gokulavāsino @4 cha.Ma. uḷuṅka..., i. ulaṅka... 5 cha.Ma.,i. carati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page369.

Gopālako tassa santikaṃ gacchanto taṃ kukkuraṃ gahetvā gacchati, antarāmagge ca vāḷamigaṭṭhāne vāḷamigānaṃ palāyanatthaṃ rukkhe vā pāsāṇe vā pahāraṃ deti, sopi kukkuro tassa karaṇavidhānaṃ vavatthapesi. 1- Athekadivasaṃ gopālako 2- paccekabuddhassa santike nisīditvā "bhante amhākaṃ sabbakālaṃ āgamanaṃ nāma na hoti. Ayaṃ pana kukkuro cheko, imassa āgatasaññāya amhākaṃ gehadvāraṃ āgaccheyyāthā"ti āha. So ekadivasaṃ "paccekabuddhaṃ gaṇhitvā ehī"ti kukkuraṃ pesesi. So 3- kukkuro tassa vacanaṃ sutvā bhikkhācāravelāyaṃ gantvā paccekabuddhassa pādamūle urena nipajji. Paccekabuddho "ayaṃ mama santikaṃ āgato"ti ñatvā pattacīvaraṃ ādāya maggaṃ paṭipajji. So tassa vīmaṃsanatthāya nikkhamitvā 4- aññaṃ maggaṃ gaṇhi, kukkuro purato ṭhatvā gopālakamaggaṃ 5- paṭipannakāle apasakki. Yasmiṃ ca 6- ṭhāne vāḷamigānaṃ palāyanatthaṃ gopālako rukkhaṃ vā pāsāṇaṃ vā pahari, taṃ taṃ ṭhānaṃ patvā kukkuro mahāviravaṃ viravi. Tassa saddena vāḷamigā palāyanti. Paccekabuddhopi katabhattakiccavelāya mahantaṃ siniddhaṃ piṇḍaṃ tassa deti. Sopi piṇḍalobhena paccekabuddhe uttaritaraṃ sinehaṃ karoti. Gopālako temāsaṃ vuṭṭhassa paccekabuddhassa 7- ticīvarapahonakaṃ sāṭakaṃ katvā 8- "bhante sace vo ruccati, idheva vasatha, no ce ruccati, yathāsukhaṃ gacchathā"ti āha. Paccekabuddho gamanākāraṃ dasseti. So gopālako paccekabuddhaṃ anugantvā nivattati. Kukkuro paccekabuddhassa aññattha gamanabhāvaṃ ñatvā sinehena 9- uppannabalavasoko hadayaphālanaṃ patvā kālaṃ katvā tāvatiṃsapure nibbatti. Athassa paccekabuddhena saddhiṃ gamanakāle uccāsaddaṃ katvā vāḷamigānaṃ palāyitabhāvena devatāhi saddhiṃ kathentassa saddo sakaladevakulaṃ 10- chādetvā aṭṭhāsi. So teneva nāmadheyyaṃ labhitvā ghosakadevaputto nāma jāto. Athassa tasmiṃ sampattiṃ anubhavantassa manussapathe @Footnote: 1 cha.Ma. vavatthapeti 2 cha.Ma.,i. so gopālako 3 cha.Ma.,i. ayaṃ pāṭho na dissati @4 cha.,i. ukkamitvā 5 Sī. gokulamaggaṃ 6 cha.Ma. yasmiṃ ca yasmiṃ ca, i. yasmiṃ @yasmiṃ ca 7 i. vutthapaccekabuddhassa 8 cha.Ma.,i. datvā 9 cha.Ma.,i. atisinehena @10 cha.Ma.,i. sakaladevapuraṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page370.

Kosambinagare udeno nāma rājā rajjaṃ paṭipajji. Tassa vatthu 1- majjhimapaṇṇāsake bodhirājakumārasuttavaṇṇanāyaṃ 2- vuttanayeneva veditabbaṃ. Tasmiṃ pana rajjaṃ kārayamāne ghosakadevaputto cavitvā kosambiyaṃ ekissā rūpūpajīviniyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā dasamāsaccayena vijāyitvā puttabhāvaṃ ñatvā saṅkārakūṭe chaḍḍāpesi. Tasmiṃ khaṇe kosambikaseṭṭhino kammantiko pātova seṭṭhigharaṃ gacchanto "kiṃ nu kho imaṃ kākehi samparikiṇṇan"ti gantvā dārakaṃ disvā "puññavā esa dārako bhavissatī"ti ekassa purisassa hatthe gehaṃ pesetvā 3- seṭṭhigharaṃ agamāsi. Seṭṭhīpi rājupaṭṭhānavelāya rājakulaṃ gacchanto antarāmagge purohitaṃ disvā "ajja kiṃ nakkhattan"ti pucchi. So tattheva ṭhito gaṇetvā "asukaṃ nāma nakkhattaṃ, ajja iminā nakkhattena jātadārako imasmiṃ nagare seṭṭhiṭṭhānaṃ labhissatī"ti āha. So tassa kathaṃ sutvā vegena gharaṃ pesesi "imassa purohitassa dvekathā nāma natthi, gharaṇī ca me garugabbhā, jānātha tāva naṃ vijātā vā no vā"ti. Te gantvā jānitvā "ayya na tāva vijāyatī"ti 4- āhaṃsu. Tenahi gacchatha, imasmiṃ nagare ajja jātadārakaṃ pariyesathāti. Te pariyesantā tassa seṭṭhino kammantikassa gehe taṃ dārakaṃ disvā seṭṭhino ārocayiṃsu. Tenahi gacchatha bhaṇe, 5- taṃ kammantikaṃ pakkosathāti. Te taṃ pakkosiṃsu. Atha naṃ seṭṭhī "gehe kira te dārako atthī"ti pucchi. Āma ayyāti. Taṃ dārakaṃ amhākaṃ dehīti. Na demi ayyāti. Handa sahassaṃ gaṇhitvā dehīti. So "ayaṃ jīveyya vā mareyya vā, dujjānamidan"ti sahassaṃ gaṇhitvā adāsi. Tato seṭṭhī cintesi "sace me bhariyā dhītaraṃ vijāyissati, imameva puttaṃ karissāmi. Sace puttaṃ vijāyissati, māressāmī"ti. 6- Cintetvā gehe posesi. Athassa bhariyā katipāhaccayena puttaṃ vijāyi. 7- Tato seṭṭhī "evaṃ taṃ gāvo madditvā @Footnote: 1 ka. vatthuṃ 2 pa.sū. 3/298 (syā) 3 ka. pesitvā 4 Ma. vijātīti, @cha.,i. vijātāti 5 i. tenahi bhaṇe 6 i. ghātessāmīti 7 i. sā puttaṃ vijāyi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page371.

Māressantī"ti cintetvā "imaṃ dārakaṃ vajadvāre nipajjāpethā"ti āha. Tattha naṃ nipajjāpesuṃ. Atha naṃ yūthapati usabho paṭhamaṃ nikkhamanto disvā "evaṃ taṃ aññe na maddissantī"ti catunnaṃ pādānaṃ antare katvā aṭṭhāsi. Atha naṃ gopālakā disvā "mahāpuñño eso dārako, 1- yassa tiracchānagatāpi guṇaṃ jānanti, paṭijaggissāmi 2- nan"ti attano gehaṃ nayiṃsu. Sopi seṭṭhī tassa amatabhāvaṃ āvajjento 3- "gopālakehi nīto"ti sutvā puna sahassaṃ datvā āṇāpetvā āmakasusāne chaḍḍāpesi. Tasmiṃ ca kāle seṭṭhissa ghare ajapālako susānaṃ nissāya ajikā hareti. 4- Athekā dhenu ajikā dārakassa puññena maggā okkamma gantvā dārakassa khīraṃ datvā gatā. Tato nivattamānāpi tattheva gantvā khīramadāsi. Ajapālako cintesi "ayaṃ ajikā pātopi imasmā ṭhānā okkamitvā gatā, kiṃ nu kho etan"ti gantvā olokento taṃ dārakaṃ ñatvā 5- "mahāpuñño esa dārako, tiracchānagatāpissa guṇaṃ jānanti, paṭijaggissāmi nan"ti gaṇhitvā gehaṃ gato. Punapi 6- seṭṭhī "mato nu kho dārako, no mato"ti olokāpento ajapālakena gahitabhāvaṃ ñatvā sahassaṃ datvā āṇāpetvā "sve imaṃ nagaraṃ eko satthavāhaputto pavisissati, imaṃ dārakaṃ netvā cakkamagge ṭhapetha, evaṃ taṃ sakaṭacakkaṃ chindantaṃ gamissatī"ti āha. Taṃ tattha nikkhittaṃ satthavāhaputtassa purimasakaṭe goṇā disvā cattāro pāde thambhe viya otāretvā aṭṭhaṃsu. Satthavāho "kiṃ nu kho etan"ti tesaṃ ṭhitakāraṇaṃ olokento 7- dārakaṃ disvā "mahāpuñño dārako, paṭijaggituṃ vaṭṭatī"ti gahetvā agamāsi. Seṭṭhīpi tassa cakkapathe matabhāvaṃ vā amatabhāvaṃ vā olokāpento satthavāhena gahitabhāvaṃ ñatvā tassapi sahassaṃ datvā 8- nagarato avidūraṭṭhāne papāte pātāpesi. @Footnote: 1 cha.Ma. dārako bhavissati 2 cha.Ma.,i. paṭijaggissāma 3 cha.Ma. anuvijjanto, @i. anuvajjanto 4 Sī.,i.,cha.Ma. cāreti 5 cha.Ma.,i. disvā 6 cha.,i. punadivase @7 ka. ñatvā 8 cha.Ma.,i. datvā āṇāpetvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page372.

So tattha papatanto naḷakārānaṃ kammakaraṇaṭṭhāne naḷakārasālāya 1- patito. Sā tassa puññānubhāvena satavihatakappāsapicusamphassasadisā ahosi. Atha naṃ naḷakārajeṭṭhako "puññavā esa dārako, paṭijaggituṃ vaṭṭatī"ti gaṇhitvā gehaṃ gato. Seṭṭhī dārakassa papātato patitaṭṭhāne matabhāvaṃ vā amatabhāvaṃ vā pariyesāpento naḷakārajeṭṭhakena gahitabhāvaṃ ñatvā tassapi sahassaṃ datvā āṇāpesi. Aparabhāge seṭṭhissa sakaputtopi sopi ubho vayappattā ahesuṃ. Seṭṭhī puna ghosakadārakassa 2- maraṇupāyaṃ 3- cintento attano kumbhakārassa gehaṃ gantvā "ambho mayhaṃ gehe evarūpo eko avajātadārako atthi, taṃ dārakaṃ yaṅkiñci katvā māretuṃ vaṭṭatīti rahassena 4- āha. So ubhopi kaṇṇe pidahitvā "evarūpaṃ nāma bhāriyaṃ kathaṃ kathetuṃ na vaṭṭatī"ti āha. Tato seṭṭhī "ayaṃ mudhā na karissatī"ti cintetvā "handa bho sahassaṃ gaṇhitvā etaṃ kammaṃ nipphādehī"ti āha. Lañco 5- nāma abhinnaṃ bhindati, tasmā so sahassaṃ labhitvā sampaṭicchitvā "ahaṃ ayya asukadivase 6- nāma āvāpaṃ 7- ālimpessāmi, tadā taṃ dārakaṃ asukadivase asukavelāya nāma pesehī"ti āha. Seṭṭhīpi kho tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya divase gaṇento kumbhakārena vuttadivasassa sampattabhāvaṃ ñatvā ghosakakumāraṃ pakkosāpetvā "amhākaṃ tāta asukadivase nāma bahūhi bhājanehi attho, tvaṃ amhākaṃ kumbhakārassa santikaṃ gantvā `pitarā kira me tumhākaṃ ekaṃ kathitaṃ atthi, taṃ ajja nipphādehī'ti vadā"ti. 8- So "sādhū"ti tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā nikkhami. Atha naṃ antarāmagge seṭṭhissa sakaputto guḷakīḷikaṃ 9- kīḷanto disvā vegena gantvā "ahaṃ bhātika dārakehi saddhiṃ kīḷanto ettakaṃ nāma jito, taṃ ne 10- @Footnote: 1 Sī.,i. naḷakārasālāyaṃ, cha.Ma. ekasālāya 2 Ma. punassa dārakassa @3 cha.Ma.,i. māraṇupāyaṃ 4 cha.Ma. vaṭṭati rahassenāti 5 Sī.,cha.Ma. lañcaṃ @6 i. asukadivasaṃ 7 Ma. āmaṃ. evamuparipi 8 cha.Ma. vadehīti āha, i. vada @9 Sī.,i.,cha.Ma. guḷakīḷaṃ 10 cha.Ma.,i. taṃ me

--------------------------------------------------------------------------------------------- page373.

Paṭijinitvā dehī"ti āha. So "mayhaṃ idāni okāso natthi, pitā maṃ accāyikakammena kumbhakārassa santikaṃ pahiṇī"ti āha. Itaro "ahaṃ bhātika 1- tattha gamissāmi, tvaṃ manussehi 2- saddhiṃ kīḷitvā mayhaṃ lakkhaṃ paccāharitvā dehī"ti āha. "tenahi gacchā"ti attano kathitasāsanaṃ tassa kathetvā dārakehi saddhiṃ kīḷi. Sopi kumāro kumbhakārassa santikaṃ gantvā taṃ sāsanaṃ ārocesi. So "sādhu tāta nipphādessāmī"ti taṃ kumāraṃ gabbhaṃ pavesetvā 3- tikhiṇāya vāsiyā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā 4- cāṭiyaṃ pakkhipitvā cāṭimukhaṃ pidahitvā bhājanantare ṭhapetvā āvāpaṃ ālimpesi. Ghosakakumāro bahuṃ 5- jinitvā kaniṭṭhassa āgamanaṃ olokento nisīdi. So taṃ cirāyamānaṃ ñatvā "kiṃ nu kho bhavissatī"ti 6- kumbhakāragehasabhāgaṃ 7- gantvā katthaci adisvā "gehaṃ gato bhavissatī"ti nivattitvā gehaṃ agamāsi. Seṭṭhī naṃ dūratova āgacchantaṃ disvā "kiṃ nu kho kāraṇaṃ bhavissati, mayā esa māraṇatthāya kumbhakārasantikaṃ pahito, so idāni puna idheva āgacchatī"ti āgacchantaṃyeva naṃ "kiṃ tāta kumbhakārassa santikaṃ na gatosī"ti āha. Āma tāta na gatomhīti. Kasmā tātāti. So attano nivattakāraṇañca kaniṭṭhabhātikassa gatakāraṇañca 8- seṭṭhissa kathesi. 9- Seṭṭhī tassa vacanaṃ sutvā sutakālato 10- paṭṭhāya mahāpaṭhaviyā ajjhotthaṭo viya hutvā "kiṃ nāmetaṃ tvaṃ 11- vadasī"ti vibbhantacitto 12- vegena kumbhakārassa santikaṃ gantvā aññesaṃ santike akathanīyabhāvena "pekkha bho, pekkha bho"ti āha. Kiṃ pekkhāpesi tvaṃ, niṭṭhitaṃ etaṃ kammanti. So tatova paṭinivattitvā gehaṃ agamāsi. Tato paṭṭhāya cassa cetasikarogo uppajji. So tasmiṃ kāle tena saddhiṃ asambhuñjitvā 13- "yena kenaci upāyena mama puttassa sattameva 14- passituṃ vaṭṭatī"ti ekaṃ paṇṇaṃ likhitvā ghosakakumāraṃ pakkosāpetvā 15- @Footnote: 1 i. bhātiya 2 cha.Ma.,i. imehi 3 Ma. gabbhe ṭhapetvā 4 Sī.,i. khaṇḍākhaṇḍiyaṃ @katvā 5 cha.Ma. bahū 6 cha.Ma. cirāyatīti 7 Ma. kumbhakāragehaṃ vegena 8 i. tattha @gatakāraṇañca 9 cha.Ma. tattha gatakāraṇañca ārocesi 10 cha.Ma.,i. tassa vacanassa sutakālato @11 i. saccaṃ 12 cha.Ma. vipphandacitto, i. utarastacitto 13 cha.Ma. abhuñjitvā @(āsaṃ bhinditvā), i. abhuñjitvā 14 Sī. sattuno anatthameva, cha.Ma. sattuno @antarameva 15 cha.Ma.,i. pakkositvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page374.

"tvaṃ imaṃ paṇṇaṃ ādāya asukagāme nāma amhākaṃ kammantiko atthi, tassa santikaṃ gantvā 1- imaṃ paṇṇaṃ datvā 1- `imasmiṃ kira paṇṇe sāsanaṃ sīghaṃ karohī'ti vada. Antarāmagge amhākaṃ sahāyako gāmikaseṭṭhī 2- nāma eko seṭṭhī atthi, tassa gharaṃ gantvā bhattaṃ bhuñjitvā gaccheyyāsī"ti ca mukhasāsanaṃ 3- adāsi. So seṭṭhiṃ vanditvā paṇṇaṃ gahetvā nikkhanto antarāmagge gāmikaseṭṭhissa 4- vasanaṭṭhānaṃ gantvā tassa gehaṃ pucchitvā taṃ bahidvārakoṭṭhake nisīditvā massuparikammaṃ kārentaṃ 5- vanditvā aṭṭhāsi. "kuto āgacchasi tātā"ti ca vutte "kosambikaseṭṭhino puttomahi tātā"ti āha. So "amhākaṃ sahāyaseṭṭhino putto"ti haṭṭhatuṭṭho ahosi. Tasmiṃ ca khaṇe tassa seṭṭhino dhītuyā ekā dāsī seṭṭhidhītu pupphāni āharituṃ gacchati. Atha naṃ seṭṭhī āha "tvaṃ amma etaṃ kammaṃ ṭhapetvā ghosakakumārassa pāde dhovitvā sayanaṃ attharitvā dehī"ti. Sā tathā katvā āpaṇaṃ gantvā seṭṭhidhītu pupphāni āhari. Seṭṭhidhītā taṃ disvā "tvaṃ ajja ciraṃ bahi papañcesī"ti tassā kupitā 6- "kinte ettakaṃ kālaṃ ettha katan"ti āha. "mā kathehi 7- ayye, mayā evarūpo na diṭṭhapubbo, tuyhaṃ kira pitu sahāyaseṭṭhino putto eko, na sakkā tassa rūpasampattiṃ kathetuṃ. Seṭṭhī maṃ pupphānaṃ atthāya gacchantiṃ `tassa kumārassa pāde dhovitvā sayanaṃ attharitvā dehī'ti āha, tenāhaṃ bahi ciraṃ papañcemī"ti. Sāpikho seṭ ṭhidhītā tassa kumārassa catutthe attabhāve gharasāminī ahosi, tasmā tassā vacanassa sutakālato paṭṭhāya neva attano ṭhitabhāvaṃ, na nisinnabhāvaṃ aññāsi. Sā tameva dāsiṃ gahetvā tassa nipannaṭṭhānaṃ gantvā taṃ niddāyamānaṃ oloketvā dussante 8- paṇṇaṃ disvā "kiṃ nu kho etaṃ paṇṇan"ti kumāraṃ anuṭṭhāpetvāva paṇṇaṃ gahetvā vācetvā "ayaṃ attano maraṇapaṇṇaṃ sayameva gahetvā gacchatī"ti 9- taṃ paṇṇaṃ phāletvā tasmiṃ appabuddheyeva "mayā @Footnote: 1-1 ka. ime pāṭhā na dissanti 2 cha.Ma. gāmakaseṭṭhī, i. gāmaseṭṭhī 3 Ma. sukhasāsanaṃ @4 cha.Ma.,i. gāmakaseṭṭhissa. evamuparipi 5 Sī.,i. massukammaṃ karontaṃ, @cha.Ma. karontaṃ 6 cha.Ma. kujjhitvā 7 cha.Ma.,i. kathesi 8 Sī.,i. dasante @9 cha.Ma. āgacchatīti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page375.

Tava santikaṃ putto pesito, sahāyassa me gāmikaseṭṭhissa vayappattā dārikā atthi, tvaṃ sīghaṃ amhākaṃ āṇāpavattitaṭṭhāne uppādadhanaṃ gaṇhitvā sabbasatena mama puttassa gāmikaseṭṭhino dhītaraṃ gahetvā maṅgalaṃ karohi. Maṅgale ca niṭṭhite `iminā me vidhānena 1- katan'ti mayhaṃ sāsanaṃ pesehi. Ahaṃ tava idha kattabbaṃ jānissāmī"ti paṇṇaṃ likhitvā tameva lañcanaṃ 2- datvā paṭhamaṃ bandhaniyāmeneva dussante bandhi. Sopi kho kumāro taṃdivasaṃ tattha vasitvā punadivase seṭṭhiṃ āpucchitvā kammantikassa gāmaṃ gantvā paṇṇaṃ adāsi. Kammantiko paṇṇaṃ vācetvā gāmike sannipātetvā "tumhe ca mama 3- na gaṇetha, mama sāmī attano jeṭṭhakaputtassa sabbasatena dārikaṃ ānetūti 4- mayhaṃ santikaṃ pesesi, vegena imasmiṃ ṭhāne uppādaṃ sampiṇḍethā"ti sabbaṃ maṅgalasakkāraṃ sajjetvā gāmikaseṭṭhissa sāsanaṃ pesetvā sampaṭicchāpetvā sabbasatena maṅgalakiriyaṃ niṭṭhāpetvā kosambikaseṭṭhissa paṇṇaṃ pahiṇi "mayā tumhehi pahitapaṇṇe sāsanaṃ sutvā idañca idañca katan"ti. Seṭṭhī taṃ sāsanaṃ sutvā aggidaḍḍho 5- viya "idāni naṭṭhomhī"ti cintanavasena lohitapakkhandikarogaṃ patvā "yena kenaci taṃ upāyena pakkosāpetvā 6- mama santakassa assāmikaṃ karissāmī"ti "maṅgalassa niṭṭhitakālato paṭṭhāya kasmā mayhaṃ putto bahi hoti, sīghaṃ āgacchatū"ti sāsanaṃ pesesi. Sāsanaṃ sutvā 7- kumāre gantuṃ āraddhe 7- seṭṭhidhītā cintesi "ayaṃ bālo `maṃ 8- nissāya 9- ayaṃ sampatti laddhā'ti 9- na jānāti, yaṅkiñci katvā imassa gamanapaṭibāhanupāyaṃ 10- kātuṃ vaṭṭatī"ti. Tato naṃ āha "kumāra mā ativegena gacchāhi, 11- kulagāmaṃ gacchantena nāma attano parivacchaṃ katvā gantuṃ vaṭṭatī"ti. @Footnote: 1 Ma. vivāhena 2 Sī. lañchaṃ, cha.Ma.,i. lañchanaṃ 3 cha.Ma.,i. tumheva maṃ @4 cha.,i. ānetuṃ 5 ka. aggimhi daḍḍho 6 cha.,i. pakkositvā @7-7 Sī.,i. kumāro gantuṃ āraddho 8 Sī.,i. kaṃ 9-9 cha.Ma.,i. imaṃ sampattiṃ @alatthanti 10 cha.Ma.,i. gamanapaṭibāhanupāyo 11 Sī. mā ativegāyi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page376.

Kosambikaseṭṭhīpi tassa cirāyanabhāvaṃ ñatvā puna sāsanaṃ pahiṇi "kasmā me putto cirāyati, ahaṃ lohitapakkhandikarogaṃ patto, jīvantameva maṃ āgantvā daṭṭhuṃ vaṭṭatī"ti. Tasmiṃ kāle seṭṭhidhītā tassa ārocesi "na eso tava pitā, tvaṃ pana `pitā'ti saññaṃ karosi. Esa tava māraṇatthāya kammantikassa paṇṇaṃ pahiṇi, ahaṃ taṃ paṇṇaṃ apanetvā aññaṃ sāsanaṃ likhitvā tava etaṃ sampattiṃ uppādayiṃ. Esa taṃ `aputtaṃ 1- karissāmī'ti pakkosati, etassa kālakiriyaṃ āgamehī"ti. Athassa 2- dharamānena agantvā tassa dubbalabhāvaṃ 2- sutvā kosambinagaraṃ agamāsi. Seṭṭhidhītāpi tassa bahiyeva 3- saññaṃ adāsi "tvaṃ pavisanto sakalagehe tava ārakkhaṃ ṭhapentova pavisā"ti. Sayaṃpi seṭṭhiputtena saddhimeva pavisitvā ubho hatthe ukkhipitvā rodantī viya hutvā andhakārakaṭṭhāne nipannakassa seṭṭhissa santikaṃ gantvā sīseneva hadayaṃ pahari. So dubbalatāya teneva pahārena kālamakāsi. Kumāro pitu sarīrakiccaṃ katvā "tumhe mahāseṭṭhissa maṃ sakaputtoti 4- vadathā"ti pādamūlikānaṃ lañcaṃ adāsi. Tato sattame divase rājā "seṭṭhiṭṭhānārahaṃ ekaṃ laddhuṃ vaṭṭatī"ti "seṭṭhissa saputtanipputtabhāvaṃ jānāthā"ti pesesi. Seṭṭhipādamūlikā rañño seṭṭhissa saputtabhāvaṃ kathayiṃsu. Rājā "sādhū"ti sampaṭicchitvā tassa seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. So ghosakaseṭṭhī nāma jāto. Atha naṃ bhariyā āha "ayyaputta tvaṃpi avajāto, mayaṃpi duggatakule nibbattā. Pubbe katakusalavasena pana evarūpaṃ sampattiṃ labhimhā, adhunāpi kusalaṃ karissāmā"ti. So "sādhu bhadde"ti sampaṭicchitvā devasikaṃ sahassaṃ vissajjetvā dānaṃ paṭṭhapesi. Tasmiṃ samaye tāsaṃ dvinnaṃpi janānaṃ khujjuttarā 5- devalokato cavitvā ghosakaseṭṭhissa gehe dhātiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā jātakāle khujjā ahosīti khujjuttarātvevassā nāmaṃ akaṃsu. Sāmāvatīpi devalokato cavitvā bhaddavatiyaraṭṭhe 6- @Footnote: 1 Ma. tava aputtattaṃ 2-2 cha.Ma.,i. dharamānakasseva kālakatabhāvaṃ 3 Sī. pageva @4 Ma. puttoti 5 Sī.,i. uttarā 6 cha.Ma.,i. bhaddavatiyaraṭṭhe bhaddiyanagare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page377.

Bhaddavatiyaseṭṭhissa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, sāmātissā nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge tasmiṃ nagare chātakabhayaṃ uppajji, manussā chātakabhayabhītā yena vā tena vā gacchanti. Tadā ayaṃ bhaddavatiyaseṭṭhī bhariyāya saddhiṃ manteti 1- "bhadde imassa 2- chātakabhayassa anto na paññāyati, kosambinagare amhākaṃ sahāyakassa ghosakaseṭṭhissa santikaṃ gacchāma, na so amhe disvā sampamajjissatī"ti. Tassa kira so seṭṭhī adiṭṭhasahāyako ahosi, tasmā evamāha. So sesadhanaṃ nivattāpetvā bhariyañca dhītarañca gaṇhitvā kosambinagarassa maggaṃ paṭipajji. Te tayopi antarāmagge mahādukkhaṃ anubhavantā anupubbena kosambiṃ patvā ekāya sālāya nivāsaṃ akaṃsu. Ghosakaseṭṭhīpi kho attano gharadvāre kapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ mahādānaṃ dāpesi. Athāyaṃ bhaddavatiyaseṭṭhī cintesi "na sakkā amhehi imināva kapaṇavesena sahāyakassa attānaṃ dassetuṃ, sarīre pākatike jāte sunivaṭṭhapārutā seṭṭhiṃ passissāmā"ti. Te ubhopi dhītaraṃ ghosakaseṭṭhissa dānaggaṃ pahiṇiṃsu. Sā attano bhattaṃ āharaṇatthāya bhājanaṃ gahetvā dānaggaṃ gantvā ekasmiṃ okāse lajjamānarūpā aṭṭhāsi. Taṃ disvā dānakammiko cintesi "sesajanā 3- sammukhaṭṭhāne 4- kevaṭṭā macchaṃ vilopantā 5- viya mahāsaddaṃ katvā gaṇhitvā gacchanti, ayaṃ pana dārikā kuladhītā bhavissati, upadhisampadāpissā atthī"ti. Tato naṃ āha "tvaṃ amma kasmā sesajano viya gaṇhitvā na gacchasī"ti. Tāta evarūpaṃ sambādhaṭṭhānaṃ kinti katvā pavisissāmīti. 6- Amma kati pana janā tumheti. Tayo janā tātāti. So tayo bhattapiṇḍe adāsi. Sā taṃ bhattaṃ mātāpitūnaṃ adāsi, pitā dīgharattaṃ chātakajjhatto 7- atirekaṃ bhuñjitvā kālamakāsi. Sā punadivase gantvā dveyeva bhattapiṇḍe gaṇhi. Taṃdivasaṃ seṭṭhibhariyā bhattena ca kilantatāya seṭṭhino ca maraṇasokena rattibhāgasamanantare kālamakāsi. Punadivase @Footnote: 1 cha.Ma.,i. mantesi 2 cha. imasmiṃ 3 Ma. ime janā 4 cha.Ma.,i. sammukhasammukhaṭṭhāne @5 cha.,i. macchavilope 6 cha.Ma.,i. pavisāmīti 7 cha.Ma. chātakattā, i. chātajjhatto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page378.

Seṭṭhidhītā ekameva bhattapiṇḍaṃ gaṇhi. Dānakammiko tassā kiriyaṃ upadhāretvā "amma tayā paṭhamadivase tayo piṇḍā gahitā, punadivase dve, ajja ekameva gaṇhasi. Kiṃ nu kho kāraṇan"ti pucchi. Sā taṃ kāraṇaṃ kathesi. Kataragāmavāsino pana amma tumheti. Sā taṃpi kāraṇaṃ nippadesato kathesi. "amma evaṃ sante tvaṃ amhākaṃ seṭṭhidhītā 1- nāma ahosi, mayhañca aññā dārikā natthi, tvaṃ ito paṭṭhāya mama dhītā ammā"ti taṃ dhītaraṃ katvā gaṇhi. Sā uṭṭhāya samuṭṭhāya dānagge mahāsaddaṃ sutvā "kasmā ayaṃ tāta uccāsaddamahāsaddo"ti āha. Amma mahājanassa antare nāma appasaddaṃ kātuṃ na sakkāti. Ahamettha upāyaṃ jānāmi tātāti. Kiṃ kātuṃ vaṭṭati ammāti. Samantā vatiṃ katvā dve dvārāni yojetvā anto bhājanāni ṭhapāpetvā ekena dvārena pavisitvā bhattaṃ gaṇhitvā ekena dvārena nikkhamanaṃ karotha tātāti. So 2- sādhu ammāti, punadivasato paṭṭhāya tathā kāresi. Tato paṭṭhāya dānaggaṃ vūpasamanaṃ 3- viya sannisinnasaddaṃ ahosi. Tato ghosakaseṭṭhī pubbe dānaggasmiṃ uccāsaddaṃ mahāsaddaṃ sutvā tadā taṃ asuṇanto dānakammikaṃ pakkosāpetvā pucchi "tvaṃ ajja dāpesī"ti. 4- Dinnaṃ ayyāti. Atha kasmā pubbe viya dānagge saddo na suyyatīti. Amma ayya ekā me dhītā atthi, ahaṃ tāya kathitaupāye ṭhatvā dānaggaṃ nissaddamakāsinti. Tava dhītā nāma natthi, kuto te dhītā laddhāti. So vañcetuṃ asakkuṇeyyabhāvena seṭṭhissa sabbaṃ dhītu āgamanavidhānaṃ kathesi. Kasmā pana bho tvaṃ evarūpaṃ bhāriyaṃ kammaṃ akāsi, tvaṃ ettakaṃ addhānaṃ mama dhītaraṃ attano santike vasamānaṃ nārocesi, vegena taṃ amhākaṃ gehe 5- āṇāpehīti. So tassa vacanaṃ sutvā akāmato 6- āṇāpesi. Tato paṭṭhāya seṭṭhī taṃ dhītuṭṭhāne ṭhapetvā "dhītu sakkāraṃ karomī"ti attano @Footnote: 1 Ma. dhītā 2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati 3 Sī.,i. pakkadhūpanaṃ, Ma. dhūpasaraṃ, @cha. padumassaraṃ 4 cha.Ma.,i. ajja dānaṃ na dāpesīti 5 cha.Ma.,i. gehaṃ @6 cha.Ma.,i. akāmako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page379.

Samānajātikehi kulehi dhītu samānajātivassāni 1- pañca kumārikasatāni tassā parivāramakāsi. Athekadivasaṃ udeno rājā nagaraṃ 2- anusañcaranto taṃ sāmāvatiṃ 3- tāhi kumārīhi parivāritaṃ kīḷamānaṃ disvā "kassāyaṃ dārikā"ti pucchitvā "ghosakaseṭṭhissa dhītā"ti sutvā assāmikabhāvaṃ 4- pucchi. Tato assāmikabhāve kathite "gacchatha seṭṭhino kathetha `tumhākaṃ dhītaraṃ rājā icchatī"ti. Taṃ sutvā seṭṭhī "amhākaṃ aññā dārikā natthi, ekadhītikaṃ sappativāsena 5- dātuṃ na sakkomā"ti. Rājā taṃ kathaṃ sutvā seṭṭhiñca bhariyañca 6- bahi katvā sakalagehaṃ lañchāpesi. Sāmāvatī bahi kīḷitvā āgacchantī mātāpitaro bahi nisinnake disvā "ammatātā kasmā idha nisīdathā"ti 7- āha. Te taṃ kāraṇaṃ kathayiṃsu. Ammatātā kasmā tumhe imaṃ paṭivacanaṃ rājānaṃ na vadetha 8- "mama dhītā sappativāsena vasantī ekikā vasituṃ na sakkhissati, sacassā parivārā pañcasatā kumāriyo vasāpetha, evaṃ vasatī"ti. 9- Idānipi evaṃ kathāpetha tātāti. "sādhu amma mayaṃ tava cittaṃ na jānimhā"ti āha. 10- Te tathā kathayiṃsu. Rājā uttaritaraṃ pasīditvā "sahassaṃpi hotu, sabbā ānethā"ti āha. Atha naṃ bhaddakena nakkhattamuhuttakena pañcamātugāmasataparivāraṃ rājagahaṃ nayiṃsu. Rājā tā pañcasatāpi tassāyeva parivāraṃ katvā abhisekaṃ katvā 11- ekasmiṃ pāsāde vasāpesi. Tena ca samayena 12- kosambiyaṃ ghosakaseṭṭhī kukkuṭaseṭṭhī pāvārikaseṭṭhīti seṭṭhinova 13- tayo janā aññamaññaṃ sahāyakā honti. Te tayopi janā pañcasate tāpase paṭijagganti. Tāpasāpi cattāro māse tesaṃ santike vasitvā aṭṭha māse himavante vasanti. Athekadivasaṃ te tāpasā himavantato āgacchantā mahākantāre pipāsitā 14- @Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. samānavayāni 2 cha.Ma. nagare 3 Sī. sāmavatiṃ @4 cha.ma,i. sassāmikaassāmikabhāvaṃ 5 cha.Ma.,i. sapattivāse @6 cha.ma,i. seṭṭhibhariyañca 7 cha.Ma. nisinnatthāti 8 Sī.,i. paṭivacanaṃ na jānittha, @cha.Ma. paṭivacanaṃ na jānātha 9 cha.Ma.,i. vasissatīti 10 cha.Ma. vatvā 11 Sī.,i. datvā @seṭṭhidhītaraṃ, cha.Ma. katvā visuṃ 12 i. tena samayena 13 i. seṭṭhino ca, cha.Ma. ayaṃ @pāṭho na dissati 14 cha.Ma.,i. tasitā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page380.

Kilantā ekaṃ mahantaṃ vaṭṭarukkhaṃ gantvā 1- tattha adhivaṭṭhāya devatāya santikā saṅgahaṃ paccāsiṃsantā nisīdiṃsu. Devatā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ hatthaṃ pasāretvā tesaṃ pānīyapānakādīni datvā kilamathaṃ paṭivanodesi. Te tāya ānubhāvena vimhitā pucchiṃsu "kiṃ nu kho devate kammaṃ katvā tayā ayaṃ sampatti laddhā"ti. Devatā āha:- loke buddho nāma bhagavā uppanno, so etarahi sāvatthiyaṃ viharati. Anāthapiṇḍiko gahapati taṃ upaṭṭhahati. So uposathadivase 2- attano bhattavettanameva 3- datvā uposathaṃ kārāpeti. 4- Athāhaṃ ekadivasaṃ majjhantike pātarāsatthāya upagato. 5- Kañci bhatikammaṃ 6- karontaṃ adisvā 7- "ajja manussā kasmā kammaṃ na karontī"ti pucchiṃ. Tassa me tamatthaṃ 8- ārocesuṃ. Athāhaṃ etadavocaṃ "idāni upaḍḍhadivaso gato, sakkā nu kho upaḍḍhauposathaṃ 9- kātun"ti. Tato seṭṭhissa paṭivedetvā "sakkā kātun"ti āhaṃsu. 10- Svāhaṃ upaḍḍhadivasaṃ uposathaṃ samādiyitvā tadaheva kālaṃ katvā imaṃ sampattiṃ paṭilabhinti. Atha te tāpasā "buddho kira uppanno"ti sañjātapītipāmojjā tato sāvatthiṃ gantukāmā hutvāpi "bahupakārā no upaṭṭhākaseṭṭhino, tesaṃpi imamatthaṃ ārocessāmā"ti kosambiṃ gantvā seṭṭhīhi katasakkārabahumānā "tadaheva mayaṃ gacchāmā"ti āhaṃsu. "kiṃ bhante turitattha, nanu tumhe pubbe cattāro pañca māse vasitvā gacchathā"ti vuttā tampavuttiṃ ārocesuṃ. "tenahi bhante sabbe 11- gacchāmā"ti ca vutte "gacchāma mayaṃ, tumhe saṇikaṃ āgacchathā"ti sāvatthiṃ gantvā bhagavato santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tepi seṭṭhino pacchā 12- pañcasatasakaṭaparivārā 13- sāvatthiṃ gantvā jetavanato avidūraṭṭhāne khandhāvāraṃ bandhitvā satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā @Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. vaṭarukkhaṃ patvā 2 cha.Ma.,i. uposathadivasesu @3 cha.Ma.,i. bhatakānaṃ pakatibhattavetanameva 4 cha.Ma.,i. kārāpesi 5 cha.Ma.,i. āgato @6 cha.Ma.,i. bhatakaṃ kammaṃ 7 i. akarontaṃ disvā 8 cha.Ma. etamatthaṃ 9 Ma. uposathaṃ @10 Sī.,i. sakkā karotūti āhaṃsu, cha.Ma. āha 11 cha. saheva @12 i. ayaṃ saddo na dissati 13 cha.Ma. pañcasatapañcasata.....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page381.

Ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesaṃ cariyavasena dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne tayopi sotāpattiphale patiṭṭhāya svātanāya nimantetvā punadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa mahādānaṃ datvā teneva niyāmena ajjatanāya 1- nimantetvā aḍḍhamāsaṃ khandhāvārabhattaṃ nāma datvā satthāraṃ attano nagaraṃ āgamanatthāya yāciṃsu. 2- Satthā suññāgāre tathāgatānaṃ abhiratabhāvaṃ kathesi. 2- Te "aññātaṃ bhante"ti vatvā tumhe amhehi pahitasāsanena āgaccheyyāthā"ti vatvā satthāraṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā attano nagarameva gantvā 3- tayopi janā sake sake uyyāne vihāre kārāpesuṃ. Ghosakaseṭṭhinā kārito ghositārāmo nāma jāto, kukkuṭaseṭṭhinā kārito kukkuṭārāmo nāma jāto, pavārikaseṭṭhinā kāritaṃ pāvārikambavanaṃ nāma jātaṃ. Te vihāre kārāpetvā satthu dūtaṃ pahiṇiṃsu "satthā amhākaṃ saṅgahaṃ kātuṃ imaṃ nagaraṃ āgacchatū"ti. Satthā "kosambiṃ gamissāmī"ti mahābhikkhusaṃghaparivāro cārikaṃ nikkhanto 4- antarāmagge māgaṇḍiyabrāhmaṇassa arahattūpanissayaṃ disvā gamanaṃ vicchinditvā kururaṭṭhe kammāsadhammaṃ nāma nigamaṃ agamāsi. Tasmiṃ samaye māgaṇḍiyo sabbarattiṃ bahigāme aggiṃ juhitvā pātova antogāmaṃ pavisati. Satthāpi punadivase antogāmaṃ piṇḍāya pavisanto paṭipathe māgaṇḍiyabrāhmaṇassa attānaṃ dassesi. So dasabalaṃ disvā cintesi "ahaṃ ettakaṃ kālaṃ mama dhītu rūpasampattiyā sadisaṃ dārakaṃ pariyesanto carāmi, rūpasampattiyā ca satipi evarūpaṃ gahitapabbajjameva paṭṭhemi. 5- "ayaṃ kho pana pabbajito abhirūpo dassanīyo mama dhītuyeva anucchaviko"ti vegena gehaṃ agamāsi. Tassa kira brāhmaṇassa pubbe eko pabbajitavaṃso atthi, tenassa pabbajitameva disvā cittaṃ namati. So brāhmaṇiṃ āmantesi "bhadde 6- evarūpaṃ pabbajjaṃ paṭṭhesiṃ, 6- mayā kho pana evarūpo pabbajito nāma na diṭṭhapubbo suvaṇṇavaṇṇo brahmavaṇṇo mama dhītuyeva anucchaviko, sīghaṃ @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ajjatanāya svātanāyāti 2-2 cha.Ma. satthā suññāgāre tathāgatā abhiramantīti @kathesi 3 cha.Ma. āgantvā 4 cha.Ma. nikkhamanto 5 cha.Ma. patthesiṃ 6-6 cha. ime pāṭhā na @dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page382.

Me dhītaraṃ alaṅkarohī"ti. Brāhmaṇiyā dhītaraṃ alaṅkarontiyāva satthā attano diṭṭhaṭṭhāne 1- padacetiyāni dassetvā antonagaraṃ pāvisi. Atha brāhmaṇo brāhmaṇiyā saddhiṃ dhītaraṃ gahetvā taṃ ṭhānaṃ āgacchanto gāmaṃ 2- paviṭṭhakāle āgatattā ito cito ca olokento dasabalaṃ adisvā brāhmaṇiṃ paribhāsati "tava kāraṇabhaddakaṃ nāma natthi, tayi papañcaṃ karontiyāva so pabbajito nikkhamitvā gato"ti. Brāhmaṇa gato tāva hotu, kataradisābhāgena gatoti. Iminā disābhāgenāti satthu gataṭṭhānaṃ olokentova padacetiyāni disvā "bhadde imāni tassa purisassa padāni, ito gato bhavissatī"ti āha. Atha brāhmaṇī satthu padacetiyaṃ disvā cintesi "bālo vatāyaṃ brāhmaṇo attano bhaddamattassāpi 3- atthaṃ na jānātī"ti tena saddhiṃ parihāsaṃ karontī āha "yāva ṭhāne vasi 4- brāhmaṇa, evarūpassa nāma purisassa dhītaraṃ dassāmīti vadasi. 5- Rāgena hi rattassa dosena duṭṭhassa mohena mūḷhassa purisassa padannāma evarūpaṃ na hoti. Loke pana vivaṭacchadasabbaññubuddhassa 6- etaṃ padaṃ passa brāhmaṇa:- "rattassa hi ukkuṭikaṃ padaṃ bhave duṭṭhassa hoti avakaḍḍhitaṃ padaṃ mūḷhassa hoti sahasānupīḷitaṃ vivaṭacchadassa idamīdisaṃ padan"ti. So brāhmaṇiyā ettakaṃ kathentiyā vacanaṃ asutvā "tvaṃ nāma caṇḍamukharā"ti 7- āha. Tesaṃ dvinnaṃpi aññamaññaṃ vivādaṃ 8- karontānaṃyeva satthā piṇḍāya caritvā saddhiṃ bhikkhusaṃghena katabhattakicco brāhmaṇassa dassanupacāreneva nikkhami. Brāhmaṇo satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā brāhmaṇiṃ apasādetvā "ayaṃ so puriso"ti @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ṭhitaṭṭhāne 2 cha.Ma.,i. antogāmaṃ 3 cha.Ma. ganthamattassāpi, @i. ganthamantassāpi 4 cha.Ma. yāva bālo cāsi, i. yāva bālo asi 5 Sī. carasi @6 Sī.,i. vivattacchadassa sabbaññubuddhassa 7 Sī. mukharāti 8 Sī.,i. vādapaṭivādaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page383.

Haṭṭhapahaṭṭho dasabalassa purato ṭhatvā "bho pabbajita ahaṃ pātova paṭṭhāya taṃ pariyesanto carāmi, imasmiṃ jambūdīpe mama dhītuyā samānarūpā itthī nāma natthi, purisopi tayā saddhiṃ samānarūpo nāma natthi, mama dhītaraṃ tuyhaṃ posanatthāya dammi, gaṇhāhi nan"ti āha. Atha naṃ satthā "ahaṃ brāhmaṇa kāmasaggavāsiyo 1- uttamarūpadharā nānāvaṇṇaṃ kathaṃ kathentiyo mama palobhanatthameva 2- āgantvā santike ṭhitā devadhītāpi na icchiṃ, kimaṅgaṃ pana imaṃ gaṇhissāmī"ti vatvā imaṃ gāthamāha:- "disvāna taṇhaṃ aratiñca rāgaṃ 3- nāhosi chando api methunasmiṃ kimevidaṃ muttakarīsapuṇṇaṃ pādāpi naṃ samphusituṃ na icche"ti. 4- Māgaṇḍiyā cintesi "anatthikena nāma `alan'ti vuttaṃyeva vaṭṭati. Ayaṃ pana mama sarīraṃ muttakarīsapuṇṇaṃ nāma katvā `pādāpi naṃ samphusituṃ na icche'ti avoca, ekaṃ issariyaṭṭhānaṃ labhantī satthumeva 5- passissāmī"ti āghātaṃ bandhi. Satthā taṃ amanasikatvā cariyavasena brāhmaṇassa dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāpariyosāne ubhopi jāyapatikā 6- anāgāmiphale patiṭṭhāya "idāni amhākaṃ gharāvāsena attho natthī"ti dhītaraṃ māgaṇḍiyaṃ 7- cūḷapitaraṃ sampaṭicchāpetvā ubhopi pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Atha rājā udeno cūḷamāgaṇḍiyena saddhiṃ vohāraṃ katvā māgaṇḍiyadārikaṃ rājānubhāvena gehaṃ ānetvā abhisekaṃ katvā tassā pañcamātugāmasataparivārāya vāsanatthaṃ 8- visuṃ pāsādaṃ adāsi. @Footnote: 1 Ma. kāmasaṃsaggavāsino, cha.,i. kāmaggavāsiniyo 2 Ma. posanatthameva 3 cha.Ma. aratiṃ @ragañca, i. aratiṃ rāgañca 4 khu.su. 25/842/498 5 Sī.,i. antamevassa, @cha.Ma. antaramevassa 6 cha.Ma.,i. jāyampatikā @7 Sī.,i. māgandiYu.... sabbattha. evamuparipi 8 Sī.,i. vasanatthāya, cha.Ma. vasanaṭṭhānaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page384.

Satthāpi kho anupubbena cārikaṃ caranto 1- kosambinagaraṃ sampāpuṇi. Seṭṭhino satthu āgamanaṃ sutvā paccuggamanaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisinnā bhagavantaṃ etadavocuṃ "ime bhante tayo vihārā tumhe uddissa katā, paṭiggaṇhatha bhante vihāre cātuddisassa saṃghassa saṅgahatthāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā vihāre. Tepi seṭṭhino satthāraṃ svātanāya nimantetvā abhivādetvā gharaṃ agamaṃsu. Māgaṇḍiyāpi kho satthu āgatabhāvaṃ sutvā chinnabhinnake dhutte pakkosāpetvā tesaṃ lañcaṃ datvā "tumhe samaṇaṃ gotamaṃ iminā iminā ca niyāmena akkosathā"ti vatvā uyyojesi. Te satthu antogāmaṃ pavisanavelāya saparivāraṃ satthāraṃ nānāvidhehi akkosehi akkosiṃsu. Āyasmā ānando satthāraṃ āha "bhante evarūpe akkosanaṭṭhāne na vasissāma, aññaṃ nagaraṃ gacchāmā"ti. Satthā "ānanda tathāgatā nāma aṭṭhahi lokadhammehi na kampanti, ayaṃpi saddo sattāhaṃ nātikkamissati, akkosakānaṃyeva upari patissati, tvaṃ mā vitakkayī"ti. 2- Te hi 3- tayo nagaraseṭṭhino mahāsakkārena bhagavantaṃ pavesetvā mahādānaṃ adaṃsu. Tesaṃ aparāparaṃ dānaṃ dadantānaṃyeva māso atikkami, atha nesaṃ etadahosi "buddhā nāma sabbalokaṃ anukampamānā uppajjanti, aññesaṃpi okāsaṃ dassāmā"ti. Te 4- kosambinagaravāsinopi janassa okāsaṃ akaṃsu. Tato paṭṭhāya nāgarā 5- vīthisabhāgena gaṇasabhāgena mahādānaṃ denti. Athekadivasaṃ satthā bhikkhusaṃghaparivuto mālākārajeṭṭhakassa gehe nisīdi. Tasmiṃ khaṇe sāmāvatiyā upaṭṭhāyikā khujjuttarā aṭṭha kahāpaṇe ādāya mālatthāya taṃ gehaṃ agamāsi. Mālākārajeṭṭhako taṃ disvā "amma uttare ajja tuyhaṃ pupphāni dātuṃ khaṇo natthi, ahaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ parivisissāmi. 6- Tvaṃpi parivesanāya sahāyikā hohi, evaṃ ito paresaṃ veyyāvaccakaraṇato muccissasī"ti 7- āha. Tato @Footnote: 1 cha.Ma. caramāno 2 cha.Ma.,i. vitakkayitthāti 3 cha.Ma.,i. tepi @4 cha.Ma. tato te, i. tato 5 cha.Ma. nāgarāpi 6 cha.Ma.,i. parivisāmi @7 cha.Ma. muccissatīti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page385.

Khujjuttarā attanā laddhaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā buddhānaṃ bhattagge veyyāvaccaṃ akāsi. Sā satthārā upanisinnakathāvasena kathitaṃ dhammaṃ sabbameva uggaṇhi. Anumodanaṃ pana sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sā aññesu divasesu cattārova kahāpaṇe datvā pupphāni gahetvā gacchati, tasmiṃ pana divase diṭṭhasaccabhāvena parasantake cittaṃ anuppādetvā sabbeva aṭṭha kahāpaṇe datvā pacchiṃ pūretvā pupphāni ādāya sāmāvatiyā santikaṃ agamāsi. Atha naṃ sā pucchi "amma uttare tvaṃ aññesu divasesu na bahūni pupphāni āharasi, ajja pana bahukāni, kinno rājā uttaritaraṃ pasanno"ti. Sā musāvādena 1- abhabbatāya atīte attanā kataṃ anigūhitvā sabbaṃ kathesi. "atha kasmā ajja bahūni 2- āharasī"ti vuttā ca 3- evamāha "ahaṃ ajja dasabalassa dhammaṃ sutvā amataṃ sacchākāsiṃ, tasmā tumhe na vañcemī"ti. Taṃ sutvā "amma uttare tayā laddhaṃ amatadhammaṃ amhākaṃpi dehī"ti sabbāva hatthaṃ pasārayiṃsu. Ayye evaṃ dātuṃ na sakkā, ahaṃ pana satthārā kathitaniyāmena tumhākaṃ dhammaṃ desissāmi, 4- tumhe attano sotamhi patitaṃ 5- dhammaṃ labhissathāti. Tenahi amma uttare kathehīti. "evaṃ kathetuṃ na sakkā, mayhaṃ uccaṃ āsanaṃ paññāpetvā tumhe nīcāsanesu nisīdathā"ti āha. Tā pañcasatāpi itthiyo khujjuttarāya uccāsanaṃ datvā sayaṃ nīcāsanaṃ 6- gahetvā nisīdiṃsu. Khujjuttarāpi sekkhapaṭisambhidāsu ṭhatvā tāsaṃ dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne sāmāvatiṃ jeṭṭhikaṃ katvā sabbāva 7- sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Tato paṭṭhāya khujjuttaraṃ veyyāvaccakaraṇato apanetvā "tvaṃ satthu dhammakathaṃ sutvā āharitvā amhe sāvehī"ti āhaṃsu. Khujjuttarāpi tato paṭṭhāya tathā akāsi. Kasmā panesā dāsī hutvā nibbattāti? sā kira kassapadasabalassa sāsane Ekāya sāmaṇeriyā attano veyyāvaccaṃ kāresi. Tena kammena pañca jātisatāni @Footnote: 1 cha.Ma. musāvāde 2 cha.Ma. bahūni pupphāni 3 Sī.,i. āharitthāti ca vuttā @4 cha.Ma.,i. desessāmi 5 Sī.,i.,cha.Ma. hetumhi sati taṃ 6 cha.Ma.,i. nīcāsanāni @7 i. sabbāpi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page386.

Paresaṃ dāsīyeva hutvā nibbatti. Kasmā pana khujjā ahosīti? anuppanne kira buddhe ayaṃ bārāṇasīrañño gehe vasantī ekaṃ rājakulupakaṃ paccekabuddhaṃ khujjadhātukaṃ disvā attanā sahavāsīnaṃ mātugāmānaṃ purato parihāsaṃ karontī khujjākārena vicari. Tasmā khujjā hutvā nibbatti. Kiṃ pana katvā sā paññavantī 1- jātāti? anuppanne Buddhe ayaṃ bārāṇasirañño gehe nibbattitvā vasantī aṭṭha paccekabuddhe rājagehato uṇhapāyāsassa pūrite patte gahetvā gacchante disvā "ettha ṭhapetvā gacchatha bhante"ti aṭṭha suvaṇṇakaṭake omuñcitvā adāsi. Tassa kammassa nissandena paññavantī hutvā nibbatti. Athakho tā sāmāvatiyā parivārā pañcasatā itthiyo paṭividdhasaccāpi samānā rañño assaddhabhāvena kālena kālaṃ satthu santikaṃ gantvā buddhadassanaṃ na labhanti. Tasmā dasabale antaravīthiṃ paṭipanne vātāpānesu appahontesu 2- attano attano gabbhesu chiddaṃ katvā tehi olokenti. 3- Athekadivasaṃ māgaṇḍiyā attano pāsādatalato nikkhamitvā caṅkamamānā tāsaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā gabbhachiddaṃ disvā "kimidan"ti pucchitvā 4- tāhi tassā satthari baddhāghātataṃ ajānantīhi "satthā imaṃ nagaraṃ āgato, mayaṃ ettha ṭhatvā satthāraṃ passāma ceva pūjema cā"ti vutte "idānissa kattabbaṃ jānissāmi, imāpi tassa upaṭṭhāyikā, imāsaṃpi kattabbaṃ jānissāmī"ti cintetvā gantvā rañño ārocesi 5- "mahārāja sāmāvatimissakānaṃ bahiddhā paṭṭhanā atthi, katipāhāvasāneva 6- te jīvitaṃ māressanti, sāmāvatī saparivārā tumhesu sinehaṃ vā pemaṃ vā na karoti, samaṇaṃ pana gotamaṃ antaravīthiyā gacchantaṃ disvā vātapānesu appahontesu tāni khaṇḍetvāpi okāsaṃ katvā olokentī"ti āha. Rājā "na tā evarūpaṃ karissantī"ti na saddahi. Puna vuttepi na saddahiyeva. Atha naṃ tikkhattuṃ vuttepi asaddahantaṃ "sace na saddahasi, 7- tāsaṃ vasanaṭṭhānaṃ @Footnote: 1 Sī.,i. sappaññā 2 cha.Ma.i. nappahontesu 3 Sī.,i. tāni khaṇḍitvāpi okāsaṃ @katvā olokenti 4 cha.Ma. pucchi 5 cha.Ma. raññā saddhiṃ rahogatakāle @6 cha.Ma. katipāheneva 7 cha.Ma. sace me vacanaṃ na saddahasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page387.

Gantvā upadhārehi mahārājā"ti āha. Rājā gantvā gabbhesu chiddaṃ disvā "idaṃ kin"ti pucchitvā tasmiṃ atthe ārocite tāsaṃ akujjhitvā kiñci avatvā chiddāni pidahāpesi. Rājā tato paṭṭhāya tāsaṃ pāsāde chiddakajālavātapānāni 1- kāresi. Sā tena kāraṇena rājānaṃ kopetuṃ asakkontī "deva etāsaṃ tumhesu pemaṃ atthi vā natthi vāti jānissāma, aṭṭha kukkuṭe pesetvā tumhākaṃ atthāya pacāpethā"ti āha. Rājā tassā vacanaṃ sutvā "ime pacitvā pesetū"ti sāmāvatiyā aṭṭha kukkuṭe pahiṇi. Sotāpannā ariyasāvikā jīvamāne kukkuṭe kiṃ pacessati, alanti vatvā puna 2- hatthenapi phusituṃ na icchi. Māgaṇḍiyā "hotu mahārāja, eteyeva kukkuṭe samaṇassa gotamassa pacanatthāya pesehī"ti. Rājā tathā akāsi. Māgaṇḍiyā antarāmaggeyeva te kukkuṭe mārāpetvā "ime kukkuṭe pacāpetvā samaṇassa gotamassa detū"ti pahiṇi. Sā tathāsaññībhāvena 3- dasabalañca uddissa pahitabhāvena pacitvā dasabalassa pesesi. Māgaṇḍiyā "passa mahārājā"ti vatvā ettakenapi rājānaṃ kopetuṃ nāsakkhi. Ayaṃ pana udeno tāsu ekekissā vasanaṭṭhāne satta satta divasāni vasi. Athāyaṃ māgaṇḍiyā ekaṃ kaṇhasappapotakaṃ veṇupabbe 4- pakkhipāpetvā attano vasanaṭṭhāne ṭhapesi. Raññopi 5- yattha katthaci gacchantassa hatthikantavīṇaṃ ādāyeva gamanaṃ āciṇṇaṃ, māgaṇḍiyā rañño attano santikaṃ āgamanakāle taṃ sappapotakaṃ antovīṇāyaṃ pakkhipitvā chiddaṃ pidahāpesi. Atha naṃ sāmāvatiyā santikaṃ gamanakāle "mahārāja sāmāvatī nāma samaṇassa gotamassa pakkhā, tumhe na gaṇeti, yaṅkiñci katvā tumhākaṃ dosameva cinteti, appamattā hothā"ti āha. Rājā sāmāvatiyā vasanaṭṭhānampatto sattāhaṃ vītināmetvā 6- puna sattāhe māgaṇḍiyāya nivesanaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. uddhacchiddakajāla.... 2 cha.Ma.,i. pana 3 Ma. tathāsajjitabhāvena, cha.,i. tesaṃ @matabhāvena 4 cha.Ma. veḷupabbe 5 cha.Ma.,i. rañño ca 6 cha.Ma.,i. vasanaṭṭhāne sattāhaṃ @vītināmetvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page388.

Agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchanteyeva "kacci te mahārāja sāmāvatī otāraṃ na gavesatī"ti kathentī viya rañño hatthato vīṇaṃ gahetvā cāletvā "kiṃ nu kho mahārāja ettha abbhantare vicaratī"ti vatvā sappassa nikkhamanokāsaṃ katvā "abbhumme anto sappo"ti vīṇaṃ chaḍḍetvā palāyi. Tasmiṃ kāle rājā padittaveḷuvanaṃ 1- viya pakkhittaloṇaṃ uddhanaṃ viya ca rosena 2- taṭataṭāyanto "vegena saparivāraṃ sāmāvatiṃ pakkosathā"ti āha. Rājapurisā gantvā pakkosiṃsu. Sā rañño kuddhabhāvaṃ ñatvā sesamātugāmānaṃ saññamadāsi. "rājā tumhe ghātetukāmo pakkosati, ajja divasaṃ odissakena mettāpharaṇena rājānaṃ pharathā"ti āha. Rājā tā itthiyo pakkosāpetvā sabbāva paṭipāṭiyā ṭhapetvā 3- mahādhanuṃ ādāya visapītaṃ kaṇḍaṃ 4- sannayhitvā dhanuṃ pūretvā 5- aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe sabbāva tā sāmāvatippamukhā 6- itthiyo odhiso mettaṃ phariṃsu. Rājā kaṇhaṃ neva khipituṃ 7- na apanetuṃ sakkoti, gattehi sedā mucciṃsu, 8- sarīraṃ vedhati, mukhato kheḷo savati, 9- gahetabbagahaṇaṃ 10- na passati. Atha naṃ sāmāvatī "kiṃ mahārāja kilamasī"ti āha. Āma devi kilamāmi, avassayo me hohīti. Sādhu mahārāja kaṇḍaṃ mahāpaṭhavimukhaṃ karohīti. Rājā tathā akāsi. Sā "rañño hatthato kaṇḍaṃ muccatū"ti adhiṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe kaṇḍaṃ mucci. Rājā taṃkhaṇaṃyeva udake nimujjitvā āgamma allakeso allavattho sāmāvatiyā pādesu patitvā "khama devi mayhaṃ, bhedakānameva vacanena anupadhāretvā etaṃ katan"ti āha. Khamāmi devāti. Sādhu devi, etaṃ tayā mayhaṃ khamitaṃ nāma hoti. Rājā ito paṭṭhāya tumhākaṃ yathāruciyā dasabalassa dānaṃ detha, pacchābhattaṃ vihāraṃ gantvā dhammakathaṃ suṇātha, ajjato 11- paṭṭhāya parihāraṃ dammīti. Tenahi deva ajjato paṭṭhāya ekaṃ bhikkhuṃ yācitvā ānetha, yo no dhammaṃ vācessatīti. Rājā satthu santikaṃ gantvā yācanto ānandattheraṃ yāci. @Footnote: 1 Sī.,i. ādittaṃ veṇuvanaṃ 2 cha.Ma. dosena 3 Sī.,i. ṭhapāpetvā 4 Ma. visapītaṃ @sallaṃ 5 Ma. pure katvā 6 i. sāmāvatipamukhā 7 Sī.,i. neva kaṇḍaṃ pakkhipituṃ @8 cha.,i. muccanti 9 cha.Ma.,i. patati 10 Sī.,i. gahetabbagahaṇakaṃ 11 cha. ajja vo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page389.

Tato paṭṭhāya tā pañcasatā itthiyo theraṃ pakkosāpetvā sakkārasammānaṃ katvā katabhattakiccassa therassa santike dhammaṃ pariyāpuṇanti. Tā ekadivasaṃ therassa anumodanāya pasannā therassa pañca uttarāsaṅgasatāni adaṃsu. Thero kira pubbe tunnavāyakāle 1- ekassa paccekabuddhassa ekāya sūciyā saddhiṃ hatthatalacoḷakkhaṇḍaṃ 2- adāsi. So sūciyā phalena imasmiṃ attabhāve mahāpañño ahosi, coḷakkhaṇḍassa phalena imināva niyāmena pañcasatakkhattuṃ dussāni paṭilabhi. Tato māgaṇḍiyā aññaṃ kātabbaṃ apassantī "uyyānaṃ gacchāma mahārājā"ti āha. Sādhu devīti ca rañño 3- sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā cūḷapitaraṃ pakkosāpetvā āha "amhākaṃ uyyānaṃ gamanakāle 4- sāmāvatiyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā sāmāvatiṃ saparivāraṃ anto karitvā `rañño āṇā'ti vatvā dvāraṃ pidahitvā palāsena 5- paliveṭhetvā gehe aggiṃ dethā"ti. Māgaṇḍiyo tassā vacanaṃ sutvā tathā akāsi. Tasmiṃ divase sabbāpi tā itthiyo pubbe katassa upapīḷakakammassānubhāvena samāpattiṃ appituṃ 6- nāsakkhiṃsu, ekappahāreneva bhasmamuṭṭhi 7- viya jhāyiṃsu. Tāsaṃ ārakkhapurisā rañño santikaṃ gantvā "deva idaṃ nāma kariṃsū"ti ācikkhiṃsu. Rājā "kena katan"ti pariyesanto māgaṇḍiyāya kāritabhāvaṃ ñatvā taṃ pakkosāpetvā "bhadde bhaddakaṃ tayā kammaṃ kataṃ mayā kattabbaṃ karontiyā, `uṭṭhāya samuṭṭhāya mayhaṃ vadhāya parisakkamānā ghātitā, pasannosmi, tuyhaṃ sampattiṃ dassāmīti tava ñātake pakkosāpehī"ti. Sā rañño kathaṃ sutvā aññātakepi ñātake katvā pakkosāpesi. Rājā sabbesaṃ sannipatitabhāvaṃ ñatvā rājaṅgaṇe galappamāṇesu āvāṭesu nikhaṇitvā upari ṭhitāni sīsāni bhindāpento mahantehi ayanaṅgalehi kasāpesi. 8- Māgaṇḍiyampi khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindāpetvā pūvapacanakaṭāhe bhajjāpesi. 9- @Footnote: 1 Ma. tunnavāyakule 2 Sī.,i.,cha.Ma. hatthatalamattaṃ coḷakhaṇḍaṃ 3 cha.,i. sādhu @devīti. sā rañño 4 cha.Ma.,i. gatakāle 5 cha.Ma. palālena 6 cha.Ma.,i. appetuṃ @7 cha.Ma.,i. bhusamuṭṭhi 8 Sī. kasāpetvā 9 cha.Ma. pacāpesi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page390.

Kiṃ pana sāmāvatiyā saparivārāya agginā jhāyanakammanti. 1- Sā kira anuppanne buddhe geheva pañcamātugāmasatehi saddhiṃ gaṅgāya kīḷitvā bahititthe 2- ṭhitā sīte jāte avidūraṭṭhāne paccekabuddhassa paṇṇasālaṃ disvā anto asodhetvāva bahi aggiṃ datvā visibbesuṃ. 3- Antopaṇṇasālāya paccekabuddho nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisinno. Tā jālāsu pacchinnāsu paccekabuddhaṃ disvā "kiṃ amhehi kataṃ, ayaṃ paccekabuddho rañño kulupako, imaṃ disvā rājā amhākaṃ kujjhissati, idāni naṃ sujjhāpitaṃ kātuṃ vaṭṭatī"ti aññānipi dārūni pakkhipitvā aggiṃ adaṃsu. Puna jālāya pacchinnāya paccekabuddho samāpattito vuṭṭhāya tāsaṃ passantīnaṃyeva cīvarāni pappoṭetvā 4- vehāsaṃ uppatitvā gato. Tena kammena niraye pacitvā pakkāvasesena imaṃ byasanaṃ pāpuṇiṃsu. Catuparisamajjhe pana kathā udapādi "bahussutāva khujjuttarā, mātugāmattabhāve ṭhatvā pañcannaṃ mātugāmasatānaṃ dhammaṃ kathetvā sotāpattiphale patiṭṭhāpesi. Sāmāvatīpi rañño 5- attano kuppitaṃ 6- kaṇḍaṃ mettāpharaṇena pharitvā paṭibāhī"ti. Tassāpi mahājano guṇaṃ kathesi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha satthā aparabhāge jetavane nisinno tadeva kāraṇaṃ atthuppattiṃ katvā khujjuttaraṃ bahussutānaṃ, sāmāvatiṃ mettāvihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Uttarānandamātāvatthu [262] Pañcame jhāyīnanti jhānābhiratānaṃ upāsikānaṃ uttarā nandamātā aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthu dhammakathaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare sumanaseṭṭhiṃ nissāya vasantassa puṇṇaseṭṭhissa 7- nāma bhariyāya kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, uttarātissā nāmaṃ akaṃsu. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. jhāpanakammanti 2 Sī.,i. bahitīre 3 Sī.,i. visivesuṃ @4 cha.Ma. papphoṭetvā, i. phoṭetvā 5 cha.Ma. raññā 6 cha.Ma.,i. appitaṃ @7 cha.,i. puṇṇasīhassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page391.

Athekasmiṃ nakkhattamahadivase rājagahaseṭṭhī puṇṇaṃ pakkosāpetvā āha "tāta puṇṇa nakkhattaṃ vā. Uposatho vā duggatassa kiṃ karissati, evaṃ santepi vadehi `kiṃ nakkhattapariccayaṃ 1- gahetvā nakkhattaṃ kīḷissasi, balavagoṇe ca phālañca naṅgalañca 2- gahetvā karissasī"ti. "mama bhariyāya saddhiṃ mantetvā jānissāmi ayyā"ti taṃ 3- bhariyāya ārocesi. "seṭṭhī nāma ayyo issaro, tassa tayā saddhiṃ kathentassa kathā sobhati, tvaṃ pana attano kasikammaṃ mā vissajjesī"ti āha. So tassā vacanaṃ sutvā kasikabhaṇḍaṃ ādāya kasituṃ gato. Taṃdivasañca sāriputtatthero nirodhasamāpattito vuṭṭhāya "kassa ajja mayā saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī"ti āvajjento imassa puṇṇassa upanissayaṃ disvā bhikkhācāravelāya pattacīvaramādāya puṇṇassa kasanaṭṭhānaṃ gacchanto avidūre attānaṃ dassesi. Puṇṇo theraṃ disvā kasiṃ ṭhapetvā therassa santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena vandi. Thero taṃ oloketvā udakasabhāgaṃ pucchi. Tassa etadahosi "ayyo mukhaṃ dhovitukāmo bhavissatī"ti. Tato vegena gantvā dantakaṭṭhaṃ āharitvā kappiyaṃ katvā therassa adāsi. There dantakaṭṭhaṃ khādante pattena saddhiṃ dhammakarakaṃ 4- nīharitvā udakassa pūretvā āhari. Thero mukhaṃ dhovitvā bhikkhācāramaggaṃ 5- paṭipajji. Puṇṇo cintesi "thero na aññesu divasesu imaṃ maggaṃ paṭipajjati, ajja pana mayhaṃ saṅgahatthāya paṭipanno bhavissati. Aho vata me bhariyā mamatthāya āharaṇakaāhāraṃ therassa patte patiṭṭhapeyyā"ti. Athassa sā bhariyā "ajja nakkhattadivaso"ti pātova attano labhanakaniyāmena khādanīyaṃ bhojanīyaṃ saṃvidhāya gahetvā sāmikassa kasanaṭṭhānaṃ āgantvā 6- antarāmagge theraṃ disvā cintesi "aññesu divasesu mayhaṃ theraṃ disvā deyyadhammo na hoti, @Footnote: 1 Ma. paribbayaṃ, cha. nakkhattaparibbayaṃ 2 Sī. phālakaṃ naṅgalañca 3 cha.Ma.,i. taṃ kathaṃ @4 cha.Ma. dhammakaraṇaṃ 5 Sī.,i. bhikkhācāravelāya maggaṃ 6 Ma. gantvā, cha. āgacchantī

--------------------------------------------------------------------------------------------- page392.

Deyyadhamme santepi mama ayyaṃ na passāmi, ajja pana dvinnaṃpi sammukhībhāvo jāto. Mama sāmikassa pana sampādetvā āharissāmi, imaṃ tāva āhāraṃ therassa dassāmī"ti tīhi cetanāhi sampayuttaṃ katvā taṃ bhojanaṃ sāriputtattherassa patte patiṭṭhapetvā "evamidha 1- duggatajīvitā muccāmī"ti āha. Theropi "tava ajjhāsayo pūratū"ti tassānumodanaṃ katvā tato nivattitvā vihāraṃ agamāsi. Sāpi puna attano gehaṃ gantvā sāmikassa āhāraṃ sampādetvā ādāya kasanaṭṭhānaṃ gantvā sāmikassa kujjhanabhāvato bhītā "sāmi ajja ekadivasaṃ tava manaṃ sandhārehī"ti āha. Kiṃkāraṇāti. Ahaṃ ajja tāva āhāraṃ āharantī antarāmagge theraṃ disvā tava bhāgabhattaṃ therassa patte patiṭṭhapetvā puna gehaṃ gantvā āhāraṃ pacitvā ādāya āgatamhīti. Manāpaṃ te bhadde kataṃ, mayāpi pātova therassa dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ. Ajja amhākaṃ samabhāgaṃ 2- sabbaṃpi therassa amhākaṃ santakameva jātanti dvinnaṃpi janānaṃ ekasadisameva cittaṃ ahosi. Atha puṇṇo āhārakiccaṃ katvā bhariyāya ūrumhi sīsaṃ katvā muhuttaṃ nipajji. Athassa niddā okkami. So thokaṃ niddāyitvā pabuddho kasitaṭṭhānaṃ olokesi, olokitolokitaṭṭhānaṃ mahākosātakīpupphehi sampuṇṇaṃ 3- viya ahosi. So bhariyaṃ āha "bhadde kiṃ nāmetaṃ ajja imaṃ 4- kasitaṭṭhānaṃ suvaṇṇaṃ hutvā khāyatī"ti. Ayya ajja te sakaladivase kilantatāya akkhīni maññe bhamantīti. Bhadde mayhaṃ asaddahantī sayaṃ olokehīti. Tasmiṃ kāle sā oloketvā sabhāvaṃ ayya kathesi, evametaṃ bhavissatīti. Puṇro uṭṭhāya ekavatiṃ 5- gahetvā naṅgalasīse pahari, guḷapiṇḍo viya naṅgalasīse allayitvā 6- aṭṭhāsi. So bhariyaṃ pakkositvā āha "bhadde aññesaṃ ṭhapitabījaṃ 7- nāma tīhi vā catūhi vā māsehi phalaṃ deti, amhākaṃ pana ayyassa sāriputtattherassa antare ropitena saddhābījena ajjeva phalaṃ dinnaṃ. Imasmiṃ karīsamatte padese @Footnote: 1 cha.Ma.,i. evaṃvidhā 2 Sī.,i.,cha.Ma. suppabhātaṃ 3 cha.Ma.,i. samparikiṇṇaṃ @4 cha.Ma. idaṃ, i. mama 5 Ma. vaṭṭiṃ, cha.,i. ekaṃ kaṭṭhiṃ 6 cha.Ma. allīyitvā, @i. alliyitvā 7 Sī.,i. vappe vapite bījaṃ, cha.Ma. vapitabījaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page393.

Āmalakamattopi suvaṇṇo asuvaṇṇo 1- nāma natthī"ti. Idāni kiṃ karissāma ayyāti. "bhadde imaṃ ettakaṃ suvaṇṇaṃ thenetvā khādituṃ nāma na sakkā"ti bhariyaṃ tasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā ābhatapātiṃ suvaṇṇassa pūretvā gantvā rañño ārocāpesi "eko manusso suvaṇṇapātiṃ gahetvā ṭhito"ti. Rājā taṃ pakkosāpetvā "kahante tāta laddhan"ti pucchi. "deva mayhaṃ ekaṃ kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇameva jātaṃ, pahiṇitvā āharāpethā"ti. Tvaṃ kiṃnāmosīti. Puṇṇo nāmāhaṃ devāti. Gacchatha bhaṇe sakaṭāni yojetvā puṇṇassa kasitaṭṭhānato suvaṇṇaṃ āharathāti. Sakaṭehi saddhiṃ gatarājapurisā "rañño puññan"ti vatvā suvaṇṇapiṇḍaṃ 2- gaṇhanti, 3- taṃ gahitaṃ kasitaleḍḍuṃyeva 3- hoti. Te gantvā rañño ārocesuṃ. Tenahi bhaṇe gantvā "puṇṇassa puññan"ti vatvāva gaṇhathāti. Gahitaṃ 4- suvaṇṇameva hoti. Te sabbasuvaṇṇaṃ āharitvā rājaṅgaṇe rāsiṃ akaṃsu. Rāsī ubbedhena tālappamāṇo ahosi. Rājā vāṇije pakkosāpetvā "kassa gehe ettakaṃ suvaṇṇaṃ atthī"ti pucchi. Natthi deva kassacīti. Ettakassa pana dhanassa sāmino kiṃ kātuṃ vaṭṭatīti. Dhanaseṭṭhiṃ nāma naṃ kātuṃ vaṭṭati devāti. Tenahi puṇṇaṃ imasmiṃ nagare dhanaseṭṭhiṃ nāma kārethāti 5- sabbantaṃ suvaṇṇaṃ tasseva datvā taṃdivasaṃyeva seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. So seṭṭhī maṅgalaṃ karonto sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa dānaṃ 6- adāsi. Sattame divase dasabalassa bhattānumodanāya puṇṇaseṭṭhīpi bhariyāpi dhītāpi sabbe sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Aparabhāge rājagahaseṭṭhī "puṇṇaseṭṭhino vayappattā dārikā atthī"ti sutvā attano puttassa kāraṇā tassa gehe 7- pesesi. So tassa vacanaṃ 8- sutvā "nāhaṃ dhītaraṃ dassāmī"ti paṭisāsanaṃ pesesi. Sumanaseṭṭhīpi puna pesesi "tvaṃ mama gehaṃ @Footnote: 1 Sī.,i. paṃsucuṇṇo asuvaṇṇaṃ, cha.Ma. paṃsupiṇḍo asuvaṇṇo @2 cha.Ma.,i. suvaṇṇapiṇḍe 3-3 cha.Ma.,i. gahitagahitampi kasitaleḍḍuyeva @4 cha.Ma.,i. gahitagahitaṃ 5 cha.Ma.,i. karothāti 6 cha.Ma.,i. mahādānaṃ 7 cha.Ma.,i. gehaṃ @8 cha.Ma.,i. sāsanaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page394.

Nissāya vasitvā idāni ekappahāreneva issaro hutvā mayhaṃ dārikaṃpi na desī"ti. Tato puṇṇaseṭṭhī āha "imaṃ tāva tumhākaṃ seṭṭhisabhāvameva kathesi, puriso nāma sabbakāle evaṃvidhoyevāti na sallakkhetabbo. Ahañhi idāni tādise purise dāse katvā gahetuṃ sakkomi, tuyhaṃ pana jātiṃ vā gottaṃ vā nappahomi. 1- Apica kho mama dhītā sotāpannā ariyasāvikā devasikaṃ 2- kahāpaṇagghanakehi pūjaṃ akāsi, 2- tamahaṃ tumhādisassa micchādiṭṭhikassa gehaṃ kathaṃ pesessāmī"ti. 3- Evaṃ puṇaṇaseṭṭhissa paṭibāhakabhāvaṃ ñatvā rājagahaseṭṭhī puna sāsanaṃ pesesi "porāṇakavissāsaṃ mā bhindatu, 4- ahaṃ mayhaṃ suṇisāya devasikaṃ dvinnaṃ kahāpaṇānaṃ agghanakāni pupphāni sajjāpessāmī"ti. So "sādhū"ti sampaṭicchitvā dhītaraṃ tassa gharaṃ pesesi. Athekadivasaṃ sā puṇṇaseṭṭhino dhītā uttarā attano sāmikaṃ evamāha "attano kulagehe māsassa aṭṭha divasāni nibaddhaṃ uposathakammaṃ karomi, idānipi tumhesu sampaṭicchantesu uposathaṅgāni adhiṭṭhaheyyan"ti. So "na sakkā"ti taṃ na sampaṭicchi. Sā taṃ saññāpetuṃ asakkontī tuṇhī ahosi. Puna antovasse "uposathikā bhavissāmī"ti tadāpi okāsaṃ karontī neva alattha. Sā antovasse aḍḍhatiyesu māsesu atikkantesu aḍḍhamāse avasiṭṭhe mātāpitūnaṃ sāsanaṃ pesesi "ahaṃ tumhehi corake 5- pakkhittā ettakesu ṭhānesu 6- ekadivasaṃpi uposathaṅgāni adhiṭṭhātuṃ na labhāmi, pañcadasa kahāpaṇasahassāni me pesethā"ti. Te dhītu sāsanaṃ sutvā "kiṃkāraṇā"ti apucchitvāva pahiṇiṃsu. Uttarā te kahāpaṇe gaṇhitvā tasmiṃ nagare sirimā nāma gaṇikā atthi, taṃ pakkosāpetvā "amma sirime ahaṃ imaṃ aḍḍhamāsaṃ uposathaṅgāni adhiṭṭhahissāmi, tvaṃ imāni pañcadasa kahāpaṇasahassāni gahetvā imaṃ aḍḍhamāsaṃ seṭṭhiputtaṃ paricarāhī"ti. Sā "sādhu ayye"ti sampaṭicchi. Tato paṭṭhāya seṭṭhiputto "sirimāya saddhiṃ modissāmī"ti uttarāya aḍḍhamāsaṃ uposathakammaṃ sampaṭicchi. @Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. na kopemi 2-2 cha.Ma.,i. pupphehi pūjaṃ karoti 3 Sī.,i.gehaṃ na @pahiṇissāmīti, cha.Ma. gehaṃ na pesessāmīti 4 Sī.,i. mā maddatu @5 cha.Ma.,i. cārake 6 cha.,i. ettake addhāne

--------------------------------------------------------------------------------------------- page395.

Sā tena sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā divase divase pātova dāsīgaṇaparivutā satthu sahatthā khādanīyaṃ bhojanīyaṃ saṃvidahitvā satthari bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gate uposathaṅgāni adhiṭṭhāya pāsādavaraṃ āruyha attano sīlāni āvajjamānā nisīdi. 1- Evaṃ aḍḍhamāsaṃ vītināmetvā uposathavissajjanadivase pātova yāgukhajjakādīna saṃvidahantī vicarati. 2- Tasmiṃ samaye seṭṭhiputto sirimāya saddhiṃ uparipāsādavaragato jālavātapānaṃ vivaritvā antaravatthuṃ olokento aṭṭhāsi. Uttarā vātapānachiddena uddhaṃ olokesi. Seṭṭhiputto uttaraṃ oloketvā "nerayikajātikā vata ayaṃ evaṃvidha nāma sampattiṃ pahāya ukkhalimasimakkhitā 3- hutvā nikkāraṇā dāsīnaṃ antare vicaratī"ti hasitaṃ akāsi. Uttarā tassa pamādabhāvaṃ ñatvā "ayaṃ bālo nāma 4- attano sampatti sabbakālaṃ thāvarāti saññī bhavissatī"ti sayaṃpi hasitaṃ akāsi. Tato sirimā "ayaṃ petikā 5- mayi ṭhitāya evaṃ mama sāmikena saddhiṃ hasitaṃ karotī"ti kupitā vegena otari. Uttarā tassā gamanākappeneva 6- "ayaṃ bālā aḍḍhamāsamattaṃ imasmiṃ gehe vasitvā mayhamevetaṃ gehantisaññī jātā"ti vatvā 7- taṃkhaṇaññeva mettajjhānaṃ samāpajjitvā aṭṭhāsi. Sirimāpi dāsīnaṃ antare 8- āgantvā ulluṅkaṃ 9- gahetvā pūvapacanaṭṭhāne 10- pakkuṭṭhitatelassa 11- pūretvā uttarāya matthake āsiñci, mettajjhānassa vipphārena uttarāya matthake āsittaṃ pakkuṭṭhitatelaṃ padumapatte āsittaudakaṃ viya vinivaṭṭitvā gataṃ. Tasmiṃ khaṇe sirimāya samīpe ṭhitā dāsiyo taṃ oloketvā "hotu je, tvaṃ amhākaṃ ayyāya hatthato mūlaṃ gahetvā āgatā imasmiṃ gehe vasamānā amhākaṃ ayyāya sadisā bhavituṃ vāyamasī"ti sammukhaṭṭhāne 12- taṃ paribhāsiṃsu. Tasmiṃ khaṇe sirimā attano āgantukabhāvaṃ aññāsi. Sā tatova gantvā uttarāya pādesu patitvā "ayye anupadhāretvā me kataṃ, khama mayhan"ti āha. Amma @Footnote: 1 cha.Ma.,i. nisīdati 2 i. carati 3 Sī.,i.,cha.Ma. ukkhalikamasimakkhitā 4 Sī. imaṃ @5 cha.Ma.,i. ceṭikā 6 cha.Ma.,i. āgamanākappeneva 7 cha.Ma.,i. ñatvā @8 cha.Ma.,i. antarena 9 cha.Ma.,i. uḷuṅkaṃ 10 i. pūpapacanaṭṭhāne @11 Sī.,i.,Ma. pakkaṭṭhitatelassa, cha. pakkuṭhitatelassa. evamuparipi @12 Sī.,i. sammukhasammukhaṭṭhānato uṭṭhāya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page396.

Sirime taṃ 1- nāhaṃ tava imasmiṃ ṭhāne khamissāmi, ahaṃ sapitikā dhītā, dasabale khamanteyeva khamissāmīti. Satthāpi kho bhikkhusaṃghaparivāro āgantvā uttarāya nivesane paññattāsane nisīdi. Sirimā gantvā satthu pādesu patitvā "bhante mayā ayyāya uttarāya antare eko doso kato, tumhesu khamantesu khamissāmīti vadati, khamatha mayhaṃ bhagavā"ti. Khamāmi te sirimeti. Sā tasmiṃ kāle gantvā uttaraṃ khamāpesi. Taṃdivasañca sirimā dasabalassa bhattānumodanaṃ sutvā:- "akkodhena jine kodhaṃ asādhuṃ sādhunā jine jine kadariyaṃ dānena saccenālikavādinan"ti 2- gāthāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhitā dasabalaṃ nimantetvā punadivase mahādānaṃ adāsi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge pana satthā jetavane nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento uttaraṃ nandamātaraṃ jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Suppavāsāvatthu [263] Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasadāyikānaṃ 3- upāsikānaṃ suppavāsā koliyadhītā aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ paṇītadāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde koliyanagare khattiyakule nibbatti, suppavāsātissā nāmaṃ akaṃsu. Sā vayappattā ekassa sakyakumārassa gehaṃ gatā paṭhamadassaneneva 4- satthu dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sā aparabhāge sīvaliṃ nāma dārakaṃ vijāyi. Tassa vatthu heṭṭhā vitthāritameva. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayaṃ pāṭho na dissati 2 khu.dha. 25/223/56 3 Ma. paṇītassa dāyikānaṃ @4 cha.Ma.,i. paṭhamadassaneyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page397.

Sā ekasmiṃ samaye buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa nānaggarasapaṇītabhojanaṃ adāsi. Satthā katabhattakicco anumodanaṃ karonto suppavāsāya imaṃ dhammaṃ desesi "bhojanaṃ suppavāse dentī ariyasāvikā paṭiggāhakānaṃ pañca ṭhānāni deti. Āyuṃ deti, vaṇṇaṃ deti, sukhaṃ deti, balaṃ deti, paṭibhāṇaṃ deti. Āyuṃ kho pana dhammadānaṃ 1- datvā āyussa bhāginī hoti dibbassa vā mānusassa vā .pe. Paṭibhāṇaṃ datvā paṭibhāṇassa bhāginī hoti dibbassa vā mānusassa vā"ti. Evametaṃ vatthuṃ samuṭṭhitaṃ. Atha aparabhāge satthā jetavane nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento suppavāsaṃ koliyadhītaraṃ paṇītadāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Suppiyāvatthu [264] Sattame gilānupaṭṭhākīnanti gilānupaṭṭhākīnaṃ upāsikānaṃ suppiyā upāsikā aggāti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikāraṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ kulagehe nibbatti, suppiyātissā nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge satthā bhikkhusaṃghaparivāro bārāṇasiṃ agamāsi. Sā tathāgatassa paṭhamadassaneyeva dhammaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Athekadivasaṃ dhammassavanatthāya vihāraṃ gatā vihāracārikañcaramānā ekaṃ bhikkhuṃ gilānaṃ disvā abhivādetvā paṭisaṇṭhāraṃ katvā "ayyassa kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī"ti pucchi. Rasaṃ 2- laddhuṃ vaṭṭati upāsiketi. "hotu bhante, ahaṃ pahiṇissāmī"ti theraṃ abhivādetvā antonagaraṃ gantvā punadivase pavattamaṃsatthāya dāsiṃ antarāpaṇaṃ pesesi. Sā sakalanagare pavattamaṃsaṃ alabhitvā aladdhabhāvaṃ kathesi. Upāsikā cintesi "ahaṃ ayyassa rasaṃ pahiṇissāmīti vatvā sace na pesessāmi, ayyo aññatopi @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayaṃ pāṭho na dissati 2 Ma. maṃsaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page398.

Alabhanto kilamissati, yaṅkiñci katvā pesetuṃ vaṭṭatī"ti gabbhaṃ pavisitvā ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsi "imaṃ 1- maṃsaṃ gahetvā sambhārehi yojetvā rasaṃ katvā vihāraṃ netvā ayyassa dehi, yo ca 2- maṃ pucchati, gilānāti pavedehī"ti. 3- Sā tathā akāsi. Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā punadivase bhikkhācāravelāya bhikkhusaṃghaparivuto upāsikāya gehaṃ agamāsi. Sā tathāgatassa āgatabhāvaṃ sutvā sāmikaṃ āmantesi "ayyaputta ahaṃ satthu santikaṃ gantuṃ na sakkomi, gaccha tvaṃ satthāraṃ antogehaṃ pavesetvā nisīdāpehī"ti. So tathā akāsi. Satthā "kahaṃ suppiyā"ti āha. 4- Gilānā bhanteti. Pakkosatha nanti. Atha te gantvā "satthā taṃ pakkosatī"ti āhaṃsu. Sā cintesi "sabbalokassa hitānukampako satthā me 5- kāraṇaṃ disvā 6- pakkosāpessatī"ti sahasā mañcamhā uṭṭhāsi. 7- Athassā buddhānubhāvena taṃkhaṇaṃyeva vaṇo ruhitvā suñchavī 8- ahosi sesaṭṭhānato atirekataraṃ vippasannavaṇṇo. Tasmiṃ khaṇe upāsikā sitaṃ katvā dasabalaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā "imissā upāsikāya kiṃ aphāsukan"ti pucchi. Sā attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesi. Satthā katabhattakicco vihāraṃ gantvā bhikkhusaṃghaṃ sannipātetvā taṃ bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā sikkhāpadaṃ 9- paññapesi. 10- Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā jetavane nisinno upāsikāyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento suppiyaṃ upāsikaṃ gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Kātiyānīvatthu [265] Aṭṭhame aveccappasannānanti adhigatena 11- acalappasādena samannāgatānaṃ upāsikānaṃ kātiyānī aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. idaṃ 2 cha.Ma.,i. so ce 3 cha.Ma. vadehīti, i. paṭivādehīti @4 cha.,i. pucchi 5 Ma. na maṃ, cha.,i. na imaṃ 6 cha.Ma. adisvā 7 cha.Ma. vuṭṭhāsi @8 Sī.,i. sacchavi, cha.Ma. succhavi 9 vi.mahā. 5/180/50 bhesajjakkhandhaka @10 i. paññāpesi 11 Ma. avigatena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page399.

Kulagehe nibbattā satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kulagharanagare 1- nibbattā, kātiyānītissā nāmaṃ akaṃsu. Sā aparabhāge vayappattā kulagharanikāḷiyā 2- sahāyikā daḷhamittā ahosi. Yadā pana kuṭikaṇṇasoṇatthero "dasabalassa kathitaniyāmena mayhaṃpi dhammaṃ kathehī"ti mātarā yācito rattibhāge antonagare alaṅkatadhammāsane nisīditvā mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā dhammadesanaṃ ārabhi, tadā ayaṃ kātiyānī upāsikā kāḷiyā saddhiṃ gantvā parisapariyante dhammaṃ suṇantī aṭṭhāsi. Tasmiṃ samaye navamattāni 3- corasatāni antonagare divākatasaññāya koṭito paṭṭhāya ummaṅgaṃ 4- khanitvā imissā kātiyāniyā gharaṃ pāpuṇiṃsu. Tesaṃ corajeṭṭhako tehi saddhiṃ apavisitvā "kiṃ nu kho ayaṃ parisā sannipatitā"ti vīmaṃsanatthaṃ 5- soṇattherassa dhammakathanaṭṭhānaṃ gantvā parisapariyante tiṭṭhamāno imissā kātiyāniyā piṭṭhipasse aṭṭhāsi. Tasmiṃ samaye kātiyānī dāsiṃ āmantesi "gaccha je, gehaṃ pavisitvā dīpatelaṃ āhara, 6- mayaṃ dīpe jāletvā dhammaṃ sossāmā"ti. 6- Sā gharaṃ gantvā dīpaṃ jāletvā ummaṅgacore disvāpi dīpatelaṃ agaṇhitvāva āgantvā attano ayyāya ārocesi "ayye gehe corā ummaṅgaṃ khanantī"ti. taṃ sutvā corajeṭṭhako cintesi "sacāyaṃ imissā kathaṃ gaṇhitvā gehaṃ gamissati, ettheva naṃ asinā dvedhā chindissāmi. Sace pana gahitanimitteneva dhammaṃ suṇissati, corehi gahitagahitaṃpi 7- puna dāpessāmī"ti. Kātiyānīpi kho dāsiyā kathaṃ sutvā "amma mā saddaṃ kari, corā nāma harantā attanā diṭṭhakameva harissanti, ahaṃ pana ajja dullabhaṃ dhammassavanaṃ 8- suṇāmi, mā dhammassa antarāyaṃ karohī"ti āha. Corajeṭṭhako tassā vacanaṃ sutvā cintesi @Footnote: 1 Ma. kulagehe, cha.,i. kuraragharanagare 2 Ma. kulagharikāya, cha.,i. kuraragharikāya kāḷiyā @3 cha.Ma. pañcamattāni 4 Sī.,i. ummaggaṃ 5 cha.Ma. vīmaṃsanatthāya @6-6 Sī. mayampi dīpe jālāpessāma, sahāyikāya kāḷiyā kusalakamme bhāgaṃ @gaṇhissāmāti, i. mayhampi dīpe.... 7 cha.Ma.,i. gahitabhaṇḍakampi @8 Sī. dullabhavacanaṃ, i. dullabhasavanaṃ, cha.Ma. dullabhassavanaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page400.

"iminā ajjhāsayena 1- ṭhitāya nāma gehe bhaṇḍaṃ harantehi amhehi mahāpaṭhavī pavisitabbā bhaveyyā"ti. So tāvadeva gantvā corehi gahitabhaṇḍaṃ chaḍḍāpetvā corehi saddhiṃ āgantvā dhammaṃ suṇanto parisapariyante aṭṭhāsi. Kātiyānīpi upāsikā therassa desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Atha aruṇe uggate corajeṭṭhako gantvā upāsikāya pādesu patitvā "ayye sabbesaññeva no khamāhī"ti āha. Kiṃ pana tumhehi mayhaṃ katanti. So sabbaṃ attanā kataṃ dosaṃ ārocesi. Tenahi tātā khamāmi tumhākanti. Ayye amhākaṃ evaṃ khamitaṃ nāma na hoti, tumhākaṃ pana puttattherassa santike sabbesaṃyeva no pabbajjaṃ dāpehīti. Sā sabbepi te gahetvā kuṭikaṇṇasoṇattherassa santike pabbājesi. Tepi kho corā therassa santike pabbajitvā 2- sabbeva arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Evametaṃ vatthuṃ samuṭṭhitaṃ. Athassā aparabhāge satthā jetavane viharanto upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento kātiyānīupāsikaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Nakulamātāvatthu [266] Navame vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikānaṃ nakulamātā gahapatānī aggāti dasseti. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā upāsakapāliyaṃ vuttanayameva. 3- Kevalaṃ idha nakulamātaraṃ dhuraṃ katvā veditabbanti. Kālīkuraragharikāvatthu [267] Dasame anussavappasannānanti anussaveneva uppannena pasādena 4- samannāgatānaṃ upāsikānaṃ antare kālī upāsikā kuraragharikā 5- aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattitvā 6- satthu dhammakathaṃ suṇantī @Footnote: 1 Ma. imissā mahantaajjhāsayena 2 cha.Ma.,i. pabbajitā 3 cha.Ma.,i. vuttameva @4 Ma. pasannena 5 Ma. kulagharikā 6 cha. kuraragharanagare nibbattā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page401.

Satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ anussavappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare kulagehe nibbatti, kālītissā nāmaṃ akaṃsu. Sā vayappattā kuraragharanagare kulagehaṃ gatā. Athassā saṃvāsena gabbho patiṭṭhahi. Sā paripuṇṇagabbhā "paresaṃ gehe gabbhavuṭṭhānannāma appaṭirūpan"ti attano kulanagarameva gantvā rattibhāgasamanantare attano pāsādassa upariākāse ṭhitānaṃ sātāgirahemavatānaṃ ratanattayassa vaṇṇaṃ kathentānaṃ kathaṃ sutvā anussavādikapasāde 1- uppādetvā satthu adassaneneva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, aparabhāge panassā gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. 2- Sabbaṃ vatthuṃ heṭṭhā vitthāritameva. Aparabhāge pana satthā jetavane bhikkhusaṃghamajjhe nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ upāsikaṃ anussavappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Dasasuttaparimāṇāya upāsikāpāliyā vaṇṇanā niṭṭhitā. Ettāvatā ca manorathapūraṇiyā aṅguttaranikāyaṭṭhakathāya sabbāpi etadaggapālivaṇṇanā niṭṭhitā. --------------- @Footnote: 1 Ma. anussavādhigatappasādaṃ, cha.,i. anussavikappasādaṃ 2 cha.Ma.,i. ahosīti


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 353-401. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=14&A=8419&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=8419&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=152              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=735              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=681              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=681              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]