ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

page78.

2. Mahanidanasutta nidanavannana [95] Evamme sutam .pe. Kurusuti mahanidanasuttam. Tatrayam anuttanapadavannana:- kurusu viharatiti kuru nama janapadino rajakumara, tesam nivaso ekopi janapado rulhisaddena "kurusu"ti 1- vuccati. Tasmim kurusu janapade. Atthakathacariya panahu:- mandhatukale tisu dipesu manussa "jambudipo nama buddhapaccekabuddhamahasavakacakkavattippabhutinam uttamapurisanam 2- uppattibhumi uttamadipo atiramaniyo"ti sutva ranna mandhatucakkavattina cakkaratanam purakkhitva 3- cattaro dipe anuparisamyayantena 4- saddhim agamimsu. Tato raja parinayakaratanam pucchi "atthi nu kho manussalokato ramaniyataram thanan"ti. Kasma? deva evam bhanasi, kim na passasi candimasuriyanam anubhavam, nanu etesam thanam ito ramaniyataranti. Raja cakkaratanam purakkhitva tattha agamasi. Cattaro maharajano "mandhatumaharaja agato"ti sutvava "mahiddhiko raja, 5- na sakka yuddhena patibahitun"ti sakam rajjam niyyadesum. So tam gahetva puna pucchi "atthi nu kho ito ramaniyataram thanan"ti. Athassa tavatimsabhavanam kathayimsu "tavatimsabhavanam deva ito ramaniyataram, tattha sakkassa devaranno ime cattaro maharajano paricaraka dovarikabhumiyam titthanti, sakko devaraja mahiddhiko mahanubhavo, tassimani upabhogatthanani:- yojanasahassubbedho vejayanto pasado, pancayojanasatubbedha sudhamma devasabha, diyaddhayojanasatiko vejayantaratho, tatha eravano hatthi, dibbarukkhasahassa- patimanditam nandavanam. 6- Cittalatavanam, parusakavanam, missakavanam, yojanasatubbedho @Footnote: 1 cha.Ma. kuruti 2 cha.Ma. uttamamanussanam. 3 cha.Ma., i. prakkhatva, evamuparipi. @4 cha.Ma. anusamyayantena. 5 cha.Ma. mahanubhava raja, i. maharaja. @6 cha.Ma., i. nandanavanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

Paricchattako kovilaro, tassa hettha satthiyojanayama 1- pannasayojanavitthata 2- pancadasayojanubbedha jayakusumapupphavanna 3- pandukambalasila, yassa mudutaya sakkassa nisidato upaddhakayo anupavisati"ti. Tam sutva raja tattha gantukamo cakkaratanam abbhukkiri. Tam akase utthasi 4- saddhim caturanginiya senaya. Atha dvinnam devalokanam vemajjhato cakkaratanam otaritva pathaviyam patitthasi, saddhim parinayakaratanappamukhaya caturanginiya senaya. Raja ekakova tavatimsabhavanam agamasi. Sakko "mandhata agato"ti sutvava tassa paccuggamanam katva "svagatante maharaja, sakante maharaja, anusasa maharaja"ti vatva saddhim natakehi rajjam dve bhage katva ekam bhagamadasi. Ranno tavatimsabhavane patitthitamattasseva manussabhavo vigacchi, devabhavo paturahosi. Tassa kira sakkena saddhim pandukambalasilayam nisinnassa akkhinimmissamattena nanattam pannayatiti 5- tam asallakkhenta deva sakkassa ca tassa ca nanatte muyhanti so tattha dibbasampattim anubhavamano yava chattimsa sakka uppajjitva cuta, tava rajjam 6- karetva atittova kamehi tato cavitva attano uyyane patito 7- vatatapena phutthagatto kalamakasi. Cakkaratane pana pathaviyam patitthite parinayakaratanam suvannapate mandhatu upahanam likhapetva idam mandhatu rajjanti rajjamanusasi. Tepi tihi dipehi agatamanussa pana gantum asakkonta parinayakaratanam upasankamitva "deva mayam ranno anubhavena agata, idani gantum na sakkoma, vasanatthanam no dehi"ti yacimsu. So tesam ekamekam janapadamadasi. Tattha pubbavidehato agatamanussehi avasitappadeso tayeva purimasannaya "videharatthan"ti namam labhi, amaragoyanato 8- agatamanussehi avasitappadeso "aparantajanapado"ti @Footnote: 1 i. satthiyojanayata. 2 i. vitthaRa. 3 i. sumana.... @4 cha.Ma. patitathasi, i. utthahi. 5 cha.Ma.i. itisaddo na dissati. 6 i. sakkarajjam @7 cha.Ma. patitthito 8 cha.Ma. i. aparagoyanato.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Namam labhi, uttarakuruto agatamanussehi avasitappadeso "kururatthan"ti namam labhi, bahuke pana gamanigamadayo upadaya bahuvacanena vohariyati. Tena vuttam "kurusu viharati"ti. Kammasadhammanti 1- ettha keci dhakarassa dakarena attham vannayanti. Kammaso ettha damitoti kammasadhammo. Kammasoti kammasapado porisado vuccati. Tassa kira pade khanukena viddhatthane vano ruhanto cittadarusadiso hutva ruhi, tasma kammasapadoti pannayittha, so ca tasmim okase damito porisadabhavato patisedhito. Kena? mahasattena. Katarasmim jataketi? mahasuttasomajataketi eke. Ime 2- pana thera jayadisajataketi vadanti. Tada hi mahasattena kammasapado damito. Yathaha:- putto yada homi jayaddisassa, pancalaratthadhipatissa atrajo. Catvana 3- panam pitaram amocayim, kammasapadampi caham pasadayinti. Keci pana dhakareneva attham vannayanti. Kururatthavasinam kira kurudhammo 4- tasmim kammaso jato, tasma tam thanam kammaso ettha dhammo jatoti kammasadhammanti vuccati. Tattha nivutthanigamassapi 5- etadeva namam. Bhummavacanena kasma na vuttanti. Avasanokasato. Bhagavato kira tasmim nigame vasanokaso koci viharo nama nahosi, nigamato pana apakkamma annatarasmim udakasampanne ramaniye bhumibhage mahavanasando ahosi, tattha bhagava vihasi tam nigamam gocaragamam katva, tasma evamettha attho veditabbo "kurusu viharati kammasadhammam nama kurunam nigamo, tam gocaragamam katva"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. kammasadhammam nama kurunam nigamoti kammasadhammanti 2 i. keci. 3 cha.Ma. @ cajitvana, i. cajitva. 4 cha.Ma., i. kuruvattadhammo 5 cha.Ma. nivitthanigamassapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Ayasmati piyavacanametam garuvacanametam. 1- Anandoti tassa therassa namam. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso "visamam candimasuriya pariharanti"ti 2- adisu 3- viya. Tasma yatha nisinno ekamante nisinno hoti, tatha nisiditi evamettha attho datthabbo. Bhummatthe va etam upayogavacanam. Nisiditi upavisi. Pandita hi garutthaniyam upasankamitva asanakusalataya ekamante nisidanti. Ayanca tesam annataro, tasma ekamantam nisidi. Katham nisinno pana ekamantam nisinno hotiti. Cha nisajjadose vajjetva. Seyyathidam:- atiduram, accasannam, uparivatam, unnatappadesam, atisammukham, atipacchati. Atidure nisinno hi sace kathetukamo hoti, uccasaddena kathetabbam hoti. Accasanne nisinno samghattanam karoti. Uparivate nisinno sariragandhena badhati. Unnatappadese nisinno agaravam pakaseti. Atisammukha nisinno sace datthukamo hoti, cakkhuna cakkhum ahacca datthabbam hoti. Atipaccha nisinno sace datthukamo hoti, givam pasaretva 4- datthabbam hoti. Tasma ayampi tikkhattum bhagavantam padakkhinam katva sakkaccam vanditva ete cha nisajjadose vajjetva dakkhinajanumandalassa abhimukhatthane chabbannanam buddharasminam anto pavisitva pasannalakharasam viggahanto viya suvannapatam parupanto viya rattuppalamalavitanamajjham pavisanto viya ca dhammabhandagariko ayasma anando nisidi. Tena vuttam "ekamantam nisidi"ti. Kaya pana velaya kena karanena ayamayasma bhagavantam upasankantoti. Sayanhavelaya paccayakarapanhapucchanakaranena. Tamdivasam kirayasma kulasangahatthaya gharadvare gharadvare sahassabhandikam nikkhipanto viya kammasadhammagamam pindaya caritva pindapatapatikkanto satthu vattam dassetva satthari gandhakutim pavitthe sattharam vanditva attano divatthanam gantva antevasikesu vattam dassetva patikkantesu divatthanam patisammajjitva cammakkhandam pannapetva udakatumbato @Footnote: 1 cha.Ma. garavavacanametam. 2 cha.Ma. parivattanti @3 an. catukka 21/70 adhammikasutta 4 cha.Ma. parivattetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Udakam gahetva udakena hatthapade sitale katva pallankam abhujitva nisinno sotapattiphalasamapattim samapajji atha paricchinnakalavasena samapattito vutthaya paccayakare nanam otaresi. So "avijjapaccaya samkhara"ti adito patthaya antam, antato patthaya adim, ubhayantato patthaya majjham, majjhato patthaya ubho ante papento tikkhattum dvadasapadam paccayakaram sammasi. Tassevam sammasantassa paccayakaro ativibhuto hutva uttanakuttanako viya upatthasi. Tato cintesi "ayam paccayakaro sabbabuddhehi `gambhiro ceva gambhiravabhaso ca'ti kathito, mayham kho pana padesanane thitassa savakassa sato uttano vibhuto pakato hutva upatthati, mayhamyeva nu kho esa uttanako hutva upatthati, udahu annesampi"ti. Athassa etadahosi "handaham imam panham gahetva bhagavantam pucchami, addha me bhagava imam atthuppattim katva salindam sinerum ukkhipanto viya ekam suttantakkhandham 1- kathetva dassessati. Buddhanam hi vinayapannattim, bhummantaram, paccayakaram, samayantaranti imani cattari thanani patva gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati, buddhananassa mahantabhavo pannayati, desana gambhira hoti tilakkhanahata 2- sunnatapatisamyutta"ti. So kincapi pakatiyava ekadivase satavarampi sahassavarampi bhagavantam upasankamanto na ahetuakaranena upasankamati, tamdivasam pana imam panham gahetva "imam buddhagandhahatthim asajja nanakoncanadam sossami, buddhasiham asajja nanasihanadam sossami, buddhasindhavam asajja nanapadavikkamam passissami"ti cintetva divatthana utthaya cammakkhandam papphotetva adaya sayanhasamaye bhagavantam upasankami. Tena vuttam "sayanhavelaya paccayakarapanha- pucchanakaranena upasankanto"ti 3- yava gambhiroti ettha yavasaddo pamanatikkame, atikkamma pamanam gambhiro, atigambhiroti attho. Gambhiravabhasoti gambhirova hutva avabhasati, @Footnote: 1 cha.Ma., i. suttantakatham 2 cha.Ma. tilakkhanabbhahata 3 cha.Ma. upasankamanto"ti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Dissatiti attho. Ekam hi uttanameva gambhiravabhasam hoti putipannarasavasena 1- kalavannam puranaudakam viya. Tanhi januppamanampi sataporisam viya dissati. Ekam gambhiram uttanavabhasam hoti manigangaya vippasannam udakam viya. Tanhi sataporisampi januppamanam viya khayati. Ekam uttanam uttanavabhasam hoti catiadisu udakam viya. Ekam gambhiram gambhiravabhasam hoti sinerupadakamahasamudde udakam viya dissati. 2- Evam udakameva cattari namani labhati. Paticcasamuppade panetam natthi. Ayam hi gambhiro ceva gambhiravabhaso cati ekameva namam labhati. Evarupo samanopi atha ca pana me uttanakuttanako viya khayati, yadidam acchariyam bhante abbhutam bhanteti evam attano vimhayam pakasento panham pucchitva tunhibhuto nisidi. Bhagava tassa vacanam sutva "anando bhavaggaggahanaya hattham pasarento viya, sinerum bhinditva 3- minjam niharitum vayamamano viya, vina navaya mahasamuddam taritukamo viya, pathavim parivattetva pathavojam gahetum vayamamano viya ca buddhavisayam panham attano uttananti vadati, handassa gambhirabhavam acikkhami"ti 4- cintetva ma hevanti adimaha. Tattha ma hevanti hakaro nipatamattam, evam ma bhaniti attho. Ma hevanti ca idam vacanam bhagava ayasmantam anandam ussadentopi 5- bhanati apasadentopi. Ussadanavannana tattha ussadentopi:- ananda tvam mahapanno visadanano, tena te gambhiropi paticcasamuppado uttanako viya khayati. Annesam panesa uttanakoti na sallakkhetabbo, gambhiroyeva ca gambhiravabhaso ca. Tattha catasso upama vadanti. Cha mase subhojanarasaphutthassa kira katayogassa mahamallassa samajjasamaye katamallapasanaparicayassa 6- yuddhabhumim gacchantassa antara mallapasanam @Footnote: 1 cha.Ma.,i. putipannadivasena 2 cha.Ma.,i. dissatiti natthi 3 cha.Ma.,i. chinditva @4 cha.Ma.,i. acikkhissami 5 Ma. ussarentopi 6 i. katamallanepunnassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Dassesum, so kim etanti aha. Mallapasanoti. Aharatha nanti. Ukkhipitum na sakkomati vutte sayam gantva kuhim imassa bhariyatthananti vatva dvihi hatthehi dve pasane ukkhipitva kilagule viya khipitvava agamasi. Tattha mallassa mallapasano lahukoti na annesam lahukoti vattabbo. Cha mase subhojanarasaphuttho mallo viya hi kappasatasahassam abhiniharasampanno ayasma anando, yatha mallassa mahabalataya mallapasano lahuko, evam therassa mahapannataya paticcasamuppado uttano, so annesam uttanoti na vattabbo. Mahasamudde ca timi nama maccho dviyojanasatiko, timingalo tiyojanasatiko, timitimingalo 1- catuyojanasatiko, timiramingalo 2- pancayojanasatiko, anando timindo 3- ajjharoho mahatimiti ime cattaro yojanasahassika. Tattha timiramingaleneva dipenti. Tassa kira dakkhinakannam calentassa panca yojanasate padese udakam calati. Tatha vamakannam. Tatha nanguttham. Tatha sisam. Dve pana kanne caletva nangutthena udakam paharitva sisam aparaparam katva 4- kilitum araddhassa sattatthayojanasate padese bhajane pakkhipitvapi uddhane aropitam viya udakam pakkutthati, 5- tiyojanasatamatte padese udakam pitthim chadetum na sakkoti. So evam vadeyya "ayam mahasamuddo gambhiro gambhiroti vadanti, kutassa gambhirata, mayam 6- pitthipaticchadanamattampi udakam na labhama"ti. Tattha kayupapannassa timiramingalassa mahasamuddo uttanoti annesam khuddakamacchanam uttanoti na vattabbo, evameva nanupapannassa therassa paticcasamuppado uttanoti annesampi uttanoti na vattabbo. Supannaraja ca diyaddhayojanasatiko, tassa dakkhinapakkho pannasayojaniko hoti, tatha vamapakkho, pinjavatti 7- satthiyojanika, giva timsayojanika, mukham navayojanam, pada dvadasayojanika. Tasmim supannavatam dassetum araddhe sattatthayojanasatam thanam nappahoti. So evam vadeyya "ayam akaso ananto @Footnote: 1 cha.Ma.,i. timipingalo. 2 cha.Ma. i. timirapingalo 3 cha.Ma. timinando. @4 i. kampetva. 5 cha.Ma. pakkuthati. i. pakkattham 6 Ma. mayham. 7 cha.Ma. pinchavatti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Anantoti vadanti, kutassa anantata, mayam pakkhavatappasaranokasampi na labhama"ti. Tattha kayupanannassa supannaranno akaso parittoti annesam khuddakapakkhinam parittoti na vattabbo, evameva nanupapannassa therasseva paticcasamuppado uttanoti annesampi uttanoti na vattabbo. Rahu asurindo pana padantato yava kesanta yojananam cattari sahassani attha ca satani honti. Tassa dvinnam bahanam antaram dvadasayojanasatikam. Bahalantena 1- chayojanasatikam. Hatthapadatalani puthulato dviyojanasatani, tiyojanasatika nasika, tatha mukham. Ekekam angulipabbam pannasayojanam, tatha bhamukantaram. Nalatam tiyojanasatikam. Sisam navayojanasatikam. Tassa mahasamuddam otinnassa gambhiram udakam januppamanam hoti. So evam vadeyya "ayam mahasamuddo gambhiro gambhiroti vadanti, kutassa gambhirata, mayam janupaticchadanamattampi udakam na labhama"ti. Tattha kayupapannassa rahuno mahasamuddo uttanoti annesam uttanoti na vattabbo, evameva nanupapannassa therassa paticcasamuppado uttanoti annesampi uttanoti na vattabbo. Etamattham sandhaya bhagava "ma hevam ananda avaca, ma hevam ananda avaca"ti aha. Therassa hi catuhi karanehi gambhiropi paticcasamuppado uttanoti upatthasi, 2- katamehi catuhi, pubbupanissayasampattiya, titthavasena, sotapannataya, bahussutabhavenati. Pubbupanissayasampattikatha ito kira satasahassime kappe padumuttaro nama sattha loke uppajji. Tassa hamsavati nama ahosi, anando nama raja pita, sumedha nama devi mata, bodhisatto uttarakumaro nama ahosi. So puttassa jatadivase mahabhinikkhamanam nikkhamma pabbajitva padhanamanuyunjanto 3- anukkamena sabbannutam patva "anekajatisamsaran"ti udanam udanetva sattaham bodhipallanke @Footnote: 1 cha.Ma. bahalattena, Ma. bahalatthena. 2 cha.Ma. upatthati. 3 i. padhanam anuyutto.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Vitinametva pathaviyam thapessamiti padam abhinihari. Atha pathavim bhinditva mahantam padumam utthasi. Tassa dhurapattani navutihatthani, kesaram timsahattham, kannika dvadasahattha, navaghatappamana 1- renu ahosi. Sattha pana ubbedhato atthapannasahattho 2- ahosi tassa ubhinnam bahanamantaram attharasahattham, nalatam pancahattham, hatthapada ekadasahattha. Tassa ekadasahatthena padena dvadasahatthaya kannikaya akkantamattassa navaghatappamana renu utthaya atthapannasahattham padesam uggantva okinnamanosilaya cunnam viya paccokinna. 3- Tadupadaya bhagava padumuttarotveva pannayittha. Tassa devilo ca sujato ca dve aggasavaka ahesum. Amita ca asama ca dve aggasavika. Sumano nama upatthako. Padumuttaro nama bhagava pitu sangaham kurumano bhikkhusatasahassaparivaro hamsavatiya rajadhaniya vasati. Kanitthabhata panassa sumanakumaro nama. Tassa raja hamsavatito visatiyojanasate padese 4- bhogagamam adasi. So kadaci karahaci 5- agantva pitaranca sattharanca passati. Athekadivasam paccanto kupito. Sumano ranno pesesi "paccanto kupito"ti. Raja "tvam maya tattha kasma thapito"ti patipesesi. So nikkhamma core vupasametva "upasanto deva janapado"ti ranno pesesi. Raja tuttho "sigham mama putto agacchatu"ti aha. Tassa sahassamatta amacca honti. So tehi saddhim antaramagge mantesi "mayham pita tuttho sace me varam deti, kim ganhami"ti. Atha nam ekacce "hatthim ganhatha, assam ganhatha, ratham ganhatha, janapadam ganhatha, satta ratanani ganhatha"ti ahamsu. Apare "tumhe pathavissarassa putta, tumhakam dhanam na dullabham, laddhampi cetam sabbam pahaya gamaniyam, punnameva ekam adaya gamaniyam, @Footnote: 1 cha.Ma.,i. navaghatappamano evamuparipi 2 cha.Ma. atthapannasahatthubbedho. @3 cha.Ma.,i. paccokinno 4 cha.Ma.,i. thane 5 cha.Ma.,i. karahaciti na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Tasma te deve varam dadamane temasam padumuttaram bhagavantam upatthatum varam ganhatha"ti. So "tumhe mayham kalyanamitta, na mametam cittam atthi, tumhehi pana uppaditam, evam karissami"ti gantva pitaram vanditva pitara 1- alingitva 2- tassa matthake cumbitva "varam te putta demi"ti vutto 3- "sadhu maharaja, icchamaham maharaja bhagavantam temasam catuhi paccayehi upatthahanto jivitam avanjham 4- katum, imam me varam dehi"ti aha. "na sakka tata, anne vare demiti. "deva khattiyanam nama dve katha natthi etam me dehi, na mamannena attho"ti. Tata buddhanam nama cittam dujjanam, sace bhagava na icchissati, maya dinnopi kim bhavissatiti. So "sadhu deva aham bhagavato cittam janissamiti viharam gato. Tena ca samayena bhattakiccam nitthapetva bhagava gandhakutim pavittho hoti. So mandalamale sannisinnanam bhikkhunam santikam agamasi. Te tam ahamsu "rajaputta kasma agatosi"ti. Bhagavantam dassanaya, dassetha me bhagavantanti. Na mayam rajaputta icchiticchitakkhane sattharam datthum labhamati. Ko pana bhante labhatiti. Sumanatthero nama rajaputtati. So "kuhim bhante thero"ti therassa nisinnatthanam pucchitva gantva vanditva "icchamaham bhante bhagavantam passitum, dassetha me"ti aha. Thero "ehi rajaputta"ti tam gahetva tam gandhakutiparivene thapetva gandhakutim abhiruhi. Atha nam bhagava "sumana kasma agatosi"ti aha. Rajaputto "bhante bhagavantam dassanaya agato"ti. "tenahi bhikkhu asanam pannapehi"ti. Thero asanam pannapesi, nisidi bhagava pannatte asane. Rajaputto bhagavantam vanditva patisantharam akasi. Kada agatosi rajaputtati. Bhante tumhesu gandhakutim pavitthesu. Bhikkhu pana "na mayam icchiticchitakkhane bhagavantam datthum labhama"ti mam therassa santikam pahesum. Thero pana ekavacaneneva dassesi. Thero bhante tumhakam sasane vallabho manneti. Ama @Footnote: 1 cha.Ma. pitarapi 2 cha.Ma. alingetva @3 cha.Ma. vutte 4 Ma. avajjham.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Rajakumara, vallabho esa bhikkhu mayham sasaneti. Bhante buddhanam sasane kim katva vallabha hontiti. 1- Danam datva silam samadiyitva uposathakammam katva rajakumarati. 2- Bhagava aham thero viya buddhasasane vallabho hotukamo, temeasam me vassavasam adhivasethati. Bhagava "atthi nu kho tattha gatena attho"ti oloketva 3- atthiti disva "sunnagare kho rajakumara tathagata abhiramanti"ti aha. Kumaro "annatam bhagava annatam sugata"ti vatva "aham bhante purimataram gantva viharam karemi, maya pesite bhikkhusatasahassena saddhim agacchatha"ti patinnam gahegva pitu santikam gantva "dinna me deva bhagavata patinna, maya pahite bhagavantam peseyyatha"ti pitaram vanditva nikkhamitva yojane yojane viharam karetva 4- visatiyojanasatam addhanam gantva attano nagare viharatthanam vicinanto sobhanam 5- nama kutumbikssa uyyanam disva satasahassena kinitva satasahassam visajjetva viharam karesi. Tattha bhagavato gandhakutim sesabhikkhunanca rattitthanadivatthanatthaya kutilenamandape karetva 6- pakaraparikkhepam 7- katva dvarakotthakanca nitthapetva pitu santikam pesesi "nitthitam mayham kiccam, sattharam pahinatha"ti. Raja bhagavantam bhojetva "bhagava sumanassa kiccam nitthitam, tumhakam gamanam paccasimsati"ti aha. Bhagava satasahassabhikkhuparivaro yojane yojane viharesu vasamano agamasi. Kumaro "sattha agacchati"ti 8- sutva yojanam paccuggantva gandhamaladihi 9- pujayamano viharam pavesetva:- satasahassena me kitam satasahassena mapitam sobhanam nama uyyanam patigganha mahamuniti viharam niyyadesi. So vassupanayikadivase danam datva attano puttadare ca amacce ca pakkosapetva aha:- "ayam sattha amhakam santikam duratova agato, @Footnote: 1 cha.Ma. vallabho hotiti. 2 cha.Ma., i. kumarati. 3 i. aloketva. @4 i. karento. 5 ka. i. sobhassa 6 cha.Ma., i. karapetva @7 cha.Ma., i. pakaraparikkhepe. 8 cha.Ma. agatoti. 9 cha.Ma. maladihi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Buddha ca nama dhammagaruno na amisacakkhuka. Tasma aham imam temasam dve satke nivasetva dasa silani samadiyitva idheva vasissami, tumhe khinasavasatasahassassa iminava niharena temasam danam dadeyyatha"ti. So sumanattherassa vasanatthanasabhageyeva thane vasanto yam thero bhagavato vattam karoti, tam sabbam disva "imasmim thane ekantavallabho esa thero etasseva me thanantaram patthetum vattati"ti cintetva upakatthaya 1- pavaranaya gamam pavisitva sattaham mahadanam datva sattame divase bhikkhusatasahassassa padamule ticivaram thapetva bhagavantam vanditva "bhante yadetam maya magge yojanantarikam yojanantarikam viharam karapanato patthaya punnam katam, tam neva saggasampattim na marasampattim, na brahmasampattim patthayantena, buddhassa pana upatthakabhavam patthayantena katam. Tasma ahampi bhagava anagate sumanatthero viya buddhassa upatthako bhaveyyan"ti pancapatitthitena nipatitva vandi. Bhagava "mahantam kulaputtassa cittam ijjhissati 2- nu kho no"ti olokento "anagate ito satasahassime kappe gotamo nama buddho uppajjissati, tasseva 3- upatthako bhavissati"ti natva:- icchitam patthitam tuyham sabbameva samijjhatu sabbe purentu sankappa cando pannaraso 4- yathati aha. Kumaro tam sutva "budadha nama advejjhakatha honti"ti dutiyadivaseyeva tassa bhagavato pattacivaram gahetva pitthito patthito gacchanto viya ahosi. So tasmim buddhuppade vassasatasahassam danam datva sagge nibbattitva kassapabuddhakalepi pindaya carantassa 5- therassa pattaggahanattham uttarisatakam datva pujam akasi. Puna sagge nibbattitva tato cuto baranasiraja hutva atthannam paccekabuddhanam pannasalayo karetva maniadharake upatthapetva catuhi paccayehi dasavassasahassani upatthanam akasi. Etani pakatatthanani. @Footnote: 1 i. vupakatthaya 2 cha.Ma. samijjhissati 3 i. tassesa. @4 i. pannarase 5 cha.Ma., i. carato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Kappasatasahassam pana danam dadamanova amhakam bodhisattena saddhim tusitapure nibbattitva tato cuto amitodanasakkassa gehe patisandhim gahetva anupubbena katabhinikkhamane 1- sammamasambodhim patva pathamagamanena kapilavatthum agantva tato nikkhamante 2- bhagavati bhagavato parivarattham rajakumaresu pabbajitesu 3- bhaddiyadihi saddhim nikkhamitva bhagavato santike pabbajitva na cirasseva ayasmato punnassa mantaniputtassa santike dhammakatham sutva sotapattiphale patitthahi. 4- Evamesa ayasma pubbupanissayasampanno, tassimaya pubbupanissayasampattiya gambhiropi paticcasamuppado uttanako viya upatthasi. Titthavasadivannana titthavasoti punappunam garunam santike uggahanasavanaparipucchanadharanani vuccanti. So therassa ativiya parisuddho, tenapissayam gambhiropi paticcasamuppado uttanako viya upatthasi. Sotapannananca nama paccayakaro uttanakova hutva upatthasi, 5- ayanca ayasma sotapanno. Bahussutananca catuhatthe ovarake padipe jalamane mancapitham viya namarupaparicchedo pakato hoti, ayanca ayasma bahussutanam aggo hoti iti 6- bahusaccanubhavenapissa gambhiropi paccayakaro uttanako viya upatthasi. Paticcasamuppadagambhirata tattha atthagambhirataya dhammagambhirataya desanagambhirataya pativedhagambhiratayati catuhi akarehi paticcasamuppado gambhiro nama. Tattha jaramaranassa jatipaccayasambhutasamudagatattho gambhiro .pe. Sankharanam avijjapaccayasambhutasamudagatattho gambhiroti ayam atthagambhirata. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. katabhinikkhamano. 2 i. nikkhante. 3 i. pabbajantesu. @4 sam. khandha 17/83/84 anandasutta 5 cha.Ma.,i. upatthati. 6 cha.Ma.,i. @itisaddo na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Avijjaya sankharanam paccayattho gambhiro .pe. Jatiya jaramaranassa paccayattho gambhiroti ayam dhammagambhirata. Katthaci va sutte paticcasamuppado anulomato desiyati, katthaci patilomato, katthaci anulomapatilomato, katthaci majjhato patthaya anulomato va patilomato va, anulomapatilomato va. Katthaci antato patthaya anulomato va patilomato va katthaci tisandhi catusankhepo, katthaci dvisandhi tisankhepo, katthaci ekasandhi dvisankhepoti ayam desanagambhirata. Avijjaya pana annanaadassanasaccapativedhattho gambhiro, sankharanam abhisankharanayuhanasaragaviragattho, vinnanassa sunnata abyaparaasankanti- patisandhipatubhavattho, namarupassa ekuppadavinibbhogavinibbhoganamanaruppanattho, salayatanassa adhipatilokadvarakhettavisayibhavattho, phassassa phusanasanghattanasangati- sannipatattho, vedanaya arammanarasanubhavanasukhadukkhamajjhattabhavanijjivavedayitattho, tanhaya abhinanditaajjhosanasaritalatatanhanaditanhasamuddaduppuranattho, 1- upadanassa adanaggahanabhinivesaparamasaduratikkamattho, bhavassa ayuhanabhisankhara- yonigatithitinivasesukhipanattho, jatiya jatisanjatiokkantinibbattipatubhavattho, jaramaranassa khayavayabhedaviparinamattho gambhiroti evam yo 2- avijjadinam sabhavo, yena pativedhena avijjadayo dhamma sarasalakkhanato patividdha honti, so gambhiroti ayam pativedhagambhiratati veditabbo. So sabbopi 3- therassa uttanako 4- viya upatthasi. Tena bhagava ayasmanatam anandam ussadento "ma hevan"ti adimaha. Ayancettha adhippayo:- ananda tvam mahapanno visadanano, tena te gambhiropi paticcasamuppado uttanako viya khayati, tasma mayhameva nu kho esa uttanakova 5- hutva upatthati, udahu annesampi"ti ma evam avacati. 6- Apasadanavannana yam pana vuttam "apasadento"ti, tattha ayam adhippayo:- ananda "atha ca pana me uttanakuttanako viya khayati"ti ma hevam avaca. Yadi hi @Footnote: 1 Ma......samosarita...., i.....samosaritatalata... 2 i. evam yo yo, Ma. evamadayo. @3 cha.Ma., i. sa sabbapi. 4 cha.Ma. uttanaka. @5 cha.Ma. vasaddo na dissati. 6 i. itisaddo na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Te esa uttanakuttanako viya khayati, kasma tvam attano dhammataya sotapanno nahosi, maya dinnanaye 1- thatva sotapattimaggam pativijjhi. 2- Ananda idam nibbanameva gambhiram, paccayakaro pana tava uttanako jato, atha kasma olarikam kamaragasamyojanam patighasamyojanam, olarikam kamaraganusayam patighanusayanti ime cattaro kilese samugghatetva sakadagamiphalam na sacchikarosi, teyeva anusahagate cattaro kilese samugghatetva anagamiphalam na sacchikarosi, ruparagadini panca samyojanani, bhavaraganusayam mananusayam avijjanusayanti ime attha kilese samugghatetva arahattam na sacchikarosi. Kasma ca satasahassakappadhikam ekam asankheyyam puritaparamino sariputtamoggallana viya savakaparaminanam na pativijjhasi, satasahassakappadhikani dve asankheyyani puritaparamino paccekabuddha viya ca paccekabodhinanam na pativijjhasi? yadi hi 3- va te sabbathava 4- esa uttanako hutva upatthati, atha kasma satasahassakappadhikani cattari attha solasa va asankheyyani puritaparamino buddha viya sabbannutananam na sacchikarosi, kim anatthikosi etehi visesadhigamehi, passa yavanca te aparaddham, tvam nama savako padesanane thito atigambhiram paccayakaram "uttanako me upatthati"ti vadasi, tassa te idam vacanam buddhanam kathaya paccanikam hoti, tadisena nama bhikkhuna buddhanam kathaya paccanikam kathetabbanti na yuttametam. Nanu mayham ananda imam paccayakaram pativijjhitum vayamantasseva satasahassakappadhikani cattari asankheyyani atikkantani. Paccayakaram pativijjhanatthaya ca pana me adinnam danam nama natthi, apurita parami nama natthi. Ajja 5- paccayakaram pativijjhissamiti ca pana me nirussasam 6- viya marabalam vidhamantassa ayam mahapathavi dvangulamattampi nakampi, tatha pathamayame @Footnote: 1 cha.Ma. dinnanayeva 2 cha.Ma. pativijjhasi 3 cha.Ma.,i. hisaddo na dissati @4 i. sabbatha ca 5 cha.Ma. ajjati na dissati. 6 cha.Ma.,i. nirussaham.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Pubbenivasam majjhimayame dibbacakkhum sampadentassa. Pacchimayame pana me balavapaccusasamaye "avija sankharanam navahi akarehi paccayo hoti"ti ditathamatteva dasasahassilokadhatu ayadandena akottitakamsatalam viya viravasahassam viravasahassam 1- muncamana vatahatapaduminipanne udakabindu viya kampittha. Evam gambhiro cayam ananda paticcasamuppado gambhiravabhaso ca. Etassa ananda dhammassa ananubodha apativedha samsaram nativattanti. Etassa dhammassati etassa paccayadhammassa. Ananubodhati nataparinnavasena ananubujjhana. Apativedhati tirajhapahanaparinnavasena apativijjhana. Tantakulakajatati tantam viya akulajata. Yatha nama dunnikkhittam musikacchinnam pesakaranam tantam tahim tahim akulam hoti, idam aggam idam mulanti aggena va aggam mulena va mulam samanetum dukkaram hoti, evameva satta imasmim paccayakare khalita akulabyakula honti, na sakkonti paccayakaram 2- ujam katum. Tattha tantam paccattapurisakare thatva sakkapi bhaveyya ujum katum, thapetva pana dve bodhisatte anne satta attano dhammataya paccayakaram ujum katum samattha nama natthi. Yatha pana akulam tantam kanjiyam datva kocchena pahatam tattha tattha kulakajatam hoti ganthibaddham, evamime satta paccayesu pakkhalitva paccaye ujum katum asakkonta dvasatthiditthigatavasena akulakajata honti ganthibaddha. Ye hi keci ditthiyo 3- nissita, sabbe paccayakaram ujum katum asakkontayeva. Gunaganthikajatati 4- gunaganthikam vuccati pesakarakanjiyasuttam. Guna nama sakunika, tassa kulavakotipi eke. Yatha hi tadubhayampi akulam aggena va aggam mulena va mulam samanetum dukkaranti purimanayeneva yojetabbam. Munjapabbajabhutati munjatinam viya pabbajatinam viya ca bhuta. Yatha tani tinani kottetva katarajjum jinnakale katthaci patitam gahetva tesam @Footnote: 1 cha.Ma. viravasatam viravasahassam, i. viravasatam viravasahassam 2 cha.Ma.,i. tampaccayakaram @3 cha.Ma. ditthigatanissita 4 cha.Ma. kulaganthikajata, i. gulagundikajata, evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Tinanam idam aggam idam mulanti aggena va aggam mulena va mulam samanetum dukkaranti. Tampi paccattapurisakare thatva sakka bhaveyya ujum katum, thapetva pana dve bodhisatte anne satta attano dhammataya paccayakaram ujum katum samattha nama natthi. Evamayam paja paccayakaram 1- ujum katum asakkonti ditthigatavasena ganthikajata hutva apayam duggatim vinipatam samsaram nativattati. Tattha apayoti nirayatiracchanayonipittivisayaasurakaya. Sabbepi hi te vuddhisankhatassa ayassa abhavato "apayo"ti 2- vuccanti. Tatha dukkhassa gatibhavato duggati. Sukhasamussayato vinipatitatta vinipato. Itaro pana:- khandhananca patipati dhatuayatanana ca abbocchinnam vattamana 3- samsaroti pavuccatiti. Tam sabbampi nativattati natikkamati, athakho cutito patisandhim, patisandhito cutinti evam punappunam cutipatisandhiyo ganhanta tisu bhavesu catusu yonisu pancasu gatisu sattasu vinnanatthitisu navasu sattavasesu mahasamudde vatukkhitta nava viya yante 4- yuttagono viya ca paribbhamatiyeva. Iti sabbametam bhagava ayasmantam anandam apasadento ahati veditabbam. Paticcasamuppadavannana [96] Idani yasma idam suttam "gambhiro cayam ananda paticcasamuppado"ti ca "tantakulakajata"ti ca dvihiyeva padehi araddham, 5- tasma "gambhiro cayam ananda paticcasamuppado"ti imina tava anusandhina paccayakarassa gambhirabhavadassanattham desanam arabhanto atthi idappaccaya jaramarananti adimaha. Tatrayamattho:- @Footnote: 1 cha.Ma., i. paccayakare. 2 i. apayati. 3 i. vattamanam @4 cha.Ma. yantesu 5 cha.Ma., i. abaddham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Imassa jaramaranassa paccayo idappaccayo, tasma idappaccaya atthi jaramaranam, atthi nu kho so 1- jaramaranassa paccayo, yamha paccaya jaramaranam bhaveyyati evam putthena sata ananda panditena puggalena yatha "tam jivam tam sariran"ti vutte thapaniyatta panhassa tunhi bhavitabbam hoti, "abyakatametam tathagatena"ti va vattabbam hoti, evam apatipajjitva, yatha "cakkhu sassatam asassatan"ti vutte asassatanti ekamseneva vattabbam hoti, evam ekamseneva atthitissa vacaniyam. Puna kimpaccaya jaramaranam, ko nama so paccayo, yato jaramaranam hotiti vutte jatipaccaya jaramarananti iccassa vacaniyam, evam vattabbam bhaveyyati attho. Esa nayo sabbattha padesu. Namarupapaccaya phassoti idam pana yasma salayatanapaccayati vutte cakkhusamphassadinam channam vipakasamphassanamyeva gahanam hoti, idha ca "salayatanapaccaya"ti imina padena gahitampi aggahitampi paccayuppannavisesam, phassassa ca salayatanato atirittam annampi visesapaccayam dassetukamo, tasma vuttanti veditabbam. Imina pana varena bhagavata kim kathitanti. Paccayanam nidanam kathitam. Idam hi suttam paccaye nippaccaye nijjate niggumbe katva kathitatta mahanidananti vuccati. [98] Idani tesam tesam paccayanam tathaavitathaanannathapaccayabhavam dassetum jatipaccaya jaramarananti iti kho panetam vuttanti adimaha. Tattha pariyayenati karanena. Sabbena sabbam sabbatha sabbanti nipatadvayametam. Tassattho "sabbakarena sabba sabbena sabhavena sabba jati nama yadi na bhaveyya"ti. Bhavadisupi iminava nayena attho veditabbo. Kassaciti amiyamavacanametam, devadisu yassa kassaci. Kimhiciti idampi aniyamavacanameva, kamabhavadisu navasu bhavesu yattha katthaci. Seyyathidanti aniyamitaniyamanikkhittaattha- vibhajanatthe 2- nipato, tassattho "yam vuttam `kassaci kimhici'ti, tassa te attham vibhajissami"ti. Atha nam vibhajanto "devanam va devattaya"ti adimaha. @Footnote: 1 cha.Ma. soti na dissati. 2 cha.Ma. aniyamitanikkhittaatthavibhajanatthe, @i. ayamidha nikkhittassa atthavibhajanatthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Tattha devanam va devattayati ya ayam devanam devabhavaya khandhajati, yaya khandhajatiya deva "deva"ti vuccanti, sace hi jati sabbena sabbam nabhavissati iminava nayena sabbapadesu attho veditabbo. Ettha ca devati upapattideva. Gandhabbati mulakhandhadisu adhivatthadevata. 1- Yakkhati amanussa. Bhutati ye keci nibbattasatta. Pakkhinoti ye keci atthipakkha va cammapakkha va lomapakkha va. Sirimsapati 2- ye keci bhumiyam saranta gacchanti. Tesam tesanti tesam tesam devagandhabbadinam. Tathattayati devagandhabbadibhavaya. Jatinirodhati jativigama, jatiabhavati attho. Hetuti adini sabbanipi karanavevacananieva. Karananhi yasma attano phalatthaya hinoti pavattati, tasma "hetu"ti vuccati. Yasma tam phalam nideti "idam 3- ganhatha nan"ti appeti viya, tasma nidanam. Yasma phalam tato samudeti uppajjati, tanca paticca eti pavattati, tasma samudayoti ca paccayoti ca vuccati. Esa nayo sabbattha. Apica yadidam jatiti ettha yadidanti nipato, tassa sabbapadesu linganurupato attho veditabbo. Idha pana "ya esa jati"ti 4- ayamassa attho. Jaramaranassa hi jati upanissayakotiya paccayo hoti. [99] Bhavapade "kimhici"ti imina okasapariggaho kato. Tattha hettha avicipariyantam katva upari paranimmitavasavattideve anto karitva kamabhavoti veditabbo. Ayam nayo upapattibhave. Idha pana kammabhavo 5- yujjati. So hi jatiya upanissayakotiyava paccayo hoti. Upadanapadadisupi "kimhici"ti imina okasapariggahova katoti veditabbo. [100] Upadanapaccaya bhavoti ettha kamupadanam tinnam 6- kammabhavanam tinnanca upapattibhavanam paccayo, tatha sesanipiti upadanapaccaya catuvisati bhava veditabba. Nippariyayenettha dvadasa kammabhava labbhanti. Tesam upadanam 7- sahajatakotiyapi upanissayakotiyapi paccayo. @Footnote: 1 cha.Ma. adhivatthadevatava 2 cha.Ma. sarisapati 3 cha.Ma. handa nam ganhatha"ti @4 ka. ya esati, jati saddo na dissati. 5 cha.Ma., i. kammabhave. @6 cha.Ma. tinnampi. 7 cha.Ma. upadanani i. upadananam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

[101] Rupatanhati ruparammane tanha. Esa nayo saddatanhadisu. Sa panesa tanha upadanassa sahajatakotiyapi upanissayakotiyapi paccayo hoti. [102] Esa paccayo tanhaya, yadidam vedanati ettha vipakavedana tanhaya upanissayakotiya paccayo hoti, anna annathapiti. [103] Ettavata pana bhagava vattamulabhutam purimatanham dassetva idani desanam, pitthiyam paharitva kesesu va gahetva viravantam viravantam maggato okkamento viya navahi padehi samudacaratanham dassento "iti kho panetam ananda vedanam paticca tanha"ti adimaha. Tattha tanhati dve tanha esanatanha ca, esitatanha ca. Yaya tanhaya ajapathasankupathadini patipajjitva bhoge esati gavesati, ayam esanatanha nama. Ya tesupi esitesu gavesitesu patiladdhesu tanha, ayam esitatanha nama. Tadubhayampi samudacaratanhayaeva adhivacanam. Tasma duvidha cesa vedanam paticca tanha nama. Pariyesanati rupadiarammanapariyesana, sa hi tanhaya sati hoti. Labhoti rupadiarammanapatilabho, so hi pariyesanaya sati hoti. Vinicchayo pana nanatanhaditthivitakkavasena catubbidho. Tattha "sukhavinicchayam janna, sukhavinicchayam natva ajjhattam sukhamanuyunjeyya"ti 1- ayam nanavinicchayo. "vinicchayoti dve vinicchaya tanhavinicchayo ca ditthivinicchayo ca"ti 2- evam agatani atthasatatanhavicaritani tanhavinicchayo. Dvasatthiditthiyo ditthivinicchayo. "../../bdpicture/chando kho devanaminda vitakkanidano"ti 3- imasmim pana sutte idha vinicchayoti vutto vitakkoyeva agato. Labham labhitva hi itthanittham sundarasundaranca vitakkeneva vinicchinanti 4- "ettakam me ruparammanatthaya bhavissati, ettakam saddadiarammanatthaya, ettakam mayham bhavissati, ettakam parassa, @Footnote: 1 Ma.upari. 14/323/296 aranavibhangasutta 2 khu.maha. 29/470/319 @ kalahavivadasuttaniddesa (saya) 3 di. maha. 10/358/237 sakkapanhasutta @4 cha.Ma. vinicchinati, i. vinicchitanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Ettakam paribhunjissami, ettakam nidahissami"ti. Tena vuttam "labham paticca vinicchayo"ti. Chandaragoti evam akusalavitakkena vitakkitavatthusmim dubbalarago ca balavarago ca uppajjati, idam hi idha tanha. Chandoti dubbalaragassadhivacanam. Ajjhosananti aham mamanti balavasannitthanam. Pariggahoti tanhaditthivasena pariggahanakaranam. Macchariyanti parehi sadharanabhavassa asahanata. Tenevassa porana evam vacanattham vadanti "idam acchariyam mayhameva hotu, ma annesam acchariyam hotuti pavattatta macchariyanti vuccati"ti. Arakkhoti dvarapidahanamanjusagopanadivasena sutthu rakkhanam. Adhikarotiti adhikaranam, karanassetam namam. Arakkhadhikarananti bhavanapumsakam, arakkhahetuti attho. Dandadanadisu param nissedhanattham dandassa adanam dandadanam. Ekatodharadino satthassa adanam satthadanam. Kalahoti kayakalahopi vacakalahopi. Purimo purimo virodho viggaho. Pacchimo pacchimo vivado. Tuvam tuvanti agaravavacanam tuvam tuvam. [112] Idani patilomanayenapi tam samudacaratanham dassetum puna "arakkhadhikaranan"ti arabhanto desanam nivattesi. Tattha kamatanhati pancakamagunikaragavasena uppanna rupaditanha. Bhavatanhati sassataditthisahagato rago. Vibhavatanhati ucchedaditthisahagato rago. Ime dve dhammati vattamulatanha ca samudacaratanha cati ime dve dhamma. Dvayenati tanhalakkhanena 1- ekabhavam gatapi vattamulasamudacaravasena dvihi kotthasehi vedanaya ekasamosarana bhavanti, vedanapaccayena ekapaccayati attho. Tividham hi samosaranam osaranasamosaranam, sahajatasamosaranam, paccayasamosarananca. Tattha "atha kho sabbani tani gamasamosaranani bhavanti"ti 2- idam osaranasamosaranam nama. "../../bdpicture/chandamulaka avuso ete dhamma phassasamudaya vedanasamosarana"ti 3- idam sahajatasamosaranam nama. "dvayena vedanaya ekasamosarana"ti idam pana paccayasamosarananti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. tanhalakkhanavasena 2 di.Si. 9/524/234 tevijjasutta @3 an. atthaka. 23/189/351 mulakasutta, an. dasaka. 24/58/85 mulakasutta (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

[113] Cakkhusamphassoti adayo sabbe vipakaphassayeva. Tesu 1- thapetva cattaro lokuttaravipakaphasse avasesa battimsa phassa honti. Yadidam phassoti ettha pana phasso bahudha vedanaya paccayo hoti. [114] Yehi ananda akarehiti adisu akara vuccanti vedanadinam annamannam asadisasabhava. Teyeva sadhukam dassiyamana tam tam linamattham gamentiti lingani. Tassa tassa sanjananahetuto nimittani. Tatha tatha uddisitabbato uddesa. Tasma ayamettha attho:- "ananda yehi akarehi .pe. Yehi uddesehi namakayassa namasamuhassa pannatti hoti, ya esa ca vedanaya vedayitakare vedayitalinge vedayitanimitte vedanati uddese sati, sannaya sanjananakare sanjananalinge sanjanananimitte sannati uddese sati, sankharanam cetanakare cetanalinge cetananimitte cetanati uddese sati, vinnanassa vijananakare vijananalinge vijanananimitte vinnananti uddese sati `ayam namakayo'ti namakayassa pannatti hoti, tesu namakayapannattihetusu vedanadisu akaradisu asati api nu kho rupakaye adhivacanasamphasso pannayetha. Yvayam cattaro khandhe vatthum katva manodvare adhivacanasamphassavevacano manosamphasso uppajjati, api nu kho so rupakaye pannayetha, panca pasade vatthum katva 2- uppajjeyya"ti. Atha ayasma anando ambarukkhe asati jamburukkhato ambapakkassa uppattim viya rupakayato tassa uppattim asampaticchanto nohetam bhanteti aha. Dutiyapanhe ruppanakararuppanalingaruppananimittavasena rupanti uddesavasena ca akaradinam attho veditabbo. Patighasamphassoti 3- sappatigharupakkhandham vatthum katva uppajjanakasamphasso. Idhapi thero jamburukkhe asati ambarukkhato jambupakkassa uppattim viya namakayato tassa uppattim asampaticchanto "nohetam bhante"ti aha. @Footnote: 1 i. te 2 cha.Ma. katva katva. 3 Ma. sappatighasamphassoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Tatiyapanho ubhayavaseneva vutto. Tatra thero akase ambajambupakkanam uppattim viya namarupabhave dvinnampi phassanam uppattim asampaticchanto "nohetam bhante"ti aha. Evam dvinnam phassanam visum visum paccayam dassetva idani dvinnampi tesam avisesato namarupapaccayatam dassetum "yehi ananda akarehi"ti catutthapanham arabhi. Yadidam namarupanti yam idam namarupam, yam etam 1- chasupi dvaresu namarupam, eseva hetu eseva paccayoti attho. Cakkhudvaradisu hi cakkhvadini ceva ruparammanadini ca rupam, sampayuttaka khandha namanti evam pancavidhopi so phasso namarupapaccayava phasso. Manodvarepi hadayavatthunceva yanca rupam arammanam hoti, idam rupam. Sampayuttadhamma ceva yanca arupam arammanam hoti, idam namanti. 2- Evam manosamphassopi namarupapaccayava 3- phassoti veditabbo. Namarupam panassa bahudha paccayo hoti. [115] Na okkamissathati pavisitva vattamanam 4- viya patisandhivasena na vattissatha. Samucchissathati 5- patisandhivinnane asati api nu kho suddham avasesam namarupam antomatukucchismim kalaladibhavena samucchitam 6- missakabhutam hutva vattissatha. Okkamitva vokkamissathati patisandhivasena okkamitva cutivasena vokkamissatha, nirujjhissathati attho. So panassa nirodho na tasseva cittassa nirodhena hoti, tato dutiyatatiyanam nirodhena na hoti. Patisandhicittena hi saddhim samutthitani samatimsa kammajarupani nibbattanti. Tesu pana thitesuyeva solasa bhavangacittani uppajjitva nirujjhanti. Etasmim antare gahitapatisandhikassa darakassa va matuya va panassa antarayo natthi. Ayanhi anokaso nama. Sace pana patisandhicittena saddhim samutthitarupani sattarasamassa bhavangassa paccayam datum sakkonti, pavatti pavattati, paveni @Footnote: 1 cha.Ma., i. idam 2 cha.Ma. arupam nama, i. idam arupanti @3 cha.Ma., i. vasaddo na dissati 4 cha.Ma., i. pavattamanam @5 cha.Ma. samuccissathati 6 cha.Ma. samuccitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Ghatiyati. Sace pana na sakkonti, pavatti nappavattati, paveni na ghatiyati, vokkamanam 1- nama hoti, tam sandhaya "okkamitva vokkamissatha"ti vuttam. Itthattayati itthabhavaya, evam paripunnapancakkhandhabhavayati attho. Daharasseva satoti mandasseva santassa. 2- Vocchijjissathati upacchijjissatha. Vuddhim virulhim vepullanti vinnane upacchinne suddham namarupameva utthahitva pathamavayavasena vuddhim, majjhimavayavasena virulhim, pacchimavayavasena vepullam api nu kho apajjissathati. Dasavassavisativassa .pe. Vassasahassasampapanena va api nu kho vuddhim virulhim vepullam apajjissathati attho. Tasmatihanandati yasma matu kucchiyam patisandhiggahanepi kucchivasepi kucchito nikkhamanepi, pavattiyam dasavassadikalepi vinnanamevassa paccayo, tasma eseva hetu esa paccayo namarupassa yadidam vinnanam. Yatha hi raja attano parisam nigganhanto evam vadeyya "tvam uparaja, tvam senapatiti kena kato, nanu maya kato, sace hi mayi akaronte tvam attano dhammataya uparaja va senapati va bhaveyyasi, janeyyama te 3- balan"ti. Evameva vinnanam namarupassa paccayo hoti. Atthato evam namarupam vadati viya "tvam namam nama, 4- tvam rupam nama, tvam namarupam namati kena katam, nanu maya katam, sace hi mayi purecarike hutva matu kucchimhi patisandhim agganhante tvam namam va rupam va namarupam va bhaveyyasi, janeyyama te balan"ti. Tampanetam vinnanam namarupassa bahudha paccayo hoti. [116] Dukkhasamudayasambhavoti dukkharasisambhavo. Yadidam namarupanti yam idam namarupam, eseva hetu esa paccayo. Yatha hi rajapurisa rajanam nigganhantam 5- evam vadeyyum "tvam rajati kena kato, nanu amhehi 6- kato, sace hi mayi uparajatthane, mayi senapatitthane atitthante tvam ekakova raja bhaveyyasi, passeyyama te rajabhavan"ti, evameva namarupampi atthato @Footnote: 1 cha.Ma. vokkamati 2 cha.Ma., i. mandassa balasseva santassa. @3 cha.Ma., i. vo evamuparipi 4 cha.Ma., i. namasaddo na dissati. @5 cha.Ma., i. nigganhanto 6 cha.Ma., i. maya.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Evam vinnanampi 1- vadati viya "tvam patisandhivinnananti kena katam, nanu amhehi katam, sace hi tvam tayo khandhe hadayavatthunca anissaya patisandhivinnanam nama bhaveyyasi, passeyyama te patisandhivinnanabhavan"ti. Tanca panetam namarupam vinnanassa bahudha paccayo hoti. Ettavata khoti vinnane namarupassa paccaye honte, namarupe vinnanassa paccaye honte, dvisu annamannapaccayavasena pavattesu ettakena jayetha va .pe. Upapajjetha 2- va, jatiadayo pannayeyyum aparaparam va cutipatisandhiyoti. Adhivacanapathoti "sirivaddhako dhanavaddhako"ti adikassa attham adisva namavacanamattameva 3- adhikicca pavattassa voharassa patho. Niruttipathoti saratiti sato, sampajanatiti sampajanoti adikassa karanapadesavasena pavattassa voharassa patho. Pannattipathoti "pandito byatto medhavi nipuno kataparappavado"ti adikassa nanappakarato vinnapanavasena 4- pavattassa voharassa patho. Iti tihi padehi 5- adhivacanadinam vatthubhuta khandhapi 6- kathita. Pannavacaranti pannaya avacaritabbam janitabbam. Vattam vattatiti 7- samsaravattam vattati, 7- itthattanti itthabhavo, 8- khandhapancakassetam namam. Pannapanayati namapannattatthaya. "vedana sanna"ti adina namapannattatthaya, khandhapancakampi ettavata pannayatiti attho. Yadidam namarupam saha vinnanenati yam idam namarupam saha vinnanena annamannapaccayataya pavattati, ettavatati vuttam hoti. Idam hettha niyyatavacanam 9-. Attapannattivannana [117] Iti bhagava "gambhiro cayam ananda paticcasamuppado gambhiravabhaso ca"ti padassa anusandhim dassetva idani "tantakulakajata"ti @Footnote: 1 cha.Ma.i. pisaddo na dissati 2 i. uppajjeyyatha 3 cha.Ma. vacanamattameva @4 cha.Ma.,i. napanavasena 5 i. tihipi imehi. 6 cha.Ma. khandhava 7 ka. vattatiti... @ vattati 8 cha.Ma.,i. itthambhavo 9 cha.Ma. niyyatitavacanam, i. niyyatanavacanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Padassa anusandhim dassento "kittavata ca"ti adikam desanam arabhi. Tattha rupim va hi ananda parittam attananti adisu yo avaddhitam kasinanimittam attati ganhati, so rupim parittam pannapeti. 1- Yo pana nanakasinalabhi hoti, so tam kadaci nilo, kadaci pitakoti pannapeti. Yo vaddhitam kasinanimittam attati ganhati, so rupim 2- anantam pannapeti. Yo va pana avaddhitakasinanimittam ugghatetva nimittaphutthokasam va tattha pavatte cattaro khandhe va tesu vinnanamattameva va attati ganhati, so arupim parittam pannapeti. Yo vaddhitakasinanimittam 3- ugghatetva nimittaphutthokasam va tattha pavatte cattaro khandhe va tesu vinnanamattameva va attati ganhati, so arupim 4- anantam 5- pannapeti. [118] Tatranandati ettha tatrati tesu catusu ditthigatikesu. Etarahi vati idaneva, na ito param. Ucchedavasenetam vuttam. Tathabhavim 6- vati 7- tathavase loke bhavim. Sassatavasenetam vuttam. Atatham va pana santanti atathasabhavam samanam va. 8- Tathattayati tathabhavaya. Upakappessamiti sampadessami. Iminapi 9- vivadam dasseti. Ucchedavadi hi "sassatavadino attanam atatham anucchedasabhavampi samanam tathattaya 10- ucchedasabhavaya upakappessami, sassatavadam ca janapetva ucchedavadameva nam gahessami"ti cintesi. 11- Sassatavadipi "ucchedavadino attanam atatham asassatasabhavampi samanam tathattaya sassatabhavaya upakappessami, ucchedavadam ca janapetva sassatavadameva nam gahessami"ti 12- cintesi. Evam santam khoti evam samanam rupim parittam attanam pannapayantanti 13- attho. Rupinti rupakasinalabhim. Parittattanuditthi anusetiti paritto attati ayam ditthi anuseti, sa pana na valli viya ca lata viya ca anuseti. Appahinatthena @Footnote: 1 i. pannapeti evamuparipi. 2 ka. rupinam 3 cha.Ma.,i. vaddhitam nimittam. @4 ka. arupinam 5 i. anattam. 6 cha.Ma.,i. tatthabhavim 7-7 cha.Ma.,i. tattha va @ paraloke bhavim. 8 cha.Ma.,i. va saddo na dissati. 9 cha.Ma.,i. pi saddo na dissati. @10 tathatthaya evamuparipi. 11 cha.Ma. cinteti evamuparipi. @12 i. gahapessami. 13 pannapentanti, i. pannapenti evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Anusetiti veditabba. 1- Iccalam vacanayati tam puggalam evarupa ditthi anusetiti vattum yuttam. Esa nayo sabbattha. Arupinti ettha pana arupakasinalabhim, arupakkhandhagocaram vati evamattho datthabbo. Ettavata labhino cattaro, tesam antevasika cattaro, takkika cattaro, tesam antevasika cattaroti atthato 2- solasaditthigatika dassita honti. Naattapannattivannana [119] Evam ye attanam pannapenti, te dassetva idani ye na pannapenti, te dassetum "kittavata ca ananda"ti adimaha. Ke pana na pannapenti? sabbe tava ariyapuggala na pannapenti. Ye ca bahussuta tipitakadhara dvipitakadhara ekapitakadhara, antamaso ekanikayampi sadhukam vinicchinitva uggahitadhammakathikopi araddhavipassakopi puggalo, te na pannapentiyeva. 3- Etesam hi patibhagakasine patibhagakasinamicceva sanna 4- hoti. Arupakkhandhesu ca arupakkhandha icceva. Attasamanupassanavannana [121] Evam ye na pannapenti, te dassetva idani ye te pannapenti, te yasma ditthivasena samanupassitva pannapenti, sa 5- panesa 5- samanupassana visativatthukaya sakkayaditthiya appahinatta hoti, tasma tam visativatthukam sakkayaditthim dassetum puna kittavata ca 6- anandati adimaha, tattha vedanam va hiti imina vedanakkhandhavatthuka sakkayaditthi kathita. 7- Appatisamvedano me attati imina rupakkhandhavatthuka. Atta me @Footnote: 1 cha.Ma. veditabbo, i. veditabbam. 2 cha.Ma. attato 3 i. pannapetiyeva. @4 cha.Ma. nanam. 5-5 cha.Ma. sa ca nesam, i. sa hi ca nesam. @6 i. casaddo na dissati. 7 i. vutta.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Vediyati, vedanadhammo hi me attati imina sannasankharavinnanakkhandhavatthuka. Idam hi khandhattayam vedanasampayuttatta vediyati. Etassa ca vedanadhammo avippayuttasabhavo. [122] Idani tattha dosam dassento "tatrananda"ti adimaha. Tattha tatrati tesu tisu ditthigatikesu. Yasmim ananda samayeti adi yo yo yam yam vedanam attati samanupassati, tassa tassa attano kadaci bhavam, kadaci abhavanti evamadidosadassanattham vuttam. [123] Aniccadisu hutva abhavato anicca. Tehi tehi karanehi sangamma samagamma katati sankhata. Tam tam paccayam paticca samma karaneneva uppannati paticcasamuppanna. Khayoti adi sabbam bhangassa vevacanam. Yam hi bhijjati, tam khiyatipi vayatipi virajjatipi nirujjhatipi, tasma khayadhammati adi vuttam. Byaga meti vi agati byaga, vigato niruddho me attati attho. Kim pana ekasseva tisupi kalesu "eso me atta"ti hotiti, kim pana na bhavissati. Ditthigatikassa hi thusarasimhi nikkhittakhanukasseva 1- niccalata nama natthi, vanamakkato viya annam ganhati, annam muncati. Aniccam sukham dukkham vokinnanti 2- visesena tam tam vedanam attati samanupassanto aniccanceva sukhanca dukkhanca attanam samanupassati, avisesena 3- vedanam attati samanupasasanto vokinnam uppadavayadhammam attanam samanupassati. Vedana hi tividha ceva uppadavayadhamma ca, tancesa attati samanupassati. Iccassa anicco ceva atta apajjati, ekakkhane ca bahunnam vedananam uppado. Tam 4- kho panesa aniccam attanam anujanati, na ekakkhane bahunnam vedananam uppatti atthi. Imamattham sandhaya "tasmatihananda etenapetam nakkhamati" `vedana me atta'ti samanupassitun"ti vuttam. [124] Yattha panavusoti yattha suddharupakkhandhe sabbaso vedayitam natthi. Api nukho tatthati api nukho tasmim vedana virahite talavante vatapane @Footnote: 1 i. nikhatakhanukasseva 2 cha.Ma. aniccasukhadukkhavokinnanti @3 i. aviseseneva 4 i. na kho panesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Va asmiti evam ahamkaro uppajjeyyati attho. Tasmatihanandati yasma suddharupakkhandho utthaya asmiti 1- na vadati, tasma etenapi etam nakkhamatiti attho. [125] Api nukho tattha ayamahamasmiti siyati api nukho tesu vedanadhammesu tisu khandhesu ekakkhandhopi 2- ayam nama ahamasmiti evam vattabbo siya. Athava vedananirodha saheva vedanaya niruddhesu tesu tisu khandhesu api nukho ayamahamasmiti va ahamasmiti va uppajjeyyati attho. Athayasma anando sasavisanassa tikhinabhavam viya tam asampaticchanto no hetam bhanteti aha. Ettavata kim kathitam hoti? vattakatha kathita hoti. Bhagava hi Vattakatham kathento katthaci avijjasisena kathesi, 3- katthaci tanhasisena, katthaci ditthisisena. Tattha "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya `ito pubbe avijja nahosi, atha paccha sambhavi'ti, evancidam bhikkhave vuccati. Atha ca pana pannayati idappaccaya avijja"ti 4- evam avijjasisena kathita. "purima bhikkhave koti na pannayati bhavatanhaya `ito pubbe bhavatanha nahosi, atha paccha sambhavi'ti, evancidam bhikkhave vuccati. Atha ca pana pannayati idappaccaya bhavatanhati 5- evam tanhasisena kathita. "purima bhikkhave koti na pannayati bhavaditthiya `ito pubbe bhavaditthi nahosi, atha paccha sambhavi'ti, evancidam bhikkhave vuccati. Atha ca pana pannayati idappaccaya bhavaditthi"ti evam ditthisisena kathita. Idhapi ditthisiseneva kathita. Ditthigatiko hi sukhadivedanam attati gahetva ahamkaramamamkaraparamasavasena sabbabhavayonigativinnanatthitisattavasesu tato tato cavitva tattha tattha upapajjanto mahasamudde vatukkhittanava viya sattam samitam paribbhamati, vattato sisam ukkhipitumyeva na sakkoti. [126] Iti bhagava paccayakaramulhassa ditthigatikassa ettakena kathamaggena vattam kathetva idani vivattam kathento yato kho pana ananda bhikkhuti adimaha. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ahamasmiti 2 cha.Ma.,i. ekadhammopi. 3 i. katheti evamuparipi. @4 an. dasaka 24/61/90 avijjasutta 5 an. dasaka 24/62/92 tanhasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Tanca pana vivattakatham bhagava desanasu kusalataya 1- visatthakammatthanam navakammadivasena vikkhittapuggalam anamasitva karakassa satipatthanaviharino puggalassa vasena arabhanto neva vedanam attanam samanupassatiti adimaha. Evarupo hi bhikkhu "yamkinci rupam atitanagatapaccuppannam ajjhattam va bahiddha va olarikam va sukhumam va hinam va panitam va yam dure va santike va, sabbam rupam aniccato vavatthapeti, ekam sammasanam dukkhato vavatthapeti, ekam sammasanam anattato vavatthapeti, ekam sammasanan"ti 2- adina nayena vuttassa sammasanananassa vasena sabbadhammesu pavattatta neva vedanam attanam 3- samanupassati, na anne 4- dhamme, 4- so evam asamanupassanto na kinci loke upadiyatiti khandhalokadibhede loke rupadisu dhammesu kinci ekam dhammampi attati va attaniyanti va na upadiyati. Anupadiyam ca na paritassatiti anupadiyanto tanhaditthimanaparitassanayapi na paritassati. Aparitassanti aparitassamano. Paccattanneva parinibbayatiti attanava kilesaparinibbanena parinibbayati, evam parinibbutassa panassa paccavekkhanapavattidassanattham khina jatiti adi vuttam. Iti sa ditthiti ya tatha vimuttassa arahato ditthi, sa evam ditthi. "itissa ditthi"tipi patho. So 5- tatha vimutto araha, evam assa ditthiti attho. Tadakallanti tam na yuttam. Kasma? evam hi sati "araha na kinci janati"ti vuttam bhaveyya, evam natva vimuttanaca arahantam "na kinci janati"ti vattum na yuttam. Teneva catunnampi nayanam avasane "tam kissa hetu"ti adimaha. Tattha yavatananda adhivacananti yattako adhivacanasankhato voharo atthi. Yavata adhivacanapathoti yattako adhivacanapatho, khandha ayatanani dhatuyo va atthi. Esa nayo sabbattha. Pannavacaranti pannaya avacaritabbam @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kusalatta. 2 khu. pati 31/48 sammasananananiddesa 3 cha.Ma. attati. @4-4 cha.Ma. na annam so evam i. na anna' dhammam so evam 5 cha.Ma.,i. yo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Khandhapancakam. Tadabhinnati tam abhijanitva. Ettakena bhagavata kim dassitam. Tantakulakapadasseva anusandhi dassita. 1- Sattavinnanatthitivannana [127] Idani yo so 2- "na pannapeti"ti vutto, so yasma gacchanto gacchanto ubhatobhagavimutto nama hoti. Yo ca "na samanupassati"ti vutto, so yasma gacchanto gacchanto pannavimutto nama hoti. Tasma tesam hettha vuttanam dvinnam bhikkhunam nigamanam ca namam cadassetum satta kho ima ananda vinnanatthitiyoti adimaha. Tattha sattati patisandhivasena vutta, arammanavasena sangitisutte 3- vutta catasso agamissanti. Vinnanam titthati etthati vinnanatthiti, vinnanapatitthanassetam adhivacanam. Dve ca ayatananiti dve nivasanatthanani. Nivasanatthananca idhayatananti adhippetam. Teneva vakkhati "asannisattayatanam 4- nevasannanasannayatanameva dutiyanti. Kasma panetam sabbam gahitanti? vattapariyadanattham. Vattam hi na suddhavinnanatthitivasena va suddhayatanavasena va pariyadanam gacchati, bhavayonigatisattavasavasena pana gacchati, tasma sabbemetam gahitam. Idani anukkamena tamattham vibhajanto katama sattati adimaha. Tattha seyyathapiti nidassanatthe nipato, yatha manussati attho. Aparimanesu hi cakkavalesu aparimananam manussanam vannasanthanadivasena dvepi ekasadisa natthi. Yepi hi katthaci yamakabhataro vannena va santhanena va ekasadisa honti, tesampi alokitavilokitakathitahasitagamanathanadihi viseso hotiyeva. Tasma nanattakayati vutta. Patisandhisanna pana nesam tihetukapi dvihetukapi ahetukapi honti, "nanattasannino"ti vutta. @Footnote: 1 cha.Ma., i. dassito 2 cha.Ma. so na dissati @3 di. pati 11/311/203 sangitisutta (18) 4 cha.Ma., i. asannasattayatanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Ekacce ca devati chakamavacaradeva. Tesu hi kesanci kayo nilo hoti, kesanci pitakadivanno. Sanna pana nesam dvihetukapi tihetukapi honti ahetuka natthi. Ekacce ca vinipatikati catuapayavinimuttaka uttaramata yakkhini, piyankaramata, pussamitta 1- dhammaguttati evamadika vemanikapeta. 2- Etesam hi pitaodatakalamangurucchavisamavannadivasena ceva kisathularassadighavasena ca kayo nana hoti, manussanam viya dvihetukatihetukahetukavasena sannapi. Te pana deva viya na mahesakkha, kapanamanussa viya appesakkha, dullabhaghasacchadana dukkhapilita viharanti. Ekacce kalapakkhe dukkhita junhapakkhe sukhita honti, tasma sukhasamussayato vinipatitatta vinipatikati vutta. Ye panettha tihetuka tesam dhammabhisamayopi hoti, piyankaramata hi yakkhini paccusasamaye anuruddhattherassa dhammam sajjhayato sutva:- "ma saddamakari piyankara bhikkhu dhammapadani bhasati. Apica dhammapadam vijaniya patipajjema hitaya no siya. Panesu ca sannamamase 3- sampajanamusa na bhanama se sikkhema susilyamattano api muccema pisacayoniya"ti. 4- Evam puttakam sannapetva tamdivasam sotapattiphalam patta. Uttaramata pana bhagavato dhammam sutvava sotapanna jata. Brahmakayikati brahmaparisajja brahmapurohita mahabrahmano. Pathamabhinibbattati te sabbepi pathamena jhanena abhinibbatta. Tesu @Footnote: 1 cha.Ma. phussamitta. i. punabbasumitta 2 cha.Ma., i. anne ca vemanika peta. @3 ka. samyamamase 4 sam.saga. 15/240/252 piyankarasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Brahmaparisajja pana parittena abhinibbatta, tesam kappassa tatiyo bhago ayuppamanam. Brahmapurohita majjhimena, tesam upaddhakappo ayuppamanam, kayo ca tesam vippharikataro hoti. Mahabrahmano panitena, tesam kappo ayuppamanam, kayo pana tesam ativippharikatarova 1- hoti. Iti te kayassa nanatta, pathamajjhanavasena sannaya ekatta nanattakaya ekattasanninoti veditabba. Yatha ca te, evam catusu apayesu satta. Nirayesu hi kesanci gavutam, kesanci addhayojanikam, kesanci yojanam attabhavo hoti, devadattassa pana yojanasatiko jato. Tiracchanesupi keci khuddaka, keci mahanta. Pittivisayesu 2- keci satthihattha honti, keci sattatihattha, keci asitihattha, keci suvanna, keci dubbanna honti. Tatha kalakanjika 3- asuRa. Apicettha dighapitthikapeta nama satthiyojanikapi honti. Sanna pana sabbesampi akusalavipakahetukapi 4- honti. Iti apayikapi nanattakaya ekattasanninotveva sankhayam gacchanti. Abhassarati dandaukkaya acci viya etesam sarirato abha chijjitva chijjitva patanti viya saratiti 5- abhassaRa. Tesu catukkapancakanayesu 6- dutiyatatiyajjhanadvayam parittam bhavetva upapanna parittabha nama honti, tesam dve kappa ayuppamanam. Majjhimam bhavetva upapanna appamanabha nama honti. Tesam cattaro kappa ayuppamanam. Panitamva bhavetva upapanna abhassara nama honti, tesam attha kappa ayuppamanam. Idha pana ukkatthaparicchedavasena sabbepi te gahita. Sabbesampi 7- tesam kayo ekavippharova hoti, sanna pana avitakkavicaramatta va avitakkavicara vati nana. Subhakinhati 8- subhena okinna vikinna, subhena sarirappabhavannena ekaghanati attho. Etesam hi abhassaranam viya na chijjitva chijjitva @Footnote: 1 cha.Ma. ativipphariko, i. ativippharikova. 2 cha.Ma. pettivisayepi, @ i. pettivisayesupi. 3 i. kalakanja. 4 cha.Ma.,i....ahetukava. 5 cha.Ma. sarati @ vissaratiti, i. sarati visaratiti. 6 cha.Ma. pancakanayena, i. pancakanaye @7 cha.Ma.,i. sabbesanhi. 8 i. subhakinna evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Pabha gacchati. Pancakanaye pana parittamajjhimapanitassa catutthajjhanassa vasena solasadvattimsacatusatthikappayuka parittasubha appamanasubha subhakinha nama hutva nibbattanti. Iti sabbepi te ekattakaya ceva catutthajjhanasannaya ekattasannino cati veditabba. Vehapphalapi ca catutthavinnanatthitimeva bhajanti. Asannisatta 1- vinnanabhava ettha sangaham na gacchanti, sattavasesu gacchanti. Suddhavasapi vivattapakkhe thita, na sabbakalika kappasatasahassampi asankheyyampi buddhasunne loke na uppajjanti. Solasakappasahassabbhantare buddhesu uppajjantesuyeva uppajjanti. Dhammacakkappavattassa bhagavato khandhavaratthanasadisa honti, tasma neva vinnanatthitim na sattavasam bhajanti. Mahasivatthero pana "na kho pana so sariputta sattavaso sulabharupo, yo maya anavutthapubbo 2- imina dighena addhuna annatra suddhavasehi devehi"ti 3- imina suttena suddhavasapi catutthavinnanatthitim catutthasattavasamyeva bhajantiti vadati, tam apatibahiyatta suttassa anunnatam. Sabbaso rupasannananti adinam attho visuddhimagge vutto. Nevasannanasannayatanam pana yatheva sannaya, evam vinnanassapi sukhumatta neva vinnanam navinnanam. Tasma vinnanatthitisu avatva ayatanesu vuttam. [128] Tatrati tasu vinnanatthitisu. Tanca pajanatiti tanca vinnanatthitim pajanati. Tassa ca samudayanti "avijjasamudaya rupasamudayo"ti 4- adina nayena tassa samudayanca pajanati. Tassa ca atthangamanti "avijjanirodha rupanirodho"ti 5- adina nayena tassa atthangamanca pajanati. Assadanti yam rupam .pe. Yam vinnanam paticca uppajjati sukham somanassam, ayam vinnanassa assadoti 6- evam tassa assadanca pajanati. Adinavanti yam rupam .pe. Yam vinnanam aniccam dukkham viparinamadhammam, ayam vinnanassa adinavoti 6- evam tassa adinavanca pajanati. Nissarananti yo rupasmim .pe. Yo vinnane @Footnote: 1 cha.Ma.,i. asannasatta. 2 cha.Ma. anivutthapubbo. 3 Ma.mu. 12/160/124 @ mahasihanadasutta 4 khu.pati. 31/106/79 udayabbayanananiddesa 5 khu.pati. 31/107/80 @ udayabbayanananiddesa (saya) 6 sam.khandha. 17/26/23 assadasutta.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Chandaragavinayo chandaragappahanam idam vinnanassa nissarananti 1- evam tassa nissarananca pajanati. Kallam nu tenati yuttam nu tena bhikkhuna tam vinnanatthitim tanhamanaditthinam vasena ahanti va mamanti va abhinanditunti etenupayena sabbattha attho veditabbo. Yattha pana rupam natthi, tattha catunnam khandhanam vasena, yattha vinnanam natthi, tattha ekassa khandhassa vasena samudayadayo 2- yojetabba. 2- Aharasamudaya, aharanirodhati amdam cettha padam na yojetabbam. Yato kho ananda bhikkhuti yada kho ananda bhikkhu. Anupada vimuttoti catuhi upadanehi aggahetva vimutto. Pannavimuttoti pannaya vimutto, attha vimokkhe asacchikatva pannabaleneva namakayassa ca rupakayassa ca appavattim katva vimuttoti attho. So sukkhavipassako ca pathamajjhanadisu annatarasmim thatva arahattam patto cati pancavidho hoti. 3- Vuttampi cetam "katamo ca puggalo pannavimutto, idhekacco puggalo na heva kho attha vimokkhe kayena phusitva viharati, pannaya cassa disva asava parikkhina honti, ayam vuccati puggalo pannavimutto"ti. 4- Atthavimokkhavannana [129] Evam ekassa bhikkhuno nigamananca namanca dassetva itarassa dassetum attha kho imeti adimaha. Tattha vimokkhoti kenatthena vimokkho? adhimuccanatthena. Ko panayam adhimuccanattho nama? paccanikadhammehi ca sutthu muccanattho, arammane ca abhirativasena sutthu muccanattho, pitu anke visatthangapaccangassa darakassa sayanam viya aniggahitabhavena nirasankataya arammane pavattatiti 5- vuttam hoti. Ayam panattho pacchime vimokkhe natthi, purimesu sabbesu atthi. Rupi rupani passatiti ettha ajjhattam kesadisu nilakasinadisu nilakasinadivasena uppaditam rupajjhanam rupam, tadassatthiti rupi. Bahiddha rupani @Footnote: 1 sam.khandha. 17/26/23 assadasutta 2-2 cha.Ma. samudayo yojetabbo 3 cha.Ma. hotiti na @dissati 4 abhi.pu. 36/41/145, ekakapuggalapannatti, 36/151/234 navakaniddesa (saya) @5 cha.Ma. pavattiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Passatiti bahiddhapi nilakasinadini rupani jhanacakkhuna passati. Imina ajjhattabahiddhavatthukesu kasinesu uppaditajjhanassa puggalassa cattari rupavacarajjhanani dassitani. Ajjhattam arupasanniti ajjhattam na rupasanni, attano kesadisu anuppaditarupavacarajjhanoti attho. Imina bahiddha parikammam katva bahiddhava uppaditajjhanassa puggalassa rupavacarajjhanani dassitani. Subhanteva adhimutto hotiti imina suvisuddhesu niladisu vannakasinesu jhanani dassitani. Tattha kincapi anto appanayam subhanti abhogo natthi, yo pana suvisuddham subham kasinam arammanam karitva viharati, so yasma subhanti adhimutto hotiti vattabbatam apajjati. Tasma evam desana kata. Patisambhidamagge pana "katham subhanteva adhimutto hotiti vimokkho, idha bhikkhu mettasahagatena cetasa ekam disam pharitva viharati .pe. Mettaya bhavitatta satta apatikula honti. Karunamuditaupekkhasahagatena cetasa ekam disam pharitva viharati .pe. Upekkhaya bhavitatta satta apatikula honti. Evam subhanteva adhimutto hotiti vimokkho"ti 1- vuttam. Sabbaso rupasannananti adisu yam vattabbam, tam sabbam visuddhimagge vuttameva. Ayam atthamo vimokkhoti ayam catunnam khandhanam sabbaso visuddhatta vimuttatta atthamo uttamo vimokkho nama. [130] Anulomanti adito patthaya yava pariyosana. Patilomanti pariyosanato patthaya yava adito. Anulomapatilomanti idam atipagunatta samapattinam athatvava ito cito ca sancaranavasena vuttam. Yatthicchakanti okasaparidipanam, yattha yattha okase icchati. Yadicchakanti samapattiparidipanam, 2- yam yam samapattim icchati. Yavaticchakanti addhanaparicchedadipanam, yavatakam addhanam icchati. Samapajjatiti tam tam samapattim pavisati. Vutthatiti tato vutthaya titthati. Ubhatobhagavimuttoti dvihi bhagehi vimutto, arupasamapattiya rupakayato vimutto maggena namakayato vimuttoti. Vuttampi. Cetam:- @Footnote: 1 khu. pati. 31/476/359 vimokkhakatha (saya) 2 cha.Ma., i. samapattidipanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

"acci yatha vatavegena khittam 1- (upasivati bhagava) attham paleti na upeti sankham 2- evam muni namakaya vimutto attham paleti na upeti sankhanti. 3- So panesa ubhatobhagavimutto akasanancayatanadisu annatarato vutthaya arahattam patto ca anagami hutva nirodha vutthaya arahattam patto cati pancavidho hoti. 4- Keci pana "yasma rupavacaracatutthajjhanampi duvangikam upekkhasahagatam, arupavacarajjhanampi tadisameva. Tasma rupavacaracatutthajjhanato vutthaya arahattam pattopi ubhatobhagavimutto"ti. Ayam pana ubhatobhagavimuttapanho hetthalohapasadepi 5- samutthahitva tepitakacullasumanattherassa 6- vannanam nissaya cirena vinicchayam patto. Girivihare kira therassa antevasiko ekassa pindapatikassa mukhatova tam panham sutva aha "avuso hetthalohapasade amhakam acariyassa dhammam vannayato na kenaci sutapubban"ti. Kim pana bhante thero avacati? rupavacaracatutthajjhanam kincapi duvangikam upekkhasahagatam, kilese vikkhambheti, kilesanam pana asannapakkhepi ruparammanatthane 7- samudacarati. Ime hi kilesa nama pancavokarabhave niladisu annatramarammanam upanissaya samudacaranti, rupavacarajjhananca tam arammanam na samatikkamati. Tasma sabbaso rupam nivattetva arupajjhanavasena kilese vikkhambhetva arahattam pattova ubhatobhagavimuttoti idam avuso thero avaca. Idanca pana vatva idam suttam ahari "katamo ca puggalo ubhatobhagavimutto. Idhekacco puggalo attha vimokkhe kayena phusitva viharati, pannaya cassa disva asava parikkhina honti, ayam vuccati puggalo ubhatobhagavimutto"ti. 8- Imaya ca ananda ubhatobhagavimuttiyati ananda ito ubhatobhagavimuttito. Sesam sabbattha uttanamevati. Mahanidanasuttavannana nitthita. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. khitta 2 ka. samkhyam evamuparipi 3 khu.su. 25/1081/539 @ upasivamanavakapanha 4 cha.Ma. hotiti na dissati 5 cha.Ma.,i. pi saddo na dissati @6 cha.Ma. tipitakaculasumanattherassa 7 cha.Ma.,i. asannapakkhe viruhanatthane @8 abhi.pu. 36/40/145 ekakapuggalapannatti


             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 78-114. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=5&A=2001&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=2001&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=57              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=1455              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=1340              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=1340              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]