ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 4 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.1)

page78.

Vuccati gamanigamadinam vilopakaranam. Sahasakaroti sahasikakiriya, geham pavisitva manussanam ure sattham thapetva icchitabhandanam gahanam. Evametasma chedana .pe. Sahasakara pativirato samano gotamoti. Iti va hi bhikkhave puthujjano tathagatassa vannam vadamano vadeyyati. Ettavata culasilam nitthitam hoti. Majjhimasilavannana [11] Idani majjhimasilam vittharento 1- "yatha va paneke bhonto"ti adimaha. Tatrayam anuttanapadavannana. Saddhadeyyaniti kammanca phalanca idhalokanca paralokanca saddahitva dinnani. "ayam me nati"ti va "mitto"ti va "idam patikarissati, idam va tena katapubban"ti va evam na dinnaniti attho. Evam dinnani hi na saddhadeyyani nama honti. Bhojananiti desanasisamattametam, atthato pana saddhadeyyani bhojanani bhunjitva civarani parupitva senasanani sevamana gilanabhesajjam paribhunjamanati sabbametam vuttameva hoti. Seyyathidanti nipato. Tassattho:- katamo so bijagamabhutagamo, yassa samarambhamanuyutta viharantiti. Tato tam dassento mulabijanti adimaha. Tattha mulabijam nama haliddi 2- singiveram vaca vacattham 3- ativisam katukarohini usiram bhaddamuttakanti evamadi. Khandhabijam nama assattho nigordho pilakkho 4- udumbaro kacchako kapitthanoti evamadi. Phalubijam nama ucchu nalo veluti evamadi. Aggabijam nama ajjakam 5- phanijjakam hariveranti evamadi. Bijabijam nama pubbannam aparannanti evamadi. Sabbanhetam rukkhato viyojitam viruhanasamatthameva "bijagamo"ti vuccati. Rukkhato pana aviyojitam asukkham "bhutagamo"ti vuccati. Tattha bhutagamasamarambho pacittiyavatthu, bijagamasamarambho dukkatavatthuti veditabbo. @Footnote: 1 ka. samarabhitva dassento 2 ka. hiliddam 3 cha.Ma. vacattam @4 ka. milakkhu 5 i. ajjukam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

[12] Sannidhikarakaparibhoganti sannidhikatassa paribhogam. 1- Tattha duvidha katha vinayavasena ca sallekhavasena ca. Vinayavasena tava yamkinci annam ajja patiggahitam aparajju sannidhikarakam hoti, tassa paribhoge pacittiyam. Attana laddham pana samaneranam datva tehi laddham thapapetva dutiyadivase bhunjitum vattati, sallekho pana na hoti. Panasannidhimhipi eseva nayo. Tattha panam nama ambapanadini attha panani, yani ca tesam anulomani, tesam vinicchayo samantapasadikayam vutto. Vatthasannidhimhi anadhitthitam avikappitam sannidhi ca hoti, sallekhanca kopeti, ayam pariyayakatha. Nippariyayato pana ticivarasantutthena bhavitabbam, catuttham labhitva annassa databbam. Sace yassa kassaci datum na sakkoti, yassa pana datukamo hoti, so uddesatthaya va paripucchatthaya va gato, agatamatte databbam, adatum na vattati. Civare pana appahonte satiya paccasaya anunnatakale 2- thapetum vattati. Sucisuttacivarakarakanam alabhena tato parampi vinayakammam katva thapetum vattati. "imasmim jinne puna idisam kuto labhissami"ti pana thapetum na vattati, sannidhi ca hoti, sallekhanca kopeti. Yanasannidhimhi yanam nama vayham ratho sakatam sandamanika sivika patankiti, netam pabbajitassa yanam. Upahana pana pabbajitassa yanamyeva. Ekassa bhikkhussa hi eko arannatthaya, eko dhotapadakatthayati ukkamsato dve upahanasanghata vattanti, tatiyam labhitva annassa databbo. "imasmim jinne annam kuto labhissami"ti hi thapetum na vattati, sannidhi ca hoti, sallekhanca kopeti. Sayanasannidhimhi sayananti manco. Ekassa bhikkhuno eko gabbhe, eko divatthaneti ukkamsato dve manca vattanti. Tato uttarim labhitva annassa bhikkhuno va ganassa va databbo, adatum na vattati. Sannidhi ca hoti, sallekhanca kopeti. @Footnote: 1 ka. sannidhikaraparibhogam 2 Si.i. anunnatakalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Gandhasannidhimhi bhikkhuno kandukacchuchavidosadiabadhe 1- sati gandha vattanti. Te gandhe aharapetva tasmim roge vupasante annesam va abadhikanam databba dvare pancanguligharadhupanadisu va upanetabba. "puna roge sati bhavissanti"ti pana thapetum na vattati, sannidhi 2- ca hoti, sallakhenca kopeti. Amisanti vuttavasesam datthabbam. Seyyathidam? idhekacco bhikkhu "tatharupe kale upakaraya bhavissanti"ti tilatandulamuggamasa- nalikeralonamacchamamsavallurasappitelagulabhajanadini aharapetva thapeti. So vassakale kalasseva samanerehi yagum pacapetva paribhunjitva "samanera udakakaddame dukkham gamam pavisitum, gaccha asukam kulam gantva mayham vihare nisinnabhavam arocehi, asukakulato dadhiadini ahara"ti peseti. Bhikkhuhi "kim bhante gamam pavisissatha"ti vuttepi "duppaveso avuso idani gamo"ti vadati. Te "hotu bhante, acchatha tumhe, mayam bhikkham pariyesitva aharissama"ti gacchanti. Atha samaneropi dadhiadini aharitva bhattanca byanjananca sampadetva upaneti, tam bhunjantasseva upatthaka bhattam pahinanti, tatopi manapam manapam bhunjati. Atha bhikkhu pindapatam gahetva agacchanti, tatopi manapam manapam givayamakam bhunjatiyeva. Evam catumasampi vitinameti. Ayam vuccati bhikkhu "mundakutumbikajivitam jivati, na samanajivitan"ti. Evarupo amisasannidhi nama hoti. Bhikkhuno pana vasanatthane eka tandulanali, eko gulapindo, catubhagamattam sappiti ettakam nidhetum vattati akale sampattacoranam atthaya. Te hi ettakampi amisapatisantharam alabhanta jivitapi voropeyyum, tasma sace ettakam natthi, aharapetvapi thapetum vattati. Aphasukakale ca yadettha kappiyam, tam attanapi paribhunjitum vattati. Kappiyakutiyam pana bahum thapentassapi sannidhi nama natthi. Tathagatassa pana tandulanaliadisu va yamkinci caturangulamattam 3- va pilotikakhandam "idam me ajaj va sve va bhavissati"ti thapitam nama natthi. [13] Visukadassanesu naccam nama yamkinci naccam, tam maggam gacchantenapi givam pasaretva datthum na vattati. Vittharavinicchayo panettha samantapasadikayam @Footnote: 1 Ma. chavirogadiabadhe. 2 ka. Si.i. gandhasannidhi 3 cha.Ma.Si.i. caturatanamattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Vuttanayeneva veditabbo. Yatha cettha, evam sabbesu sikkhapadapatisamyuttesu suttapadesu. Ito param hi ettakampi avatva tattha tattha payojanamattameva vannayissamati. Pekkhanti natasamajjam 1- akkhananti bharatayujjhanadikam. 2- Tam yasmim thane kathiyati, tattha gantumpi na vattati. Panissaranti kamsatalam, "panitalan"tipi vadanti. Vetalanti ghanatalam, "mantena matasarirutthapanan"tipi eke. Kumbhathunanti caturassaambhanakatalam, "kumbhasaddan"tipi eke. Sobhanagarakanti 3- natanam abbhokiranam, sobhanagarakam 4- va, patibhanacittanti vuttam hoti. Candalanti ayogulakila, "candalanam sanadhovanakila"tipi vadanti. Vamsanti velum ussapetva kilanam. Dhovananti atthidhovanam, ekaccesu kira janapadesu kalakate 5- natake na jhapenti, nikhanitva thapenti. Atha nesam putibhutam kayam natva niharitva atthini dhovitva gandhehi makkhitva thapenti. Te nakkhattakale ekasmim thane atthini thapetva ekasmim thane suradini thapetva rodanta paridevanta suram pivanti. Vuttampi cetam "atthi bhikkhave dakkhinesu janapadesu atthidhovanam nama, tattha hoti annampi panampi khajjampi bhojanampi lehampi 6- peyyampi naccampi gitampi vaditampi. Atthetam bhikkhave dhovanam, netam natthiti vadami"ti. 7- Ekacce pana "indajalena atthidhovanam dhovanan"tipi vadanti. Hatthiyuddhadisu bhikkhuno neva hatthiadihi saddhim yujjhitum, na te yujjhapetum, na yujjhante datthum vattati. Nibbuddhanti mallayuddham. Upyojikanti yattha sampaharo dissati. Balagganti balaganatthanam. Senabyuhanti senaya niveso, sakatabyuhadivasena senaya nivesanam. Anikadassananti "tayo hatthi pacchimam hatthanikan"ti 8- adina nayena vuttassa anikassa dassanam. @Footnote: 1 ka. natadisamajjam, Si. natasamajja 2 i. bharataramayanadikam, ka. bharataramayujjhanadikam @3 cha.Ma.i. sobhanakanti 4 cha.Ma. sobhanakaram, Si. sobhanagharakam @5 cha.Ma. kalankate 6 cha.Ma.i. leyyampi @7 an. dasaka. 24/107 dhovanasutta 8 vinaYu. 2/324/268 uyyodhikasikkhapada

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

[14] Pamado ettha titthatiti pamadatthanam, jutanca tam pamadatthanancati jutappamadatthanam. Ekekaya pantiya attha attha padani assati atthapadam. Dasapadepi eseva nayo. Akasanti atthapadadasapadesu viya akaseyeva kilanam. Pariharapathanti bhumiyam nanapathamandalam katva tattha tattha pariharitabbam patham pariharantanam kilanam. Santikanti 1- santikakilanam. 2- Ekajjham thapita sariyo va sakkharayo va acalenta nakheneva apanenti ca upanenti ca, sace tattha kaci calati, parajayo hoti. Evarupaya kilayetam adhivacanam. Khalikanti jutaphalake pasakakilanam. Ghatika vuccati dighadandakena rassadandakapaharanakila. Salakahatthanti lakhaya va manjitthikaya 3- va pitthaudakena va salakahattham temetva "kim hotu"ti bhumiyam va bhittiyam va tam paharitva hatthiassadirupadassanakila. 4- Akkhanti gulakilanam. 5- Pangaciram vuccati pannanalika tam dhamanta kilanti, vankakanti gamadarakanam kilanakam khuddakanangalam. Mokkhacikanti 6- samparivattakakilanam, akase va dandakam gahetva bhumiyam va sisam thapetva hetthupariyabhavena parivattanakilananti vuttam hoti. Cingulikam vuccati talapannadihi katam vatappaharena paribbhamanacakkam. Pattalhakam vuccati pannanalika, taya valukadini minanta kilanti. Rathakanti khuddakaratham. Dhanukanti khuddakadhanumeva. Akkharika vuccati akase va pitthiyam va akkharajananakila. Manesika nama manasa cintitajananakila. Yathavajjam nama kanakunikhujjadinam yam yam vajjam, tam tam payojetva dassanakila. [15] Asandinti pamanatikkantasanam. "anuyutta viharanti"ti idam apekkhitva pana sabbapadesu upayogavacanam katam. Pallankoti padesu valarupani thapetva kato. Gonakoti dighalomako mahakojavo, caturanguladhikani kira tassa lomani. Cittakanti vanavicittam unnamayattharanam. Patikati unnamayo setapaccattharano. 7- Patalikati ghanapupphako unnamayattharano, yo 8- "alamakapatto"tipi 9- vuccati. @Footnote: 1 Ma. pantikanti pantikakilanam. 2 Si. santikakilakilanam 3 Si. manjetthikaya @4 cha.ma,....kilanam 5 cha.Ma. gulakila 6 cha.Ma. mokkhacika vuccati @7 cha.Ma. setattharano 8 i. so @9 cha.Ma. amalakapattotipi, Si. amilatapatto, i. amilakapatto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Tulikati tinnam tulanam annatarapunna tulika. Vikatikati sihabayagghadirupavicitro unnamayattharano. Uddalomiti ubhayatodasam unnamayattharanam, keci "ekato uggatapupphan"ti vadanti. Ekantalomiti ekatodasam unnamayattharanam, keci "ubhato uggatapupphan"tipi vadanti. Katthissanti 1- ratanaparisibbitam koseyyakatthissamayam paccattharanam. Koseyyanti ratanaparisibbitameva kosiyasuttamayam paccattharanam. "suddhakoseyyam pana vattati"ti vinaye vuttam. Dighanikayatthakathayam pana "thapetva tulikam sabbaneva gonakadini ratanaparisibbitani na vattanti"ti vuttam. Kuttakanti solasannam natakitthinam thatva naccayoggam unnamayattharanam. Hatthattharam assattharanti hatthiassapitthisu attharanaattharanakayeva. 2- Rathattharepi eseva nayo. Ajinappaveniti ajinacammehi mancappamanena sibbitva kata paveni. Kadalimigapavarapaccattharananti kadalimigacammam nama atthi, tena katam pavarapaccattharanam, uttamapaccattharananti attho. Tam kira setavatthassa upari kadalimigacammam pattharitva sibbitva karonti. Sauttaracchadanti saha uttaracchadena, uparibaddhena rattavitanena saddhinti attho. Setavitanampi hettha akappiyapaccattharane sati na vattati, asati pana vattati. Ubhatolohitakupadhananti sisupadhananca padupadhanancati mancassa ubhatolohitakam upadhanam, etam na kappati. Yam pana ekameva upadhanam ubhosu passesu rattam va hoti padumavannam va vicitram va, sace pamanayuttam, vattati. Mahaupadhanam pana patikkhittam. Alohitakani dvepi vattantiyeva. Tato uttarim labhitva annesam databbani. Datum asakkonto mance tiriyam attharitva upari paccattharanam datva nipajjitumpi labhati. Asandiadisu pana vuttanayeneva patipajjitabbam. Vuttancetam "anujanami bhikkhave asandiya pade chinditva paribhunjitum, pallankassa vale bhinditva paribhunjitum, tulikam vijatetva bimbohanam katum, avasesam bhummattharanam katun"ti. 3- [16] Ucchadanadisu matukucchito nikkhantadarakanam sariragandho dvadasamattavassapattakale 4- nassati, 5- tesam sariraduggandhaharanatthaya gandhacunnadihi @Footnote: 1 cha.Ma. kattissanti 2 Si. attharanakaattharakava 3 vinaYu. 7/320/93 tatiyabhanavara @4 cha.Ma. dvadasavassapattakale, Si. dvadasavassamattakale 5 Si. na nassati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Ucchadenti, evarupam ucchadanam na vattati. Punnavante pana darake urusu nipajjapetva telena magkhetva hatthapadaurunabhiadinam santhanasampadanattham parimaddanti, evarupam parimaddanam na vattati. Nahapananti tesamyeva darakanam gandhadihi nhapanam 1- viya. Sambahananti mahamallanam viya hatthapade muggaradihi paharitva bahuvaddhanam. Adasanti yam kinci adasam pariharitum na vattati. Anjananti alankaranjanameva. Malati baddhamala va abaddhamala va. Vilepananti yam kinaci chaviragakaranam. Mukhacunnakam mukhalepananti mukhe kalapilakadinam haranatthaya mattikakakkam denti, tena lohite calite sasapakakkam denti, tena dose khadite tilakakkam denti, tena lohite sannisinne haliddikakkam denti, tena chavivanne arulhe mukhacunnakena mukham cunnenti, tam sabbam na vattati. Hatthabandhadisu hatthe vicitrasankhakapaladini 2- bandhitva vicaranti, tam va annam va sabbampi hatthabharanam na vattati. Apare sikham bandhitva vicaranti, suvannacirakamuttalatadihi ca tam parikkhipanti, tam sabbam na vattati. Apare catuhattham dandam va annam va pana alankatadandakam gahetva vicaranti, tatha itthipurisarupadivicittam bhesajjanalikam suparikkhittam vamapasse olaggitam, apare kannikaratanaparikkhittakosam atitikhinam asimpi, 3- pancavannasuttasibbitam makaradantakadivicittam chattam, suvannarajatadivicitra morapinjadiparikkhitta upahana, keci ratanamattayamam caturangulavitthatam kesantaparicchedam dassetva meghamukhe vijjulatam viya nalate unhisapattam bandhanti, culamanim dharenti, camaravalavijanim dharenti, tam sabbam na vattati. [17] Aniyyanikatta saggamokkhamagganam tiracchanabhuta kathati tiracchanakatha. Tattha rajanam arabbha "mahasammato, mandhata, dhammasoko evammahanubhavo"ti adina nayena pavatta katha rajakatha. Esa nayo corakathadisu. Tesu "asuko raja abhirupo dassaniyo"ti adina nayena gehasitakathava @Footnote: 1 Ma. nhapanam viya nahapanam 2 ka. vicitrasamkhakapaladihi 3 cha.Ma. asim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Tiracchanakatha hoti. "sopi nama evammahanubhavo khayam gato"ti evam pavatta pana kammatthanabhave titthati. Coresupi "muladevo evammahanubhavo. Meghamalo evammahanubhavo"ti tesam kammam paticca "aho sura"ti gehasitakathava tiracchanakatha. Yuddhepi bharatayuddhadisu "asukena asuko evam marito evam viddho"ti kamassadavaseneva katha tiracchanakatha. "tepi nama khayam gata"ti evam pavatta pana sabbattha kammatthanameva hoti. Apica annadisu "evam vannavantam gandhavantam rasavantam phassasampannam khadimha bhunjimha"ti kamassadavasena kathetum na vattati. Satthakam pana katva "pubbe evam vannadisampannam annam panam vattham sayanam malam gandham silavantanam adamha, cetiye pujam akarimha"ti kathetum vattati. Natikathadisu pana "amhakam nataka sura samattha"ti va "pubbe mayam evam vicitrehi yanehi vicarimha"ti va assadavasena vattum na vattati. Satthakam pana katva "tepi no nataka khayam gata"ti va "pubbe mayam evarupa upahana samghassa adamha"ti va kathitabbam. 1- Gamakathapi sunivitthadunnivitthasubhikkhadubbhikkhadivasena va "asukagamavasino sura samattha"ti va evam assadavasena na vattati. Satthakampana katva "saddha pasanna"ti va "khayavayam gata"ti va vattum vattati. Nigamanagarajanapadakathasupi eseva nayo. Itthikathapi vannasanthanadini paticca assadavasena na vattati, "saddha pasanna khayavayam gata"ti evameva vattati. Surakathapi "nandamitto 2- nama yodho suro ahosi"ti assadavasena na vattati. "saddho ahosi khayam gato"ti evameva vattati. Visikhakathapi "asuka visikha sunivittha dunnivittha sura samattha"ti assadavasena na vattati. "saddha pasanna khayavayam gata"ti evameva vattati. Kumbhatthanakathati udakatthanakatha, udakatitthakathati vuccati, kumbhadasikatha va, sapi "pasadika naccitum gayitum cheka"ti assadavasena na vattati. "saddha pasanna"ti adina nayeneva vattati. Pubbapetakathati atitanatikatha. Tattha tattha 3- vattamananatikathasadiso ca vinicchayo. @Footnote: 1 cha.Ma. kathetum vattati 2 cha.Ma.i. nandimitto 3 cha.Ma.i. tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Nanattakathati purimapacchimakathahi vimutta avasesa nanasabhava niratthakakatha. Lokakkhayikati "ayam loko kena nimmito? asukena nama nimmito. Kako seto atthinam setatta. Balaka 1- ratta lohitassa rattatta"ti evamadika lokayatavitandasallapakatha. Samuddakkhayika nama "kasma samuddo sagaro? sagaradevena khato, Tasma sagaro. `khato Me'ti hatthamuddhaya sayam niveditatta samuddo"ti evamadika niratthakasamuddakkhayanakatha. 2- Bhavoti vuddhi. Abhavoti hani. "iti bhavo, iti abhavo"ti yam va tam va niratthakakaranam vatva pavattitakatha 3- itibhavabhavakatha. [18] Viggahikakathati viggahakatha sarambhakatha. Tattha sahitam meti mayham vacanam sahitam silittham, atthayuttam karanayuttanti attho. Asahitanteti tuyham vacanam asahitam asilittham. Adhicinnante vipparavattanti yam tuyham digharattacinnavasena suppagunam, tam mayham ekavacaneneva vipparavattam parivattitva thitam, na kinci janasiti attho. Aropito te vadoti maya tava vade doso 4- aropito. Cara vadappamokkhayati dosamocanattham cara vicara, tattha tattha gantva sikkhati attho. Nibbethehi va sace pahositi atha sayam pahosi, idaniyeva nibbethehiti. [19] Duteyyakathayam idha gacchati ito asukam nama thanam gaccha. Amutara gacchati tato asukam nama thanam gaccha. Idam harati ito idam nama hara. Amutra idam aharati asukatthanato idam nama idha ahara. Sankhepato pana idam duteyyam nama thapetva panca sahadhammike ratanattayassa upakarapatisamyuttanca gihisasanam annesam na vattati. [20] Kuhakati adisu tividhena kuhakavatthuna lokam kuhayanti vimhapayantiti kuhaka. Labhasakkaratthika hutva lapantiti lapaka. Nimittam silametesanti nemittaka. Nippeso silametesanti nippesika. Labhena labham nijigimsanti magganti pariyesantiti labhena labham nijigimsitaro, kuhana lapana nemittakata nippesikata @Footnote: 1 Ma. baka 2 cha.Ma.i. niratthaka... @3 i. pavattita katha 4 Si. tava doso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Labhena labham nijigimsanatati etahi samannagatanam puggalanam etam adhivacanam. Ayamettha sankhePo. Vittharena paneta kuhanadika visuddhimagge silaniddeseyeva palinca atthakathanca aharitva pakasitati. Ettavata majjhimasilam nitthitam hoti. Mahasilavannana [21] Ito param mahasilam hoti. Anganti hatthapadadisu yena kenaci evarupena angena samannagato dighayu yasava hotiti adinayappavattam angasattham. Nimittanti nimittasattham. Panduraja kira tisso muttayo mutthiyam katva nemittakam pucchi "kim me hatthe"ti? so itocito ca vilokesi, tasmim ca samaye gharagolikaya makkhika gayhanti mutta, so "mutta"ti aha. Puna "kati"ti puttho kukkutassa tikkhattum vassantassa 1- saddam sutva "tisso"ti aha. Evam tam tam adisitva nimittamanuyutta viharanti. Uppatanti asanipatadinam mahantanam uppatam, 2- tam hi disva "idam bhavissati, evam bhavissati"ti adisanti. Supinanti yo pubbanhasamaye supinam passati, evam vipako hoti. Yo idam nama passati, tassa idam nama hoti"ti adina nayena supinakam anuyutta viharanti. Lakkhananti "imina lakkhanena samannagato raja hoti, imina uparaja"ti adikam. Musikacchinnanti undurakhayitam. Tenapi hi ahate va vatthe, anahate va vatthe, ito patthaya evam chinne idam nama hotiti adisanti. Aggihomanti evarupena daruna evam hute idam nama hotiti aggijuhanam. Dabbihomadinipi aggihomaneva, evarupaya dabbiya edisehi kanadihi hute idam nama hotiti evam pavattivasena visum vuttani. Tattha kanoti kundako. Tandulati saliadinam ceva tinajatinanca tandula. Sappiti gosappiadikam. Telanti tilateladikam. Sasapadini pana mukhena gahetva aggimhi pakkhipanam, vijjam parijappitva juhanam va mukhahomam. @Footnote: 1 cha.Ma. ravantassa 2 cha.Ma. uppatitam, Si. uppadam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Dakkhinakkhakajannulohitadihi juhanam lohitahomam. Angavijjati pubbe angameva disva byakaranavasena angam vuttam, idha angulatthim 1- disva vijjam parijappitva "ayam kulaputto dhanava no va, sirisampanno va no va"ti adi byakaranavasena angavijja vutta. Vatthuvijjati gharavatthuaramavatthadinam gunadosasallakkhanavijja. Mattikadivisesam disvapi hi vijjam parijappitva hettha pathaviyam timsaratanamatte akase ca asitiratanamatte padese ca gunadosam passanti. Khattavijjati ajjheyyamasurakkharajasatthadinitisattham. 2- Sivavijjati susane pavisitva 3- santikaranavijja, singalarutavijjatipi vadanti. Bhutavijjati bhutavejjamanto. Bhurivijjati bhumighare 4- vasantena uggahetabbamanto. Ahivijjati sappadatthatikicchanavijja ceva sappavahanavijja ca. Visavijjati yaya puranavisam va rakkhanti, navavisam va rakkhanti, navavisam va karonti visamantarameva 5- va. Vicchikavijjati vicchikadatthatikicchanavijja. Musikavijjayapi eseva nayo. Sakunavijjati sapakkhakaapakkhakadvipadacatuppadanam rutagatadivasena sakunananam. Vayasavijjati kakarutananam, tam visumyeva sattham tasma visum vuttam. Pakkajjhananti paripakagatacinta, idani "ayam ettakam jivissati, ayam ettakan"ti evampavattam aditthanananti 6- attho. Saraparittananti sararakkhanam, yatha attano upari na agacchati, evam karanavijja. Migacakkanti idam sabbasangahikam sabbasakunacatuppadanam rutananavasena vuttam. [22] Manilakkhanadisu evarupo "mani pasattho, evarupo appasattho, samino arogyaissariyadinam hetu hoti, na hoti"ti evam vannasanthanadivasena maniadinam lakkhanam anuyutta viharantiti attho. Tattha avudhanti thapetva asiadini avasesam avudham. Itthilakkhanadinipi yamhi kule te itthipurisadayo vasanti, tassa vuddhihanivaseneva veditabbani. Ajalakkhanadisu pana "evarupanam ajadinam mamsam khaditabbam, evarupanam na khaditabban"ti ayam viseso veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. angalatthim 2 Si. angeyYu..., cha.Ma. abbheyYu...satthadisattham @3 i. parivasitva 4 cha.Ma.i. bhurighare 5 cha.Ma. visavantameva, Si. visatantameva @6 Si. arittham nananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Apicettha godhalakkhane cittakammapilandhanadisupi evarupaya godhaya sati idam nama hotiti ayam viseso veditabbo. Idam cettha vatthu:- ekasmim kira vihare cittakammena 1- godham aggim dhammanam akamsu, tato patthaya bhikkhunam mahavivado jato. Eko agantukabhikkhu tam disva makkhesi, tato patthaya vivado mandibhuto hoti. Kannikalakkhanam pilandhanakannikayapi gehakannikayapi vasena veditabbam. Kacchapalakkhanam godhalakkhanasadisameva. Migalakkhanam sabbasangahikam sabbacatuppadanam lakkhanavasena vuttam. [23] Rannam niyyanam bhavissatiti "asukadivasena asukanakkhattena asukassa nama ranno niggamanam bhavissati"ti evam rajunam pavasagamanam 2- byakaroti. Esa nayo sabbattha. Kevalam panettha aniyyananti vippavutthanam puna agamanam. Abbhantaranam rannam upayanam bhavissati, bahiranam rannam apayananti "antonagare amhakam raja pativiruddham bahirajanam upasankamissati, tato tassa patikkamanam bhavissati"ti evam rananam 3- upayanapayanam byakaroti. Dutiyapadepi eseva nayo. Jayaparajaya pakatayeva. [24] Candaggahadayo "asukadivase rahu candam gahessati"ti byakaranavaseneva veditabba. Apica nakkhattassa angarakadiggahanasamayogopi nakkhattaggahoyeva. Ukkapatoti akasato ukkanam patanam. disadahoti disakalusiyam aggisikhadhumasikhadihi akulabhavo viya. Devadundubhiti sukkhavalahakagajjanam. Uggamananti udayam. Oggamanti atthangamanam. Samkilesanti avisuddhata. Vodananti visuddhata. Evam vipakoti lokassa evam vividhasukhadukkhavaho. [25] Suvutthikati devassa sammadharanuppavecchanam. Dubbutthikati avaggaho, vassamandoti 4- vuttam hoti. Muddati hatthamudda. Ganana vuccati acchiddakaganana. Sankhananti sankalanapatuppadanadivasena 5- pindaganana. Yassa sa paguna hoti, so rukkhampi disva "ettakani ettha pannani"ti janati. @Footnote: 1 cha.Ma., i. cittakamme. 2 Ma. sangamagamanam 3 i. ranno @4 cha.Ma.i. vassavibandho 5 cha. sankalanasatuppadanadivasena. Ma....saduppadanadivasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Kaveyyanti "cattarome bhikkhave kavi. Katame cattaro? cintakavi sutakavi atthakavi patibhanakavi"ti 1- imesam catunnam kavinam attano cintavasena va "vessantaro nama raja ahosi"ti adini sutva sutavasena va "imassa ayam attho, evantam yojessami"ti evam atthavasena va kincideva disva "tappatibhagam kattabbam karissami"ti evam thanuppattikapatibhanavasena va jivikatthaya kabyakaranam. 2- Lokayatam vuttameva. [26] Avahanam nama imassa darakassa asukakulato asukanakkhattena darikam anethati avahakaranam. Vivahananti imam darikam asukassa nama darakassa asukanakkhattena netha, 3- evamassa vuddhi bhavissatiti vivahakaranam. Samvadananti samvadanam 4- nama ajja nakkhattam sundaram, ajjeva samagga hotha, iti vo viyogo na bhavissatiti evam samaggakaranam. Vivadanam 5- nama sace viyojitukamattha, ajjeva viyujjatha, iti vo puna samyogo na bhavissatiti evam viyogakaranam. Samkirananti uddharam 6- va inam va dinnam dhanam ajja sankaddhatha, ajja sankaddhitam hi tam thavaram hotiti evam dhanapindapanam. Vikirananti sace payogauddharadivasena dhanam payojitukamattha, ajja payojitam digunacatugunam hotiti evam payojanam payojapanam. Subhagakarananti piyamanapakaranam va sassirikakaranam va. Dubbhagakarananti tabbiparitam. Viruddhagabbhakarananti viruddhassa vilinassa atthitassa vinassamanassa 7- gabbhassa karanam. Puna avinasaya bhesajjadananti attho. Gabbho hi vatena panakehi kammuna cati tihi karanehi vinassati. Tattha vatena vinassante nibbapaniyam sitalam bhesajjam deti, panakehi nassante panakanam patikammam karoti, kammuna nassante pana buddhapi patibahitum na sakkonti. Jivhanibandhananti mantena jivhaya bandhakaranam. 8- Hanusamhanananti mukhabandhanamantena yatha hanukam caletum na sakkonti, evam bandhakaranam. Hatthabhijappananti hatthanam parivattanattham mantajappanam. Tasmim kira mante sattapadantare @Footnote: 1 an. catukka. 21/231/257 kavisutta 2 i. kabbakaranam, ka. kattabbakaranam @3 cha.Ma.i. detha 4 cha.Ma. samvaranam 5 cha.Ma. vivaranam 6 cha.Ma. utthanam @7 ka.Ma. matassa 8 Si.i. thaddhakaranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Thatva jappite itaro hatthe parivattetva khipati. Kannajappananti kannehi saddam assavanatthaya vijjaya jappanam. Tam kira jappetva vinicchayatthane yam icchati, tam bhanati, paccatthiko na tam sunati, tato pativacanam sampadetum na sakkoti. Adasapanhanti adase devatam otaretva panhapucchanam. 1- Kumaripanhanti kumarikaya sarire devatam otaretva panhapucchanam. Devapanhanti dasiya 2- sarire devatam otaretva panhapucchanam. Adiccupatthananti jivikatthaya adiccaparicariya. Mahatupatthananti tatheva mahabrahmaparicariya. Abbhujjalananti mantena mukhato aggijalaniharanam. Sirivhayananti "ehi siri, mayham sire 3- patitthahi"ti evam sirena siriya avhayanam. [27] Santikammanti devatthanam gantva "sace me idam nama samijjhissati, tumhakam imina ca imina ca upaharam karissami"ti samiddhakale kattabbam santipatissavakammam. Tasmim pana samiddhe tassa karanam panidhikammam nama. Bhurikammanti bhumighare vasitva gahitamantassa payogakaranam. Vassakammam vossakammanti ettha vassoti puriso, vossoti pandako. Iti vossassa vassakaranam vassakammam, vassassa vossakaranam vossakammam, tam pana karonto acchindakabhavamattam papeti, na lingam antaradhapetum sakkoti. Vatthukammanti akatavatthumhi gehapatitthapanam. Vatthuparikarananti "idancidanca aharatha"ti vatva vatthubalikammakaranam. 4- Acamananti udakena mukhasuddhikaranam. 5- Nhapananti annesam nhapanam. Juhananti tesam atthaya aggijuhanam. Vamananti yogam datva vamanakaranam. Virecanepi eseva nayo. Uddhavirecananti uddham dosanam niharanam. Adhovirecananti adho dosanam niharanam. Sisavirecananti sirovirecanam. Kannatelanti kannanam bandhanattham va vanaharanattham va bhesajjatelapacanam. Nettatappananti akkhitappanatelam. Natthukammanti telena yojetva natthukaranam. Anjananti dve va tini va patalani niharanasamattham kharanjanam. Paccanjananti nibbapaniyam sitalabhesajjanjanam. Salakiyanti salakavejjakammam. @Footnote: 1 cha.Ma.i. panhapucchanam 2 i. devadasiya 3 ka.sarire @4 i. tattha balikammakaranam 5 i. mukhasiddhikaranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Sallakattiyanti sallakattavejjakammam. Darakatikiccha vuccati komarabhaccavejjakammam. Mulabhesajjanam anuppadananti 1- imina kayatikicchanam dasseti. Osadhinam patimokkhoti kharadini datva tadanurupe vane gate tesam apanayanam. Ettavata mahasilam nitthitam hoti. Pubbantakappikasassatavadavannana [28] Evam brahmadattena vuttavannassa anusandhivasena tividham silam vittharetva idani bhikkhusamghena vuttavannassa anusandhivasena "atthi bhikkhave anneva dhamma gambhira duddasa"ti adina nayena sunnatappakasanam arabhi. Tattha dhammati gune desanayam pariyattiyam nissatteti evamadisu dhammasaddo vattati. "nahi dhammo adhammo ca ubho samavipakino adhammo nirayam neti, dhammo papeti suggatin"ti 2- adisu hi gune dhammasaddo. "dhammam vo bhikkhave desissami adikalyanan"ti 3- adisu desanayam. "idha bhikkhu dhammam pariyapunati suttam geyyan"ti 4- adisu pariyattiyam. "tasmim kho pana samaye dhamma honti, khandha honti"ti 5- adisu nissatte. Idha pana gune vattati. Tasma "atthi bhikkhave anneva tathagatassa guna"ti evamettha attho datthabbo. Gambhirati mahasamuddo viya makasatundasuciya annatra tathagata annesam nanena alabbhaneyyappatittha, gambhirattayeva duddasa, duddasattayeva duranubodha. Nibbutasabbaparilahatta santa. Santarammanesu pavattanatopi santa. Atittikaranatthena panita sadhurasabhojanam viya. Uttamananavisayatta na takkena avacaritabbati atakkavacaRa. Nipunati sanhasukhumasabhavatta. Balanam avisayatta panditehiyeva veditabbati panditavedaniya. @Footnote: 1 cha.Ma. anuppadananti 2 khu thera. 26/304/318 dhammikattheragatha @3 Ma.u. 14/420/360 chachakkasutta 4 an pancaka. 22/73,74 pathama-dutiyadhammaviharisutta @5 abhi. san. 34/121 sunnatavara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Ye tathagato sayam abhinana sacchikatva pavedetiti ye dhamme tathagato anannaneyyo hutva sayameva abhivisitthena nanena paccakkham katva pavedeti dipeti katheti pakasetiti attho. Yehiti yehi gunadhammehi. Yathabhuccanti yathabhutam. Vannam samama vadamana vadeyyunti tathagatassa vannam vattukama samma vadeyyum, ahapetva vattum sakkuneyyunti attho. Katame ca pana te dhamma bhagavata evam thomitati? sabbannutananam. Yadi evam kasma puthuvacananiddeso 1- katoti? puthucittasamayogato ceva puthuarammanato ca. Tam hi catusu nanasampayuttamahakiriyacittesu labbhati, na cassa koci dhammo arammanam nama na hoti. Yathaha "atitam ... Anagatam ... Paccuppannam. Sabbam janatiti sabbannutananam, tattha avaranam natthiti anavaranananan"ti 2- adi. iti puthucittasamayogato, punappunam uppattivasena puthuarammanato ca puthuvacananiddeso katoti. "ananeva"ti idam panettha vavatthapanavacanam, "anneva, na panatipataveramaniadayo. Gambhirava, na uttana"ti evam sabbapadehi yojetabbam. Savakaparaminanam hi gambhiram, paccekabodhinanam pana tato gambhirataranti tattha vavatthanam natthi, sabbannutanananca tatopi gambhirataranti tatthapi vavatthanam natthi, ito pana annam gambhirataram natthi, tasma gambhiravati vavatthanam labbhati. Tatha duddasava duranubodhavati sabbam veditabbam. Katame ca te bhikkhaveti ayam pana tesam dhammanam kathetukamyatapuccha. Santi bhikkhave eke samanabrahmanati adisu pucchavissajjanam. Kasma panetam evamaraddhanti ce? buddhananhi cattari thanani patva gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati, buddhananassa mahantata 3- pannayati, desana gambhira hoti tilakkhanahata sunnatapatisamyutta. Katamani cattari? vinayapannattim, bhumantaram, paccayakaram, samayantaranti. Tasma "idam lahukam, idam garukam, idam satekiccham, idam atekiccham, ayam apatti, ayam anapatti, ayam chejjagamini, ayam vutthanagamini, ayam desanagamini, ayam lokavajja, ayam pannattivajja, imasmim vatthusmim idam @Footnote: 1 cha.Ma. bahuvacananiddeso 2 khu. pati. 31/286/190 sabbannutanananiddesa @3 cha.Ma.i. mahantabhavo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Pannapetabban"ti yam evam otinne vatthusmim sikkhapadapannapanam nama, tattha annesam thamo va balam va natthi, avisayo esa annesam, tathagatasseva visayo. Iti vinayapannattim patva buddhanam gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati .pe. Sunnatapatisamyuttati. Tatha "ime cattaro satipatthana nama .pe. Ariyo atthangiko maggo nama, pancakkhandha nama, dvadasayatanani nama, attharasa dhatuyo nama, cattari ariyasaccani nama bavisatindriyani nama, navahetu nama, cattaro ahara nama, satta phassa nama, satta vedana nama, satta sanna nama, satta cetana nama, satta cittani nama, etesu ettaka kamavacara dhamma nama, 1- ettaka rupavacara pariyapannadhamma nama, ettaka arupavacara apariyapannadhamma nama, 1- ettaka lokiyadhamma nama, ettaka lokuttaradhamma nama"ti catuvisatisamantapatthanam anantanayam abhidhammapitakam vibhajitva kathetum annesam thamo va balam va natthi, avisayo esa annesam, tathagatasseva visayo. Iti bhumantaraparicchedam patva buddhanam gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati .pe. Sunnatapatisamyuttati. Tatha ya ayam 2- avijja sankharanam navahakarehi paccayo hoti, uppado hutva paccayo hoti, pavattam hutva. Nimittam. Ayuhanam. Samyogo. Palibodho. Samudayo. Hetu. Paccayo hutva paccayo hoti. Tatha sankharadayo vinnanadinam. Yathaha "katham paccayapariggahe panna dhammatthitinanam? avijja sankharanam uppadatthiti ca pavattatthiti ca nimittatthiti ca ayuhanatthiti ca samyogatthiti ca palibodhatthiti ca samudayatthiti ca hetutthiti ca paccayatthiti ca, imehi navahakarehi avijja paccayo, sankhara paticcasamuppanna, ubhopete dhamma paccayasamuppannati paccayapariggahe panna dhammatthitinanam. Atitampi addhanam. Anagatampi addhanam avijja sankharanam uppadatthiti ca .pe. Jati jaramaranassa uppadatthiti ca .pe. Paccayatthiti ca, imehi navahakarehi jati paccayo, @Footnote: 1-1 cha.Ma. ettaka rupavacaraarupavacarapariyapanna dhamma nama, 2 cha.Ma. tattha ayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Jaramaranam paccayasamuppannam, ubhopete dhamma paccayasamuppannati paccayapariggahe panna dhammatthitinanan"ti. 1- Evamimam tassa tassa dhammassa tatha tatha paccayabhavena pavattam tivattam tiyaddham tisandhim catusankhepam visatakaram paticcasamuppadam vibhajitva kathetum annesam thamo va balam va natthi, avisayo esa annesam, tathagatasseva visayo. Iti paccayakaram patva buddhanam gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati .pe. Sunnatapatisamyuttati. Tatha cattaro jana sassatavada nama, cattaro ekaccasassatavada, cattaro antanantika, cattaro amaravikkhepika, dve adhiccasamuppannika, solasa sannivada, attha asannivada, attha nevasanninasannivada, satta ucchedavada, panca ditthadhammanibbanavada nama, te idam nissaya idam ganhantiti dvasatthiditthigatani bhinditva nijjatam niggumbam katva kathetum annesam thamo va balam va natthi, avisayo esa annesam, tathagatasseva visayo. Iti samayantaram patva buddhanam gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati, buddhananassa mahantata pannayati, desana gambhira hoti tilakkhanahata sunnatapatisamyuttati. Imasmim pana thane samayantaram labbhati, tasma sabbannutananassa mahantabhavassa dassanattham, desanaya ca sunnatapakasanavibhavanattham 2- samayantaram anupavisanto dhammaraja "santi bhikkhave eke samanabrahmana"ti evam pucchavissajjanam arabhi. [29] Tattha santiti atthi samvijjanti upalabbhanti. Bhikkhaveti alapanavacanam. Eketi ekacce. Samanabrahmanati pabbajjupagatabhavena samana, jatiya brahmana. Lokena va "samana"ti ca "brahmana"ti ca evam sammata. Pubbantam kappitva vikappetva ganhantiti pubbantakappika, pubbantakappo va etesam atthiti pubbantakappika. Tattha antoti ayam saddo antaabbhantaramariyadalamakaparabhaga- kotthasesu dissati. "antapuro udarapuro"ti 3- adisu hi ante antasaddo. @Footnote: 1 khu. pati. 31/94/72 dhammatthitinananiddesa 2 ka. sunnatapakasanabhavattham, @Si. sunnatapakasanattham 3 khu.su. 25/197/371 vijayasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Caranti loke parivarachanna, anto asuddha bahi sobhamanati 1- adisu abbhantare. "kayabandhanassa anto jirati. 2- Sa haritantam va pathantam va selantam va udakantam va"ti 3- adisu mariyadayam. "antamidam bhikkhave jivikanam yadidam pindolyan"ti 4- adisu lamake. "esevanto dukkhassa"ti 5- adisu parabhage. Sabbapaccayasankhayo hi dukkhassa parabhago kotiti vuccati. "sakkayo kho avuso eko anto"ti 6- adisu kotthase. Svayam idhapi kotthase vattati. Kappasaddopi "titthatu bhante bhagava kappam. 7- Atthi kappo nipajjitum, 8- kappakatena akappakatam samsibbitam hoti"ti 9- evam ayukappalesakappavinayakappadisu sambahulesu atthesu vattati. Idha tanhaditthisu vattatiti veditabbo. Vuttampi cetam "kappati dve kappa tanhakappo ca ditthikappoca"ti 10- tasma tanha- ditthivasena atitam khandhakotthasam kappetva kappetva thitati pubbantakappikati evamettha attho veditabbo. Tesam evam pubbantam kappetva thitanam punappunam uppajjanavasena pubbantameva anugata ditthiti pubbantanuditthino. Te evam ditthino tam pubbantam arabbha agamma paticca annampi janam ditthigatikam karonta anekavihitani adhimuttipadani 11- abhivadanti attharasahi vatthuhiti. Tattha anekavihitaniti anekavidhani. Adhimuttipadaniti adhivacanapadani. Athava, bhutamattham abhibhavitva yathasabhavato aggahetva vattanato 12- adhimuttiyoti ditthiyo vuccanti. Adhimuttinam padani adhimuttipadani, ditthidipakani vacananiti attho. Attharasahi vatthuhiti attharasahi karanehi. [30] Idani yehi attharasahi vatthuhi abhivadanti tesam kathetukamyataya pucchaya "te ca bhonto"ti adina nayena pucchitva tani vatthuni vibhajitva dassetum "santi bhikkhave"ti adimaha. @Footnote: 1 sam.saga. 15/122 sattajatilasutta 2 vinaYu. 7/278 khuddakavatthuni @3 Ma.mu. 12/304 mahahatthipadopamasutta 4 sam.khandha. 17/80/75 pindolyasutta @5 sam.ni. 16/51/82 parivimamsanasutta 6 an.chakka. 332/448 majjhesutta 7 di.maha. @10/167 mahaparinibbanasutta 8 an.atthaka. 23/185/344 kusitarambhavatthusutta @9 vinaYu. 2/371 dubbannakaranasikkhapada 10 khu.maha. 29/136/105 suddhatthakasuttaniddesa @11 cha.Si.i. adhivuttipadani 12 cha.Ma. pavattanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Tattha vadanti etenati vado, ditthigatassetam adhivacanam, sassato vado etesanti sassatavada, sassataditthinoti attho. Eteneva nayena ito paresampi evarupanam padanam attho veditabbo. Sassatam attananca lokancati rupadisu annataram "atta"ti ca "loko"ti ca gahetva tam sassatam amaram niccam dhuvam pannapenti. Yathaha "rupam attaceva loko ca sassato cati attananca lokanca pannapenti, tatha vedanam. Sannam. Sankhare. Vinnanam attaceva loko ca sassato cati attananca lokanca pannapenti"ti. 1- [31] Atappamanvayati adisu viriyam kilesanam atappanabhavena atappanti vuttam. Tadeva padahanavasena padhanam. Punapupnam payuttavasena anuyogo. Iti evam tippabhedampi viriyam anvaya agamma paticcati attho. Appamado vccati satiya avippavaso. Sammamanasikaroti upayamanasikaro pathamamanasikaro, atthato nananti vuttam hoti. Yasmim hi manasikare thitassa pubbenivasanussatinanam ijjhati, ayam imasmim thane "manasikaro"ti adhippeto. Tasma viriyanca satinca nananca agammati ayamettha sankhepattho. Tatharupanti tathajatikam. Cetosamadhinti cittasamadhim. Phusatiti vindati patilabhati. Yatha samahite citteti yena samadhina samma ahite sutthu thapite cittamhi. Anekavihitam pubbenivasanti adinam attho visuddhimagge vutto. So evamahati so evam jhananubhavasampanno hutva ditthigatiko evam vadati. Vanjhoti vanjhapasuvanjhataladayo viya aphalo kassaci ajanakoti. Etena "atta"ti ca "loko"ti ca gahitanam jhanadinam rupadijanakabhavam patikkhipati. Pabbatakutam viya thitoti kutattho. Esikatthayitthitoti esikatthayi viya hutva thitoti esikatthayitthito. Yatha sunikhato esikatthambho niccalo titthati, evam thitoti attho. Ubhayenapi lokassa vinasabhavam dipeti. Keci pana "isikatthayitthito"ti palim vatva munje isika viya thito"ti vadanti. Tatrayam adhippayo:- yadidam jayatiti vuccati, tam munjato isika viya vijjamanameva nikkhamati. Yasma ca @Footnote: 1 khu. pati. 31/140 antaggahikaditthiniddese vittharo datthabbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Isikatthayitthito, tasma te 1- ca satta sandhavanti, ito annattha gacchantiti attho. Samsarantiti aparaparam sancaranti. Cavantiti evam sankhyam gacchanti. Tatha upapajjantiti. Atthakathayam pana pubbe "sassato atta ca loko ca"ti vatva idani "te ca satta sandhavanti"ti adina vacanena ayam ditthigatiko attanayeva attano vadam bhindati, ditthigatikassa dassanam nama na nibaddham, thusarasimhi nikkhittakhanuko viya cancalam, ummattakapacchiyam puvakhandaguthagomayadini viya cettha sundarampi asundarampi hotiyevati vuttam. Atthi tveva sassatisamanti ettha sassatiti niccam vijjamanataya mahapathavimva mannati, tathapi sinerupabbatacandimasuriye, tato tehi samam attanam mannamana atthi tveva sassatisamanti vadanti. Idani "sassato atta ca loko ca"ti adikaya patinnaya sadhanattham hetum dassento "tam kissa hetu? ahanhi atappamanvaya"ti adimaha. Tattha iminamaham etam janamiti imina visesadhigamena aham etam paccakkhato janami, na kevalam saddhamattakena vadamiti dasseti, makaro panettha padasandhikaranattham vutto. Idam bhikkhave pathamam thananti catuhi vatthuhiti vatthusaddena vuttesu catusu thanesu, idam pathamam thanam, idam jatisatasahassamattanussaranam pathamam karananti attho. [32-33] Uparivaradvayepi eseva nayo. Kevalam hi ayam varo jatisatasahassanussaranavasena vutto. Itare dasacattalisasamvattavivattakappanussaranavasena. Mandapanno 2- hi titthiyo anekajatisatasahassamattam anussarati, majjhimapanno dasa samvattavivattakappani, tikkhapanno cattalisam, na tato uddham. [34] Catutthavare: takkayatiti takki, takko va assa atthiti takki, takketva vitakketva ditthigahino etam adhivacanam. Vimamsaya samannagatoti vimamSi. Vimamsa nama tulana ruccana khamana. Yatha hi puriso yatthiya udakam vimamsitva vimamsitva otarati, evameva yo tulayitva ruccitva khamapetva ditthim @Footnote: 1 cha. teva 2 i. mandapanna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Ganhati, so "vimamsi"ti veditabbo. Takkapariyahatanti takkena pariyahatam, tena tena pariyayena takketvati attho. Vimamsanucaritanti taya vuttappakaraya vimamsaya anucaritam. Sayam patibhananti attano patibhanamattasanjatam. Evamahati sassataditthim gahetva evam vadati. Tattha catubbidho takki anussatiko, jatissaro, labhi, suddhatakkikoti. Tattha yo "vessantaro nama raja ahosi"ti adini sutva "tenahi yadi vessantarova bhagava. Sassato atta"ti takkayanto ditthim ganhati, ayam anussatiko nama dve tisso jatiyo saritva "ahameva pubbe asukasmim nama ahosim, tasma sassato atta"ti takkayanto jatissaratakkiko nama. Yo pana labhitaya "yatha me idani atta sukhito, 1- atitepi evam ahosi, anagatepi bhavissati"ti takkayitva ditthim ganhati, ayam labhitakkiko nama. "evam sati idam hoti"ti takkamatteneva ganhanto pana suddhatakkiko nama. [35] Etesam va annatarenati etesamyeva catunnam vatthunam annatarena ekena va dvihi va tihi va. Natthi ito bahiddhati imehi pana vatthuhi bahi annam ekam karanampi sassatapannattiya natthiti appativattiyam sihanadam nadati. [36] Tayidam bhikkhave tathagato pajanatiti bhikkhave tam idam catubbidhampi ditthigatam tathagato nanappakarato janati. Tato tam pajananakaram dassento "ime ditathitthana"ti adimaha, tattha ditthiyova ditthitthana nama. Apica ditthinam karanampi ditthitthanameva. Yathaha: "katamani attha ditthitthanani? khandhapi ditthitthanam, avijjapi. Phassopi. Sannapi. Vitakkopi. Ayonisomanasikaropi. Papamittopi. Paratoghosopi ditthitthanam. Khandha hetu khandha paccayo ditthitthanam uppadaya samutthanatthena, evam khandhapi ditthitthanam. Avijja hetu .pe. Papamitto hetu .pe. Paratoghoso hetu paratoghoso paccayo ditthitthanam uppadaya samutthanatthena, evampi paratoghoso ditthitthanan"ti 2- evam gahitati ditthisankhata tava ditthitthana "sassato atta ca loko ca"ti evam gahita adinna, pavattitati @Footnote: 1 cha.Ma. sukhi hoti 2 khu. pati. 31/124 ditthikatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Attho. Evam paramatathati nirasankacittataya punappunam amattha paramattha, "idameva saccam, moghamannan"ti parinitthapita. Karanasankhata pana ditthitthana yatha gayhamana ditthiyo samutthapenti, evam arammanavasena ca pavattanavasena ca asevanavasena ca gahita anadinavadassitaya punappunam gahanavasena paramattha. Evam gatikati evam nirayatiracchanapetavisayagatinam annataragatika. "evam abhisamparaya"ti idam purimapadasseva vevacanam, evam idhaparalokati vuttam hoti. Tanca tathagato pajanatiti na kevalanca tathagato sakaranam sagatikam ditthigatameva pajanati, athakho tanca sabbam pajanati, tato ca uttaritaram silanceva samadhinca sabbannutanananca pajanati. Tanca pajanam na paramasatiti tanca evamvidham anuttaram visesam pajanantopi "aham pajanami"ti tanhaditthimanaparamasavasena tanca na paramasati. Aparamasato cassa paccattanceva nibbuti viditati evam aparamasato cassa aparamasapaccaya 1- sayameva attanayeva tesam paramasakilesanam nibbuti vidita, pakatam bhikkhave tathagatassa nibbananti dasseti. Idani yatha patipannena tathagatena sa nibbuti adhigata, tam patipattim dassetum yasu vedanasu ratta 2- titthiya "idha sukhino bhavissama, ettha sukhino bhavissama"ti ditthiggahanam pavisanti, tasamyeva vedananam vasena kammatthanam acikkhanto "vedananam samudayanca"ti adimaha. Tattha yathabhutam viditvati "avijjasamudaya vedanasamudayoti paccayasamudayatthena vedanakkhandhassa udayam passati, tanhasamudaya. Kammasamudaya. Phassasamudaya. Vedanasamudayoti paccanasamudayatthena vedanakkhandhassa udayam passati. Nibbattilakkhantopi vedanakkhandhassa udayam passati"ti. 3- Imesam pancannam lakkhananam vasena vedanasamudayam yathabhutam viditva, "avijjanirodha vedananirodhoti .pe. Tanhanirodha. Kammanirodha. Phassanirodha vedananirodhoti paccayanirodhatthena vedanakkhandhassa vayam passati. Viparinamalakkhanam passantopi vedanakkhandhassa vayam passati"ti 4- imesam pancannam lakkhananam vasena vedananam atthangamam yathabhutam viditva "yam vedanam paticca uppajjati sukham somanassam, @Footnote: 1 Si. aparappaccaya 2 ka. rata 3-4 khu. pati 31/50 nanakatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Ayam vedanaya assado"ti evam assadam ca yathabhutam viditva, "yam vedana anicca dukkha viparinamadhamma, ayam vedanaya adinavo"ti evam adinavam yathabhutam viditva "yo vedanaya chandaragavinayo chandaragappahanam, idam vedanaya nissaranan"ti evam nissarananca yathabhutam viditva, vigatacchandaragataya anupadano anupadavimutto bhikkhave tathagato yasmim upadane sati kinci upadiyeyya, upadinnatta ca khandho bhaveyya tassa abhava kinci dhammam anupadiyitvava vimutto bhikkhave tathagatoti. [37] Ime kho te bhikkhaveti ye vo aham "katame ca te bhikkhave dhamma gambhira"ti apucchim, ime kho te bhikkhave "tanca tathagato pajanati, tato ca uttaritaram pajanati"ti evam niddittha sabbannutananadhamma gambhira duddasa .pe. Panditavedaniyati veditabba. Yehi tathagatassa neva puthujjano, na sotapannadisu annataro vannam yathabhutam vattum sakkoti, athakho tathagatova yathabhuccam 1- vannam samma vadamano vadeyyati evam puccamanenapi 2- sabbannutananameva puttham, niyyadentenapi tadeva niyyaditam, antara pana ditthiyo vibhattati. Pathamabhanavaravannana nitthita. -------------- Ekaccasassatavadavannana [38] Tattha 3- ekaccasassatikati ekaccasassatavada, te duvidha honti: sattekaccasassatika, sankharekaccasassatikati. Duvidhapi idha gahitayeva. [39] Yanti nipatamattam. Kadaciti kisminci kale. Karahaciti tasseva vevacanam. Dighassa addhunoti dighassa kalassa. Accayenati atikkamena. Samvattatiti vinassati. Yebhuyyenati ye upari brahmalokesu va arupesu va nibbattanti, tadavasese sandhaya vuttam. Jhanamanena nibbattatta manomaya. Piti tesam bhakkho @Footnote: 1 cha.Ma. yathabhutam. 2 ka. vuccamanenapi @3 cha.Ma., i. ayam patho na dissati. visuddhi 2/51 pitthe.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Aharoti pitibhakkha. Attanova tesam pabhati sayampabha. Antalikkhe carantiti antalikkhacaRa. Subhesu uyyanavimanakapparukkhadisu titthantiti subhatthayino. Subha va manorammavatthabharana hutva titthantiti subhatthayino. Ciram dighamaddhananti ukkamsena attha kappe. [40] Vivattatiti santhati. Sannam brahmavimananti pakatiya nibbattasattanam natthitaya sunnam, brahmakayika bhumi nibbattatiti attho. Tassa katta va kareta va natthi, visuddhimagge vuttanayena pana kammapaccaya utusamutthana ratanabhumi nibbattati. Pakatinibbattatthaneyeva 1- cettha uyyanakapparukkhadayo nibbattanti. atha sattanam pakatiya visitatthane nikanti uppajjati. Te pathamajjhanam bhavetva tato otaranti, tasma "athakho annataro satto"ti adimaha. Ayukkhaya va punnakkhaya vati ye olaram punnakammam katva yattha katthaci appayuke devaloke nibbattanti, te attano punnabalena thatum na sakkonti, tassa pana devalokassa ayuppamaneneva cavantiti ayukkhaya va cavantiti vuccanti. Ye pana parittam punnakammam katva dighayuke devaloke nibbattanti, te yavatayukam thatum na sakkonti, antarava cavantiti punnakkhaya va cavantiti vuccanti. Dighamaddhanam titthatiti kappam va upaddhakappam va. [41] Anabhiratiti aparassapi sattassa agamanapatthana. Ya pana patighasampayutta ukkanthita, sa brahmaloke natthi. Paritassanati ubbijjana phandana, sa panesa tasatassana tanhatassana ditthitassana nanatassanati catubbidha hoti. Tattha "jatim paticca bhayam bhayanakam chambhitattam lomahamso cetaso utraso. Jaram. Maranam paticca .pe. Utraso"ti 2- ayam tasatassana nama. "aho vata annepi satta itthattam agaccheyyun"ti 3- ayam tanhatassana nama. "paritassitam vipphanditameva"ti 4- ayam ditthitassana nama. "tepi tathagatassa dhammadesanam sutva yebhuyyena bhayam samvegam santasam apajjanti"ti 5- ayam nanatassana @Footnote: 1 cha.Ma., i. pakatinibbattitthanesuyeva 2 abhi.vi. 35/921 tikanidesa @3 di. pa. 11/38 patikasutta 4 di.Si. 9/105-117 brahmajalasutta @5 sam. khandha. 17/78 sihasutta, an. catukka. 21/33 sihasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Nama. Idha pana tanhatassanapi ditthitassanapi vattati. Brahmavimananti idha pana pathamabhinibbattassa atthitaya sunnanti na vuttam. Upapajjantiti uppattivasena upagacchanti. Sahabyatanti sahabhavam. [42] Abhibhuti abhibhavitva thito "jetthakohamasmi"ti. Anabhibhutoti annehi anabhibhuto. Annadatthunti ekamsavacane nipato. Dassanavasena daso, sabbam passamiti attho. Vasavattiti sabbam janam vase vattemi. Issaro katta nimmatati aham loke issaro, aham lokassa katta ca nimmata ca, pathavihimavantasinerucakkavalamahasamuddacandimasuriya maya nimmitati. Settho sajjitati aham lokassa uttamo ca sajjita ca "tavam khattiyo nama hohi, tvam brahmano, vesso, suddo, gahattho, pabbajito nama. Antamaso tvam ottho hohi, gono hohi"ti evam "sattanam samvibhajita 1- ahan"ti mannati. Vasi pita bhutabhabyananti "ahamasmi cinnavasitaya vasi, ahampita bhutananca bhabyananca"ti mannati. Tattha andajajalabuja satta antoandakoseceva antovatthimhi ca bhabya nama, bahi nikkhantakalato patthaya bhuta nama. Samsedaja pathamacittakkhane bhabya, dutiyato patthaya bhuta. Opapatika pathamairiyapathe bhabya, dutiyato patthaya bhutati veditabba. Te sabbepi mayham puttati sannaya "ahampita bhutabhabyanan"ti mannati. Idani karanato sadhetukamo "maya ime satta nimmita"ti patinnam katva "tam kissa hetu"ti adimaha. Itthattanti itthabhavam, brahmabhavanti attho. Imina mayanti attano kammavasena cutapi upapannapi ca kevalam mannanamatteneva "imina nimmitata"ti mannamana vankacchiddena 2- vankaani viya onamitva tasseva padamulam gacchanti. [43] Vannavantataro cati vannavantataro ca abhirupo pasadikoti attho. Mahesakkhataroti issariyaparivaravasena mahayasataro. [44] Thanam kho panetanti karanam kho panetam. So tato cavitva annatra na gacchati, idheva agacchati, tam sandhayetam vuttam. Agarasmati geha. Anagariyanti @Footnote: 1 cha.ma, samvisajeta 2 i. vankacchidde

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Pabbajjam. Pabbajja hi yasma agarasusa hitam kasigorakkhadikammam tattha natthi, tasma anagariyanti vuccati. Pabbajatiti upagacchati. Tato param nanussaratiti tato pubbenivasa param na sarati, saritum asakkonto tattha thatva ditthim ganhati. Niccoti adisu tassa upapattim apassanto "nicco"ti vadati, maranam apassanto "dhuvo"ti, sadabhavato "sassato"ti, jaravasenapi viparinamassa abhavato "aviparinamadhammo"ti. Sesamettha vare uttanamevati. [45-46] Dutiyavare: khiddaya padussanti vinassantiti khiddapadosika, "padusika"tipi palim likhanti, sa atthakathayam natthi. Ativelanti atikalam, aticiranti attho. Hassakhiddaratidhammasamapannati hassaratidhammanceva khiddaratidhammanca samapanna anuyutta, kelihassasukhanceva kayikavacasikakilasukhanca anuyutta, vuttappakararatidhammasamangino hutva viharantiti attho. Sati pamussatiti khadaniyabhojaniyesu sati pamussati. Te kira punnavisesadhigatena mahantena attano sirivibhavena nakkhattam kilanta taya sampattimahantataya 1- "aharam paribhunjimha, na paribhunjimha"tipi na jananti. Atha ekaharatikkamanato patthaya nirantaram khadantapi pivantapi cavantiyeva, na titthanti. Kasma? kammajatejassa balavataya karajakayassa mandataya. Manussanam hi kammajatejo mando, karajakayo balava. Tesam kammajatejassa mandataya karajakayassa balavataya sattahampi atikkamitva unhodakaacchayaguadihi sakka vatthum upatthambhetum. Devanam pana tejo balava hoti, karajam mandam. Te ekam aharavelam atikkamitvava santhatum na sakkonti. Yatha nama gimhanam majjhanhike tattapasane thapitam padumam va uppalam va sayanhasamaye ghatasatenapi sinciyamanam pakatikam na hoti, vinassatiyeva. Evameva paccha nirantaram khadantapi pivantapi cavantiyeva, na titthanti. Tenaha "satiya sammosa te deva tamha kaya cavanti"ti. Katame pana te devati? "ime deva"ti 2- atthakathayam vicarana natthi, "devanam kammajatejo balava hoti, karajam mandan"ti avisesena vuttatta pana ye keci kavalinkaraharupajivino deva @Footnote: 1 Ma. sampattiya mahantataYu. 2 ka.Si. namati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Evam karonti, teyeva cavantiti veditabba. Keci panahu "nimmanaratiparanimmitavasavattino te deva"ti. Khiddapadussanamatteneva hete "khiddapadosika"ti vutta. Sesamettha purimanayeneva veditabbam. [47-48] Tatiyavare: manena padussanti nassanti vinassantiti manopadosika, ete catummaharajika. Tesu kira eko devaputto "nakkhattam kilissami"ti saparivaro rathena vithim patipajjati, athanno nikkhamanto tam purato gacchantam disva "kim 1- bho ayam kapano aditthapubbam viya ekam disva pitiya uddhumato viya bhijjamano viya ca gacchati"ti kujjhati. Purato gacchantopi nivattitva tam kuddham disva kuddha nama suvijjana 2- honti kuddhabhavamassa natva "tvam kuddho mayham kim karissasi, ayam sampatti maya danasiladinam vasena laddha, na tuyham vasena"ti patikujjhati. Ekasmim hi kuddhe itaro akuddho rakkhati, ubhosu pana kuddhesu ekassa kodho itarassa paccayo hoti, tassapi kodho itarassa paccayo hotiti ubho kandantanamyeva orodhanam cavanti ayamettha dhammata. Sesam vuttanayeneva veditabbam. [49-52] Takkivare 3-: ayam cakkhvadinam bhedam passati, citatampana yasma purimam purimam pacchimassa pacchimassa paccayam datvava nirujjhati, tasma cakkhvadinam bhedato balavatarampi cittassa bhedam na passati. So tam apassanto yatha nama sakuno ekam rukkham jahitva annasmim 4- niliyati, evameva imasmim attabhave bhinne cittam annatra gacchatiti gahetva evamaha. Sesamettha vuttanayeneva veditabbam. Antanantavadavannana [53] Antanantikati antanantavada, antam va anantam va antanantam va nevantananantam va arabbha pavattavadati attho. @Footnote: 1 cha.Ma. ayamsaddo na dissati. 2 cha.Si.i. suvidita. @3 Ma.i. takkivade. 4 Ma. ekasmim.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

[54-60] Antasanni lokasmim viharatiti patibhaganimittam cakkavalapariyantam avaddhetva tam "loko"ti gahetva antasanni lokasmim viharati, cakkavalapariyantam katva vaddhitakasino 1- pana anantasanni hoti, uddhamadho avaddhetva pana tiriyam vaddhetva uddhamadho antasanni tiriyam anantasanni. Takkivado vuttanayeneva veditabbo. Ime cattaropi attana ditthapubbanusareneva ditthiya gahitatta pubbantakappikesu pavittha. Amaravikkhepavadavannana [61] Na maratiti amaRa. Ka sa? "evantipi me no"ti adina nayena pariyantarahita ditthigatikassa ditthi ceva vada 2- ca. Vividho khepoti vikkhepo, amaraya ditthiya vacaya ca vikkhepoti amaravikkhepo, so etesam atthiti amaravikkhepika. Aparo nayo, amara nama eka macchajati, sa ummujjananimujjanadivasena udake sandhavamana gahetum na sakka, 3- evameva ayam pi vado itocito ca sandhavati, gaham na upagacchatiti amaravikkhepoti vuccati, so etesam atthiti amaravikkhepika. [62] "idam kusalan"ti yathabhutam nappajanatiti dasa kusalakammapathe yathabhutam nappajanatiti attho. Akusalepi dasa akusalakammapathava adhippeta. So mamassa vighatoti "musa maya bhanitan"ti vippatisaruppattiya mama vighato assa, dukkham bhaveyyati attho. So mamassa antarayoti so mama saggassa ceva maggassa ca antarayo assa. Musavadabhaya musavadaparijegucchati musavade ottappena ceva hiriya ca. Vacavikkhepam apajjatiti vacaya vikkhepam apajjati. Kidisam? amaravikkhepam, apariyantavikkhepanti attho. Evantipi me noti adisu "evantipi me no"ti aniyamitavikkhePo. Tathatipi me noti "sassato atta ca loko ca"ti vuttam sassatavadam patikkhipati. Annathatipi me noti sassatato annatha 4- vuttam ekaccasassatam ekaccaasassatam 5- @Footnote: 1 ka.Ma. vaddhitakasine 2 cha.Ma., i. vaca. 3 cha.Ma. sakkati @4 Ma. annathapiti 5 cha.Ma., i. ayam patho na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Patikkhipati. Notipi me noti "na hoti tathagato param marana"ti vuttam ucchedam patikkhipati. No notipi me noti "neva hoti na na hoti"ti vuttam takkivadam patikkhipati. Ayam pana "idam kusalan"ti va "akusalan"ti va puttho na kinaci byakaroti. "idam kusalan"ti va 1- puttho "evantipi me no"ti vadati. Tato "kim akusalan"ti vutte "tathatipi me no"ti vadati. "kim ubhayato annatha"ti vutte "annathatipi me no"ti vadati. Tato "tividhenapi na hoti, kinte laddhi"ti vutte "notipi me no"ti vadati. Tato "no noti kinte 2- laddhi"ti vutte "no notipi me no"ti evam vikkhepamevapajjati, ekasmimpi pakkhe na titthati. [63] Chando va rago vati appatijanantopi 3- sahasa kusalameva "kusalan"ti vatva akusalameva "akusalan"ti vatva "maya asukassa nama evam byakatam, kintam subyakatan"ti anne pandite pucchitva tehi "subyakatam bhadramukha, `kusalameva taya kusalam akusalameva akusalan'ti byakatan"ti vutte "natthi maya sadiso pandito"ti evam me tattha chando va rago va assati attho. Ettha ca chando dubbalarago, rago balavaragoti. 4- Doso va patigho vati kusalam 5- pana "akusalan"ti, akusalam va "kusalan"ti vatva anne pandite pucchitva tehi "dubyakatam taya"ti vutte "ettakampi nama na janami"ti tattha me assa doso va patigho vati attho. Idhapi doso dubbalakodho, patigho balavakodho. Tam mamassa upadanam, so mamassa vighatoti tam chandaragadvayam mama upadanam assa, dosapatighadvayam vighato. Ubhayampi va dalhaggahanavasena upadanam, vihananavasena vighato. Rago hi amuncitukamataya arammanam ganhati jaluka viya. Doso vinasetukamataya asiviso viya. Ubhopi cete santapakatthena vihanantiyevati "upadanan"ti ca "vighato"ti ca vutta. Sesam pathamavarasadisameva. @Footnote: 1 cha.Ma. vasaddo na dissati. 2 cha.Ma. kim no noti te. @3 cha.Ma., i. ajanantopi 4 cha.Ma., i. balavarago. 5 ka. kusalampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

[64] Panditati pandiccena samannagata. Nipunati sanhasukhumavuddhino sanhasukhumam atthantaram 1- pativijjhanasamattha. Kataparappavadati vinnataparappavada ceva parehi saddhim katavadapariccaya ca. Valavedhirupati valavedhidhanuggahasadisa. Vo 2- bhindanta manneti valavedhi viya valam sukhumanipi paresam ditthigatani attano pannabalena 3- bhindanta viya carantiti attho. Te mam tatthati te samanabrahmana mam tesu kusalakusalesu. Samanuyunjeyyunti "kim kusalam, kim akusalanti attano laddhim vada"ti laddhim puccheyyum. Samanuggaheyyunti "idam nama"ti vutte "kena karanena etamattham gahaya"ti 4- karanam puccheyyum. Samanubhaseyyunti "imina nama karanena"ti vutte karane dosam dassetva "na tvam idam janasi, idampana ganha, idam vissajjehi"ti evam samanuyunjeyyum. Na sampayeyyanti na sampadeyyam, sampadetva kathetum na sakkuneyyanti attho. So mamassa vighatoti yantam punappunam vatvapi asampayanam nama, so mama vighato assa, otthatalujivhagalasosanadukkhameva assati attho. Sesametthapi pathamavarasadisameva. [65-66] Mandoti mandapanno, apannassevetam namam. Momuhoti atisammulho. Hoti tathagatoti adisu satto "tathagato"ti adhippeto. Sesamettha uttanameva. Imepi cattaro pubbe pavattadhammanusareneva ditthiya gahitatta pubbantakappikesu pavittha. Adhiccasamuppannavadavannana [67] "adhiccasamuppanno atta ca loko ca"ti dassanam adhiccasamuppannam, tam etesam atthiti adhiccasamuppannika. Adhiccasamuppannanti akaranasamuppannam. [68-73] Asannasattati desanasisametam, acittuppada rupamattakaattabhavati 5- attho. Tesam evam uppatti veditabba:- ekacco hi titthayatane pabbajitva vayokasine parikammam katva catutthajjhanam nibbattetva jhana vutthaya @Footnote: 1 Si.Ma. sukhumaatthantaram, i. sukhumaatthantare. 2 ka.Ma. te @3 cha.Ma., i. pannagatena 4 cha.Ma. gahayenti. @5 Si. acittuppadarupamattakadattebhavati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

"citte dosam passati, citte sati hatthacchedadidukkhanceva sabbabhayani ca honti, alam imina cittena, acittakabhavova santo"ti evam citte dosam passitva aparihinajjhano kalam katva asannasattesu nibbattati, cittamassa cuticittanirodhena idheva nivattati, rupakkhandhamattameva tattha patubhavati. Te tattha yatha nama jiyavegukkhitto saro yattako jiyavego, tattakamevakase gacchati, evameva jhanavegukkhitta upapajjitva yattako jhanavego, tattakameva kalam titthanti, jhanavege pana parihine tattha rupakkhandho antaradhayati, idha pana patisandhisanna uppajjati. Yasma pana taya idha uppannasannaya tesam tattha cuti pannayati, tasma "sannuppada ca pana te deva tamha kaya cavanti"ti vuttam. Santatayati santabhavaya. Sesamettha uttanameva. Takkivadopi vuttanayeneva veditabboti. Aparantakappikavadavannana [74] Evam attharasa pubbantakappike dassetva idani catucattalisa aparantakappike dassetum "santi bhikkhave"ti adimaha. Tattha anagatakotthasasankhatam aparantam kappetva ganhantiti aparantakappika, aparantakappo va etesam atthiti aparantakappika. Evam sesampi pubbe vuttanayeneva 1- veditabbam sannivadavannana [75] Uddhamaghatanikati 2- aghatanam vuccati maranam, uddhamaghatana attanam vadantiti uddhamaghatanika. "sanni"ti pavatto vado sannivado, so tesam 3- atthiti sannivada. [76-77] Rupi attati adisu kasinarupam "atta"ti, tattha pavattasannancassa "sanna"ti gahetva va ajivakadayo viya takkamatteneva va "rupi atta hoti, arogo param marana sanni"ti nam pannapenti. Tattha arogoti nicco. Arupasamapattinimittam pana "atta"ti samapattisannancassa "sanna"ti gahetva va niganthadayo viya takkamatteneva va "arupi atta hoti, arogo param marana sanni"ti @Footnote: 1 cha.Ma. vuttappakaranayeneva 2 cha.Ma. uddhamaghatanikati 3 cha.Ma. etesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Nam pannapenti. Tatiya pana missakagahavasena pavatta ditthi. Catuttha takkagaheneva. Dutiyacatukkam antanantikavade vuttanayeneva veditabbam. Tatiyacatukke samapannakavasena ekattasanni, asamapannakavasena nanattasanni, parittakasinavasena parittasanni, vipulakasinavasena appamanasanniti veditabbo. 1- Catutthacatukke pana dibbena cakkhuna tikacatukkajjhanabhumiyam nibbattamanam disva "ekantasukhi"ti ganhati, niraye nibbattamanam disva "ekantadukkhi"ti, manussesu nibbattamanam disva "sukhadukkhi"ti, vehapphaladevesu nibbattamanam disva "adukkhamasukhi"ti ganhati. Visesato hi pubbenivasanussatinanalabhino pubbantakappika honti, dibbacakkhuka aparantakappikati. Asanninevasanninasannivadavannana [78-83] Asannivado sannivade adimhi vuttanam dvinnam catukkanam vasena veditabbo. Tatha nevasanninasannivado. Kevalanhi tattha "sanni atta"ti ganhantanam ta ditthiyo, idha "asanni"ti ca "nevasanninasanni"ti ca. Tattha na ekantena karanam pariyesitabbam. Ditthigatikassapi gaho ummattakapacchisadisoti vuttametam. Ucchedavadavannana [84] Ucchedavade: satoti vijjamanassa. Ucchedanti upacchedam. Vinasanti adassanam. Vibhavanti bhavavigamam. Sabbanetani annamannavevacananeva. Tattha dve jana ucchedaditthim ganhanti labhi ca alabhi ca. Labhi arahato 2- dibbena cakkhuna cutim disva upapattim apassanto. Yo va cutimattameva datthum sakkoti na upapattim, 3- so ucchedaditthim ganhati. Alabhi ca "ko paralokam janati"ti 4- kamasukhagiddhitaya va "yatha rukkhato pannani patitani puna na viruhanti, evameva satta"ti adina takkena va ucchedam ganhati. Idha pana @Footnote: 1 cha.Ma. veditabba 2 ka.Ma. anussaranto @3 cha.Ma. upapatam. 4 cha.Ma. na janatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Tanhaditthinam vasena va tatha ca annatha ca vikappetva va ima satta ditthiyo uppannati veditabba. [85] Tattha rupiti rupava. Catummahabhutikoti catumahabhutamayo. Matapitunam etanti matapettikam. Kintam? sukkasonitam, matapettike sambhuto Jatoti matapettikasambhavo. Iti rupakayasisena manussattabhavam "atta"ti vadati. Ittheketi ittham eke, evameketi attho. [86] Dutiyo tam patikkhipitva dibbattabhavam vadati. Dibboti devaloke sambhuto. Kamavacaroti chakamavacaradevapariyapanno. Kavalinkaraharam 1- bhakkhayatiti kavalinkaraharabhakkho. [87] Manomayoti jhanamanena nibbatto. Sabbangapaccangiti sabbaangapaccangayutto. Ahinindariyoti paripunnindriyo. Yani brahmaloke atthi, tesam vasena, itaresanca santhanavasenetam vuttam. [88-92] Sabbaso rupasannanam samatikkamati adinam attho visudadhimagge vutto. Akasanancayatanupagoti adisu pana akasanancayatanabhavam upagatoti evamattho veditabbo. Sesamettha uttanamevati. Ditthadhammanibbanavadavannana [93] Ditthadhammanibbanavade "ditthadhammo"ti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha patiladdhattabhavassetam adhivacanam, ditthadhamme nibbanam ditthadhammanibbanam, imasmimyeva attabhave dukkhavupasamoti 2- attho, tam vadantiti ditthadhammanibbanavada, paramaditthadhammanibbananti paramam ditthadhammanibbanam, uttamanti attho. [94] Pancahi kamagunehiti manapapiyarupadihi pancahi kamakotthasehi, bandhanehi va. Samappitoti sutthu appito allino hutva. Samangibhutoti samannagato. Paricaretiti tesu kamagunesu yathasukham indriyani careti sancareti itocitoca upaneti. Athava: paladdhati ramati kilati. Ettha ca duvidha kamaguna manusaka 3- @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kavalikaram. 2 cha.Ma.,i. dukkhavupasamananti. 3 ka.Ma. manusika.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Ceva dibba ca. Manusika mandhatukamagunasadisa datthabba, dibba ca paranimmitavasavattidevarajassa kamagunasadisati. Evarupe kame upagatanam hi te ditthadhammanibbanappattim pannapenti. [95] Dutiyavare hutva abhavatthena anicca, patipilanatthena dukkha, pakatijahanatthena viparinamadhammati veditabba. Tesam viparinamannathabhavati tesam kamanam viparinamasankhata annathabhava, yampi me ahosi, tampi me natthiti vuttanayena uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupayasa. Tattha anto nijjhayanalakkhano soko, tannissitalalappanalakkhano paridevo, kayapatipilanalakkhanam dukkham, manovighatalakkhanam domanassam, visadalakkhano upayaso, vivicceva kamehiti adinamattho visuddhimagge vutto. [96] Vitakkitanti abhiniropanavasena pavatto vitakko. Vicaritanti anumajjanavasena pavatto vicaro. Etenetanti etena vitakkitena ca vicaritena ca etam pathamajjhanam olarikam sakantakam viya khayati. [97-98] Pitigatanti pitiyeva. Cetaso ubbillavitattanti 1- cittassa ubbillavibhavakaranam, cetaso abhogoti jhana vutthaya tasmim sukhe punappunam cittassa abhogo manasikaro samannaharoti. Sesamettha ditthadhammanibbanavade uttanameva. Ettavata sabbapi dvasatthiditthiyo kathita honti. Yasam satteva ucchedaditthiyo, sesa sassataditthiyo. [100-104] Idani "imehi kho te bhikkhave"ti imina varena sabbepi te aparantakappike ekajjham niyyadetva sabbannutananam vissajjesi. 2- Puna "imehi kho te bhikkhave"ti adina varena sabbepi te aparantakappike pubbantaparantakappike 3- ca 3- ekajjham niyyadetva tadeva nanam vissajjesi. Iti "katame ca te bhikkhave dhamma"ti adimhi pucchamanopi sabbannutananameva @Footnote: 1 Ma. uppilavitattam 2 cha.Ma. vissajjeti @3-3 cha.i, pubbantaparantakappike

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Pucchitva vissajjamanopi sattanam ajjhasayam tulaya tulayanto viya, sinerupadato valukam uddharanto viya dvasatthiditthigatani uddharitva sabbannutananameva vissajjesi. Evam ayam yathanusandhivasena desana agata. Tayo hi suttassa anusandhi:- pucchanusandhi, ajjhasayanusandhi, yathanusandhiti. Tattha "evam vutte annataro bhikkhu bhagavantam etadavoca `kinnu kho bhante orimam tiram, kim parimam tiram, ko majjhe samsido, ko thale ussado, 1- ko manussaggaho, ko amanussaggaho, ko avattaggaho, ko antoputibhavo'ti 2- evam pucchantanam bhagavata vissajjitasuttavasena pucchanusandhi veditabba. 3- "atha kho annatarassa bhikkhuno evam cetaso parivitakko udapadi `iti kira bho rupam anatta, vedana, sanna, sankhara, vinananam anatta, anattakatani kira kammani kammattanam phusissanti'ti. 4- Atha kho bhagava tassa bhikkhuno cetasa cetoparivitakkamannaya bhikkhu amantesi:- thanam kho panetam bhikkhave vijjati, yam idhekacco moghapuriso avijjagato tanhadhipateyyena cetasa satthu sasanam atidhavitabbam manneyya `iti kira bho rupam anatta .pe. Phusissan'ti. Tam kim mannatha bhikkhave rupam niccam va aniccam va"ti 5- evam paresam ajjhasayam viditva bhagavata vuttasuttavasena ajjhasayanusandhi veditabba. Yena pana dhammena adimhi desana utthita, tassa dhammassa anurupadhammavasena va patipakkhavasena va yesu suttesu upari desana agacchati, tesam vasena yathanusandhi veditabba. Seyyathidam? akankheyyasutte 6- hettha silena desana utthita, upari cha abhinna agata. Vatthasutte 7- hettha kilesavasena desana utthita, upari brahmavihara agata. Kosambiyasutte 8- hattha bhandanena utthita, upari saraniyadhamma agata. Kakacupame 9- hettha akkhantiya @Footnote: 1 Ma. ussaro 2 sam. sala. 18/241 pathamadarukkhandhopamasutta @3 cha.Ma. veditabbo 4 Ma. upari. 14/90/70 @5 Ma. upari. 14/90/71 mahapunnamasutta 6 Ma.mu. 12/64/43 @7 Ma.mu. 12/70/48 8 Ma.mu. 12/491/435 @9 Ma.mu. 12/222/187 kakacupamasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Utthita, upari kakacupama agata. Imasmimpi brahmajale hettha ditthivasena desana utthita, upari sunnatapakasanam agatam. Tena vuttam "evamayam yathanusandhivasena desana agata"ti. Paritassitavipphanditavaravannana [105-117] Idani mariyadavibhagadassanattham tatra "bhikkhave"ti adika desana araddha. Tadapi tesam bhavatam samanabrahmananam ajanatam apassatam vedayitam tanhagatanam paritassitam vipphanditamevati yena ditthiassadena ditthisukhena ditthivedayitena te somanassajata sassatam attananca lokanca pannapenti catuhi vatthuhi, tadapi tesam bhavantanam samanabrahmananam yathabhutam dhammanam sabhavam ajanantanam apassantanam vedayitam tanhagatanam kevalam tanhagatanamyeva tam vedayitam, tanca kho panetam paritassitam vipphanditameva. Ditthisankhatena ceva tanhasankhatena ca paritassitena vipphanditameva calitameva kappitameva. Thusarasimhi nikhatakhanusadisam 1- na sotapannassa dassanamiva niccalanti dasseti. Eseva 2- nayo ekaccasassatavadadisupi. Phassapaccayavaravannana [118-130] Puna "tatra bhikkhave ye te samanabrahmana sassatavada"ti adi paramparapaccayadassanattham araddham. Tattha tadapi phassapaccayati yena ditthiassadena ditthisukhena ditthivedayitena te somanassajata sassatam attananca lokanca pannapenti catuhi vatthuhi, tadapi tanhaditthiparipphanditam vedayitam phassapaccayati dasseti. Esa nayo sabbattha. [131-143] Idani tassa paccayassa ditthivedayite balavabhavadassanattham puna "tatra bhikkhave ye te samanabrahmana sassatavada"ti adimaha. Tattha te vata annatra phassati te vata samanabrahmana tam vedayitam vina phassena patisamvedissantiti karanametam natthiti. Yatha hi patato gehassa upatthambhanatthaya thuna nama balavapaccayo hoti, na tam thunaya anupatthambhitam thatum sakkoti, @Footnote: 1 ka. nikkhittakhanusadisam 2 cha.Ma.i. esa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Evameva phassopi vedanaya balavapaccayo, tam vina idam ditthivedayitam natthiti dasseti. Esa nayo sabbattha. Ditthigatikadhitthanavattakathavannana [144] Idani "tatra bhikkhave ye te samanabrahmana sassatavada sassatam attananca lokanca pannapenti catuhi vatthuhi, yepi te samanabrahmana ekaccasassatika"ti adina nayena sabbaditthivedayitani sampindeti. Kasma? upari phasse pakkhipanatthaya. Katham? sabbe te chahi phassayatanehi phussa phussa patisamvedenti. Tattha cha phassayatanani nama cakkhuphassayatanam, sota, ghana, jivha, kaya, manophassayatananti imani cha. Sanjatisamosaranakaranapannattimattesu hi ayamayatanasaddo vattati. 1- Tattha "kambojo assanam ayatanam, gunnam dakkhinapatho"ti sanjatiyam vattati, 1- sanja titthaneti attho. "manorame ayatane, sevanti nam vihangama"ti 2- samosarane. "sati satiayatane"ti 3- karane. "arannayatane pannakutisu sammanti"ti 4- pannattimatte. Svayamidha sanjatiadiatthattayepi yujjati. Cakkhvadisu hi phassapancamaka dhamma sanjayanti samosaranti, tani ca nesam karananti ayatanani. Idha pana "cakkhunca paticca rupe ca uppajjati cakkhuvinnanam, tinnam sangati phasso"ti 5- imina nayena phassasiseneva desanam aropetva phassam adim katva paccayaparamparam dassetum cha phassayatanadini vuttani. Phussa phussa patisamvedentiti phusitva phusitva patisamvedenti. Ettha ca kincapi ayatananam phusanakiccam viya vuttam, tathapi na tesam phusanakiccata veditabba. Na hi ayatanani phusanti, phassova tam tam arammanam phusati, ayatanani pana phasse upanikkhipetva dassitani, tasma sabbe te chaphassayatanasambhavena phassena rupadini arammanani phusitva tam ditthivedanam patisamvedissantiti evamettha attho veditabbo. @Footnote: 1-1 cha.Ma. pavattati 2 an. pancaka. 22/38 saddhasutta @3 an. tika. 20/102/250 pamsudhovakasutta 4 sam. sa. 15/255/271 arannakasutta @5 sam.ni. 16/43/69 dukkhasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Tesam vedanapaccaya tanhati adisu vedanati chaphassayatanasambhava vedana. Sa rupatanhadibhedaya tanhaya upanissayakotiya paccayo hoti. Tena vuttam "tesam vedanapaccaya tanha"ti. Sa pana catubbidhassa upadanassa upanissayakotiya ceva sahajatakotiya ca paccayo hoti. Tatha upadanam bhavassa, bhavo jatiya upanissayakotiya paccayo hoti. Jatiti cettha 1- savikara pancakkhandha datthabba. Jatijaramaranassa ceva sokadinanca upanissayakotiya paccayo hoti. Ayamettha sankhepo, vittharato pana paticcasamuppadakatha visuddhimagge vutta, idha panassa paynomattameva veditabbam. Bhagava hi vattakatham kathento "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya, `ito pubbe avijja nahosi, atha paccha sambhavi'ti evancetam 2- bhikkhave vuccati, atha ca pana pannayati `idappaccaya avijja"ti 3- evam avijjasisena va "purima bhikkhave koti na pannayati bhavatanhaya .pe. `idappacya Bhavatanha"ti 4- evam tanhasisena va "purima bhikkhave koti na pannayati bhavaditthiya .pe. `idappaccaya Bhavaditthi"ti evam ditthisisena va kathesi. Idha pana ditthisisena kathento vedanaragena uppajjamana ditthiyo kathetva vedanamulakam paticcasamuppadam kathesi, tena idam dasseti "evamete ditthigatika idam dassanam gahetva tisu bhavesu catusu yonisu pancasu gatisu sattasu vinnanatthitisu navasu sattavasesu ito ettha ito idhati sandhavanta samsaranta yante yuttagono viya, thambhe upanibaddhakukkuro viya, vatena vippannatthanava viya ca vattadukkhameva anuparivattanti, vattadukkhato sisam ukkhipitum na sakkonti"ti. Vivattakathadivannana [145] Evam ditthigatikadhitthanam vattam kathetva idani yuttayogabhikkhuadhitthanam katva vivattam dassento "yato kho bhikkhave bhikkhu"ti adimaha. Tattha yatoti yada. Channam phassayatanananti yehi chahi phassayatanehi phusitva @Footnote: 1 cha.Ma. panetka 2 ka. Si.i. evancidam @3 an. ekadasaka, 24/61/90 avijjasutta 4 an. ekadasaka. 24/62/92 tanhasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Patisamvedayamananam 1- ditthigatikanam vattam vattati, tesamyeva channam phassayatananam. Samudayantiadisu "avijjasamudaya cakkhusamudayo"ti adina vedanakammatthane vuttanayena phassayatananam samudayo veditabbo. 2- Yatha pana tattha "phassasamudaya, phassanirodha"ti vuttam, evamidha tam cakkhvadisu "aharasamudaya, aharanirodha"ti veditabbam, manayatane "namarupasamudaya, namarupanirodha"ti uttaritaram pajanatiti ditthigatiko ditthimeva pajanati. 3- Ayam pana ditthinca ditthito ca uttaritaram silasamadhipannavimuttinti yava arahatta janati. (ko evam janatiti?) khinasavo janati, anagami, sakadagami, sotapanno, Bahussuto, ganthadhuro bhikkhu janati, araddhavipassako janati, desana pana arahattakuteneva nitthapitati. [146] Evam vivattam kathetva idani "desanajalavimutto ditthigatiko nama natthi"ti dassanattham puna "ye hi keci bhikkhave"ti arabhi. Tattha antojalikatati imassa mayham desanajalassa antoyeva kata. Ettha sitavati etasmim mama desanajale sita nissita avassitava. Ummujjamana ummujjantiti kim vuttam hoti? te adho osidantapi uddham uggacchantapi mama desanajale sitava hutva osidanti ca uggacchanti ca. Ettha pariyapannati ettha mayham desanajale pariyapanna, etena abaddha antojalikata ca hutva ummujjamana ummujjanti, na hettha asangahito ditthigatiko nama atthiti. Sukhumacchikenati sanhacchikena, sukhumacchiddenati attho. Kevatto viya hi bhagava, jalam viya desana, parittam udakam viya dasasahassilokadhatu, olarika pana viya dvasatthiditthigatika, tassa tire thatva olokentassa olarikanam pananam antojalikatabhavadassanam viya bhagavato sabbesam ditthigatikanam desanajalassa antokatabhavadassananti 4- evamettha opammasamsandanam veditabbam. [147] Evam imahi dvasatthiya ditthihi sabbaditthinam sangahitatta sabbesam ditthigatikanam etasmim desanajale pariyapannabhavam dassetva idani @Footnote: 1 Si. patisamvediyamananam 2 cha.Ma.i. samudayadayo veditabba @3 cha.Ma. janati 4 Ma. antogadhabhavadassananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Attano katthaci pariyapannabhavam dassento "ucchinnabhavanettiko bhikkhave tathagatassa kayo"ti adimaha. Tattha nayanti etayati netti. Nayantiti givayam bandhitva akaddhanti, rajjuya etam namam. Idha pana nettisadisataya bhavatanha nettiti adhippeta. Sa hi mahajanam givayam bandhitva tam tam bhavam neti upanetiti bhavanetti, arahattamaggasatthena ucchinna bhavanetti assati ucchinnabhavanettiko. Kayassa bheda uddhanti kayassa bhedato uddham. Jivitapariyadanati jivitassa sabbaso pariyadinnatta parikkhinatta, puna appatisandhakabhavati, attho. Na nam 1- dakkhantiti tam tathagatam deva va manussa va na dakkhissanti, apannattikabhavam gamissatiti attho. Seyyathapi bhikkhaveti upamayampana idam samsandanam:- ambarukkho viya hi tathagatassa kayo, rukkhe jatamahavanto viya tam nissaya pubbe pavattatanha. Tasmim vante upanibaddha pancapakkadvadasapakkaattharasapakkaparimana ambapindi viya tanhaya sati tanhaupanibandhana hutva ayatim nibbattanaka pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo. Yatha pana tasmim vante chinne sabbani tani ambani tadanvayani honti, tamyeva vantam anugatani vantaccheda chinnani yevati attho, evameva bhavanetti vantassa anupacchinnatta ayatim uppajjeyyum pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo, sabbe te dhamma tadanvaya honti, bhavanettim anugata, taya chinnaya chinnayevati attho. Yatha pana tasmimpi rukkhe mandakakantakavisasamphassam agamma anupubbena sussitva mate "imasmim thane evarupo nama rukkho ahosi"ti voharamattameva hoti, na tam rukkham koci passati, evam ariyamaggasamphassam agamma tanhasinehassa pariyadinnatta anupubbena sussitva viya bhinne imasmim kaye kayassa bheda uddham jivitapariyadana na tam dakkhanti, tathagatampi devamanussa na dakkhissanti, "evarupassa nama kira satthuno idam sasanan"ti voharamattameva bhavissatiti anupadisesa- nibbanadhatum papetva desanam thapesi. @Footnote: 1 ka. na tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

[148] Evam vutte ayasma anandoti evam bhagavata imasmim sutte vutte thero adito patthaya sabbam suttam samannaharitva evam buddhabalam dipetva kathitasuttassa bhagavata namam na gahitam, 1- handassa namam ganhapessamiti cintetva bhagavantam etadavoca. Tasmatiha tvanti adisu ayam atthayojana:- ananda yasma imasmim dhammapariyaye idhatthopi paratthopi vibhatto, tasmatiha tvam imam dhammapariyayam "atthajalan"tipi nam dharehi, yasma panettha bahu tantidhamma kathita, tasma "dhammajalan"tipi nam dharehi, yasma ca ettha setthatthena brahmam sabbannutananam vibhattam, tasma "brahmajalan"tipi nam dharehi, yasma ettha dvasatthiditthiyo vibhatta, tasma "ditthijalan"tipi nam dharehi, yasma pana imam dhammapariyayam sutva devaputtamarampi khandhamarampi maccumarampi kilesamarampi sakka madditum, tasma "anuttaro sangamavijayo"tipi nam dharehiti. Idamavoca bhagavati idam nidanavasanato pabhuti yava "anuttaro sangamavijayotipi nam dharehi"ti sakalam suttantam bhagava paresam pannaya alabbhaneyyappatittham paramagambhiram sabbannutananam pakasento suriyo viya andhakaram ditthigatamahandhakaram vidhamento avoca. [149] Attamana te bhikkhuti te bhikkhu attamana sakamana, buddhagataya pitiya uddaggacitta hutvati vuttam hoti. Bhagavato bhasitanti evam vicitranayadesanavilasayuttam idam suttam karavikarutamanjuna kannasukhena panditajanahadayanam amatabhisekasadisena brahmasarena bhasamanassa bhagavato vacanam. Abhinandunti anumodimsu ceva sampaticchimsu ca. Ayam hi abhinandasaddo "abhinandati abhivadati"ti 2- adisu tanhayapi agato. "annamevabhinandanti ubhaye devamanusa"ti 3- adisu upagamane. @Footnote: 1 cha.Ma.i. na bhagavata namam gahitam. 2 sam. khandha. 17/5/12 samadhisutta @3 sam.sa. 15/43/36 annasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

"cirappavasim purisam durato sotthimagatam natimitta suhajja ca abhinandanti agatan"ti 1- adisu sampaticchanepi. "abhinanditva anumoditva"ti 2- adisu anumodanepi. Svayamidha anumodanasampaticchanesu yujjati. Tena vuttam "abhinandunti anumodimsu ceva sampaticchimsu ca"ti. Subhasitam sulapitam sadhu sadhuti tadino anumodana sirasa sampaticchimsu bhikkhavoti. Imasminca pana veyyakaranasminati imasmim niggathakasutte. Niggathakatta hi idam "veyyakaranan"ti vuttam. Dasasahassilokadhatuti dasasahassacakkavalaparimana lokadhatu. Akampitthati na suttapariyosaneyeva akampitthati veditabba. "bhannamane"ti hi vuttam. Tasma dvasatthiya ditthigatesu vinivethetva desiyamanesu tassa tassa ditthigatassa pariyosane pariyosaneti dvasatthiya thanesu akampitthati veditabba. Tattha atthahi karanehi pathavikampo veditabbo:- dhatukkhobhena, iddhimato anubhavena, bodhisattassa gabbhokkantiya, matukucchito nikkhamanena, sambodhipattiya, dhammacakkappavattanena, ayusankharavossajjanena 3- parinibbanenati. Tesam vinicchayam "attha kho ime ananda hetu, attha paccaya mahato bhumicalassa patubhavaya"ti 4- evam mahaparinibbane agataya tantiya vannanakaleyeva vakkhama ayam pana mahapathavi aparesupi atthasu thanesu akampittha: mahabhinikkhamane, bodhimandupasankamane, pamsukulaggahane, pamsukuladhovane, kalakaramasutte, gotamakasutte, vessantarajatake, imasmim brahmajaleti. Tattha mahabhinikkhamanabodhimandupasankamanesu viriyabalena akampittha. Pamsukulaggahane dvisahassadipaparivare cattaro mahadipe pahaya pabbajitva susanam gantva pamsukulam ganhantena "dukkaram bhagavata katan"ti acchariyavegabhihata akampittha. Pamsukuladhovanavessantarajatakesu akalakampanena @Footnote: 1 khu. dha. 25/219/55 nandiyavatthu 2 Ma. mu, 12/205/174 madhupindikasutta @3 i. cha.Ma. ayusankharossajjanena 4 di. maha. 10/171/96 mahaparinibbanasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Akampittha. Kalakaramagotamakasuttesu "aham sakkhi bhagava"ti sakkhibhavena akampittha. Imasmimpana brahmajale dvasatthiya ditthigatesu vijatetva niggumbam katva desiyamanesu sadhukaradanavasena akampitthati veditabba. Na kevalanca etesu thanesuyeva pathavi akampittha, atha kho tisu sangahesupi mahamahindattherassa imam dipam agantva jotivane 1- nisiditva dhammam desitadivasepi akampittha. Kalyaniyavihare ca pinadapatiyattherassa cetiyanganam sammajjitva tattheva nisiditva buddharammanam pitim gahetva imam suttantam araddhassa suttapariyosane udakapariyantam katva akampittha. Lohapasadassa pacinaambalatthikatthanam 2- nama ahosi. Tattha nisiditva dighabhanakatthera brahma- jalasuttam arabhimsu, tesam sajjhayapariyosanepi udakapariyantameva katva pathavi akampitthati. Evam yassanubhavena akampittha anekaso medani suttasetthassa desitassa sayambhuna. Brahmajalassa tassidha dhammam atthanca pandita sakkaccam uggahetvana, patipajjantu yonisoti. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathayam brahmajalasuttavannana nitthita.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 4 page 78-121. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=4&A=2050&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=2050&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 9 http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]