ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                           1. Puggalakatha
                          1. Suddhasacchikattha
                       1. Anulomapaccanikavannana
                     sacchikatthavannana tava vuccate.
     [1] Tattha puggalo upalabbhati sacchikatthaparamatthenati ayam puccha.
Amantati ayam patijanana. Kassa panayam puccha, kassa patijananati. Asukassati
na vattabba. Bhagavata hi imasmim pakarane nanappakaranam laddhinam visodhanattham
tantivasena matika thapita, sa therena satthara dinnanaye thatva tantivaseneva
vibhatta. Na hi thero yattaka ettha vadamagga dassita, tattakehi vadehi 1-
saddhim vadena viggahikakatham kathesi. Evam santepi pana tasam tasam kathanam atthassa
sukhavadharanattham sakavadipuccha paravadipatinna paravadipuccha sakavadipatinnati
evam vibhagam dassetvava atthavannanam karissama.
     Puggalo upalabbhati sacchikatthaparamatthenati hi ayam sakavadipuccha. Taya
"ye atthi puggaloti evamladdhika puggalavadino, te evam pucchitabba"ti
dipeti. Ke pana puggalavadinoti? sasane vajjiputtaka ceva samitiya ca
bahiddha ca bahu annatitthiya. Tattha puggaloti atta satto jivo. Upalabbhatiti
pannaya upagantva labbhati, nayatiti attho. Sacchikatthaparamatthenati ettha
sacchikatthoti mayamariciadayo viya abhutakarena aggahetabbo bhutattho.
Paramatthoti anussavadivasena aggahetabbo uttamattho. Ubhayenapi yo parato
"puggalo upalabbhati sacchikatthaparamatthena, rupanca upalabbhati"tiadina
@Footnote: 1 cha.Ma. vadihi
Khandhayatanadhatuindriyavasena sattapannasavidho dhammappabhedo dassito, yatha so bhutena
sabhavatthena upalabbhati, kim evam tava puggalo upalabbhatiti pucchati. Paravadi
amantati patijanati. Patijanananhi katthaci "ama bhante"ti agacchati,
katthaci "amo"ti patijananam 1- agacchati, idha pana "amanta"ti agatam.
Tatrayam adhippayo:- so hi yantam parato vuttam bhagavata "atthi puggalo
attahitaya patipanno"ti 2- suttam agatam, tam gahetva yasma pana bhagava
saccavadi na visamvadanapurekkharo vacam bhasati, napi anussavadivasena dhammam
deseti, sadevakam pana lokam sayam abhinna sacchikatva pavedeti, tasma yo
tena bhagavata 3- vutto "atthi puggalo attahitaya patipanno"ti, so
sacchikatthaparamattheneva atthiti laddhim gahetva "amanta"ti patijanati.
     Athassa tadisassa lesavacanassa chalavadassa okasam adadamano sakavadi
yo sacchikatthotiadimaha. Tatrayamadhippayo:- yvayam parato "sappaccayo
appaccayo, sankhato asankhato, sassato asassato, sanimitto animitto"ti
evam paridipito rupadisattapannasavidho dhammappabhedo agato, na sammatisaccavasenapi
anussavadivasena 4- gahetabbo, attano pana bhutatayaeva sacchikattho
attapaccakkhataya ca paramattho, tam sandhayaha "yo sacchikattho paramattho, tato
so puggalo upalabbhati sacchikatthaparamatthena"ti.
     Tatoti karanavacanametam, tasma tena sacchikatthaparamatthena so puggalo
upalabbhatiti ayamettha attho. Idam vuttam hoti:- ruppanadibhedena va
sappaccayadibhedena va akarena yo sacchikattho paramattho upalabbhati, kinte
so 5- puggalopi tenakarena upalabbhatiti. Na hevam vattabbeti avajanana
@Footnote: 1 si patijanananti   2 an.catukka. 21/95/108     3 cha.Ma. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma. na sammutisaccavasena, napi anussavadivasena   5 cha.Ma. ayam patho na dissati
Paravadissa. So hi tatharupam puggalam anicchanto avajanati. Tatrayam padacchedo:-
na hi evam vattabbeti, na ha evantipi vattati. Dvinnampi evam na
vattabboti attho.
     Ajanahi niggahanti sakavadivacanam. Yasma te purimaya vattabbapatinnaya
pacchima navattabbapatinna pacchimaya ca purima na sandhiyati, tasmapi niggaham
patto, tam niggaham dosam aparadham sampaticchahiti attho. Evam niggaham
ajanapetva idani tam thapanaya ceva anulomapatilomato papanaropanananca
vasena pakatam karonto hanci puggalotyadimaha. Tattha hanci puggalo
upalabbhatiti yadi puggalo upalabbhati, sace puggalo upalabbhati sacchikattha-
paramatthenati attho. Ayam tava paravadipakkhassa thapanato niggahapapanaropananam
lakkhanabhuta anulomathapana nama. Tena vata retiadi anulomapakkhe niggahassa
papitatta anulomapapana nama. Tattha tenati karanavacanam. Vatati okappanavacanam.
Reti amantanavacanam. Idam vuttam hoti:- tena vata re vattabbeti vata re 1-
hambho bhadramukha tena karanena vattabboyevati. Yam tattha vadesiti anulomapakkhe
niggahassa aropitatta anulomaropana nama. Yancassa 2- pariyosane micchati
padam, tassa purato idanteti aharitabbam. Idante micchati ayancettha 3- attho,
parato ca paliyam etam agatameva.
     No ce pana vattabbetiadi "na hevam vattabbe"ti patikkhittapakkhassa
thapitatta patilomato niggahapapanaropananam lakkhanabhuta patilomathapana nama.
No ca vata retiadi patilomapakkhe niggahassa papitatta patilomapapana nama.
Puna yam tattha vadesitiadi patilomapakkhe niggahassa aropitatta patilomaropana
nama. Idhapi pariyosane micchati padassa purato idanteti aharitabbameva.
Paratopi evarupesu thanesu eseva nayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. tena re vattabbe vata, re  2 cha.Ma. yam tassa  3 cha.Ma. ayanhettha
     Tatrayam adito patthaya sankhepattho:- yadi puggalo upalabbhati
sacchikatthaparamatthena, tena vata re 1- so upalabbhatiti vattabbo. Yam pana tattha
vadesi "vattabbo kho purimapanhe `sacchikatthaparamatthena upalabbhati'ti, no ca
vattabbo dutiyapanhe `tato so puggalo upalabbhati"ti, idante micchati
evam tava anulomato thapanapapanaropana honti. Atha na vattabbo dutiyapanhe
"tato so puggalo 2- upalabbhati"ti, purimapanhepi na vattabbova. Yam pana
tattha 3- vadesi "vattabbo kho purimapanhe `sacchikatthaparamatthena upalabbhati'ti,
no ca vattabbo dutiyapanhe `tato so puggalo upalabbhati"ti, idante
micchati evam patilomato thapanapapanaropana honti. Evametam niggahassa ca
anulomapatilomato catunnam papanaropanananca vuttatta upalabbhatitiadikam
anulomapancakam nama. Ettha ca kincapi anulomato papanaropanahi eko,
patilomato papanaropanahi ekoti dve niggaha kata, ajanahi niggahanti
etasseva panettha puggalo upalabbhatiti pathamam vadam nissaya pathamassa niggahassa
dvihakarehi aropitatta ekovayam niggahoti pathamo niggaho.
     [2] Idani paccanikanayo hoti. Tattha puccha paravadissa. So hi
"atthi puggalo attahitaya patipanno"ti gahitatta "nupalabbhati"ti asampaticchanto
evam pucchati. Sakavadi yatha rupadidhamma upalabbhanti, evam anupalabbhaniyato
amantati patijanati. Puna itaro paravadi 4- attana adhippetam sacchikatthamyeva
sandhaya yo sacchikatthotiadimaha. Sammatisaccaparamatthasaccani va ekato katvapi
evamaha. Sakavadi puggaloti upadapannattisabbhavatopi dvinnam saccanam
ekato katva pucchitattapi na hevanti patikkhipati.
@Footnote: 1 cha.Ma. tena vata bho  2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 cha.Ma. panettha      4 cha.Ma. ayam patho na dissati
     Idani kincapi tena pathamam paramatthasaccavasena nupalabbhaniyata
sampaticchitva 1- paccha sammatisaccavasena va 2- vomissakavasena va patikkhitta.
Paravadi pana nupalabbhatiti vacanasamannamattam chalavadam nissaya yam taya pathamam
patinnatam, tam paccha patikkhittanti bhandanassa patibhandanam viya attano
katassa niggahakammassa patikammam karonto ajanahi patikammanti aha.
Idani yathassa anulomapancake sakavadina vadatthapanam katva anulomapatilomato
papanaropanahi niggaho pakato kato, evam patikammam pakatam karonto hanci
puggalotiadimaha. Tam hettha vuttanayeneva atthato  veditabbam. Yasma
panettha thapana nama paravadipakkhassa thapanato "ayam tava doso"ti dassetum
thapanamattameva hoti, na niggahassa va patikammassa va pakatabhavakaranam,
papanaropanahi panassa pakatakaranam hoti, tasma idam anulomapatilomato
papanaropananam vasena catuhakarehi patikammassa katatta patikammacatukkam
namati evam 3- catukkam veditabbam.
     [3] Evam patikammam katva idani yvassa 4- anulomapancake sakavadina
niggaho kato, tassa tameva chalavadam nissaya dukkatabhavam dassento tvance
pana mannasitiadimaha. Tattha tvance pana mannasiti yadi tvam mannasi.
Vattabbe khoti idam paccanike amantati patinnam sandhaya vuttam. No ca
vattabbeti idam pana na hevanti 5- avajananam sandhaya vuttam. Tena tava 6-
tatthati tena karanena tvamyeva tasmim nupalabbhatiti pakkhe "hevam patijanantanti
amanta"ti evam patijananto. Hevam niggahetabbeti puna na hevanti
avajananto evam niggahetabbo. Atha tam nigganhamati athevam niggaharaham 7- tam
@Footnote: 1 cha.Ma. sampaticchita  2 cha.Ma. sammutisaccavasena  3 cha.Ma. ekam
@4 Ma. yvayam        5 cha.Ma. na hevati      6 ka. tena tvam   7 Ma. nigganharaham
Nigganhama. Suniggahitova 1- hositi sakena matena niggahitatta suniggahitova
bhavasi.
     Evam panassa 2- niggahetabbabhavam dassetva idani tam nigganhanto
hancitiadimaha. Tattha thapanapapanaropana hettha vuttanayeneva veditabba.
Pariyosane pana idam te micchati idam tava vacanam miccha hotiti attho.
Idam chalavadena catuhi akarehi niggahassa katatta niggahacatukkam nama.
     [4] Evam niggaham katvapi idani "yadi ayam maya tava matena kato
niggaho dunniggaho, yo mama taya hettha anulomapancake kato niggaho,
sopi dunniggaho"ti dassento ese ce dunniggahitetiadimaha. Tattha ese
ce dunniggahiteti eso ce tava vado maya dunniggahito, athava eso ce
tava maya kato niggaho dunniggaho. Hevamevam tattha dakkhati tatrapi 3- taya
mama hettha kate niggahe evamevam passa. Idani yvassa 4- hettha sakavadina
niggaho kato, tam "vattabbe kho"tiadivacanena dassetva puna tam niggaham
aniggahabhavam upanento no ca mayam tayatiadimaha. Tattha no ca mayam taya
tattha hetaya patinnayatiadisu ayamattho:- yasma so taya mama kato  niggaho
dunniggaho, tasma mayam taya tattha anulomapancake amantati etaya patinnaya
evam patijananta puna na hevanti patikkhepe katepi "ajanahi niggahan"ti
evam na niggahetabbayeva, 5- evam aniggahetabbampi mam nigganhasi, idisena
pana niggahena dunniggahita mayam homa.
     Idani yam niggaham sandhaya "dunniggahita ca homa"ti avoca, tam dassetum
hanci puggalo .pe. Idam te micchatiadimaha. Evamidam anulomapatilomato
catuhi papanaropanahi niggahassa upanitatta upanayanacatukkam nama hoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. suniggahito ca   2 cha.Ma. evamassa  3 cha.Ma. tatthapi
@4 Ma. yvayam          5 cha.Ma. na niggahetabboyeva
     [5] Idani "na hevam niggahetabbe"tiadikam niggamacatukkam 1- nama hoti.
Tattha na hevam niggahetabbeti yathaham taya niggahito, na hi evam niggahetabbo.
Etassa hi niggahassa dunniggahabhavo maya sadhito. Tena hiti tena karanena,
yasma esa niggaho dunniggaho, tasma yam mam nigganhasi hanci puggalo
.pe. Idante micchati, idam nigganhanam tava micchati attho. Tena hi ye
kate niggaheti yena karanena idam miccha, tena karanena yo taya niggaho
kato, so dukkato. Yam maya patikammam katam, tadeva sukatam. Yapi cesa
patikammacatukkadivasena kathamaggasampatipadana kata, sapi sukatati. 2- Evametam
puggalo upalabbhatitiadikassa anulomapancakassa nupalabbhatitiadikanam patikamma-
niggahopanayananiggamacatukkanam vasena anulomapaccanikapancakam nama nidditthanti
veditabbam. Ettavata sakavadino pubbapakkhe sati paravadino vacanasamannamattena
chalavadena jayo hoti.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 129-135. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=55&A=2871&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=2871&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]