ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

Dhammassavananti veditabbam. Yathaha "te kalena kalam upasankamitva paripucchati
paripanhati"ti adi. 1- Tadetam kalena dhammassavanam nivaranappahanacaturanisamsa-
asavakkhayadhigamadananappakaravisesadhigamahetuto mangalanti veditabbam. Vuttanhetam
bhagavata:-
         "yasmim bhikkhave samaye ariyasavako atthikatva manasikatva
    sabbacetaso 2- samannaharitva ohitasoto dhammam sunati, pancassa nivarana
    tasmim samaye na honti"ti ca 3-
         "sotanugatanam bhikkhave dhammanam .pe. Supatividdhanam cattaro
    anisamsa patikankha"ti ca. 4-
         "cattarome bhikkhave kala kalena 5- sammabhaviyamana
    sammaanuparivattiyamana anupubbena asavanam khayam papenti. Katame cattaro?
    kalena dhammassavanan"ti ca evamadi. 6-
         Evamimissa gathaya garavo, nivato, santutthi, katannuta, kalena
dhammassavananti panca mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha
vibhavitamevati.
              Nitthita garavo cati imissa gathaya atthavannana.
                           -----------
                        Khanti catigathavannana
         [10]  Idani khanti cati ettha khamanam khanti. Padakkhinaggahitaya
sukham vaco asminti suvaco, suvacassa kammam sovacassam, sovacassassa bhavo
sovacassata. Kilesanam samitatta samana. Dassananti pekkhanam. Dhammassa sakaccha
dhammasakaccha. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana.
         Atthavannana pana evam veditabba:- khanti nama adhivasanakhanti,
yaya 7- samannagato bhikkhu dasahi akkosavatthuhi akkosante vadhabandhanadihi va
@Footnote: 1 di. pati. 11/358/262 dasuttarasutta  2 cha.Ma. sabbam cetasa
@3 sam. maha. 19/219/85 bojjhangasamyutta  4 an. catukka. 21/191/210 sotanugatasutta
@5 cha.Ma. bhikkhave dhamma kalena kalam sammabhaviyamana... i. bhikkhave dhamma kalena
@samma...  6 an. catukka. 21/147/159 dutiyakalasutta  7 cha.Ma. taya
Vihimsante 1- puggale asunanto viya ca apassanto viya ca nibbikaro hoti
khantivadi viya. Yathaha:-
        "ahu atitamaddhan          samano khantidipano.
         Tam khantiyayeva thitam        kasiraja achedayi"ti. 2-
       Bhadrakato va manasikaroti tato uttarim aparadhabhavena ayasma
punnatthero viya. Yathaha so:-
        "sace mam  bhante sunaparantaka manussa akkosissanti
         paribhasissanti, tattha me evam bhavissati subhaddaka vatime
         sunaparantaka manussa, subhaddaka vatime sunaparantaka
         manussa, yam me nayime panina paharam denti"ti adi. 3-
       Yaya ca samannagato isinampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sarabhango isi:-
               "kodham vadhitva na kadaci socati,
                makkhappahanam isayo vannayanti.
                Sabbesam vuttam pharusam khametha,
                etam khantim uttamamahu santo"ti 4-
       devatanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sakko devanamindo:-
        "yo have balava santo,    dubbalassa titikkhati
         tamahu paramam khantim,        niccam khamati dubbalo"ti. 5-
       Buddhanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha bhagava:-
        "akkosam vadhabandhanca,       aduttho yo titikkhati.
         Khantibalam balanikam,         tamaham brumi brahmanan"ti. 6-
       Sa panesa khanti etesanca idha vannitanam annesanca gunanam
adhigamahetuto mangalanti veditabba.
@Footnote: 1 cha.Ma. vihesante  2 khu.ja. catukka. 27/552/137 (saya),
@3 Ma. upari. 14/396/341-2, sam. sala. 18/115/77 (saya)
@4 khu.ja. cattalisa. 27/2458/538 sarabhangajataka (sya)
@5 sam. saga. 15/250-1/266-269 6 khu. dhamMa. 25/399/86
         Sovacassata nama sahadhammikam vuccamane vikkhepam va tunhibhavam va
gunadosacintanam va anapajjitva ativiya adaranca garavanca nicamananca 1-
purakkhitva sadhuti vacanakaranata. Sa sabrahmacarinam santika ovadanusasanippatilabha-
hetuto dosappahanagunadhigamahetuto ca mangalanti vuccati.
         Samananam dassanam nama upasamitakilesanam bhavitakayavacicittapannanam
uttamadamathasamathasamannagatanam pabbajitanam upasankamanupatthananussaranasavanadassanam,
sabbampi lamakadesanaya 2- dassananti vuttam, tam mangalanti veditabbam. Kasma?
bahupakaratta. Aha ca "dassanampaham bhikkhave tesam bhikkhunam bahupakaranti 3-
vadami"ti adi. 4- Yato hitakamena kulaputtena silavante bhikkhu gharadvaram sampatte
disva yadi deyyadhammo atthi, yathabalam deyyadhamme patimanetabba. 5- Yadi natthi,
pancapatitthitam katva vanditabba. Tasmimpi asampajjamane anjalim paggahetva
namassitabba, tasmimpi asampajjamane pasannacittena piyacakkhuhi sampassitabba. Evam
dassanamulakenapi hi punnena anekani jatisahassani cakkhumhi  rogo va doso 6-
va ussada va pilaka va na honti, vippasannani pancavannasassirikani
honti. Cakkhuni ratanavimane ugghatitamanikavatasadisani, satasahassakappamattam devesu
ca manussesu ca sabbasampattinam labhi hoti. Anacchariyancetam, yam manussabhuto
sapannajatiko samma pavattitena samanadassanamayena punnena evarupam vipakasampattim
anubhaveyya, yattha tiracchanagatanampi kevalam saddhamattakajanitassa 7- samanadassanassa
evam vipakasampattim vannayanti.
                    Uluko 8- mandalakkhiko
                    vediyake 9- ciradighavasiko.
                    Sukhito vata kosiyo ayam,
                    kalutthitam passati buddhavaram.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. nicamanatanca  2 cha.Ma. omakadesanaya, Ma. vilasitadesanaya
@3 cha.Ma. bahupakaram, i. bahukaram  4 khu. iti. 25/104/323 silasampannasutta.
@5 cha.Ma., i. deyyadhammena patimanetabba  6 cha.Ma. daho
@7 cha.Ma. saddhamattakena katassa  8 ka. ullukako, i. ulukako  9 Ma. vedisake
            Mayi cittam pasadetva       bhikkhusamghe anuttare
            kappanam 1- satasahassani     duggatim so na gacchati. 2-
            Devaloka cavitvana 3-     kusalakammena codito.
            Bhavissati anantanano        somanassoti vissutoti. 4-
         Kalena dhammasakaccha nama padose va paccuse va dve suttantika
bhikkhu annamannam suttantam sakacchanti, vinayadhara vinayam, abhidhammika abhidhammam,
jatakabhanaka jatakam, atthakathika atthakatham, linuddhatavicikicchaparetacittavisodhanattham va
tamhi tamhi kale sakacchanti, ayam kalena dhammasakaccha. Sa agamabyattiadinam
gunanam hetuto mangalanti vuccatiti.
         Evamimissa gathaya khanti ca 5- sovacassata samanananca dassanam
kalena dhammasakacchati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha
vibhavitamevati.
               Nitthita khanti cati imissa gathaya atthavannana.
                           -----------
                        Tapo catigathavannana
         [11] Idani tapo cati ettha papake dhamme tapatiti taPo.
Brahmam cariyam brahmacariyam brahmanam va cariyam brahamacariyam. Setthacariyanti vuttam
hoti. Ariyasaccanam dassanam ariyasaccanadassanam. Ariyasaccani dassanantipi eke,
tam na sunadaram. Nikkhantam vanatoti nibbanam, sacchikaranam sacchikiriya, nibbanassa
sacchikiriya nibbanasacchikiriya. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana.
         Atthavannana pana evam veditabba:- tapo nama abhijjhadomanassadinam
tapanato indriyasamvaro, kosajjassa va tapanato viriyam, tehi
samannagato puggalo atapiti vuccati. Svayam abhijjhadippahanajhanadipatilabhahetuto
mangalanti veditabbo.
@Footnote: 1 Si., i. kappani  2 cha.Ma. duggateso na gacchati  3 cha.Ma. sa devaloka cavitva
@4 papancasudani 2/22 idha ca passitabbam  5 cha.Ma. ca saddo na dissati
         Brahmacariyam nama methunaviratisamanadhammasasanamagganam adhivacanam. Tatha hi
"abrahmacariyam pahaya brahmacari hoti"ti evamadisu 1- methunavirati brahmacariyanti
vuccati. "bhagavati no avuso brahamcariyam vussatiti evamavuso"ti evamadisu 2-
samanadhammo. "na tavaham papima parinibbayissami, yava me idam brahmacariyam
na iddhanceva bhavissati phitanca vittharikam bahujannan"ti evamadisu 3- sasanam.
"ayameva kho bhikkhave 4- ariyo atthangiko maggo brahmacariyam. Seyyathidam?
Sammaditthi"ti evamadisu 5- maggo. Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa
sangahitattava 6- avasesam sabbampi vattati. Tancetam uparupari nanappakaravisesadhigama-
hetuto mangalanti veditabbam.
         Ariyasaccana dassanam nama kumarapanhe 7- vuttanam 8- catunnam ariyasaccanam
abhisamayavasena maggadassanam, tam samsaradukkhavitikkamahetuto mangalanti vuccati.
         Nibbanasacchikiriya nama idha arahattaphalam nibbananti adhippetam.
Tampi hi pancagativanena 9- vanasannitaya tanhaya nikkhantatta nibbananti
vuccati, tassa patti va paccavekakhana va sacchikiriyati vuccati. Itarassa pana
nibbanassa ariyasaccanadassaneneva sacchikiriya siddha, tenetam idha anadhippetam
evamesa nibbanasacchikiriya ca ditthadhammasukhaviharadihetuto 10- mangalanti
veditabbati.
         Evamimissa gathaya tapo ca brahmacariyam ca ariyasaccanadassanam 11-
nibbanasacchikiriyati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha
vibhavitamevati.
              Nitthita tapo cati imissa  gathaya atthavannana.
                           -----------
@Footnote: 1 di.Si. 9/8/4; 194/64, Ma.mu. 12/292/256  2 Ma.mu. 12/257/217 rathavinitasutta.
@3 di. maha. 10/168/95, sam. maha. 19/822/229, khu.u. 25/51/183
@4 cha.Ma., i. bhikakhu  5 sam. maha. 19/6/6 maggasamyutta.  6 cha.Ma., i. sangahitatta
@7 i. kumarakapanhesu  8 Si. vuttatthanam  9 cha.Ma. pancagativananena
@10 cha.Ma. ditthadhammikasukha....  11 cha.Ma. tapo, brahcariyam, ariyasaccanam dassanam.
                    Phutthassa lokadhammehiti gathavannana
         idani phutthassa lokadhammehiti ettha phutthassati phusitassa chupitassa
sampattassa. Loke dhamma lokadhamma, yava lokappavatti, tava anivattika 1-
dhammati vuttam hoti. Cittanti mano manasam. Yassati navassa va majjhimassa
va therassa va. Na kampatiti na calati na vedhati. Asokanti nissokam
abbulhasokasallam. Virajanti vigatarajam viddhamsitarajam. 2- Khemanti abhayam nirupaddavam.
Sesam vuttanayamevati ayam padavannana.
         Atthavannana pana evam veditabba:- phutthassa lokadhammehi cittam
yassa na kampati nama yassa labhalabhadihi atthahi lokadhammehi phutthassa
ajjhotthatassa 3- cittam na kampati na calati na vedhati, tassa tam cittam kenaci
dhammena akampaniyam lokuttaramaggabhavavahanato 4- mangalanti veditabbam. Kassa ca
etehi phutthassa cittam na kampati? arahato khinasavassa, na annassa kassaci.
Vuttancetam 5-:-
              "selo yatha ekakghano  vatena na samirati.
               Evam rupa rasa sadda  gandha phassa ca kevala.
               Ittha dhamma anittha ca nappavedhenti tadino.
               Thitacittam vippamuttam      vayancassanupassati"ti. 6-
         Asokam nama khinasavasseva cittam. Tanhi yo 7- "soko socana
socitattam antosoko antoparisoko cetaso parinijjhayitattan"ti adina 8- nayena
vuccati soko, tassa abhavato asokam. Keci nibbanam vadanti, tam purimapadena
nanusandhiyati. Yatha ca asokam, evam virajam khemanti 9- khinasavasseva cittam. Tanhi
ragadosamoharajanam vigatatta virajam, catuhi ca yogehi khematta khemam, yato
etam tena tenakarena tamhi pavattikkhane gahetva nidditthavasena tividham 11-
@Footnote: 1 cha.Ma. anivattaka  2 i.Si. viddhastarajam  3 cha.Ma., i. ajjhotthatassa
@4 cha.Ma., i. kenaci akampaniyalokuttamabhavavahanato  5 cha.Ma. vuttanhetam
@6 vinaya, maha. 5/244/8 cammakkhandhaka. 7 cha.Ma. yvayam
@8 abhi. vibhanga. 25/194, 237/118, 164 saccavibhanga...  9 cha.Ma. khemantipi
@11 cha.Ma. tividhampi
Cittam appavattakkhandhatadilokuttamabhavavahanato ahuneyyadibhavavahanato ca
mangalanti veditabbam.
         Evamimissa gathaya atthalokadhammehi akampitacittam, asokacittam,
virajacittam, khemacittanti cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha
vibhavitamevati.
           Nitthita phutthassa lokadhammehiti imissa gathaya atthavannana.
                          ------------
                       Etadisaniti gathavannana
         [13] Evam bhagava asevana ca balananti adihi dasahi gathahi
atthatimsa mangalani kathetva idani etaneva attana vuttamangalani 1- thunanto
"etadisani katvanati imam avasanagathamabhasi.
         Tassayam atthavannana:- etadisaniti idisani 2- maya vuttappakarani
balanamasevanadini. Katvanati katva. Katvana katva karitvati hi atthato
anannam. Sabbatthamaparajitati sabbattha khandhakilesabhisankharadevaputtamarappabhedesu
catusu paccatthikesu ekenapi aparajita hutva, sayameva te cattaro mare
parajitvati 3- vuttam hoti. Makaro cettha padasandhikaranamattoti 4- vinnatabbo.
         Sabbattha sotthim gacchantiti etadisani mangalani katva catuhi
marehi aparajita hutva sabbattha idhalokaparalokesu thanacankamadisu ca sotthim
gacchanti, balasevanadihi ye uppajeyyum asavavighataparilaha, tesam abhava sotthim
gacchanti, anupaddava 5- anupasagga 5- khemino appatibhaya gacchantiti vuttam hoti.
Anunasiko cettha gathabandhasukhattham vuttoti veditabbo.
         Tantesam mangalamuttamanti imina gathapadena bhagava desanam
nitthapesi. Katham? evam devaputta ye etadisani karonti, te yasma sabbattha
@Footnote: 1 Ma. yathavuttamangalani  2 cha.Ma., i. etani idisani  3 cha.Ma., i.  parajetvati
@4 cha.Ma. padasandhikaramattoti  5-5 cha.Ma., i. anupadduta anupasattha
Sotthim gacchanti, tasma tam balanam asevanadi atthatimsavidhampi tesam etadisakarakanam
mangalamuttamam settham pavaranti ganhahiti.
         Evanca bhagavata nitthapitaya desanaya pariyosane kotisatasahassadevatayo
arahattam papunimsu, sotapattisakadagamianagamiphalappattanam 1- ganana
asankheyya ahosi. Atha bhagava dutiyadivase anandattheram amantesi "imam pana
ananda rattim annatara devata mam upasankamitva mangalapanham pucchi, athassaham
atthatimsa mangalani abhasim, ugganhahi ananda imam mangalapariyayam, uggahetva
bhikkhu vacehi"ti. Thero uggahetva bhikkhu vacesi. Tayidam acariyaparamparaya abhatam
yava ajjattana pavattati, evamidam brahmacariyam iddhanceva phitanca vittharikam
bahujannam puthubhutam yavadeva manussehi 2- supakasitanti veditabbam.
         Idani etesveva mangalesu nanaparicayapatavattham ayam adito pabhuti
yojana:-
         evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakama satta balajanasevanam pahaya,
pandite nissaya, pujaneyye pujetva, patirupadesavasena pubbe katapunnataya ca
kusalappavattiyam codiyamana, attanam sammapanidhaya bahusaccasippavinayehi
alankatattabhava, vinayanurupam subhasitam bhasamana, yava gihibhavam na vijahanti, tava
matapitupatthanena 3- poranam inamulam visodhayamana, puttadarasangahena navam inamulam
payojayamana, anakulakammantataya dhanadhannadisamiddhim papunanta, danena bhogasaram
dhammacariyaya jivitasaranca gahetva, natisangahena sakajanahitam anavajjakammantataya
parajanahitanca karonta, papaviratiya parupaghatam majjapanasamyamena attupaghatanca
vivajjetva, dhammesu appamadena kusalapakkham vadhdhetva, vaddhitakusalataya
gihibyanjanam ohaya pabbajitabhave thitapi buddhabuddhasavakupajjhayacariyadisu 4-
garavena nivatena ca vattasampadam aradhetva, paramasantutthiya paccayagedham
pahaya, katannutaya sappurisabhumiyam thatva, dhammasavanena linacittam 5- pahaya, khantiya
@Footnote: 1 cha.Ma....phalasampattanam  2 cha.Ma., i. yava devamanussehi
@3 cha.Ma. matapitupatthanena, i. matapituupatthanena
@4 cha.Ma. buddhasavakupajjhayacariyadisu, i. buddhabuddhasavakupajjhacariyadisu  5 cha.Ma.,
@i. cittalinatam
Sabbaparissaye abhibhavitva sovacassataya sanathamattanam katva samanadassanena
patipattiyogam 1- passanta, dhammasakacchaya kankhatthaniyesu dhammesu kankham
pativinodetva indriyasamvaratapena silavisuddhim patva 2- samanadhammabrahmacariyena
cittavisuddhim patva 2- tato apara ca catasso visuddhiyo sampadetva, 3- imaya
patipadaya ariyasaccadassanapariyayam 4- nanadassanavisuddhim patva arahattaphalasankhayam 5-
nibbanam sacchikaronti, yam sacchikatva sinerupabbato viya vatavutthihi atthahi
lokadhammehi avikampamanacitta asoka viraja khemino honti, ye ca khemino honti, te
sabbattha ekenapi aparajita honti, sabbattha ca sotthim gacchanti. Tenaha
bhagava:-
         "etadisani katvana     sabbatthamaparajita.
         Sabbattha  sotthim gacchanti   tantesam mangalamuttaman"ti.
             Paramatthajotikaya khuddakapathatthakathaya
                mangalasuttavannana  nitthita.
                    ----------
@Footnote: 1 cha.Ma., i. patipattipayogam  2-2 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. sampadenta  4 Si. ariyasaccadassanapariyosanam  5 i. arahattaphalasankhatam



             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 129-137. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=17&A=3409&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=3409&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=5              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=41              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=45              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=45              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]