ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

page1.

Sammohavinodani nama abhidhammatthakatha vibhangavannana --------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. Arambhakatha catusaccadaso natho catudha dhammasanganim pakasayitva 1- sambuddho tasseva samanantaram upeto buddhadhammehi attharasahi nayako attharasanna 2- khandhadi- vibhanganam vasena yam vibhangam desayi sattha tassa samvannanakkamo idani yasma sampatto tasma tassatthavannanam karissami vigahitva poranatthakathanayam saddhamme garavam katva tam sunatha samahitati. @Footnote: 1 cha.Ma. pakasayitva 2 cha.Ma. attharasannam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

1. Khandhavibhanga 1. Suttantabhajaniyavannana [1] Pancakkhandha rupakkhandho vedanakkhandho sannakkhandho sankharak khandhovinnanakkhandhoti idam vibhangapakaranassa adibhute khandhavibhange suttantabhajaniyam nama. Tattha pancati gananaparicchedo, tena na tato hettha, na uddhanti dasseti. Khandhati paricchinnadhammanidassanam. Tatrayam khandhasaddo sambahulesu thanesu nipatati 1- rasimhi, gune, pannattiyam, rulhiyanti. "seyyathapi bhikkhave mahasamudade na sukaram udakassa pamanam gahetum `ettakani udakalhakani'ti va `ettakani udakalhakasatani'ti va `ettakani udakalhakasahassani'ti va `ettakani udakalhakasatasahassani'ti va, athakho asankheyyo appameyyo mahaudakakkhandhotveva sankhyam gacchati"tiadisu 2- hi rasito khandho nama. Na hi parittakam udakam udakakkhandhoti vuccati, bahukameva vuccati. Tatha na parittakam rajam 3- rajakkhandho, na appamattaka gavo gavakkhandho, na appamattakam balam balakkhandho, na appamattakam punnam punnakkhandhoti vuccati. Bahukameva hi rajam 4- rajakkhandho, bahukava gavadayo gavakkhandho balakkhandho punnakkhandhoti vuccanti. "silakkhandho samadhikkhandho"tiadisu 5- pana gunato khandho nama. "addasa kho bhagava mahantam darukkhandham gangaya nadiya sotena vuyhamanan"ti 6- ettha pana 7- pannattito khandho nama. "yam cittam mano manasam .pe. Vinnanam vinnanakkhandho"tiadisu 8- rulhito khandho nama. Svayamidha rasito adhippeto. Ayam hi khandhattho nama pindattho putattho 9- ghatattho rasattho. Tasma "rasilakkhana khandha"ti veditabba. Kotthasatthotipi vattum vattati. Lokasmim hi inam gahetva @Footnote: 1 cha.Ma. dissati 2 an. catukka. 21/51/63, an. chakka. 22/308/376 (sya) @3 cha.Ma. parittako rajo 4 cha.Ma. rajo 5 di.pa. 11/355/251 @6 sam. sala. 18/322/223 (sya) 7 cha.Ma. pana-saddo na dissati @8 abhi. 34/63/32 9 cha.Ma. pugattho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Codiyamana "dvihi khandhehi dassama, tihi khandhehi dassama"ti vadanti. Iti "kotthasalakkhana khandha"tipi vattum vattati. Evamettha rupakkhandhoti ruparasi rupakotthaso. Vedanakkhandhoti vedanarasi vedanakotthasoti imina nayena sannakkhandhadinam attho veditabbo. Ettavata sammasambuddho yvayam "cattaro ca mahabhuta catunnanca mahabhutanam upadayarupan"ti atitanagatapaccuppannadisu ekadasasu okasesu vibhatto pancavisati rupakotthasati ca channavuti rupakotthasati ca evampabhedo ruparasi, tam sabbam paripinditva 1- rupakkhandho namati dasseti. 2- Yo panayam "sukha vedana dukkha vedana adukkhamasukha vedana"ti tesuyeva ekadasasu okasesu vibhatto catubhumikavedanarasi, tam sabbam paripinditva vedanakkhandho namati dasseti. Yo cayam 3- "cakkhusamphassaja sanna .pe. Manosamphassaja sanna"ti tesuyeva ekadasasu okasesu vibhatto catubhumikasannarasi, tam sabbam paripinditva sannakkhandho namati dasseti. Yo cayam "cakkhusamphassaja cetana .pe. Manosamphassaja cetana"ti tesuyeva ekadasasu okasesu vibhatto catubhumikacetanarasi, tam sabbam paripinditva sankharakkhandho namati dasseti. Yo cayam "cakkhuvinnanam, sotavinnanam, ghanavinnanam, jivhavinnanam, kayavinnanam, manodhatu, manovinnanadhatu"ti tesuyeva ekadasasu okasesu vibhatto catubhumikacittarasi, tam sabbam paripinditva vinnanakkhandho namati dasseti. Apicettha sabbampi catusamutthanikam rupam rupakkhandho, kamavacaraatthakusalacittadihi ekunanavutiya cittehi sahajata vedana vedanakkhandho, sanna sannakkhandho, phassadayo dhamma sankharakkhandho, ekunanavuti cittani vinnanakkhandhoti evampi pancasu khandhesu dhammaparicchedo veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. paripindetva. evamuparipi @2 cha.Ma. dassesi. evamuparipi 3 cha.Ma. panayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

1. Rupakkhandhaniddesa [2] Idani te rupakkhandhadayo vibhajitva dassetum tattha katamo rupakkhandhotiadimaha. Tattha tatthati tesu pancasu khandhesu. Katamoti kathetukamyata puccha. Rupakkhandhoti pucchitadhammanidassanam. 1- Idani nam vibhajanto yankinci rupantiadimaha. Tattha yankinciti anavasesapariyadanam. Rupanti atippasanganiyamanam. Evam padadvayenapi rupassa anavasesapariggaho kato hoti. Tattha kenatthena rupanti? ruppanatthena rupam. Vuttanhetam bhagavata:- Kinca bhikkhave rupam vadetha, ruppatiti kho bhikkhave tasma rupanti vuccati. Kena ruppati, sitenapi ruppati, unhenapi ruppati, jighacchayapi ruppati, pipasayapi ruppati, damsamakasavatatapasirimsapasamphassenapi ruppati. Ruppatiti kho bhikkhave tasma rupanti vuccati"ti. 2- Tattha kinti karanapuccha, kena karanena rupam vadetha, kena karanena tam rupam namati attho. Ruppatiti ettha ititi karanuddeso, yasma ruppati, tasma rupanti vuccatiti attho. Ruppatiti ca 3- kuppati ghatiyati piliyati, bhijjatiti attho. Evam imina ettakena thanena ruppanatthena rupam vuttam. Ruppanalakkhanena rupantipi vattum vattati. Ruppanalakkhanam hi etam. Sitenapi ruppatitiadisu pana sitena tava ruppanam lokantarikaniraye pakatam. Tinnam tinnam hi cakkavalanam antare ekeko lokantarikanirayo nama hoti atthayojanasahassappamano, yassa neva hettha pathavi atthi, na upari candimasuriyadipa- manialoko. Niccandhakaro. Tattha nibbattasattanam tigavuto attabhavo hoti. Te @Footnote: 1 Ma. pucchitabbadhammanidassanam 2 sam. kha. 17/79/71 @3 cha.Ma. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Vagguliyo viya pabbatapade dighaputhulehi nakhehi laggitva avamsira olambanti. Yada samsappanta annamannassa hatthapasagata honti, atha "bhakkho no laddho"ti mannamana tattha byavata viparivattitva lokasandharake udake patanti. Sitavate paharantepi vipakkamadhukaphalani 1- viya chijjitva udake patanti. Patitamattava accantakharena sitodakena chinnacammanaharumamsaatthihi bhijjamanehi tattatele patitapitthapindi 2- viya patapatayamana viliyanti. Evam sitena ruppanam lokantarikaniraye pakatam. Mahimsakaratthadisupi himapatasitalesu padesesu etam pakatameva. Tattha hi satta sitena bhinnacchinnasarira jivitakkhayampi papunanti. Unhena ruppanam avicimahaniraye pakatam. Tattha hi tattaya lohapathaviya nipajjapetva pancavidhabandhanadikaranakale satta mahadukkham anubhavanti. Jighacchaya ruppanam pittivisaye 3- ceva dubbhikkhakale ca pakatam. Pittivisayasmim hi satta dve tini buddhantarani kincideva amisam hatthena gahetva mukhe pakkhipanta nama na honti. Antoudaram adittasusirarukkho viya hoti. Dubbhikkhakale 4- kanjikamattampi alabhitva maranappattanam pamanam nama natthi. Pipasaya ruppanam kalakanjikadisu pakatam. Tattha hi satta dve tini buddhantarani hadayatemanamattam va jivhatemanamattam va udakabindum laddhum na sakkonti. Paniyam pivissamati nadigatanampi 5- nadi valikathalam 6- sampajjati. Mahasamuddam pakkhantanampi 7- mahasamuddo pitthipasano hoti. Te sussanta balavadukkhapilita vicaranti. Eko kira kalakanjikaasuro pipasam adhivasetum asakkonto yojanagambhiravittharam mahagangam otari. Tassa gatagatatthane udakam chijjati, dhumo uggacchati, @Footnote: 1 cha.Ma. pakkamadhukaphalani 2 Si. patitapitthapindam @3 cha.Ma. petti... evamuparipi 4 cha.Ma. dubbhikkhe @5 cha.Ma. nadim gatanampi 6 cha.Ma....talam 7 Ma. pakkhandanampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Tatte pitthipasane cankamanakalo viya hoti. Tassa udakasaddam sutva ito cito ca vicarantasseva ratti vibhayi. Atha nam patova bhikkhacaram gacchanta timsamatta pindapatacarika bhikkhu disva "ko nama tvam sappurisa"ti pucchimsu. Petosmi 1- bhanteti. Kim pariyesasiti. Paniyam bhanteti. Ayam ganga paripunna, kim tvam na passasiti. Na upakappati bhanteti. Tenahi gangapitthepi nipajja, mukhe te paniyam asincissamati. So valikapuline uttano nipajji. Bhikkhu timsamatte patte niharitva udakam aharitva aharitva tassa mukhe asincimsu. Tesam tatha karontanamyeva vela upakattha jata. Tato "bhikkhacarakalo amhakam sappurisa, kacci te assadamatta 2- laddha"ti ahamsu. Peto "sace me bhante timsamattanam ayyanam timsamattehi pattehi asittaudakato addhapasatamattampi paragalagatam, petattabhavato mokkho ma hotu"ti aha. Evam pipasaya ruppanam pittivisaye pakatam. Damsadihi samphassehi 3- ruppanam damsamakkhikadisambahulesu padesesu pakatam. Ettha ca damsati pingalamakkhika. Makasati makasava. Vatati kucchivatapitthivatadivasena veditabba. Sarirasmim hi vatarogo uppajjitva hatthapadapitthiadini bhindati, kanam karoti, khujjam karoti, pithasappim karoti. Atapoti suriyataPo. Tena ruppanam marukantaradisu pakatam. Eka kira itthi marukantare rattim satthato ohina diva suriye uggacchante valikaya tapamanaya pade thapetum asakkonti sisato pacchim otaretva akkami. Kamena pacchiya unhabhitattaya thatum asakkonti tassa upari satakam thapetva akkami. Tasmimpi santatte ankena gahitam puttakam adhomukham nipajjapetva kandantam kandantam akkamitva tena saddhim 4- tasmimyeva thane unhabhitatta kalamakasi. @Footnote: 1 cha.Ma. petohamasmi 2 Ma. assasamatta @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 cha.Ma. saddhim tena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Sirimsapati yekeci dighajatika satta 1- saranta gacchanti, tesam samphassena ruppanam asivisadatthakaladinam 2- vasena veditabbam. Idani "yankinci rupan"ti padena sangahitam pancavisatikotthasachannavuti- kotthasappabhedam sabbampi rupam atitadikotthasesu pakkhipitva dassetum atitanagatapaccuppannanti aha. Tato param tadeva ajjhattadukadisu catusu dukesu pakkhipitva dassetum ajjhattam va bahiddha vatiadi vuttam. Tato param sabbampetam ekadasasu padesesu pariyadiyitva dassitam rupam ekato pindam katva dassetum tadekajjhantiadi vuttam. Tattha tadekajjhanti tam ekajjham. Abhisannuhitvati abhisamharitva. Abhisankhipitvati sankhepam katva. Idam vuttam hoti:- sabbampetam vuttappakaram rupam ruppanalakkhanasankhate ekavidhabhave pannaya ekarasim 3- katva rupakkhandho namati vuccatiti. Etena sabbampi rupam ruppanalakkhane rasibhavupagamanena rupakkhandhoti dassitam hoti. Na hi rupato anno rupakkhandho nama atthi. Yatha ca rupam, evam vedanadayopi vedayitalakkhanadisu rasibhavupagamanena. Na hi vedanadihi anne vedanakkhandhadayo nama atthi. [3] Idani ekekasmim okase pakkhittarupam visum visum bhajetva dassento tattha katamam rupam atitantiadimaha. Tattha tatthati ekadasasu okasesu pakkhipitva thapitamatikaya bhummam. Idam vuttam hoti:- "atitanagata- paccuppannan"tiadina nayena thapitaya matikaya yam atitam rupanti vuttam. Tam katamanti. Imina upayena sabbapucchasu attho veditabbo. Atitam niruddhantiadini padani nikkhepakandassa atitattikabhajaniyavannanaya 4- vuttaneva. Cattaro ca mahabhutati idam atitanti vuttarupassa sabhavadassanam. Yatha cettha, evam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. asivisadatthadinam @3 cha.Ma. rasim 4 sangani. A. 1/1044/419

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Sabbattha attho veditabbo. Imina idam dasseti:- atitam rupampi bhutani ceva bhutani upadaya nibbattarupanca, anagatampi .pe. Durasantikampi. Na hi bhutehi ceva bhutani upadaya pavattarupato ca annam rupam nama atthiti. Aparo nayo:- atitamsena sangahitanti atitakotthaseneva sangahitam, ettheva gananam katam. Kinti? cattaro ca mahabhuta catunnam ca mahabhutanam upadayarupanti. Evam sabbattha attho veditabbo. Anagatapaccuppannaniddesapadanipi hettha vuttatthaneva. Idam pana atitanagatapaccuppannam nama suttantapariyayato abhidhammaniddesatoti duvidham. Tam suttantapariyaye bhavena paricchinnam. Patisandhito hi patthaya atitabhavesu nibbattarupam anantarabhave va nibbattarupam 1- hotu kappakotisatasahassamatthake va, sabbam atitameva nama. Cutito patthaya anagatabhavesu nibbattanakarupam anantarabhave va nibbattarupam 1- hotu kappakotisatasahassamatthake va, sabbam anagatameva nama. Cutipatisandhiantare pavattarupam 2- paccuppannam nama. Abhidhammaniddese pana khanena paricchinnam. Tayo hi rupassa khana uppado thiti bhangoti. Ime tayo khane patva niruddham rupam samanantaraniruddham va hotu atite kappakotisatasahassamatthake va, sabbam atitameva nama. Tayo khane asampattam rupam ekacittakkhanamattena va asampattam hotu anagate kappakotisatasahassamatthake va, sabbam anagatameva nama. Ime tayo khane sampattam rupam pana paccuppannam nama. Tattha kincapi idam suttantabhajaniyam, evam santepi abhidhammaniddeseneva atitanagatapaccuppannam rupam nidditthanti veditabbam. Aparo nayo:- idam hi rupam addhasantatisamayakhanavasena catudha atitam nama hoti. Tatha anagatapaccuppannam. Addhavasena tava ekassa ekasmim bhave patisandhito pubbe atitam, cutito uddham anagatam, ubhinnamantare paccuppannam. @Footnote: 1 cha.Ma. nibbattam 2 Si. yam tam rupam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Santativasena sabhagaekautusamutthanam ekaharasamutthananca pubbapariyavasena pavattamanampi paccuppannam, tato pubbe visabhagautuaharasamutthanam atitam, paccha anagatam. Cittajam ekavithiekajavanaekasamapattisamutthanam paccuppannam, tato pubbe atitam, paccha anagatam. Kammasamutthanassa patiyekkam santativasena atitadibhedo natthi, tesanneva pana utuaharacittasamutthananam upatthambhakavasena tassa atitadibhedo 1- veditabbo. Samayavasena ekamuhuttapubbanhasayanharattindivadisu 2- samayesu santanavasena pavattamanam tam tam samayam paccuppannam nama, tato pubbe atitam, paccha anagatam. Khanavasena uppadadikkhanattayapariyapannam paccuppannam nama, tato pubbe atitam, paccha anagatam. Apica atikkantahetupaccayakiccam atitam, nitthitahetukiccamanitthitapaccayakiccam paccuppannam, ubhayakiccamasampattam anagatam. Sakiccakkhane va paccuppannam, tato pubbe atitam, paccha anagatam. Ettha ca khanadikathava nippariyaya, sesa sappariyaya. Tasu nippariyayakatha idhadhippeta. Ajjhattadukassapi niddesapadani hettha ajjhattattikaniddese 3- vuttatthaneva. Olarikadini rupakandavannanayam 4- vuttatthaneva. [6] Hinadukaniddese tesam tesam sattananti bahusu sattesu samivacanam. Aparassapi aparassapiti hi vuccamane divasampi kappasatasahassampi vadanto ettakameva vadeyya. Iti sattha dviheva padehi anavasesasatte pariyadiyanto "tesam tesam sattanan"ti aha. Ettakena hi sabbampi aparadipanam siddham hoti. Unnatanti avamannatam. 5- Avannatanti vambhetva natam, rupantipi na viditam. Hilitanti aggahetabbatthena khittam chadditam, jigucchitantipi vadanti. Paribhutanti kimetenati vacaya paribhavitam. Acittikatanti na garukatam. Hinanti lamakam. Hinamatanti @Footnote: 1 Ma. atitadibhavo 2 cha.Ma....sayanha... @3 sangani. A. 1/1050/419 4 sangani. A. 1/674/396 5 cha.Ma. avamatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Hinanti matam lamakam katva natam. Hinasammatanti hinanti loke sammatam, hinehi va sammatam guthabhakkhehi gutho viya. Anitthanti appiyam, patilabhatthaya va apariyesitam. Sacepi nam koci pariyeseyya, pariyesatu. Etassa pana arammanassa etadeva namam. Akantanti akamitam, nissirikam va. Amanapanti na manasmim appitam. Tadisam hi arammanam manasmim na appiyati. Athava manam appayati vaddhetiti manapam, na manapam amanapam. Aparo nayo:- anittham sampattivirahato. Tam ekantena kammasamutthanesu akusalakammasamutthanam. Akantam sukhassa ahetubhavato. Amanapam dukkhassa hetubhavato. Rupa saddati idamassa sabhavadipanam. Imasmim hi pade akusalakammajavasena anittha panca kamaguna vibhatta. Kusalakammajam hi 1- anittham nama natthi, sabbam itthameva. Panitapadaniddeso vuttapatipakkhanayena veditabbo. Imasmim pana pade kusalakammajavasena ittha panca kamaguna vibhatta. Kusalakammajam hi anittham nama natthi, sabbam itthameva. Yatha ca kammajesu, evam utusamutthanadisupi itthanitthata atthi, evam 2- imasmim duke itthanittharammanam pativibhattanti veditabbam. Ayam tava acariyanam samanatthakatha. Vitandavadi panaha:- itthanittham nama patiyekkam pativibhattam natthi, tesam tesam rucivasena kathitam. Yathaha:- "manapapariyantam khvaham maharaja pancasu kamagunesu agganti vadami. Te ca 3- maharaja rupa ekaccassa manapa honti, ekaccassa amanapa honti, te ca 3- maharaja sadda. Gandha. Rasa. Photthabba ekaccassa manapa honti, ekaccassa amanapa honti"ti. 4- @Footnote: 1 cha.Ma. pana 2 cha.Ma. atthi evati @3 cha.Ma. teva 4 sam. sa. 15/123/97

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Evam yasma teyeva rupadayo eko assadeti abhinandati, tattha lobham uppadeti. Eko kujjhati patihannati, tattha dosam uppadeti. Ekaccassa 1- ittha honti kanta manapa, ekaccassa 1- anittha akanta amanapa. Eko ca ete "ittha kanta manapa"ti dakkhinato ganhati, eko "anittha akanta amanapa"ti vamato ganhati. 2- Tasma itthanittham nama patiyekkam pativibhattam nama natthi. Paccantavasinam hi ganduppadapi ittha honti kanta manapa, majjhimadesavasinam atijeguccha. Tesanca moramamsadini itthani honti, itaresam tani atijegucchaniti. So vattabbo "kim pana tvam itthanittharammanam patiyekkam pativibhattam nama natthiti vadesi"ti. Ama natthiti vadami. Puna tatheva yavatatiyam patitthapetva panho pucchitabbo "nibbanam nama ittham udahu anitthan"ti. Janamano itthanti vakkhati. Sacepi na vadeyya, ma vadetu, 3- nibbanam pana ekantaitthameva. Nanu ca 4- eko nibbanassa vanne kathiyamane kujjhitva "tvam nibbanassa vannam kathesi, kim tattha annapanam malagandhavilepanam sayanacchadanam samiddha panca kamaguna atthi"ti vatva natthiti vutte "alam tava nibbanena"ti nibbanassa vanne kathiyamane kujjhitva ubho kanne thakesiti? 5- itthetam, 6- etassa pana vasena tava vade nibbanam anittham nama hotu. 7- Na panetam evam gahetabbam. Eso hi viparitasannaya katheti. Sannavipallasena ca tadevarammanam ekaccassa ittham hoti, ekaccassa anittham. Itthanittharammanam pana patiyekkam pativibhattam 8- atthiti. Kassa vasena vibhattanti, majjhimakasattassa. Idam hi na atiissaranam mahasammatamahasudassanadhammasokadinam @Footnote: 1 cha.Ma. ekassa 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. vadatu @4 cha.Ma. ayam saddo na dissati 5 cha.Ma. thaketiti @6 Si. atthetam 7 cha. hoti 8 cha.Ma. vibhattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Vasena vibhattam. Tesam hi dibbakappampi arammanam amanapam upatthati. Atiduggatanampi 1- dullabhannapananam vasena avibhattam. 2- Tesam hi kanajakabhattasitthanipi putimamsarasopi atimadhuro amatasadiso ca hoti. Majjhimakanam pana ganakamahamattasetthikutumbikavanijakadinam kalena ittham kalena anittham labhamananam vasena vibhattam. Evarupa hi itthanittham paricchinditum sakkontiti. Tipitakaculabhayatthero 3- panaha:- itthanittham nama vipakavaseneva paricchinnam, na javanavasena. Javanam pana sannavipallasavasena itthasmimyeva rajjati, itthasmimyeva dussati. Anitthasmimyeva rajjati, anitthasmimyeva dussatiti. Vipakavaseneva panetam ekantato paricchijjati. Na hi sakka vipakacittam vancetum. Sace arammanam ittham hoti, kusalavipakam uppajjati. Sace anittham, akusalavipakam uppajjatiti. Kincapi hi micchaditthika buddham va samgham va mahacetiyadini va ularani arammanani disva akkhini pidahanti, domanassam apajjanti, dhammasaddam sutva kanne thakenti. Cakkhuvinnanasotavinnanadini 4- pana tesam kusalavipakaneva honti. Kincapi guthasukaradayo guthagandham ghayitva khaditum labhissamati somanassajata honti, guthadassane pana nesam cakkhuvinnanam tassa gandhaghayane ghanavinnanam rasasayane jivhavinnananca akusalavipakameva hoti. Bandhitva varasayane sayapitasukaro ca kincapi viravati, sannavipallasena panassa javanasmimyeva domanassam uppajjati, kayavinnanam kusalavipakameva. Kasma? arammanassa itthataya. Apica dvaravasenapi itthanitthata veditabba. Sukhasamphassam hi guthakalalam cakkhudvaraghanadvaresu anittham, kayadvare ittham hoti. Cakkavattino maniratanena pothiyamanassa 5- suvannasule uttasitassa ca maniratanasuvannasulani cakkhudvare itthani honti, kayadvare anitthani. Kasma? mahadukkhassa uppadanato. Evam itthanittham ekantato vipakeneva paricchijjatiti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. pi-saddo na dissati 2 cha.Ma. vibhattam @3 Si. tipitakaculanagatthero 4 cha.Ma....sotavinnanani @5 Ma. photiyamanassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Tam tam va panati ettha na hetthimanayo oloketabbo. Na hi bhagava sammatimanapam 1- bhindati. Puggalamanapam pana bhindati. Tasma tamtamvapanakavaseneva 2- upadayupadaya hinappanitatava kathetabba. 3- Nerayikanam hi rupam kotippattam hinam nama, tam upadaya tiracchanesu nagasupannanam rupam panitam nama. Tesam rupam hinam, tam upadaya petanam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya janapadanam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya gamabhojakanam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya janapadasamikanam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya padesarajunam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya cakkavattiranno rupam panitam nama. Tassapi hinam, tam upadaya bhummanam devanam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya catummaharajikanam devanam rupam panitam nama. Tesampi hinam, tam upadaya tavatimsanam devanam rupam panitam nama. .pe. Akanitthakadevanam 4- pana rupam matthakappattam panitam nama. [7] Duradukaniddese itthindriyadini hettha vibhattaneva. Imasmim pana duke duppariggahatthena lakkhanaduppativijjhataya sukhumarupam dureti kathitam, supariggahatthena 5- lakkhanasupativijjhataya olarikarupam santiketi. Kabalinkaraharapariyosaneva 6- niyyatanatthanepi "idam vuccati rupam dure"ti na niyyatitam. 7- Kasma? duvidham hi dure nama lakkhanato ca okasato cati. Tattha lakkhanato dureti na kathitam. Tam okasato kathetabbam. Tasma dureti akathitam olarikarupam okasato dureti dassetum aniyyatetvava yam va panannampitiadimaha. Santikapadaniddesepi eseva nayo. Tattha anasanneti na asanne. Anupakattheti nissatthe. 8- Dureti duramhi. Asantiketi na santike. Idam vuccati rupam dureti idam pannarasavidham sukhumarupam lakkhanato dure, dasavidham pana olarikarupam yevapanakavasena okasato dureti vuccati. Santikapadaniddeso uttanatthoyeva. @Footnote: 1 cha.Ma. sammuti..... evamuparipi 2 cha.Ma. tamtamvapanavaseneva @3 cha.Ma. hinappanitata veditabba 4 cha.Ma. akanittha... 5 cha.Ma. sukhapariggahatthena @6 cha.Ma. kabalikaraharapariyosane ca 7 Si. na kathitam 8 cha.Ma. nissate

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Idam vuccati rupam santiketi idam dasavidham olarikarupam lakkhanato santike, pancadasavidham pana sukhumarupam yevapanakavasena okasato santiketi vuccati. Kittakato patthaya pana rupam okasavasena santike nama, kittakato patthaya 1- dure namati? pakatikathaya kathentanam dvadasahattho savanupacaro nama hoti. Tassa orato rupam santike, parato dure. Tattha sukhumarupam dure hontam lakkhanatopi okasatopi dure hoti. Santike hontam pana okasatova santike hoti, na lakkhanato. Olarikarupam santike hontam lakkhanatopi okasatopi santike hoti. Dure hontam okasatova dure hoti, na lakkhanato. Tam tam va panati ettha hetthimanayo na oloketabbo. Hettha hi bhindamano gato. Idha pana na lakkhanato duram bhindati, okasato durameva bhindati. Upadayupadaya durasantikam hi ettha dassitam. Attano hi rupam santike nama, antokucchigatassapi parassa dure. Antokucchigatassa santike, bahi thitassa dure. Ekamance sayitassa santike, bahipamukhe thitassa dure. Antoparivene rupam santike, bahiparivene dure. Antosamgharame rupam santike, bahisamgharame dure. Antosimaya rupam santike, bahisimaya dure. Antogamakhette rupam santike, bahigamakhette dure. Antojanapade rupam santike, bahijanapade dure. Antorajjasimaya rupam santike, bahirajjasimaya dure. Antosamudde rupam santike, bahisamudde dure. 2- Antocakkavale rupam santike, bahicakkavale dureti. Ayam rupakkhandhaniddeso. ---------- 2. Vedanakkhandhaniddesa [8] Vedanakkhandhaniddesadisu hettha vuttasadisam pahaya apubbameva vannayissama. Ya kaci vedanati catubhumikavedanam pariyadiyati. Sukha vedanatiadini atitadivasena nidditthavedanam sabhavato dassetum vuttani. Tattha sukha @Footnote: 1 Si. patthaya pana 2 cha.Ma. rupam dure

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Vedana atthi kayika, atthi cetasika. Tatha dukkha vedana. Adukkhamasukha pana cakkhvadayo 1- pasadakaye sandhaya pariyayena atthi kayika, atthi cetasikati vutta. 2- Tattha sabbapi kayika kamavacara, tatha cetasika dukkha vedana. Cetasika sukha pana tebhumika. Adukkhamasukha catubhumika. Tassa sabbappakarayapi santativasena khanadivasena ca atitadibhavo veditabbo. Tattha santativasena ekavithiekajavanaekasamapattipariyapanna ekavidhavisayasamayogappavatta 3- ca paccuppanna, tato pubbe atita, paccha anagata. Khanadivasena khanattayapariyapanna pubbantaparantamajjhagata sakiccanca kurumana vedana paccuppanna, tato pubbe atita, paccha anagata. Tattha khanadivasena 4- atitadibhavam sandhaya ayam niddeso katoti veditabbo. [11] Olarikasukhumaniddese akusala vedanatiadini jatito olarikasukhumabhavam dassetum vuttani. Dukkha vedana olarikatiadini sabhavato. Asamapannassa vedanatiadini puggalato. Sasavatiadini lokiyalokuttarato olarikasukhumabhavam dassetum vuttani, tattha akusala tava sadarathatthena dukkhavipakatthena ca olarika. Kusala niddarathatthena sukhavipakatthena ca sukhuma. Abyakata nirussahatthena avipakatthena ca sukhuma, kusalakusala saussahatthena ca savipakatthena ca olarika. Abyakata vuttanayeneva sukhuma. Dukkha asatatthena dukkhatthena ca olarika, sukha satatthena sukhatthena ca sukhuma, adukkhamasukha santatthena panitatthena ca sukhuma. Sukhadukkha khobhanatthena pharanatthena ca olarika. Sukha vedanapi hi khobheti pharati, tatha dukkha vedanapi. Sukham hi uppajjamanam sakalasariram khobhentam alulentam abhisandayamanam maddayamanam chadayamanam sitodakaghatena asincayamanam viya uppajjati. Dukkham @Footnote: 1 cha.Ma. cakkhadayo...evamuparipi 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 Si....samayogappatta 4 cha.Ma. khanadibhavena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Uppajjamanam tattathalam 1- anto pavesentam viya tinukkaya bahi jhapayamanam viya uppajjati. Adukkhamasukha pana vuttanayeneva sukhuma. Asamapannassa pana vedana nanarammane vikkhittabhavato olarika, samapannassa vedana ekattanimitteyeva caratiti sukhuma. Sasava asavuppattihetuto olarika. Asavavaro 2- nama ekantaolariko. Anasava vuttavipariyayena sukhuma. Tattha eko neva kusalattike kovido hoti, na vedanattike. So kusalattikam rakkhamiti vedanattikam bhindati, vedanattikam rakkhamiti kusalattikam bhindati, eko tikam rakkhamiti bhummantaram 3- bhindati, eko na bhindati. Katham? "sukhadukkha vedana olarika, adukkhamasukha vedana sukhuma"ti hi vedanattike vuttam. Tam eko patikkhipati:- na sabba adukkhamasukha sukhuma. Sa hi kusalapi atthi akusalapi abyakatapi. Tattha kusalakusala olarika, abyakata sukhuma. Kasma? kusalattike paliyam agatattati. Evam kusalattiko rakkhito hoti, vedanattiko pana bhinno. "kusalakusala vedana olarika, abyakata vedana sukhuma"ti yampi 4- kusalattike vuttam, tam eko patikkhipati:- na sabba abyakata sukhuma. Sa hi sukhapi atthi dukkhapi adukkhamasukhapi. Tattha sukhadukkha olarika, adukkhamasukha sukhuma. Kasma? vedanattike paliyam agatattati. Evam vedanattiko rakkhito hoti, kusalattiko pana bhinno. Kusalattikassa pana agatatthane vedanattikam anoloketva vedanattikassa agatatthane kusalattikam anoloketva kusaladinam kusalattikalakkhanena sukhadinam vedanattikalakkhanena olarikasukhumattam 5- kathento na bhindati nama. Yampi "kusalakusala vedana olarika, abyakata vedana sukhuma"ti kusalattike vuttam, tatreko 6- "kusala lokuttaravedanapi samana olarika nama, vipaka antamaso dvipancavinnanasahajatapi samana sukhuma nama hoti"ti vadati. So evarupam @Footnote: 1 cha.Ma. tattaphalam 2 cha.Ma. asavacaro 3 cha.Ma. bhumantaram. evamuparipi @4 cha.Ma. yam pana 5 cha.Ma.....sukhumatam 6 cha.Ma. tattheko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Santam panitam lokuttaravedanam olarikam nama karonto dvipancavinnanasampayuttam ahetukam hinam jalam vedanam sukhumam nama karonto tikam rakkhissamiti bhummantaram bhindati nama. Tattha tattha bhumiyam kusalam pana tamtambhumivipakeneva saddhim yojetva kathento na bhindati nama. Tatthayam 1- nayo:- kamavacarakusala hi olarika, kamavacaravipaka sukhuma. Rupavacararupavacaralokuttarakusala olarika, rupavacararupavacaralokuttaravipaka sukhumati imina hi niharena kathento na bhindati nama. Tipitakaculanagatthero panaha "akusale olarikasukhumata nama na uddharitabba. Tanhi ekantaolarikameva. Lokuttarepi olarikasukhumata na uddharitabba. Tanhi ekantasukhuman"ti. Imam katham aharitva tipitakaculabhayattherassa kathayimsu "evam therena kathitan"ti. Tipitakaculabhayatthero panaha 2- "sammasambuddhena abhidhammam vatva 3- ekapadassapi dvinnampi padanam agatatthane nayam datum yuttatthane nayo adinno nama natthi, nayam katum yuttatthane nayo akato nama natthi. Idha panekacco `acariyosmi'ti vicaranto akusale olarikasukhumatam uddharayamano 4- kukkuccayati. Sammasambuddhena pana lokuttarepi olarikasukhumata uddharita"ti. Evanca pana vatva idam suttam ahari "tatra bhante yayam patipada dukkha dandhabhinna, ayam bhante patipada ubhayeneva hina akkhayati dukkhatta ca dandhatta ca"ti. 5- Ettha hi catasso patipada lokiyalokuttaramissabha kathita. Tam tam va panati ettha na hetthimanayo oloketabbo, tamtamvapanakavaseneva kathetabbam. Duvidha hi akusala lobhasahagata dosasahagata ca. Tattha dosasahagata olarika, lobhasahagata sukhuma. Dosasahagata 6- duvidha niyata aniyata ca. Tattha niyata olarika, aniyata sukhuma. Niyatapi kappatthitika olarika, nokappatthitika sukhuma. Kappatthitikapi asankharika olarika, sasankharikapi 7- sukhuma. @Footnote: 1 cha.Ma. tatrayam 2 cha.Ma. aha 3 cha.Ma. patva @4 cha.Ma. uddharamano 5 di. pa. 11/152/91 @6 cha.Ma. dosasahagatapi 7 cha.Ma. pi-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Lobhasahagatapi duvidha ditthisampayutta ca ditthivippayutta ca. Tattha ditthisampayutta olarika, ditthivippayutta sukhuma. Ditthisampayuttapi niyata olarika, aniyata sukhuma. Sapi asankharika olarika, sasankharika sukhuma. Sankhepato akusalam patva ya vipakam bahum deti, sa olarika, ya appam, sa sukhuma. Kusalam patva pana appavipaka olarika, bahuvipaka sukhuma. Catubbidhe kusale kamavacarakusala olarika, rupavacarakusala sukhuma. Sapi olarika, arupavacarakusala sukhuma. Sapi olarika, lokuttarakusala sukhuma. Ayam tava bhumisu abhedato nayo. Bhedato pana kamavacara danasilabhavanamayavasena tividha. Tattha danamaya olarika, silamaya sukhuma. Sapi olarika, bhavanamaya sukhuma. Sapi duhetuka tihetukati duvidha. Tattha duhetuka olarika, tihetuka sukhuma. Tihetukapi sasankharikaasankharikabhedato duvidha. Tattha sasankharika olarika, asankharika sukhuma. Rupavacare pathamajjhanakusalavedana olarika, dutiyajjhanakusalavedana .pe. Catutthajjhanakusalavedana sukhuma. Sapi olarika, akasanancayatanakusalavedana sukhuma. Sapi 1- olarika .pe. Nevasannanasannayatanakusalavedana sukhuma. Sapi olarika, vipassanasahajata sukhuma. Sapi olarika, sotapattimaggasahajata sukhuma. Sapi olarika .pe. Arahattamaggasahajata sukhuma. Catubbidhe vipake kamavacaravipakavedana olarika, rupavacaravipakavedana sukhuma. Sapi olarika .pe. Lokuttaravipakavedana sukhuma. Evam tava abhedato nayo. 2- @Footnote: 1 cha.Ma. akasanancayatanakusalavedana 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Bhedato pana kamavacaravipaka atthi ahetuka, atthi sahetuka. Sahetukapi atthi duhetuka, atthi tihetuka. Tattha ahetuka olarika, sahetuka sukhuma. Sapi duhetuka olarika, tihetuka sukhuma. Tatthapi sasankharika olarika, asankharika sukhuma. Pathamajjhanavipaka olarika, dutiyajjhanavipaka sukhuma .pe. Catutthajjhanavipaka sukhuma. Sapi olarika, akasanancayatanavipaka sukhuma. Sapi olarika .pe. Nevasannanasannayatanavipaka sukhuma. Sapi olarika, sotapattiphalavedana sukhuma. Sapi olarika, sakadagamiphalavedana .pe. Arahattaphalavedana sukhuma. Tisu kiriyasu kamavacarakiriya vedana olarika, rupavacarakiriya vedana sukhuma. Sapi olarika, arupavacarakiriya vedana sukhuma. Evam tava abhedato. Bhedato pana ahetukadivasena bhinnaya kamavacarakiriyaya ahetukakiriya vedana olarika, sahetuka sukhuma. Sapi duhetuka olarika, tihetuka sukhuma. Tatthapi sasankharika olarika, asankharika sukhuma. Pathamajjhane kiriya vedana olarika, dutiye 1- sukhuma. Sapi olarika, tatiye .pe. Catutthe sukhuma. Sapi olarika, akasanancayatanakiriya vedana sukhuma. Sapi olarika, vinnanancayatanakiriya .pe. Nevasannanasannayatanakiriya vedana sukhuma. Ya olarika, sa hina. Ya sukhuma, sa panita. [13] Duradukaniddese akusalavedana visabhagatthena visamsatthena ca kusalabyakatahi dure. Imina nayena sabbapadesu durata veditabba. Sacepi hi akusaladivedanasamangino ca dukkhadivedanasamangino ca tayo tayo jana ekamance nisinna honti, tesampi ta vedana visabhagatthena visamsatthena ca @Footnote: 1 cha.Ma. dutiyajjhane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Dureyeva nama. Samapannavedanadisamangisupi eseva nayo. Akusala pana akusalaya sabhagatthena sarikkhatthena ca santike nama. Imina nayena sabbapadesu santikata veditabba. Sacepi hi akusaladivedanasamangisu tisu janesu eko kamabhave uppajjati, 1- eko rupabhave, eko arupabhave, tesampi ta vedana sabhagatthena sarikkhatthena ca santikeyeva nama. Kusaladivedanasamangisupi eseva nayo. Tam tam va panati ettha hetthimanayam anoloketva tamtamvapanakavaseneva kathetabbam. Kathentena ca na durato santikam uddharitabbam, santikato pana duram uddharitabbam. Duvidha hi akusala lobhasahagata dosasahagata ca. Tattha lobhasahagata lobhasahagataya santike nama, dosasahagataya dure nama. Dosasahagata dosasahagataya santike nama, lobhasahagataya dure nama. Dosasahagatapi niyata niyataya santike namati. Evam aniyata. Kappatthitikaasankharikasasankharikabhedam lobhasahagatadisu ca ditthisampayuttadibhedam sabbam olarikadukaniddese vittharitavaseneva 2- anugantva ekekakotthasavedana tamtamkotthasavedanayaeva santike, itara itaraya dureti veditabbati. Ayam vedanakkhandhaniddeso. -------------- 3. Sannakkhandhaniddesa [14] Sannakkhandhaniddese ya kaci sannati catubhumikasannam pariyadiyati. Cakkhusamphassaja sannatiadini atitadivasena niddittham sannam sabhavato dassetum vuttani. Tattha cakkhusamphassato cakkhusamphassasmim va jata cakkhusamphassaja nama. Sesasupi eseva nayo. Ettha ca purima panca cakkhupasadadivatthukava, manosamphassaja hadayavatthuvatthukapi 3- avatthukapi. Sabbapi 4- catubhumikasanna. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. eva-saddo na dissati @3 cha.Ma. hadayavatthukapi. evamuparipi 4 cha.Ma. sabba

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

[17] Olarikadukaniddese patighasamphassajati sappatighe cakkhupasadadayo vatthum katva sappatighe rupadayo arabbha uppanno phasso patighasamphasso nama, tato jata, 1- tasmim va jata patighasamphassaja nama. Cakkhusamphassaja sanna .pe. Kayasamphassaja sannatipi tassayeva vatthuto namam. Rupasanna .pe. Photthabbasannatipi tassayeva arammanato namam. Idam pana vattharammanato namam. Sappatighani hi vatthuni nissaya sappatighani ca arammanani arabbha uppattito esa "patighasamphassaja sanna"ti vutta. Manosamphassajatipi pariyayena etissa namam hotiyeva. Cakkhuvinnanam hi mano nama, tena sahajato phasso manosamphasso nama, tasmim manosamphasse, tasma va manosamphassa jatati manosamphassaja. Tatha sotaghanajivhakayavinnanam mano nama, tena sahajato phasso manosamphasso nama, tasmim manosamphasse, tasma va manosamphassa jatati manosamphassaja. Adhivacanasamphassaja sannatipi pariyayena etissa namam hotiyeva. Tayo hi arupino khandha sayam pitthivattaka hutva attano sahajataya sannaya adhivacanasamphassaja sannatipi namam karonti, nippariyayena pana patighasamphassaja sanna nama pancadvarikasanna, adhivacanasamphassaja sanna nama manodvarikasanna. Tattha pancadvarikasanna oloketvapi janitum sakkati olarika. Rajjitva upanijjhayantam hi "rajjitva upanijjhayati"ti, kujjhitva upanijjhayanatam "kujjhitva upanijjhayati"ti oloketvava jananti. Tatridam vatthu:- dve kira itthiyo game 2- nisiditva suttam kantanti. Dvisu daharesu game carantesu eko purato gacchanto ekam itthim olokesi, itara tam pucchi "kasma nu kho tam eso olokesi"ti. Na eso bhikkhu mam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Visabhagacittena olokesi, kanitthabhaginisannaya pana olokesiti, tesupi game caritva asanasalaya nisinnesu itaro bhikkhu tam bhikkhum pucchi "taya sa itthi olokita"ti. Ama olokitati. Kimatthayati. Mayham bhaginisarikkhakati 1- tam olokesinti aha. Evam pancadvarikasanna oloketvapi janitum sakkati veditabba. Sa panesa pasadavatthukaeva. Keci pana javanappavattati dipenti. Manodvarikasanna pana ekamance va ekapitheva nisiditvapi annam cintentam vitakkentam ca "kim cintesi kim vitakkesi"ti pucchitva tassa vacanavaseneva janitabbato sukhuma. Sesam vedanakkhandhasadisamevati. Ayam sannakkhandhaniddeso. ------------- 4. Sankharakkhandhaniddesa [20] Sankharakkhandhaniddese ye keci sankharati catubhumikasankhare pariyadiyati. Cakkhusamphassaja cetanatiadini atitadivasena nidditthasankhare sabhavato dassetum vuttani. Cakkhusamphassajatiadini vuttatthaneva. Cetanati hetthimakotiya padhanasankharavasena vuttam. Hetthimakotiya hi antamaso cakkhuvinnanena saddhim paliyam agata cattaro sankhara uppajjanti. Tesu cetana padhana, ayuhanatthena pakatatta. Tasma ayameva gahita. Tamsampayuttasankhara pana taya gahitaya gahitava honti. Idhapi purima panca cakkhupasadadivatthukava, manosamphassaja hadayavatthuvatthukapi avatthukapi. Sabba catabhumikacetana. Sesam vedanakkhandhasadisamevati. Ayam sankharakkhandhaniddeso ------------------ @Footnote: 1 cha.Ma. bhaginisarikkhatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

5. Vinnanakkhandhaniddesa [26] Vinnanakkhandhaniddese yankinci vinnananti catubhumikavinnanam pariyadiyati. Cakkhuvinnanantiadini atitadivasena nidditthavinnanam sabhavato dassetum vuttani. Tattha cakkhuvinnanadini panca cakkhupasadadivatthukaneva, manovinnanam hadayavatthuvatthukampi avatthukampi. Sabbam catubhumikavinnanam. Sesam vedanakkhandhasadisamevati. Ayam vinnanakkhandhaniddeso. -------------- Pakinnakakatha idani pancasupi khandhesu samuggamato pubbaparato addhanaparicchedato ekuppadanananirodhato nanuppadaekanirodhato ekuppadaekanirodhato nanuppadanananirodhato atitanagatapaccuppannato ajjhattikabahirato olarikasukhumato hinapanitato durasantikato paccayato samutthanato parinipphannato sankhatatoti solasahakarehi pakinnakam veditabbam. Tattha samuggamato 1- duvidho samuggamo gabbhaseyyakasamuggamo opapatikasamuggamoti. Tattha gabbhaseyyakasamuggamo evam veditabbo. Gabbhaseyyakasattanam hi patisandhikkhane pancakkhandha apaccha apure ekato patubhavanti. Tasmim khane patubhuta kalalasankhata rupasantati paritta hoti khuddakamakkhikaya ekavayamena patabbamattati vatva puna "atibahum etam, sanhasuciya tele pakkhipitva ukkhittaya paggharitva agge thitabindumattan"ti vuttam. Tampi patikkhipitva "ekakese telato uddharitva gahite tassa paggharitva agge thitabindumattan"ti vuttam. Tampi patikkhipitva "imasmim janapade manussanam kese atthadha phalite tato ekakotthasappamano uttarakurukanam keso, tassa pasannatilatelato uddhatassa agge thitabindumattan"ti @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Vuttam. Tampi patikkhipitva "etam bahum, 1- jatiunna nama sukhuma, tassa ekaamsuno pasannatilatele pakkhipitva uddhatassa paggharitva agge thitabindumattan"ti vuttam. Tam panetam accham hoti vippasannam anavilam parisuddham pasannatilatelabindusamanam. 2- Vuttampi cetam:- tilatelassa yatha bindu sappimando anavilo evam vannapatibhagam kalalanti pavuccatiti. Evam parittaya rupasantatiya tini santatisisani honti vatthudasakam, kayadasakam, itthiya itthindriyavasena purisassa purisindriyavasena bhavadasakanti. Tattha vatthurupam tassa nissayani cattari mahabhutani tannissita vannagandharasoja jivitanti idam vatthudasakam nama. Kayapasado tassa nissayani cattari mahabhutani tannissita vannagandharasoja jivitanti idam kayadasakam nama. Itthiya itthibhavo purisassa purisabhavo tassa nissayani cattari mahabhutani tannissita vannagandharasoja jivitanti idam bhavadasakam nama. Evam gabbhaseyyakanam patisandhiyam ukkatthaparicchedena samattimsa kammajarupani rupakkhandho nama hoti. Patisandhicittena pana sahajata vedana vedanakkhandho, sanna sannakkhanadho, sankhara sankharakkhandho, patisandhicittam vinnanakkhandhoti evam gabbhaseyyakanam patisandhikkhane pancakkhandha paripunna honti. Sace pana napumsakapatisandhi hoti, bhavadasakam hayati. Dvinnam dasakanam vasena samavisati kammajarupani rupakkhandho nama hoti. Vedanakkhandhadayo vuttappakaraevati evampi gabbhaseyyakanam patisandhikkhane pancakkhandha paripunna honti. Imasmim thane tisamutthanappaveni 3- kathetabba bhaveyya. Tam pana akathetva opapatikasamuggamo nama dassito. Opapatikanam hi paripunnayatananam @Footnote: 1 cha.Ma. bahu 2 cha.Ma.....bindusamanavannam 3 cha.Ma. tisamutthanikappaveni

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Patisandhikkhane hettha vuttani tini cakkhusotaghanajivhadasakani cati satta rupasantati sisani patubhavanti. Tattha cakkhudasakadini kayadasakasadisaneva. Napumsakassa pana bhavadasakam natthi. Evam paripunnayatananam opapatikanam samasattati ceva samasatthi ca kammajarupani rupakkhandho nama. Vedanakkhandhadayo vuttappakaraevati evam opapatikanam patisandhikkhane pancakkhandha paripunna honti. Ayam opapatikasamuggamo nama. Evam tava pancakkhandha samuggamato veditabba. Pubbaparatoti evanca pana 1- gabbhaseyyakanam apaccha apure uppannesu pancasu khandhesu kim rupam pathamam rupam samutthapeti, udahu arupanti. Rupam rupameva samutthapeti na arupam. Kasma? patisandhicittassa na rupajanakatta. Sabbasattanam hi patisandhicittam, khinasavassa cuticittam, dve pancavinnanani, cattari arupavipakaniti solasacittani rupam na samutthapenti. Tattha patisandhicittam tava vatthuno dubbalataya appatitthitataya paccayavekallataya agantukataya ca rupam na samutthapeti. Tattha hi sahajatavatthu uppadakkhane dubbalam hotiti vatthuno dubbalataya rupam na samutthapeti. Yatha ca papate patanto puriso annassa nissayo bhavitum na sakkoti, evam etampi kammakkhittatta 2- papate patamanam viya appatitthitam. Iti kammakkhittatta appatitthitatayapi rupam na samutthapeti. Patisandhicittanca vatthuna saddhim apaccha apure uppannam, tassa vatthu purejatam hutva paccayo bhavitum na sakkoti. Sace sakkuneyya, rupam samutthapeyya. Yatrapi vatthu purejatam hutva paccayo bhavitum sakkoti, paveni ghatiyati, tatrapi cittam angato aparihinamyeva rupam samutthapeti. Yadi hi cittam thanakkhane va bhangakkhane va rupam samutthapeyya, patisandhicittampi rupam samutthapeyya. Na @Footnote: 1 cha.Ma. evam pana 2 cha.Ma. kammavegakkhittatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Pana cittam tasmim khanadvaye rupam samutthapeti. Yatha pana ahicchattakamakulam pathavito utthahantam pamsucunnam gahetvava utthahati. 1- Evam cittam purejatam vatthum nissaya uppadakkhane attha rupani gahetvava utthahati. Patisandhikkhane ca vatthu purejatam hutva paccayo bhavitum na sakkotiti paccayavekallatayapi patisandhicittam rupam na samutthapeti. Yatha ca agantukapuriso anagatapubbam 2- padesam gato annesam "etha bho antogame vo annapanagandhamaladini dassami"ti vattum na sakkoti attano avisayataya appahutataya, evameva patisandhicittam agantukanti attano agantukayapi rupam na samutthapeti. Apica samattimsa kammajarupani cittasamutthanarupanam thanam gahetva thitanitipi patisandhicittam rupam na samutthapeti. Khinasavassa pana cuticittam vattamulassa vupasantatta na samutthapeti. Tassa hi sabbabhavesu vattamulam vupasantam abhabbuppattikam, punabbhavapaveni nama natthi. Sotapannassa pana satta bhave thapetva atthameva tam mulam 3- vupasantam. Tasma tassa cuticittam sattasu bhavesu rupam samutthapeti. Sakadagamino dvisu, anagamino ekasmim. Khinasavassa sabbabhavesu vattamulassa vupasantatta neva samutthapeti. Dvipancavinnanesu pana jhanangam natthi, maggangam natthi, hetu natthiti cittangam dubbalam hotiti cittangadubbalataya tani rupam na samutthapenti. Cattari arupavipakani tasmim bhave rupassa natthitaya rupam na samutthapenati. Na kevalanca taneva, yani annanipi tasmim bhave attha kamavacarakusalani dasa akusalani nava kriyacittani 4- aruppakusalani catasso aruppakriya tini @Footnote: 1 ka. utthahi 2 cha. agatapubbam @3 cha.Ma. atthameva vattamulam 4 cha.Ma. kiriyacittani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Maggacittani cattari phalacittaniti dvacattalisa 1- cittani uppajjanti, tanipi tattha rupassa natthitayaeva rupam na samutthapenti. Evam patisandhicittam rupam na samutthapeti. Utu pana pathamam rupam samutthapeti. Ko esa utu namati. Patisandhikkhane uppannanam samattimsakammajarupanam abbhantare 2- tejodhatu. Sa thanappatta 3- attha rupani samutthapeti. Utu nama cesa dandhanirodho, cittam khippanirodham. Tasmim dharanteyeva solasacittani uppajjitva nirujjhanti. Tesu patisandhianantaram pathamabhavangacittam uppadakkhaneyeva attha rupani samutthapeti. Yada pana saddassa uppattikalo bhavissati, tada utucittani saddanavakam nama samutthapessanti. Kabalinkaraharopi thanam patva attha rupani samutthapeti. Kuto panassa kabalinkaraharoti. Matito. Vuttampi cetam:- "yancassa bhunjati mata annapananca bhojanam tena so tattha yapeti matu kucchigato naro"ti. 4- Evam kucchigato darako matara ajjhohataannapanaojaya yapeti. Sava thanappatta attha rupani samutthapeti. Nanu ca sa oja khara, vatthu sukhumam, katham tattha patitthatiti. Pathamam tava na patitthati, ekassa va dvinnam va sattahanam gatakale patitthati. Tato pana pure va patitthatu paccha va, yada matara ajjhohataannapanaoja darakassa sarire patitthati, tada attha rupani samutthapeti. Opapatikassapi pakatipatiyattanam khadaniyabhojaniyanam atthitthane nibbattassa tani gahetva ajjhoharato thanappatta oja rupam samutthapeti. Eko annapanarahite aranne nibbattati, mahachatako hoti, attanova jivhaya khelam parivattetva gilati. Tatrapissa thanappatta oja rupam samutthapeti. @Footnote: 1 cha.Ma. dvecattalisa 2 cha.Ma. abbhantara @3 cha.Ma. thanam patva 4 sam. sa. 15/235/248

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

Evam pancavisatiya kotthasesu dveva rupani rupam samutthapenti tejodhatu ca kabalinkaraharo ca. Arupepi dveyeva dhamma rupam samutthapenti cittanceva kammacetana ca. Tattha rupam uppadakkhane ca bhangakkhane ca dubbalam, thanakkhaneva 1- balavanti thanakkhane rupam samutthapeti. Cittam thanakkhane ca bhangakkhane ca dubbalam, uppadakkhane balavanti uppadakkhaneyeva rupam samutthapeti. Kammacetana niruddhava paccayo hoti. Atite kappakotisatasahassamatthakepi hi ayuhitam kammam etarahi paccayo hoti. Etarahi ayuhitam anagate kappakotisatasahassapariyosanepi paccayo hotiti evam pubbaparato veditabba. Addhanaparicchedatoti rupam kittakam addhanam titthati, arupam kittakanti. Rupam garuparinamam dandhanirodham, arupam lahuparinamam khippanirodham. Rupe dharanteyeva solasa cittani uppajjitva nirujjhanti. Tam pana sattarasamena cittena saddhim nirujjhati. Yatha hi puriso phalam patessamiti muggarena rukkhasakham pahareyya, phalani ca pattani ca ekakkhaneyeva vantato mucceyyum, tattha phalani attano bharikataya pathamataram pathaviyam patanti, pattani lahukataya paccha, evameva muggarappaharena pattananca phalananca ekakkhane vantato muttakalo viya patisandhikkhane ruparupadhammanam ekakkhane patubhavo. Phalanam bharikataya pathamataram pathaviyam patanam viya rupe dharanteyeva solasannam cittanam uppajjitva nirujjhanam. Pattanam lahukataya paccha pathaviyam patanam viya rupassa sattarasamena cittena saha nirujjhanam. Tattha kincapi rupam dandhanirodham garuparinamam, cittam khippanirodham lahuparinamam. Rupam pana arupam arupam va rupam ohaya pavattitum na sakkoti, dvinnampi ekappamanava pavatti. Tatrayam upama:- eko puriso lakundakapado, eko dighapado. Tesu @Footnote: 1 cha.Ma. va-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Ekato maggam gacchantesu yava dighapado ekam padavaram akkamati, tava itaro pade padam akkamitva solasapadavarena gacchati. Dighapado lakundakapadassa solasapadavare attano padam anchitva akaddhitva ekameva padavaram karoti. Iti ekopi ekam atikkamitum na sakkoti, dvinnampi gamanam ekappamanameva hoti. Evam sampadamidam datthabbam. Lakundakapadapuriso viya hi 1- arupam, dighapadapuriso viya rupam, dighapadassa ekapadavaram akkamanakale itarassa solasapadavaraakkamanam viya rupe dharanteyeva arupadhammesu solasannam cittanam uppajjitva nirujjhanam, dvinnam purisanam lakundakapadapurisassa solasapadavare itarassa attano padam anchitva akaddhitva ekapadavarakaranam viya rupassa sattarasamena cittena saddhim nirujjhanam, dvinnam purisanam annamannam anohaya ekappamaneneva gamanam viya arupassa rupam, rupassa arupam anohaya ekappamaneneva pavattananti evam addhanaparicchedato veditabba. 2- Ekuppadanananirodhatoti idam pacchimakammajam thapetva dipetabbam. Pathamam hi patisandhicittam, dutiyam bhavangam, tatiyam bhavangam .pe. Solasamam bhavangam. Tesu ekekassa uppadatthitibhangavasena tayo tayo khana. Tattha ekekassa cittassa tisu tisu khanesu samattimsa samattimsa kammajarupani uppajjanti. Tesu patisandhicittassa uppadakkhane samutdhitam kammajarupam sattarasamassa bhavangacittassa uppadakkhaneyeva nirujjhati, thitikkhane samutthitam thitikkhaneyeva, bhangakkhane samutthitam bhangakkhaneyeva nirujjhati. Evam dutiyabhavangacittam adim katva attano attano sattarasameneva cittena saddhim yojetva nayo netabbo. Iti solasa tika atthacattalisa honti. Ayam atthacattalisakammajarupapaveni nama. Sa panesa rattinca diva ca khadantanampi bhunjantanampi suttanampi pamattanampi nadisoto viya ekantam pavattatiyevati evam ekuppadanananirodhato veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 ka. veditabbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Nanuppadekanirodhata pacchimakammajena dipetabba. Tattha ayusankharapariyosane solasannam cittanam vare sati hetthasolasakam uparisolasakanti dve ekato yojetabbani. Hetthasolasakasmim pana 1- pathamacittassa uppadakkhane samutthitam samattimsakammajarupam uparisolasakasmim pathamacittassa uppadakkhaneyeva nirujjhati, thitikkhane samutthitam tassa thitikkhaneyeva nirujjhati, 2- bhangakkhane samutthitam tassa bhangakkhaneyeva nirujjhati. Hetthimasolasakasmim pana dutiyacittassa .pe. Solasamacittassa uppadakkhane samutthitam samattimsakammajarupam cuticittassa uppadakkhaneyeva nirujjhati, tassa thitikkhane samutthitam cuticittassa thitikkhaneyeva, bhangakkhane samutthitam cuticittassa bhangakkhaneyeva nirujjhati. Tato patthaya kammajarupapaveni nappavattati. Yadi pavatteyya, satta akkhaya avaya ajara amara nama bhaveyyum. Ettha pana yadetam "sattarasamassa bhavangacittassa uppadakkhaneyeva nirujjhati"tiadina nayena "ekassa cittassa uppadakkhaneyeva 3- uppannam rupam annassa uppadakkhane nirujjhati"ti atthakathayam agatatta vuttam, tam "yassa kayasankharo nirujjhati, tassa cittasankharo nirujjhatiti, amanta"ti 4- imaya paliya virujjhati. Katham? kayasankharo hi cittasamutthano assasapassasavato. Cittasamutthanarupanca cittassa uppadakkhane uppajjitva yava annani solasa cittani uppajjanti, tava titthati. Tesam solasannam sabbapacchimena saddhim nirujjhati. Iti yena cittena saddhim uppajjati, tato patthaya sattarasamena saddhim nirujjhati, na kassaci cittassa uppadakkhane va thitikkhane va nirujjhati, napi thitikkhane va bhangakkhane va uppajjati. Esa cittasamutthanarupassa dhammatati niyamato cittasankharena saddhim ekakkhane nirujjhanato "amanta"ti vuttam. @Footnote: 1 cha.Ma. hi 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. eva-saddo na dissati 4 abhi. 38/79/305

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Yo cayam cittasamutthanassa khananiyamo vutto, kammadisamutthanassapi ayameva khananiyamo. Tasma patisandhicittena sahuppannam kammajarupam tato patthaya sattarasamena saddhim nirujjhati, patisandhicittassa thitikkhane uppannam attharasamassa uppadakkhane nirujjhati, patisandhicittassa bhangakkhane uppannam attharasamassa 1- thanakkhanam patva nirujjhatiti imina nayeneva cettha 1- yojana katabba. Tato param pana utusamutthanikapaveniyeva titthati, niharitva jhapethati vattabbam hoti. Evam nanuppadekanirodhata 2- veditabba. Ekuppadekanirodhatoti rupam pana rupena saha ekuppadam ekanirodham, arupam arupena saha ekuppadam ekanirodham. Evam ekuppadekanirodhata 3- veditabba. Nanuppadanananirodhata pana catusantatirupena dipetabba. Imassa hi uddhampadatala adhokesamatthaka tacapariyantassa sarirassa tattha tattha catusantatirupam ghanapunjabhavena pavattati. 4- Evam vattamanassapissa na ekuppadadita sallakkhetabba. Yatha pana upacikaraji va kipillikaraji va olokiyamana ekabaddha viya hoti, na pana ekabaddha. Annissa hi sisasantike annissa sisampi udarampi padapi, annissa udarasantike annissa sisampi udarampi padapi, annissa padasantike annissa sisampi udarampi padapi honti. Evameva catusantatirupanampi annassa uppadakkhane annassa uppadopi hoti thitipi bhangopi, annassa thitikkhane annassa uppadopi hoti thitipi bhangopi, annassa bhangakkhane annassa uppadopi hoti thitipi bhangopi. Evamettha nanuppadanananirodhata veditabba. @Footnote: 1-1 cha.Ma. thanakkhane nirujjhatiti imina nayenettha 2 cha.Ma. nanuppadaekanirodhato @3 cha.Ma. ekuppadaekanirodhato 4 cha.Ma. vattati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Atitadini pana duradukapariyosanani paliyam agataneva. Paccayasamutthananipi "kammajam kammapaccayam kammapaccayautusamutthanan"tiadina nayena hettha 1- kathitaniyeva. Pancapi 2- pana khandha parinipphannava honti, no aparinipphanna. Sankhatava no asankhata. Apica nipphannapi hontiyeva. Sabhavadhammesu hi nibbanamevekam aparinipphannanca anipphannanca. Nirodhasamapatti pana namapannatti ca kathanti? nirodhasamapatti lokiyalokuttarati va sankhatasankhatati va parinipphannaparinipphannati va na vattabba. Nipphanna pana hoti no anipphanna 3- samapajjantena samapajjitabbato. Tatha namapannatti. Sapi hi lokiyadibhedam na labhati. Nipphanna pana hoti no anipphanna. Namaggahanam hi ganhantova ganhatiti. Kamadivinicchayakatha evam pakinnakato khandhe viditva puna etesuyeva:- khandhesu nanabhedattham kamato ca 4- visesato anunadhikato ceva upamato tatheva ca. Datthabbato dvidhaeva 5- passantassatthasiddhito vinicchayanayo samma vinnatabbo vibhavina. Tattha kamatoti idha uppattikkamo pahanakkamo patipattikkamo bhumikkamo desanakkamoti bahuvidho kamo. Tattha "pathamam kalalam hoti, kalala hoti abbudan"ti 6- evamadi uppattikkamo. "dassanena pahatabba dhamma, bhavanaya pahatabba dhamma"ti 7- evamadi pahanakkamo. "silavisuddhi cittavisuddhi"ti 8- evamadi @Footnote: 1 sangani. A. 1/975/400 2 cha.Ma. pancapi 3 cha.Ma. ayam patho na dissati @4 cha.Ma. kamatotha 5 cha.Ma. evam 6 sam. sa. 15/235/248 @7 abhi. 34/83-4/15 8 Ma. mu. 12/259/220, khu pati. 31/738/636 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Patipattikkamo. "kamavacara rupavacara"ti evamadi bhumikkamo. "cattaro satipatthana cattaro sammappadhana"ti 1- va "danakatham silakathan"ti 2- va evamadi desanakkamo. Tesu idha uppattikkamo tava na yujjati kalaladinam viya khandhanam pubbapariyavavatthanena anuppattito. Na pahanakkamo kusalabyakatanam appahatabbato. Na patipattikkamo akusalanam appatipajjaniyato. Na bhumikkamo vedanadinam catubhumikapariyapannatta. Desanakkamo pana yujjati. Abhedena hi yam pancasu khandhesu attaggahapatitam veneyyajanam samuhaghanavinibbhogadassanena attaggahato mocetukamo bhagava hitakamo tassa janassa sukhaggahanattham cakkhuadinampi visayabhutam olarikam pathamam rupakkhandham desesi. Tato itthanittharupasamveditam vedanam, yam vediyati 3- tam sanjanatiti evam vedanavisayassa akaraggahikam sannavasena abhisankharake sankhare, tesam vedanadinam nissayam adhipatibhutanca vinnananti evam tava kamato vinicchayanayo vinnatabbo. Visesatoti khandhananca upadanakkhandhananca visesato. Ko pana tesam viseso? ettha 4- khandha tava avisesato vutta, upadanakkhandha sasavaupadaniyabhavena visesetva. Yathaha:- "panca bhikkhave khandhe desessami pancupadanakkhandhe ca, tam sunatha. Katame ca bhikkhave pancakkhandha. Yankinci bhikkhave rupam atitanagatapaccuppannam .pe. Santike va, ayam vuccati rupakkhandho. Ya kaci vedana yankinci vinnanam .pe. Santike va, ayam vuccati vinnanakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave pancakkhandha. Katame ca bhikkhave pancupadanakkhandha, yankinci bhikkhave rupam .pe. Santike va sasavam upadaniyam, ayam vuccati rupupadanakkhandho. @Footnote: 1 di. pa. 11/145/87 2 di.Si. 9/298/108, Ma.Ma. 13/69/46 @3 cha.Ma. vedayati 4 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Ya kaci vedana .pe. Yankinci vinnanam .pe. Santike va sasavam upadaniyam, ayam vuccati vinnanupadanakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave pancupadanakkhandha"ti. 1- Ettha ca yatha vedanadayo anasavapi atthi sasavapi, na evam rupam. Yasma panassa rasatthena khandhabhavo yujjati, tasma khandhesu vuttam. Yasma rasatthena ca sasavatthena ca upadanakkhandhabhavo yujjati, tasma upadanakkhandhesu vuttam. Vedanadayo pana anasavava khandhesu vutta, sasava upadanakkhandhesu. Upadanakkhandhati ettha ca upadanagocara khandha upadanakkhandhati evamattho datthabbo. Idha pana sabbepete ekajjham katva khandhati adhippeta. Anunadhikatoti kasma pana bhagavata panceva khandha vutta anuna anadhikati. Sabbasankhatasabhagekasangahato attattaniyaggahavatthussa etapparamato annesanca tadavarodhato. Anekappabhedesu hi sankhatadhammesu sabhagavasena sangayhamanesu rupam rupasabhagekasangahavasena 2- eko khandho hoti, vedana vedanasabhagekasangahavasena eko khandho hoti. Esa nayo sannadisupi. Tasma sabbasankhatasabhagekasangahato panceva vutta. Etaparamancetam attattaniyaggahavatthu yadidam rupadayo panca. Vuttam hetam "rupe kho bhikkhave sati rupam upadaya rupam abhinivissa evam ditthi uppajjati `etam mama esohamasmi eso me atta'ti. Vedanaya .pe. Sannaya .pe. Sankharesu .pe. Vinnane sati vinnanam upadaya vinnanam abhinivissa evam ditthi uppajjati `etam mama esohamasmi eso me atta"ti. 3- Tasma attattaniyaggahavatthussa etapparamatopi panceva vutta. Yepi canne siladayo panca dhammakkhandha vutta, tepi sankharakkhandhe @Footnote: 1 sam.kha. 17/48/39 2 cha.Ma. rupasabhagasangahavasena @3 sam.kha. 17/207/166

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Pariyapannatta ettheva avarodham gacchanti. Tasma annesam tadavarodhatopi panceva vuttati evam anunadhikato vinicchayanayo vinnatabbo. Upamatoti ettha hi gilanasalupamo rupupadanakkhandho gilanupamassa vinnanupadanakkhandhassa vatthudvararammanavasena nivasanatthanato, gelannupamo vedanupadanakkhandho abadhakatta, gelannasamutthanupamo sannupadanakkhandho kamasannadivaseneva 1- ragadisampayuttavedanasambhava, 2- asappayasevanupamo sankharupadanakkhandho vedanagelannassa nidanatta. "vedanam vedanattaya sankhatam abhisankharonti"ti 3- hi vuttam. Tatha "akusalassa kammassa katatta upacitatta vipakam kayavinnanam uppannam hoti dukkhasahagatan"ti. 4- Gilanupamo vinnanupadanakkhandho vedana gelannena aparimuttatta. Apica carakakaranaaparadhakaranakarakaaparadhikupama ete bhajanabhojanabyanjanaparivesakabhunjakumapa cati evam upamato vinicchayanayo vinnatabbo. Datthabbato dvidhati sankhepato vittharato cati evam dvidha datthabbatopettha vinicchayanayo vinnatabbo. Sankhepato hi pancupadanakkhandha asivisupame 5- vuttanayena ukkhittasikapaccatthikato bharasuttavasena 6- bharato khajjaniyapariyayavasena 7- khadakato yamakasuttavasena 8- aniccadukkhanattasankhatavadhakato datthabba. Vittharato panettha phenupindo viya rupam datthabbam, udakapubbulo 9- viya vedana, maricika viya sanna, kadalikkhandho viya sankhara, maya viya vinnanam. Vuttam hetam:- @Footnote: 1 cha.Ma. ettha eva-saddo na dissati 2 Ma.....sabbhava @3 sam.kha. 17/79/71 4 abhi. 34/556/157 @5 sam.sala. 18/309/216 6 sam.kha. 17/22/21 7 sam.sala. 18/79/70 @8 sam.kha. 17/85/87 9 Si. udakabubbulo, Ma. udakapupphulo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

"phenupindopamam 1- rupam vedana pubbulupama 2- maricikupama sanna sankhara kadalupama mayupamanca vinnanam desitadiccabandhuna"ti. 3- Tattha rupadinam phenupindadihi evam sadisata veditabba:- yatha hi phenupindo nissarova, evam rupampi niccasaradhuvasaraattasaravirahena nissarameva. Yatha ca so "imina pattam va thalakam va karissami"ti gahetum na sakka, gahitopi tamattham na sadheti bhijjateva. Evam rupampi niccanti va dhuvanti va ahanti va mamanti va gahetum na sakka, gahitampi na tatha titthati, aniccam dukkham anatta asubhanneva hotiti evam phenupindasadisameva hoti. Yatha pana phenupindo chiddavachiddo anekasandhighatito bahunam udakasappadinam pananam avaso, evam rupampi chiddavachiddam anekasandhighatitam. Kulavasenevettha 4- asiti kimikulani vasanti. Tadeva tesam pasutigharampi 5- vaccakutipi gilanasalapi susanampi. Na te annattha gantva gabbhavutthanadini karonti. Evampi phenupindasadisam. Yatha ca phenupindo aditova badarapattamatto 6- hutva anupubbena pabbatakutamattopi hoti, evam rupampi aditova kalalamattam hutva anupubbena byamamattampi gomahisahatthiadinam vasena pabbatakutadimattampi hoti, macchakacchapadinam vasena anekayojanasatappamanampi. Evampi phenupindasadisam. Yathapi 7- phenupindo utthitamattopi bhijjati, thokam gantvapi, samuddam patva pana avassameva bhijjati, evameva rupam 8- kalalabhavepi bhijjati abbudadibhavepi, 9- antara pana abhijjamanampi vassasatayukanam vassasatam patva avassameva bhijjati, maranamukhe cunnavicunnam hoti. Evampi phenupindasadisam. @Footnote: 1 cha.Ma. phenapindupamam 2 Si. bubbulupama, Ma. pupphulupama @3 sam.kha. 17/95/113 4 cha.Ma. kulavasena cettha 5 cha.Ma. sutigharampi @6 cha.Ma. badarapakkamatto 7 cha.Ma. yatha ca 8 cha.Ma. rupampi @9 cha.Ma. pi-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Yatha pana pubbulo asaro, evam vedanapi. Yatha pana 1- so abalo 2- agayhupago, na sakka tam gahetva phalakam va asanam va katum, gahitaggahitopi bhijjateva, evam vedanapi abala agayhupaga, na sakka niccati va dhuvati va gahetum, gahitaggahitapi 3- na tatha titthati. Evam agayhupagapi 4- vedana pubbulasadisa. Yatha pana tasmim tasmim udakabindumhi pubbulo uppajjati ceva nirujjhati ca, na ciratthitiko hoti, evam vedanapi uppajjati ceva nirujjhati ca, na ciratthitika hoti. Ekaccharakkhane kotisatasahassasankha 5- uppajjitva nirujjhati. Yatha ca pubbulo udakatalam, udakabindum, udakajallakam, sankaddhitva putam katva gahanavatam cati cattari karanani paticca uppajjati, evam vedanapi vatthum arammanam kilesajalam phassasanghattanam cati cattari karanani paticca uppajjati. Evampi vedana pubbulasadisa. Sannapi asarakatthena maricisadisa. Tatha agayhupagatthena. Na hi sakka nam gahetva pivitum va nahayitum va bhajanam va puretum. Apica yatha marici vipphandati, sanjatummivego viya khayati. Evam nilasannadibheda sannapi niladianubhavanatthaya phandati vipphandati. Yatha ca marici mahajanam vippalambheti, paripunnavapi viya paripunnanadi viya dissatiti vadapeti, evam sannapi vippalambheti, idam nilakam subham sukham niccanti vadapeti. Pitakadisupi eseva nayo. Evam vippalambhanenapi maricisadisa. Sankharapi asarakatthena kadalikkhandhasadisa. Tatha agayhupagatthena. Yatheva hi kadalikkhandhato kinci gahetva na sakka gopanasiadinam atthaya upanetum, upanitampi na tatha hoti, evam sankharapi na sakka niccadivasena gahetum, @Footnote: 1 cha.Ma. yatha ca 2 Ma. aphalo 3 cha.Ma. gahitapi @4 cha.Ma. agayhupagatayapi 5 cha.Ma.....sankhya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Gahitapi na tatha honti. Yatha ca kadalikkhandho bahuvattisamodhano hoti, evam sankharakkhandhopi bahudhammasamodhano. Yatha ca kadalikkhandho nanalakkhano, annoyeva hi bahiraya pattavattiya vanno, anno tato abbhantarabbhantaranam. Evameva sankharakkhandhopi annadeva phassassa lakkhanam, annam cetanadinam. Samodhanetva pana sankharakkhandhotveva vuccatiti evampi sankharakkhandho kadalikkhandhasadiso. Vinnanampi asarakatthena mayasadisam. Tatha agayhupagatthena. Yatha ca maya ittara lahupaccupatthana, evam vinnanam. Tam hi tatopi ittarataranceva lahupaccupatthanataranca. Teneva hi cittena puriso agato viya gato viya thito viya nisinno viya hoti. Annadeva ca agamanakale cittam, annam gamanakaladisu. Evampi vinnanam mayasadisam. Maya ca mahajanam vanceti, yankincideva "idam suvannam rajatam mutta"tipi gahapeti. Vinnanampi mahajanam vanceti. Teneva cittena agacchantam viya gacchantam viya thitam viya nisinnam viya katva gahapeti. Annadeva ca agamane cittam, annam gamanadisu. Evampi vinnanam mayasadisam. Visesato ca subharammanampi olarikampi 1- ajjhattikarupam asubhanti datthabbam. Vedana tihi dukkhatahi avinimuttato dukkhati, sannasankhara avidheyyato anattati, vinnanam udayabbayadhammato aniccanti datthabbam. Evam passantassatthasiddhitoti 2- evanca sankhepavittharavasena dvidha passato ya atthasiddhi hoti, tatopi vinicchayanayo vinnatabbo. Seyyathidam? sankhepato tava pancupadanakkhandhesu ukkhittasikapaccatthikadibhavena passanto khandhehi na vihannati. Vittharato pana rupadini phenupindadisadisabhavena passanto na asaresu saradassi hoti. Visesato ca ajjhattikarupam asubhato passanto @Footnote: 1 ka. sularampi 2 ka. evam passantassa atthasiddhi hoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Kabalinkaraharam parijanati, asubhe subhanti vipallasam pajahati, kamogham uttarati, kamayogena visamyujjati, kamasavena anasavo hoti, abhijjhakayagantham bhindati, kamupadanam na upadiyati. Vedanam dukkhato passanto phassaharam parijanati, dukkhe sukhanti vipallasam pajahati, bhavogham uttarati, bhavayogena visamyujjati, bhavasavena anasavo hoti, byapadakayagantham bhindati, silabbatupadanam na upadiyati. Sannam sankhare ca anattato passanto manosancetanaharam parijanati, anattani attati vipallasam pajahati, ditthogham uttarati, ditthiyogena visamyujjati, ditthasavena anasavo hoti, idam saccabhinivesakayagantham bhindati, attavadupadanam na upadiyati. Vinnanam aniccato passanto vinnanaharam parijanati, anicce niccanti vipallasam pajahati, avijjogham uttarati, avijjayogena visamyujjati, avijjasavena anasavo hoti, silabbataparamasakayagantham bhindati, ditthupadanam na upadiyati. Evam mahanisamsam vadhakadivasena dassanam yasma tasma khandhe dhiro vadhakadivasena passeyyati. Suttantabhajaniyavannana nitthita. ------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 1-39. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=54&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]